دانشنامه امام جواد علیه السلام

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نگهداشتن عمل

کلینی روایت کرده است:
علی بن اسباط با واسطه، از امام جواد علیه السلام روایت کرده که فرمود: نگهداشتن عمل، از انجام دادن آن دشوار تر است؛ راوی عرض کرد: نگاه داشتن عمل چیست؟
حضرت فرمود: کسی، بخشش و احسانی می کند و بخاطر خدایگانه بی شریک، به معیشت دیگری، کمک می کند که پاداش آن، نهانی برایش نوشته می شود؛ سپس آن را بازگو می کند و کار او از لیست ثوابهای نهانی، محو و در لیست ثوابهای آشکار، ثبت می گردد؛ آنگاه برای بار دوم به زبان می آورد که از لیست ثوابها، محو و در لیست کارهای ریایی، درج می شود. [1] .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] کافی 2: 296 ح 16.
منبع: فرهنگ جامع سخنان امام جواد؛ گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم؛ ترجمه مسلم صاحبی؛ شرکت جاپ و نشر بین الملل چاپ اول زمستان 1387.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نیازمندی نیکوکاران

اربلی نقل کرده است:
امام جواد علیه السلام فرمود: نیکوکاران، به انجام کار نیک نیازمند ترند از کسانی که محتاج کار خیر آنها می باشند، زیرا پاداش و افتخار و آوازه کار نیک، از آن آنهاست؛ بنابراین، هر گاه کسی کار نیکی انجام دهد، بهقین به نفع خود و برای خود اقدام و آغاز کرده است؛ لذا شایسته نیست سپاس و ستایش آنچه به خود کرده را، از دیگری بخواهد. [1] .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] کشف الغمه 2: 347.
منبع: فرهنگ جامع سخنان امام جواد؛ گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم؛ ترجمه مسلم صاحبی؛ شرکت جاپ و نشر بین الملل چاپ اول زمستان 1387.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نیازمندی مؤمن

حرانی آورده است:
امام جواد علیه السلام فرمود: مؤمن، به توفیق از جانب خدای متعال و پند دهنده ای از وجود خویش و پذیرفتن نصیحت خیر خواهان، نیازمند است. [1] .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] تحف العقول: 457.
منبع: فرهنگ جامع سخنان امام جواد؛ گروه حدیث پژوهشکده باقرالعلوم؛ ترجمه مسلم صاحبی؛ شرکت جاپ و نشر بین الملل چاپ اول زمستان 1387.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نورالدین علی بن محمد مالکی مکی

از علمای بزرگ مذهب مالکی، مشهور به «ابن‌الصباغ» (855 - 784 ه) مؤلف کتاب «الفصول المهمة فی معرفة أحوال الأئمة» درباره‌ی امام جواد علیه‌السلام می‌نویسد:
«هو أبوجعفر الثانی فانه تقدم فی آبائه أبوجعفر محمد و هو الباقر بن علی فجاء هذا باسمه و کنیته فهو اسم جده فعرف بأبی جعفر الثانی و ان کان صغیر السن فهو کبیر القدر رفیع الذکر القائم بالإمامة بعد علی بن موسی الرضا ولده أبوجعفر محمد الجواد للنص علیه و الإشارة له بها من أبیه کما أخبر بذلک جماعة من الثقات العدول».
«او «ابوجعفر الثانی» است به لحاظ این که از پدرانش امام باقر علیه‌السلام نیز مکنی به ابوجعفر و موسوم به محمد بود بدین ترتیب اسم و کنیه‌ی حضرت جواد علیه‌السلام با جدش حضرت باقر علیه‌السلام یکسان بود و لذا حضرت جواد به «ابوجعفر الثانی» شناخته شد اگر چه او خرد سال بود ولی قدر و منزلتش بزرگ و بلند و بعد از پدرش علی بن موسی الرضا علیه‌السلام به وصیت او عهده‌دار امر امامت شد کما این که جمعی از عدول موثقین به این موضوع خبر داده‌اند».
چنان که «صفوان بن یحیی» روایت کرده که به حضرت رضا عرض کردم پیش از آن که خداوند «ابوجعفر» را به شما عطا کند، از شما (راجع به امام پس از خود) می‌پرسیدیم و شما می‌فرمودید که خداوند به من پسری خواهد داد و اکنون خداوند این پسر را به شما داده و دیدگان ما را به واسطه‌ی او روشن کرده و خدا روز مرگ تو را برای ما پیش نیاورد و اگر خدای نکرده چنین پیش آمدی رخ داد، به چه کسی پناه ببریم؟ با دست خود به «أبی‌جعفر» اشاره کرد که در پیش روی او ایستاده بود. عرض کردم: قربانت گردم (کودک خردسالی بیش نیست) و فقط سه سال از عمرش گذشته است؟ فرمود:
«و ما یضر من ذلک فقد قام عیسی الحجة و هو ابن أقل من ثلاث سنین» [1] .
خردسالی او چه زیانی به امامت او دارد و حضرت عیسی علیه‌السلام که حتی سه سال هم نداشت، پیامبر و حجت خدا برای مردم شد».
و عن الجیرانی عن أبیه قال: «کنت واقفا بین یدی أبی‌الحسن الرضا بخراسان فقال قائل: یا سیدی إن کان کون إلی من فقال: الی ابنی أبی‌جعفر فکان السائل استصغر من السن الذی فیه أبوجعفر» [2] .
«جیرانی از پدرش روایت کرده که گفت: در خراسان خدمت امام رضا علیه‌السلام ایستاده بودم، کسی به آن حضرت عرض کرد سرور من اگر پیش آمدی برای شما رخ داد، به چه کسی پناه ببریم؟ فرمود: به فرزندم ابوجعفر. گویا آن شخص سن ابوجعفر را کم دانست و تعجب کرد که چگونه با این سن کم می‌تواند رهبری شیعیان را به عهده بگیرد، حضرت رضا علیه‌السلام فرمود: خدای سبحان عیسی بن مریم را با شریعت و دین جدید به رسالت و نبوت از طرف خود برانگیخت در حالی که سن او کمتر از سنی بود که ابوجعفر دارد».
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] الفصول المهمة، ص 265 و 266.
[2] الفصول المهمة، ص 265 و 266.
منبع: امامان اهل‌بیت در گفتار اهل سنت؛ داود الهامی؛ مکتب اسلامی چاپ اول پاییز 1377.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نجات از ضربت شمشیر مستانه

بسیاری از بزرگان به نقل از حکیمه دختر حضرت ابوالحسن، امام رضا علیه‌السلام روایت کرده‌اند، که فرمود:
چون برادرم، حضرت جواد علیه‌السلام به شهادت رسید، روزی نزد همسرش، ام‌الفضل - دختر مأمون - رفتم.
ام‌الفضل ضمن صحبت‌هائی پیرامون فضائل و مکارم امام جواد علیه‌السلام، اظهار داشت: آیا مایل هستی تو را در جریان موضوعی بسیار عجیب و حیرت انگیز قرار دهم که تا کنون کسی نشنیده است؟
گفتم: چه موضوعی است؟ آری، برایم بیان کن.
گفت: شبی از شب‌ها در منزل حضرت بودم، ناگاه زنی وارد شد، پرسیدم تو کیستی؟
پاسخ داد: من از خانواده‌ی عمار یاسر هستم و همسر ابوجعفر، محمد بن علی الرضا علیه‌السلام می‌باشم، با شنیدن این خبر، حساسیت من برانگیخته گشت و بردباری خود را از دست دادم، و از جای برخاستم و به نزد پدرم مأمون رفتم.
هنگامی که او را دیدم،متوجه شدم که شراب بسیار خورده و مست لایعقل است؛ پس موضوع را برایش بیان کردم و نیز افزودم که شوهرم بسیار از من و تو بدگوئی می‌کند و به تمام افراد بنی‌العباس توهین می‌نماید.
پدرم با شنیدن سخنان - دروغین - من خشمگین و عصبانی گشت و شمشیر خود را برگرفت و سوگند یاد کرد که امشب او را با این شمشیر قطعه قطعه می‌کنم و روانه‌ی منزل حضرت گردید.
من با دیدن چنین صحنه‌ای از گفتار خود پشیمان شدم و همراه پدرم روانه گشتم تا ببینم چه می‌کند.
چون مأمون وارد منزل شد، دید حضرت جواد علیه‌السلام در بستر آرمیده است، پس با شمشیر بر آن حضرت حمله برد و به قدری بر بدن مبارک و مقدس او ضربات شمشیر وارد کرد که دیدم بدنش قطعه قطعه گردید.
و به این مقدار هم قانع نشد، بلکه شمشیر بر رگ‌های گردن او نهاد و رگ‌های گردنش را نیز قطع کرد.
من با مشاهده‌ی این صحنه‌ی دلخراش بر سر و صورت خود زدم و روی زمین افتادم، پس از لحظاتی که از جای برخاستم روانه‌ی منزل پدرم گشتم؛ و چون صبح شد و پدرم از حالت مستی بیرون آمد، به او گفتم: یا امیرالمؤمنین! آیا متوجه شدی که دیشب چه کردی؟
گفت: خیر، در جریان نیستم و خبر ندارم.
وقتی جریان را برایش بازگو کردم، فریادی کشید و مرا تهدید کرد و گفت: رسوا شدیم، دیگر در جامعه جایگاهی نداریم.
سپس یاسر خادم را احضار کرد و به او دستور داد تا به منزل حضرت جواد علیه‌السلام برود و گزارش وضعیت حضرت را بیاورد.
یاسر رفت و پس از لحظاتی بازگشت و چنین اظهار داشت: دیدم ابوجعفر، محمد بن علی علیه‌السلام لباس‌های خود را پوشیده؛ و بر سجاده و جانماز خویش نشسته است و مشغول عبادت بود، در حیرت و تعجب قرار گرفتم؛ و سپس از حضرت تقاضا کردم تا پیراهنش را درآورد و به من هدیه دهد.
و با این کار خواستم که ببینم آیا ضربات شمشیر بر بدنش اثر کرده، و آیا بدنش زخم و خون‌آلود است یا خیر؟
حضرت تبسمی نمود و اظهار داشت: پیراهنی بهتر از آن را به تو خواهم داد.
گفتم: خیر، من پیراهنی را که بر تن داری، می‌خواهم.
پس چون پیراهن خود را از تن شریفش درآورد، کوچک‌ترین زخم و اثر شمشیر در جائی از بدنش نیافتم.
و مأمون با شنیدن این خبر مسرت‌آمیز، خوشحال شد و مبلغ هزار دینار به یاسر هدیه داد. [1] .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] حکایت بسیار مفصل است و بسیاری از تاریخ نویسان شیعه و سنی آن را به گونه‌های مختلف از جهت تفصییل و یا خلاصه آورده‌اند از آن جمله: مهج الدعوات: ص 26، مناقب ابن‌شهر آشوب: ج 4، ص 394، کشف الغمة: ج 2، ص 365، بحار: ج 50، ص 69، ح 47، مدینة المعاجز: ج 7، ص 367، ح 2380، الثاقب فی المناقب: 219، ح 193.
منبع: چهل داستان و چهل حدیث از امام محمد جواد؛ مؤلف: عبدالله صالحی؛ نشر مهدی یار.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نام ه‌ای پربرکت

سال‌ها بود که آرزوی زیارت خانه‌ی خدا را داشت . سرانجام آرزویش برآورده شد و زیارت کعبه نصیبش گردید .
بین راه ، کاروان آنان با گروهی دیگر همسفر شد . بین گروه امام نهم نیز حضور داشت . احساس خوبی داشت و به خاطر افتخار بزرگ همسفر بودن با امام ، خدا را سپاس می‌گفت .
هنوز چندین فرسخ از راه باقی بود. هنگام ظهر برای غذا خوردن و استراحت ، توقف کردند .
مرد سجستانی [1] وقتی امام را دید که در گوشه‌ای خلوت کرده و تنها نشسته ، اندیشید که بهتر است برود و مشکلش را برای امام بازگو کند .
فکر می‌کرد حتماً امام برایم قدمی برخواهد داشت . بهتر است دل را به دریا بزنم و از او کمک بخواهم . جلو رفت و سلام کرد . امام پاسخش را گفت و او را دعوت به نشستن کرد . مرد گفت :
- ای فرزند رسول خدا ! اهل سجستان هستم . در شهر ما شخصی به نام حسین بن عبدالله از طرف حکومت مسئول خزانه‌داری و امور مربوط به مالیات است ، شنیده‌ام به خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله ارادت دارد و به شما نیز علاقه‌مند است .
- او را نمی‌شناسم . حال بگو چه کمکی از من ساخته است ؟
- مالیات سنگینی برای من وضع کرده و من توان پرداخت آن را ندارم . اگر ممکن است ، نامه‌ای برایش بنویسید و سفارش مرا بکنید . با علاقه‌ای که به شما دارد به حرف شما احترام خواهد گذاشت . حضرت قلم و کاغذی برداشت و نامه‌ای برای والی سجستان نوشت . مرد تشکر کرد و برخاست . حس کنجکاوی‌اش تحریک شده بود. خیلی دلش می‌خواست بداند در نامه چه نوشته شده ، اما به خود اجازه گشودن نامه را نداد .
مراسم حج تمام شد و او همراه کاروان به دیار خود برگشت . پس از یکی دو روز استراحت ، نامه را برداشت و نزد حسین بن عبدالله نیشابوری ، والی سجستان رفت ، حسین با دیدن او گفت :
- چه می‌خواهی ؟
- نامه ای از امام جواد علیه‌السلام برایت آورده‌ام .
- امام جواد ؟! او که مرا نمی‌شناسد و ندیده است .
- اتفاقاً ایشان نیز همین را گفتند .
نامه را گرفت و خواند .
به نام خدای بخشنده مهربان . حامل نامه از تو و عقیده‌ات بسیار تعریف کرد . بدان که خوشبختی و سعادت تو به اعمال و رفتارت بستگی دارد .
سعی کن نسبت به دوستان و همنوعان خود دلسوز باشی ، زیرا فردای قیامت در پیشگاه خدا در برابر اعمال و کردارت مسئول هستی و مورد مؤاخذه و بازجویی قرار خواهی گرفت .
والی بعد از خواندن گفت :
- قربان دستخط زیبایت آقا !
بعد رو به مرد بدهکار کرد و گفت :
- بسیار خوب ! از من چه کاری ساخته است ؟
- مالیاتی که برای من قرار داده‌اید ، سنگین است و توانایی پرداخت آن را ندارم . اگر لطف کنید و ... حسین دستور داد ، مبلغی پول آوردند و نام مرد بدهکار را از فهرست مالیات‌دهندگان آن سال حذف کردند .
مرد سجستانی با خوشحالی خداحافظی کرد و بیرون آمد . در راه با خود می‌گفت :
- عجب نامه‌ی پربرکتی بود ! نه تنها مالیات نگرفتند ؛ بلکه هزینه‌ی یک سال زندگی‌ام را نیز پرداخت کردند . [2] .
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت ها:
[1] سجستان نام قدیم سیستان است.
[2] تهذیب الاحکام ، ج 6 ، ص 384.
منبع: حیات پاکان (داستانهایی از زندگی امام جواد)؛ مؤلف: مهدی محدثی؛ بوستان کتاب چاپ دوم 1385.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نیاز مؤمن به سه چیز

ألمؤمن یحتاج الی توفیق من الله، و واعظ من نفسه، و قبول ممن ینصحه. [1] .
مؤمن نیاز دارد به توفیقی از جانب خدا، و به پندگویی از سوی خودش، و به پذیرفتن از کسی که او را نصیحت کند.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] تحف العقول، ص 457.
منبع: سیره و سخن پیشوایان؛ محمد علی کوشا؛ حلم چاپ اول 1384.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نامه امام جواد به دوستش

کتب الی بعض أولیائه: أما هذه الدنیا فانا فیها مغترفون ولکن من کان هواه هوی صاحبه و دان بدینه فهو معه حیث کان و الاخرة هی دار القرار. [1] .
امام جواد علیه‌السلام به یکی از دوستانش نوشت: اما در این دنیا ما زیر فرمان دیگرانیم، ولی هر که خواسته‌ی او خواسته‌ی امامش و پذیرای دین او باشد، هر جا که باشد با اوست و دنیای دیگر سرای جاودان است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] تحف العقول ، ص 456.
منبع: سیره و سخن پیشوایان؛ محمد علی کوشا؛ حلم چاپ اول 1384.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نوشته امام جواد

ان أنفسنا و أموالنا من مواهب الله الهنیئة و عواریه المستودعة یمتع بما متع منها فی سرور و غبطة و یأخذ ما أخذ منها فی أجر و حسبة فمن غلب جزعه علی صبره حبط أجره و نعوذ بالله من ذلک. [1] .
حضرت جواد الائمه علیه‌السلام به خط خود نوشت:
جانها و دارایی‌های ما از بخشش‌های گوارای خدا و عاریه و سپرده‌ی اوست، هر آنچه را که به ما ببخشد، مایه‌ی خوشی و شادی است و هر آنچه را بگیرد، اجر و ثوابش باقی است. پس هر که جزعش بر صبرش غالب شود اجرش ضایع شده و از این [کار] به خدا پناه می‌بریم.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] تحف العقول، ص 456.
منبع: سیره و سخن پیشوایان؛ محمد علی کوشا؛ حلم چاپ اول 1384.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

نتیجه ی تلاش استوار

اتئد تصب أو تکد. [1] .
سخت بکوش تا به مقصود دست یابی، و گر نه در رنج فرومانی.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پی نوشت:
[1] مسند الامام الجواد ، ص 243.
منبع: سیره و سخن پیشوایان؛ محمد علی کوشا؛ حلم چاپ اول 1384.