تفسر سوره مبارکه همزه

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

آيه و ترجمه



بسم الله الرحمن الرحيم


ويل لكل همزة لمزة (1)
الذى جمع مالا و عدده (2)
يحسب اءن ماله اءخلده (3)
كلا لينبذن فى الحطمة (4)
و ما اءدرئك ما الحطمة (5)
نار الله الموقدة (6)
التى تطلع على الا فدة (7)
إ نها عليهم مؤ صدة (8)
فى عمد ممد (9)


ترجمه :

بنام خداوند بخشنده مهربان
1 - واى بر هر عيب جوى مسخره كننده اى !
2 - همان كس كه مال را جمع آورى و شماره كرده (بى آنكه حساب مشروع و نامشروع كند).
3 - گمان مى كند كه اموالش سبب جاودانگى او است !
4 - چنين نيست كه او مى پندارد، به زودى در حطمه (آتشى خردكننده ) پرتاب مى شود.
5 - و تو چه مى دانى حطمه چيست ؟
6 - آتش برافروخته الهى است .
7 - آتشى كه از دلها سرمى زند!
8 - اين آتش بر آنها به صورت دربسته است .
9 - در ستونهاى كشيده و طولانى !

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

شاءن نزول :

جـمـعـى از مـفـسـران چـنـيـن گـفـتـه انـد كـه آيـات ايـن سـوره دربـاره (وليد بن مغيره ) نـازل شده است كه در پشت سر پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) غيبت مى كرد، و در پيش رو طعن و استهزاء مى نمود.
بعضى ديگر آن را درباره افراد ديگرى از سران شرك و دشمنان كينه توز و سرشناس اسـلام مـانـنـد (اخـنـس بـن شـريـق ) و (امـيـة بـن خـلف ) و (عـاص بـن وائل ) دانسته اند.
ولى چـنـانـچـه ايـن شـاءن نـزولها را بپذيريم باز عموميت مفهوم آيات شكسته نمى شود، بلكه شامل تمام كسانى است كه داراى اين صفاتند.

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

تفسير:

واى بر عيبجويان و غيبت كنندگان !
ايـن سوره با تهديدى كوبنده آغاز مى شود مى فرمايد: واى بر هر عيب جوى مسخره كننده اى ! (ويل لكل همزة لمزة )
آنـهـا كـه بـا نيش زبان و حركات ، دست و چشم و ابرو در پشت سر و پيش رو، ديگران را اسـتـهـزاء كرده ، يا عيب جوئى و غيبت مى كنند، يا آنها را هدف تيرهاى طعن و تهم قرار مى دهند.
(هـمـزة ) و (لمـزة ) هـر دو صـيـغـه مـبـالغـه اسـت اولى از مـاده (هـمـز) در اصـل بـه معنى شكستن است و از آنجا كه افراد عيب جو و غيبت كننده شخصيت ديگران را درهم مى شكنند به آنها همزة اطلاق شده .

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

و (لمـزة ) از مـاده (لمـز) (بـر وزن رمـز) در اصل به معنى غيبت كردن و عيب جوئى نمودن است .

در اينكه آيا اين دو واژه به يك معنى است ، و اشاره به غيبت كنندگان و عيب جويان مى كند؟ يا در ميان اين دو فرقى است ؟ مفسران احتمالات زيادى داده اند، بعضى آنها را به يك معنى گرفته اند، و بنابراين ذكر اين دو با هم براى تاءكيد است .
ولى بعضى گفته اند (همزه ) به معنى غيبت كننده و (لمزه ) به معنى عيب جو است .

بعضى ديگر (همزه ) را به معنى كسانى كه با اشارت دست و سر عيب جوئى مى كنند و لمزه را به معنى كسانى كه با زبان اين كار را انجام مى دهند دانسته اند.

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

بعضى اولى را اشاره به عيب جوئى روبرو، و دومى را به عيب جوئى پشت سر مى دانند.
بعضى اولى را به معنى عيب جوئى آشكار، و دومى را عيب جوئى پنهان و با اشاره چشم و ابرو شمرده اند.
و گاه گفته شده هر دو به معنى كسى است كه مردم را با القاب زشت و زننده ياد مى كند.
و بالاخره در سخنى از ابن عباس آمده است كه در تفسير اين دو چنين مى گفت : هم المشاؤ ون بـالنـمـيـمة ، المفرقون بين الاحبة ، الناعتون للناس بالعيب : آنها كسانى هستند كه سخن چينى مى كنند، و ميان دوستان جدائى مى افكنند، و مردم را با عيوب توصيف مى كنند.

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

گويا ابن عباس اين سخن را از حديثى كه از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) نـقـل شـده اسـت اسـتـفـاده كـرده ، آنـجـا كـه فـرمـود: الا انـبـئكـم بشراركم ؟ قالوا: بلى يا رسـول الله (صـلى الله عـليـه و آله و سـلم ) قـال : المشاؤ ون بالنميمة ، المفرقون بين الاحبة ، الباغون للبرآء المعايب : آيا شما را از شريرترين افراد خبر دهم ؟ گفتند: آرى اى رسـول خـدا! فـرمـود: آنـهـا كـه بـسـيـار سخن چينى مى كنند، در ميان دوستان جدائى مى افكنند، و براى افراد پاك و بى گناه در جستجوى عيوبند.
ولى از مجموع كلمات ارباب لغت استفاده مى شود كه اين دو واژه به يك معنى است ، و مفهوم وسـيـعـى دارد كـه هر گونه عيب جوئى و غيبت و طعن و استهزاء به وسيله زبان و علائم و اشارات و سخن چينى و بدگوئى را شامل مى شود.

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

بـه هر حال تعبير به (ويل ) تهديد شديدى است نسبت به اين گروه ، و اصولا آيات قـرآن مـوضـع گـيـرى سـخـتـى در بـرابـر ايـنگونه افراد نموده ، و تعبيراتى دارد كه دربـاره هـيـچ گـنـاهـى مـانـنـد آن ديـده نـمـى شـود، مـثـلا بـعـد از آنـكـه مـنـافـقـان كـوردل را بـه خـاطـر سخريه مؤ منان به عذاب اليم تهديد مى كند، مى فرمايد: استغفر لهـم او لا تـسـتـغـفـر لهـم ان تـسـتـغـفر لهم سبعين مرة فلن يغفر الله لهم : چه براى آنها اسـتـغـفـار كـنـى و چـه نـكـنى ، حتى اگر هفتاد بار براى آنها استغفار كنى خداوند آنها را هرگز نمى بخشد (توبه 80).
شـبـيـه هـمـيـن مـعـنى در باره منافقانى كه پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) را استهزا مى كردند در سوره منافقون آيه 5 آمده است .

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

اصولا آبرو و حيثيت اشخاص از نظر اسلام بسيار محترم است ، و هر كارى كه موجب تحقير مردم گردد گناه بزرگى است ، در حديثى از پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) آمده است : اذل الناس من اهان الناس : ذليل ترين مردم كسى است كه به مردم توهين كند!.
شـرح بـيـشـتـرى در ايـن زمـيـنـه ذيـل آيه 11 و 12 سوره حجرات (جلد 22 صفحه 177 تا 195) آورده ايم .
سپس به سرچشمه اين عمل زشت (عيب جوئى و استهزاء) كه غالبا از كبر و غرور ناشى از ثـروت مـايـه مـى گـيـرد) پـرداخـتـه ، مـى افـزايـد: هـمـان كـسـى كـه مـال را جمع آورى و شماره كرده بى آنكه حساب مشروع و نامشروع آنرا كند (الذى جمع مالا و عدده ).

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

آنقدر به مال و ثروت علاقه دارد كه پيوسته آنها را مى شمرد، و از برق درهم و دينار، و پولهاى ديگر، لذت مى برد و شادى مى كند.
هر درهم و دينارى براى او بتى است ، نه تنها شخصيت خويش كه تمام شخصيتها را در آن خلاصه مى بيند، و طبيعى است كه چنين انسان گمراه و ابلهى مؤ منان فقير را پيوسته به باد سخريه بگيرد.
(عـدده ) در اصـل از مـاده (عـد) بـه مـعـنـى شـمـارش اسـت ، بـعـضـى نـيـز احـتـمـال داده انـد كـه از (عـده ) (بـر وزن غـده ) بـه مـعـنـى آمـاده كـردن ايـن اموال و ذخيره نمودن براى مشكلات و روز مبادا است .