هر کس در هر رتبه و درجهای از ایمان باشد، مورد اذیت و آزار از طرف بعضی از افراد در دنیا قرار خواهد گرفت و طبیعتاً انسان وقتی در برابر اذیت و آزار مردم قرار گیرد، آرامش او از بین میرود. از این رو باید در برابر این رفتارها بتوانیم در وجود خود آرامشی داشته باشیم تا زندگی ما تحتالشعاع قرار نگیرد و این آرامش به دست نمیآید مگر با صبر، بردباری و استقامت در برابر این برخوردها. پس یکی از عوامل آرامش در زندگی در برابر رفتارهای نسنجیده، صبر و استقامت است، اما سؤال اساسی این است که صبر چگونه میتواند آرام بخش باشد؟ در ادامه دلایل این امر ذکر شده است.
۱. نشانه قدرت انسان
صبر انسان را قدرتمند میکند و نشان قدرت انسان است و همیشه او را در خیر و خوبی میبرد. در مقابل انسان بیصبر و عجول ضعیف است و به خیر نمیرسد. امام صادق (ع) در این باره میفرمایند: صبر نسبت به ایمان مانند سر است نسبت به تن که، چون سر برود تن هم میرود، همچنین اگر صبر برود، ایمان نیز میرود.
۲. تقویتکننده قدرت تفکر و تصمیم
صبر، قدرت تفکر برای تصمیمگیری را در انسان تقویت میکند، اما عجله انسان را به اقدام بدون فکر وامیدارد. پس کسی که صبر کند، میتواند فکر کند و بداند در برابر مشکلات چه تصمیمی باید بگیرد. همین امر آرامش دهنده است.
۳. صبر، پاداش اخروی دارد
صبر، پاداش اخروی دارد. در مقابل عجله بعضاً باعث عذاب آخرتی میشود. توجه به همین پاداش الهی به انسان آرامش میدهد. در حدیثی پیامبر (ص) میفرمایند: «ما یصیب المسلم من نصب و لا وصب و لا همّ و لا حزن و لا أذى و لا غمّ حتّى الشّوکة یشاکها إلّا کفّر اللّه بها من خطایاه: به مسلمان هیچ خستگى، بیمارى، حزن، آزار و غمى حتى خارى که به بدنش بنشیند، نمىرسد مگر آنکه خداوند به موجب آن برخى از گناهانش را از میان برمىدارد.»
۴. سوار بر مرکب صبر
انسانهای صبور پیروز میشوند، اما انسانهای عجول به خاطر عجله خود نتیجه خوبی نمیگیرند. حضرت علی (ع) در اینباره میفرمایند: «هر که بر مرکب صبر سوار شود، به میدان نصرت راه مىیابد و هر کسی که عجله کند، شکست میخورد.»
صبر نسخه آرامبخشی است که میشود از دیگران گرفت تا به آرامش رسید. پیامبر (ص) در مورد صبر و بردباری خود در مقابل مشکلات و الگوگیری ما برای آرامش فرمودهاند: «چون گرفتار مصیبتى شدید، مصیبت مرا به یاد آورید که بزرگترین مصیبت است.» خداوند متعال در آیه ۱۲۷ سوره نحل خطاب به پیامبر در برابر این سیل عظیم مشکلاتی که باعث غم و اندوه حضرت شد، میفرمایند: «صبر کن و صبر تو فقط براى خدا و به توفیق خدا باشد و به خاطر (کارهاى) آنها، اندوهگین و دلسرد مشو و از توطئههاى آنها، در تنگنا قرار مگیر.»
۵. دعا و نیایش برای رسیدن به آرامش
یکی از نیازهای مهم در وجود هر مخلوقی، نیاز به ارتباط و اتصال با آفریننده خود در قالب دعا و مناجات است. این نیاز فطری است. انسانها طوری آفریده شدهاند که نمیتوانند خود را از ارتباط و اتصال با خالق خود جدا کنند. خدای متعال در قرآن به این نیاز فطری و حس دورنی اشاره کرده است. وقتی منکران خدا نیز گرفتار میشوند، این حس را در درون خود مییابند و با این حس دنبال آرامش و نجات خود هستند.
خالق بیهمتا در آیه ۲۲ سوره یونس میفرمایند: «او کسى است که شما را در خشکى و دریا سیر مىدهد، زمانى که در کشتى قرار مىگیرید و بادهاى موافق آنان را (به سوى مقصد) حرکت میدهد و خوشحال مىشوند، ناگهان طوفان شدیدى مىوزد و امواج از هر سو به سراغ آنها مىآید و گمان مىکنند هلاک خواهند شد. در آن هنگام، خدا را از روى اخلاص مىخوانند که: «اگر ما را از این گرفتارى نجات دهى، حتماً از سپاسگزاران خواهیم بود!»
دعا مایه آرامش است. دعا هم برای انسان آرامبخش است و هم برای دیگران. پرستش در غالب دعا و مناجات حس عجیبی است که اگر هر کس به این وسیله متوسل شود، یقیناً آرامش بر قلب و دل او حاکم خواهد شد. حتی وقتی کسی به شما که سفری در پیش رو دارید، بگوید: من برای شما دعا میکنم، همین مژده برای شما آرامبخش است، چه برسد به اینکه او برای شما دعا هم کند.
اینها همه گویای این مطلب مهم است که دعا میتواند برای انسان آرامبخش باشد. اگر نگاهی به آیات و روایات بیندازیم، میبینیم که دعا و نیایش انسان را از هم و غم دنیا نجات میدهد. در روایات آمده است: دعا سلاح مؤمن است. سلاحی کاربردی در دنیایی که میدان جنگ است و در آن شیطان مجهز. پس با دعا و نیایش باید در مقابل کینه شیطان مجهز بود. از این رو نیاز است تا ما در زندگی بخشی از وقت مان را به این سلاح بسیار مهم اختصاص دهیم.
۶. تولید آرامش با دعا و نیایش
انسان موجودی است با دو نوع نیاز مادی و معنوی. هر چند باید هر دو نیاز را برای زندگی آرام فراهم کنیم، اما غالباً ما انسانها از نیاز معنوی غافل هستیم. چون نیاز معنوی را نمیتوانیم مثل نیاز جسمی درک کنیم. از این جهت آثار آن نیازها را نمیدانیم. از این رو مناجات نیازی است چشیدنی نه گفتنی. انسان وقتی این ارتباط را در زندگی تجربه کرده باشد، متوجه تسکیندهنده و آرامبخش بودن آن میشود. در فضاهایی همچون شبهای قدر، اعتکاف و حتی لحظه تحویل سال که شروعش با دعاست، افراد این حس را تجربه میکنند. وقتی انسان با خدای خود ارتباط برقرار کند، قطعاً حس میکند به منبع عظیم خداوند و خالق خود وصل شده است. سپس آرام میشود.
علت بعدی که دعا میتواند برای زندگی انسان آرامبخش باشد، این است که دعا باعث میشود درون انسان از صفات زشت پاک شود و وقتی آینه دل انسان صاف شد، این صفا باعث آرامش او میشود؛ چراکه انسانها هر چه صفات غیراخلاقی در درونشان باشد، ناآرامترند.
دعا باعث میشود توکل و اعتماد انسان به خداوند قویتر شود. چون با اعتقاد به اینکه خدا او را میبیند و حوائج او را میداند، دعا میکند. در این حالت همین اعتماد باعث آرامش آدمی میشود. این را به راحتی میتوان از آیه ۱۸۶ سوره بقره فهمید: «هنگامی که بندگان من، از تو درباره من سؤال کنند، بگو من نزدیکم، دعای دعاکننده را به هنگامی که مرا میخواند، پاسخ میگویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا راه یابند و به مقصد برسند.»
خداوند فرمودهاند دعا کنید، اجابت میکنم. پس همین وعدهها از سوی خالق هستی برای آدمی تولید آرامش میکند. فراموش نکنیم یکی از راههای خروج از تاریکیها و گرفتارنشدن در گناهان آخرالزمان که متأسفانه امروزه گریبان خیلی از افراد را گرفته است، همین دعا و ارتباط با خداوند متعال است.