عن المفضل بن عمر قال سمعت ابا عبدالله جعفر بن محمد(علیهما السلام) یقول: لا یکمل ایمان العبد حتی یکون فیه خصال اربع : یحسن خلقه و تسخو نفسه و یمسک الفضل من قوله و یخرج الفضل من ماله.(۱)
مفضل بن عمر جعفی گوید: از حضرت جعفربن محمد (ع) شنیدم که می فرمود: ایمان بنده کامل نمی شود تا این چهار خصلت در او باشد: خوش خلق باشد، سخاوتمند باشد، زیادی سخنش را نگه دارد و زیادی مالش را خارج کند.- لا یکمل ایمان العبد حتی یکون فیه خصال اربع؛]بر اساس محتوای این روایت] اگرچه ایمان یک امر قلبی است، اما همین امر قلبی با بعضی از اعمال جوارحی تکمیل می شود یا نقص پیدا می کند؛ حالا یا به خاطر اینکه این اعمال جوانحی مستحسن، منبعث است از آن قلب مومن، ایمان او است که این صفات حسنه را و خصال حسنه را در او ایجاد می کند که [منظور روایت] ممکن است این باشد؛ یا ممکن هم هست که بگوییم با قطع نظر از این معنا، نفس دارا بودن خصال حسن و اعمال نیک و اعمال جوارحی خوب، موجب می شود که آن ایمانی که در قلب انسان هست، صفای بیشتری پیدا کند که هر دو اینها در شرع، در آیات قرآن و روایات، نمونه ها و نمودارهایی دارد؛ علی ایحال، چهار خصلت را [برای تکمیل ایمان] ذکر می فرمایند:
۱.خوش اخلاقی
- یحسن خلقه؛
اول: اخلاق خوب؛ ما تا حالا چقدر روایات خوانده ایم راجع به اخلاق خوب، خلق خوب! اخلاق خوب در خانه، با همسر، با فرزندان، با پدر و مادر؛ در محیط کار، با همکاران؛ در محیط عمومی، با عامه مردم؛ اخلاق خوب، خوش اخلاقی.
نقطه مقابلش بداخلاقی و عبوسی و کج خلقی و مانند اینها است. ببینید چقدر روایات متعددی در این جهت خوانده شده، این هم یکی از این روایات است.
بعضی ها هستند از لحاظ عمل آدم های خوبی هم هستند، [اما[بداخلاقند؛ در خانه با زن و بچه، با مردم بداخلاقند؛ اعمالشان خوب است اما اخلاقشان بد است. بعضی از حضرات بانوان به بنده گاهی شکایت می کنند، به من نامه می نویسند که مثلا فرض کنید همسر ما طلبه خوبی هم هست، درس خوان هم هست، [اما] بداخلاق است، در خانه بداخلاقی می کند؛ یا همسر ما پاسدار است که یک پاسدار بودن خصوصیت مثبتی است، مجاهد فی سبیل الله است، اما در خانه اخلاقش بد است؛ این خیلی نقص بزرگی است. این بداخلاقی، آن کاری را که شما با ایمانتان، با عمل صالحتان انجام می دهید خراب می کند، ناقص می کند. خوش اخلاقی خیلی نعمت بزرگ و حسنه بزرگی است.