دستوراتی از قرآن: امر و نهی های خدا در قرآن

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

41 به خدا ایمان آورید(1)
الف: «قُلْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّمَاواتِ وَالأَْرْضِ لآَ إِلَهَ إِلَّا هُوَ یُحْیِ وَیُمِیتُ فَامِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِ ّ الأُْمِّیِ ّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَکَلِمَتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ» اعراف/158
بگو: «ای مردم! من فرستاده خدا به سوی همه شما هستم؛ همان خدایی که حکومت آسمان ها و زمین، از آن اوست؛ معبودی جز او نیست؛ زنده می کند و می میراند؛ پس ایمان بیاورید به خدا و فرستاده اش، آن پیامبر درس نخوانده ای که به خدا و کلماتش ایمان دارد؛ و از او پیروی کنید تا هدایت یابید!»
ص:26
________________________________________
1- 16. چند آیه مشابه: بقره/41، 91، 177، 285، آل عمران/179، یونس/104، مائده/105.
ب: «فَامِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِی أَنزَلْنا وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ» تغابن/8
حال که چنین است، به خدا و رسول او و نوری که نازل کرده ایم ایمان بیاورید؛ و بدانید خدا به آنچه انجام می دهید آگاه است!
ج: «... وَیْلَکَ ءَامِنْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَیَقُولُ ما هَذَآ إِلَّآ أَسَطِیرُ الْأَوَّلِینَ * أُولئِکَ الَّذِینَ حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ فِی أُمَمٍ قَدْخَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِ ّ وَ الْإِنسِ إِنَّهُمْ کانُوا خَاسِرِینَ» احقاف/17و 18
وای بر تو، ایمان بیاور که وعده خدا حق است امّا او پیوسته می گوید: این ها چیزی جز افسانه های پیشینیان نیست! آن ها کسانی هستند که فرمان عذاب درباره آنان همراه اقوام (کافری) که پیش از آنان از جنّ و انس بودند مسلّم شده، چرا که همگی زیانکار بودند!
د: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ» احقاف/31
و هنگامی که بندگان من، از تو در باره من سؤال کنند، (بگو: ) من نزدیکم! دعای دعا کننده را، به هنگامی که مرا می خواند، پاسخ می گویم! پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند)!
ه: «یَقَوْمَنآ أَجِیبُوا دَاعِیَ اللَّهِ وَ ءَامِنُوا بِهِ یَغْفِرْ لَکُم مِن ذُنُوبِکُمْ وَ یُجِرْکُم مِنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ» احقاف/31
ای قوم ما! دعوت کننده الهی را اجابت کنید و به او ایمان آورید تا گناهانتان را ببخشد و شما را از عذابی دردناک پناه دهد!
و: «ءَامِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُم مُّسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ ءَامَنُوا مِنکُمْ وَ أَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ» حدید/7
به خدا و رسولش ایمان بیاورید و از آنچه شما را جانشین و نماینده (خود) در آن قرار داده انفاق کنید؛ (زیرا) کسانی که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگی دارند!

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

42 مؤمن کامل و حقیقی شوید
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا ءَامِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْکِتابِ الَّذِی
ص:27
نَزَّلَ عَلَی رَسُولِهِ وَالْکِتابِ الَّذِی أَنزَلَ مِن قَبْلُ وَمَن یَکْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً بَعِیداً» نسا/136
ای کسانی که ایمان آورده اید! به خدا و پیامبرش، و کتابی که بر او نازل کرده، و کتب (آسمانی) که پیش از این فرستاده است، ایمان (واقعی) بیاورید کسی که خدا و فرشتگان او و کتاب ها و پیامبرانش و روز واپسین را انکار کند، در گمراهی دور و درازی افتاده است.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

43 اجر مؤمنان با خداست

«إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ النَّصَارَی وَ الصَّابِئِینَ مَنْ ءَامَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ وَ عَمِلَ صَالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُونَ» بقره/62
کسانی که (به پیامبر اسلام) ایمان آورده اند، و کسانی که به آئین یهود گرویدند و نصاری و صابئان [= پیروان یحیی] هر گاه به خدا و روز رستاخیز ایمان آورند، و عمل صالح انجام دهند، پاداششان نزد پروردگارشان مسلم است؛ و هیچ گونه ترس و اندوهی برای آن ها نیست. (هر کدام از پیروان ادیان الهی، که در عصر و زمان خود، بر طبق وظایف و فرمان دین عمل کرده اند، مأجور و رستگارند.)

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

44 خدا مدافع مؤمنان است

«إِنَّ اللَّهَ یُدَ فِعُ عَنِ الَّذِینَ ءَامَنُوا إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ کُلَّ خَوَّانٍ کَفُورٍ» حج/38
خداوند از کسانی که ایمان آورده اند دفاع می کند؛ خداوند هیچ خیانتکار ناسپاسی را دوست ندارد!

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

45 چرا ایمان نمی آورند؟

«فَما لَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ» انشقاق/20
پس چرا آنان ایمان نمی آورند؟!
46 پیامبر که شما را می خواند، چرا ایمان نمی آورید؟
«وَ ما لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِیثَقَکُمْ إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» حدید/8
ص:28
چرا به خدا ایمان نیاورید در حالی که رسول (او) شما را می خواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید، و از شما پیمان گرفته است (پیمانی از طریق فطرت و خِرد)، اگر آماده ایمان آوردن می باشید.
47 هر که ایمان ندارد عقل ندارد
«وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَن تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ» یونس/100
(اما) هیچ کس نمی تواند ایمان بیاورد، جز به فرمان خدا (و توفیق و یاری و هدایت او)! و پلیدی (کفر و گناه) را بر کسانی قرارمی دهد که نمی اندیشند.(1)
اطاعت از خدا
48 از خدا اطاعت کنید(2)
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَزَعْتُمْ فِی شَیْ ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً» نسا/59
ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [=اوصیای پیامبر] را! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آن ها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.
49 اطاعت وعدم اطاعت از خدا(3)
«قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَ عَلَیْکُم مَّا حُمِّلْتُمْ وَ إِنْ
ص:29
________________________________________
1- 17. ایمان، پاکی و عقل، مقابل رجس و کفر و بی عقلی است، آن که ایمان دارد عقل دارد و آن که کفر و پلیدی را برگزیند عقل ندارد.
2- 18. چند آیه مشابه: حجرات/14، مجادله/13، انسان/24، احزاب/33، زخرف/61، انفال/46، انفال/20.
3- 19. چند آیه مشابه: آل عمران/32، تغابن/12، مائده/92، محمد/33.
تُطِیعُوهُ تهْتَدُوا وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَغُ الْمُبِینُ» نور/54
بگو: «خدا را اطاعت کنید، و از پیامبرش فرمان برید! و اگر سرپیچی نمایید، پیامبر مسؤول اعمال خویش است و شما مسؤول اعمال خود! امّا اگر از او اطاعت کنید، هدایت خواهید شد؛ و بر پیامبر چیزی جز رساندن آشکار نیست!»
50 از امر خدا اطاعت کنید
«وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَهٍ إِذَا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَن یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَلاً مُّبِیناً» احزاب/36
هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد؛ و هر کس نافرمانی خدا و رسولش را کند، به گمراهی آشکاری گرفتار شده است!
51 اطاعت، لازمه ایمان است
«یَسَْلُونَکَ عَنِ الأَْنفالِ قُلِ الأَْنفالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَیْنِکُمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» انفال/1
از تو درباره انفال [= غنایم، و هرگونه مال بدون مالک مشخص] سؤال می کنند؛ بگو: «انفال مخصوص خدا و پیامبر است؛ پس، از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و خصومت هایی را که در میان شماست، آشتی دهید! و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید اگر ایمان دارید!
52 اطاعت، موجب رحمت خداست
«وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» آل عمران/132
و خدا و پیامبر را اطاعت کنید، تا مشمول رحمت شوید!
53 اطاعت، موجب رستگاری است(1)
«وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَیَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفآئِزُونَ» نور/52
ص:30
________________________________________
1- 20. چند آیه مشابه: احزاب/71، نسا/13.
و هر کس خدا و پیامبرش را اطاعت کند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهیزد، چنین کسانی همان پیروزمندان واقعی هستند!
توکّل بر خدا
54 بر خدا توکّل کن
«وَ تَوَکَّلْ عَلَی الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ» شعرا/217
و بر خداوند عزیز و رحیم توکّل کن!
55 همه باید بر خدا توکّل کنند
«وَ ما لَنآ أَلَّا نَتَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ وَ قَدْ هَدَانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلَی مآ ءَاذَیْتُمُونا وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ» ابراهیم/12
و چرا بر خدا توکّل نکنیم، با این که ما را به راه های (سعادت) رهبری کرده است؟! و ما بطور مسلّم در برابر آزارهای شما صبر خواهیم کرد (و دست از رسالت خویش بر نمی داریم)! و توکّل کنندگان، باید فقط بر خدا توکّل کنند!»
56 بر خدای پاینده توکّل کنید(1)
«وَ تَوَکَّلْ عَلَی الْحَیِ ّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَکَفَی بِهِ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبِیراً» فرقان/58
و توکّل کن بر آن زنده ای که هرگز نمی میرد؛ و تسبیح و حمد او را بجا آور؛ و همین بس که او از گناهان بندگانش آگاه است!
57 توکّل، سبب دوستی خدا است
«فَبِما رَحْمَهٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» آل عمران/159
ص:31
________________________________________
1- 21. چند آیه مشابه: یوسف/67، ابراهیم/11، آل عمران/122، آل عمران/160، نمل/79، انفال/61، احزاب/48، کهف/23 و 24، نسا/81، اسرا/2، هود/123.
به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [= مردم] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند. پس آن ها را ببخش و برای آن ها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.
58 توکّل، شرط ایمان است(1)
«.... وَعَلَی اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» مائده/23
(ولی) دو نفر از مردانی که از خدا می ترسیدند، و خداوند به آن ها، نعمت (عقل و ایمان و شهامت) داده بود، گفتند: «شما وارد دروازه شهر آنان شوید! هنگامی که وارد شدید، پیروز خواهید شد. و بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید!»
59 توکّل، شرط اسلام واقعی است
«وَ قالَ مُوسَی یَقَوْمِ إِنْ کُنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنتُم مُّسْلِمِینَ» یونس/84
موسی گفت: «ای قوم من! اگر شما به خدا ایمان آورده اید، بر او توکّل کنید اگر تسلیم فرمان او هستید!»
حمد و ستایش
60 حمد وستایش مخصوص خداوند است(2)
«وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلِ ّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیرَاً» اسرا/111
و بگو: «ستایش برای خداوندی است که نه فرزندی برای خود انتخاب کرده، و نه شریکی در حکومت دارد، و نه به خاطر ضعف و ذلّت، (حامی و) سرپرستی برای اوست!» و او را بسیار بزرگ بشمار!
ص:32
________________________________________
1- 22. چند آیه مشابه: توبه/51، مائده/11.
2- 23. چند آیه مشابه: نمل/59، نمل/93، عنکبوت/63، نصر/3، لقمان/25.
61 تسبیح خدا بگویید(1)
الف: «فَخَرَجَ عَلَی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَی إِلَیْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُکْرَهً وَ عَشِیًّا» مریم/11
او از محراب عبادتش به سوی مردم بیرون آمد؛ و با اشاره به آن ها گفت: («بشکرانه این موهبت،) صبح و شام خدا را تسبیح گویید!»
ب: «وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَهً وَ أَصِیلاً» احزاب/42
و صبح و شام او را تسبیح گویید!
62 در هر حال و زمان تسبیح خدا بگویید(2)
«فَاصْبِرْ عَلَی ما یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ ءَانآیِ الَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضَی طه/130
پس در برابر آنچه می گویند، صبر کن! و پیش از طلوع آفتاب، و قبل از غروب آن؛ تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور؛ و همچنین (برخی) از ساعات شب و اطراف روز (پروردگارت را) تسبیح گوی؛ باشد که (از الطاف الهی) خشنود شوی!
63 تسبیح خدا بگو
الف: «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی» اعلی/1
منزّه شمار نام پروردگار بلندمرتبه ات را!
ب: «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ» حاقه/52
حال که چنین است به نام پروردگاربزرگت تسبیح گوی!
پرستش خدا
64 خدا را پرستش کنید
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» بقره/21
ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید.
ص:33
________________________________________
1- 24. چند آیه مشابه: فرقان/58، حجر/98، واقعه/74 و 96.
2- 25. چند آیه مشابه: غافر/55، طور/48، ق/39.
65 خدا را بپرستید(1)
«وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْاً وَبِالْوَ لِدَیْنِ إِحْسَناً وَبِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَمَی وَالْمَسَکِینِ وَالْجارِ ذِی الْقُرْبَی وَالْجارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَما مَلَکَتْ أَیْمَنُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَن کانَ مُخْتالاً فَخُوراً» نسا/36
و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک، و همسایه دور، و دوست و همنشین، و واماندگان در سفر، و بردگانی که مالک آن ها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می زند،) دوست نمی دارد.
66 خدا را بپرستید که راه راست این است(2)
«إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِیمٌ» زخرف/64
خداوند پروردگار من و پروردگار شماست؛ (تنها) او را پرستش کنید که راه راست همین است!»
67 پرستش خدا، هدف خلقت است
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» ذاریات/56
من جنّ و انس را نیافریدم جز برای این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!
68 پرستش خدا، امر خداست(3)
«إِنَّمآ أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَهِ الَّذِی حَرَّمَها وَ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ» نمل/91
(بگو: ) من مأمورم پروردگار این شهر (مقدّس مکّه) را عبادت کنم، همان کسی که این شهر
ص:34
________________________________________
1- 26. چند آیه مشابه: مائده/72، اعراف/73، اعراف/85، هود/61، هود/84، یوسف/40، یونس/3، نحل/36، نور/55، عنکبوت/17، زمر/64 تا 66، فصلت/14، هود/2 و 123، حج/77، اسرا/23.
2- 27. چند آیه مشابه: آل عمران/51، طه/14، انبیا/92، انعام/102، مریم/65.
3- 28. چند آیه مشابه: توبه/31، رعد/36.
را حرمت بخشیده؛ در حالی که همه چیز از آن اوست! و من مأمورم که از مسلمین باشم.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

45 چرا ایمان نمی آورند؟

«فَما لَهُمْ لَا یُؤْمِنُونَ» انشقاق/20
پس چرا آنان ایمان نمی آورند؟!

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

46 پیامبر که شما را می خواند، چرا ایمان نمی آورید؟
«وَ ما لَکُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الرَّسُولُ یَدْعُوکُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّکُمْ وَ قَدْ أَخَذَ مِیثَقَکُمْ إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» حدید/8
ص:28
چرا به خدا ایمان نیاورید در حالی که رسول (او) شما را می خواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید، و از شما پیمان گرفته است (پیمانی از طریق فطرت و خِرد)، اگر آماده ایمان آوردن می باشید.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

«وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَن تُؤْمِنَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ یَجْعَلُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذِینَ لَا یَعْقِلُونَ» یونس/100
(اما) هیچ کس نمی تواند ایمان بیاورد، جز به فرمان خدا (و توفیق و یاری و هدایت او)! و پلیدی (کفر و گناه) را بر کسانی قرارمی دهد که نمی اندیشند.(1)

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اطاعت از خدا
48 از خدا اطاعت کنید(2)
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الْأَمْرِ مِنکُمْ فَإِن تَنَزَعْتُمْ فِی شَیْ ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْأَخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِیلاً» نسا/59
ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [=اوصیای پیامبر] را! و هرگاه در چیزی نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آن ها داوری بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید! این (کار) برای شما بهتر، و عاقبت و پایانش نیکوتر است.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

49 اطاعت وعدم اطاعت از خدا(3)
«قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَ عَلَیْکُم مَّا حُمِّلْتُمْ وَ إِنْ
ص:29
________________________________________
1- 17. ایمان، پاکی و عقل، مقابل رجس و کفر و بی عقلی است، آن که ایمان دارد عقل دارد و آن که کفر و پلیدی را برگزیند عقل ندارد.
2- 18. چند آیه مشابه: حجرات/14، مجادله/13، انسان/24، احزاب/33، زخرف/61، انفال/46، انفال/20.
3- 19. چند آیه مشابه: آل عمران/32، تغابن/12، مائده/92، محمد/33.
تُطِیعُوهُ تهْتَدُوا وَ ما عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَغُ الْمُبِینُ» نور/54
بگو: «خدا را اطاعت کنید، و از پیامبرش فرمان برید! و اگر سرپیچی نمایید، پیامبر مسؤول اعمال خویش است و شما مسؤول اعمال خود! امّا اگر از او اطاعت کنید، هدایت خواهید شد؛ و بر پیامبر چیزی جز رساندن آشکار نیست!»
50 از امر خدا اطاعت کنید
«وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَهٍ إِذَا قَضَی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَن یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَلاً مُّبِیناً» احزاب/36
هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد؛ و هر کس نافرمانی خدا و رسولش را کند، به گمراهی آشکاری گرفتار شده است!
51 اطاعت، لازمه ایمان است
«یَسَْلُونَکَ عَنِ الأَْنفالِ قُلِ الأَْنفالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَیْنِکُمْ وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» انفال/1
از تو درباره انفال [= غنایم، و هرگونه مال بدون مالک مشخص] سؤال می کنند؛ بگو: «انفال مخصوص خدا و پیامبر است؛ پس، از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و خصومت هایی را که در میان شماست، آشتی دهید! و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید اگر ایمان دارید!
52 اطاعت، موجب رحمت خداست
«وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَالرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ» آل عمران/132
و خدا و پیامبر را اطاعت کنید، تا مشمول رحمت شوید!
53 اطاعت، موجب رستگاری است(1)
«وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَخْشَ اللَّهَ وَیَتَّقْهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْفآئِزُونَ» نور/52
ص:30
________________________________________
1- 20. چند آیه مشابه: احزاب/71، نسا/13.
و هر کس خدا و پیامبرش را اطاعت کند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهیزد، چنین کسانی همان پیروزمندان واقعی هستند!
توکّل بر خدا
54 بر خدا توکّل کن
«وَ تَوَکَّلْ عَلَی الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ» شعرا/217
و بر خداوند عزیز و رحیم توکّل کن!
55 همه باید بر خدا توکّل کنند
«وَ ما لَنآ أَلَّا نَتَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ وَ قَدْ هَدَانا سُبُلَنا وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلَی مآ ءَاذَیْتُمُونا وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ» ابراهیم/12
و چرا بر خدا توکّل نکنیم، با این که ما را به راه های (سعادت) رهبری کرده است؟! و ما بطور مسلّم در برابر آزارهای شما صبر خواهیم کرد (و دست از رسالت خویش بر نمی داریم)! و توکّل کنندگان، باید فقط بر خدا توکّل کنند!»
56 بر خدای پاینده توکّل کنید(1)
«وَ تَوَکَّلْ عَلَی الْحَیِ ّ الَّذِی لَا یَمُوتُ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَکَفَی بِهِ بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبِیراً» فرقان/58
و توکّل کن بر آن زنده ای که هرگز نمی میرد؛ و تسبیح و حمد او را بجا آور؛ و همین بس که او از گناهان بندگانش آگاه است!
57 توکّل، سبب دوستی خدا است
«فَبِما رَحْمَهٍ مِّنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ» آل عمران/159
ص:31
________________________________________
1- 21. چند آیه مشابه: یوسف/67، ابراهیم/11، آل عمران/122، آل عمران/160، نمل/79، انفال/61، احزاب/48، کهف/23 و 24، نسا/81، اسرا/2، هود/123.
به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [= مردم] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می شدند. پس آن ها را ببخش و برای آن ها آمرزش بطلب! و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.
58 توکّل، شرط ایمان است(1)
«.... وَعَلَی اللَّهِ فَتَوَکَّلُوا إِنْ کُنتُم مُّؤْمِنِینَ» مائده/23
(ولی) دو نفر از مردانی که از خدا می ترسیدند، و خداوند به آن ها، نعمت (عقل و ایمان و شهامت) داده بود، گفتند: «شما وارد دروازه شهر آنان شوید! هنگامی که وارد شدید، پیروز خواهید شد. و بر خدا توکل کنید اگر ایمان دارید!»
59 توکّل، شرط اسلام واقعی است
«وَ قالَ مُوسَی یَقَوْمِ إِنْ کُنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکَّلُوا إِنْ کُنتُم مُّسْلِمِینَ» یونس/84
موسی گفت: «ای قوم من! اگر شما به خدا ایمان آورده اید، بر او توکّل کنید اگر تسلیم فرمان او هستید!»
حمد و ستایش
60 حمد وستایش مخصوص خداوند است(2)
«وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَ لَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلِ ّ وَ کَبِّرْهُ تَکْبِیرَاً» اسرا/111
و بگو: «ستایش برای خداوندی است که نه فرزندی برای خود انتخاب کرده، و نه شریکی در حکومت دارد، و نه به خاطر ضعف و ذلّت، (حامی و) سرپرستی برای اوست!» و او را بسیار بزرگ بشمار!
ص:32
________________________________________
1- 22. چند آیه مشابه: توبه/51، مائده/11.
2- 23. چند آیه مشابه: نمل/59، نمل/93، عنکبوت/63، نصر/3، لقمان/25.
61 تسبیح خدا بگویید(1)
الف: «فَخَرَجَ عَلَی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَی إِلَیْهِمْ أَن سَبِّحُوا بُکْرَهً وَ عَشِیًّا» مریم/11
او از محراب عبادتش به سوی مردم بیرون آمد؛ و با اشاره به آن ها گفت: («بشکرانه این موهبت،) صبح و شام خدا را تسبیح گویید!»
ب: «وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَهً وَ أَصِیلاً» احزاب/42
و صبح و شام او را تسبیح گویید!
62 در هر حال و زمان تسبیح خدا بگویید(2)
«فَاصْبِرْ عَلَی ما یَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ ءَانآیِ الَّیْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرَافَ النَّهارِ لَعَلَّکَ تَرْضَی طه/130
پس در برابر آنچه می گویند، صبر کن! و پیش از طلوع آفتاب، و قبل از غروب آن؛ تسبیح و حمد پروردگارت را بجا آور؛ و همچنین (برخی) از ساعات شب و اطراف روز (پروردگارت را) تسبیح گوی؛ باشد که (از الطاف الهی) خشنود شوی!
63 تسبیح خدا بگو
الف: «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی» اعلی/1
منزّه شمار نام پروردگار بلندمرتبه ات را!
ب: «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّکَ الْعَظِیمِ» حاقه/52
حال که چنین است به نام پروردگاربزرگت تسبیح گوی!
پرستش خدا
64 خدا را پرستش کنید
«یا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ وَ الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» بقره/21
ای مردم! پروردگار خود را پرستش کنید؛ آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید، تا پرهیزگار شوید.
ص:33
________________________________________
1- 24. چند آیه مشابه: فرقان/58، حجر/98، واقعه/74 و 96.
2- 25. چند آیه مشابه: غافر/55، طور/48، ق/39.
65 خدا را بپرستید(1)
«وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْاً وَبِالْوَ لِدَیْنِ إِحْسَناً وَبِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَمَی وَالْمَسَکِینِ وَالْجارِ ذِی الْقُرْبَی وَالْجارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَما مَلَکَتْ أَیْمَنُکُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَن کانَ مُخْتالاً فَخُوراً» نسا/36
و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید! و به پدر و مادر، نیکی کنید؛ همچنین به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان، و همسایه نزدیک، و همسایه دور، و دوست و همنشین، و واماندگان در سفر، و بردگانی که مالک آن ها هستید؛ زیرا خداوند، کسی را که متکبر و فخر فروش است، (و از ادای حقوق دیگران سرباز می زند،) دوست نمی دارد.
66 خدا را بپرستید که راه راست این است(2)
«إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِیمٌ» زخرف/64
خداوند پروردگار من و پروردگار شماست؛ (تنها) او را پرستش کنید که راه راست همین است!»
67 پرستش خدا، هدف خلقت است
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» ذاریات/56
من جنّ و انس را نیافریدم جز برای این که عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)!
68 پرستش خدا، امر خداست(3)
«إِنَّمآ أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَهِ الَّذِی حَرَّمَها وَ لَهُ کُلُّ شَیْ ءٍ وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ» نمل/91
(بگو: ) من مأمورم پروردگار این شهر (مقدّس مکّه) را عبادت کنم، همان کسی که این شهر
ص:34
________________________________________
1- 26. چند آیه مشابه: مائده/72، اعراف/73، اعراف/85، هود/61، هود/84، یوسف/40، یونس/3، نحل/36، نور/55، عنکبوت/17، زمر/64 تا 66، فصلت/14، هود/2 و 123، حج/77، اسرا/23.
2- 27. چند آیه مشابه: آل عمران/51، طه/14، انبیا/92، انعام/102، مریم/65.
3- 28. چند آیه مشابه: توبه/31، رعد/36.
را حرمت بخشیده؛ در حالی که همه چیز از آن اوست! و من مأمورم که از مسلمین باشم.