روایتی از سرگذشت انسان در هماوردی با ابلیس (ترجمه خطبه قاصعه)

[نصرالله عاشق خداومولا]

[نصرالله عاشق خداومولا]

پیشگفتار

علی (ع فریادی در سکوت زمان،
و نهج البلاغه شفای دل ها و روح زندگی است،
کتابی که موجد تأمل های عمیق و شورانگیز آدمی، و نقطه وصل انسان باخداست.
نهج البلاغه، طلوع مهربانی و زلال جادویی عمیقترین رازهای رشد و تربیت، و چشمه جوشان حکمت و سیاست است.
و علی (ع) بر بلندای جبل النور، از حرای نهج البلاغه، پیام آور اسرار حیات است، و پژواک صدای رسایش در سینه ساکت کوهستانهای دور، انفجار نور.
او مؤذن بلند آوازه معبد ایمان، و بشارت آرامش توحید است.و ما با همه توان به چنین روحی نزدیک می شویم و نزدیکتر...
تا دورنمایی از تصویرها و معنی ها را با امواج احساسمان دریابیم، و به نیروی پارسایی در خود حلول دهیم و آنک، نم نم بارانها، و ریزش نهرها، و هیاهوی آبشارها و معراج قلب سلیم...و تولدی دیگر...
کتاب دوم از ترجمه نهج البلاغه بر گردان خطبه قاصعه (که در نسخه مصحح بنیاد به شماره 234است) میباشد که اینک پیش رو دارید،
شیوه بر اینست که محتوای کلام بلند امام (ع)، تا آنجا که مقدور است با بیانی ملموس و امروزین به نسل حاضر عرضه گردد، امید آنکه توانسته باشیم موجی از امواج بیکران دریای علوم علوی را به جان شیفتگان آنحضرت منتقل کنیم.
از پروردگار منان مسئلت داریم که عنایت بر ما نازل فرماید تا با خامه یی به شیوایی و زیبایی عطر شقایق، و رسایی پیام لاله های سرخ فام، ترجمه دیگر خطبه ها را به دوستداران فرهنگ علوی تقدیم داریم.
انه سمیع مجیب
گروه ترجمه نهج البلاغه
تهران - اسفند ماه 1369

[نصرالله عاشق خداومولا]

نام خطبه

و من خطبة له ع و من الناس من یسمی هذه الخطبه بالقاصعة و هی تتضمن ذم إبلیس لعنه اللّه، علی استکباره و ترکه السجود لآدم علیه السلام، و أنه أول من أظهر العصبیة و تبع الحمیة، و تحذیر الناس من سلوک طریقته.

از خطبه های آن گرامی - بر او درود - خطبه یی است کهقاصعه(1) نامیده میشود و نکوهش ابلیس - نفرین خدا بر او - را در بر دارد، به جهت خود بزرگ بینی وی و وانهادن سجده بر آدم - درود خدا بر او - که طی آن خطبه، حضرت (ع) مردم را از پیمودن راه ابلیس بر حذر می دارد، زیرا همانا وی نخستین کسی است که تعصب نشان داد و از غیرت بیجا پیروی کرد.
شریف رضی

[نصرالله عاشق خداومولا]

آغاز خطبه

1- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْکِبْرِیَاءَ وَ اخْتَارَهُمَا لِنَفْسِهِ دُونَ خَلْقِهِ وَ جَعَلَهُمَا حِمًی وَ حَرَماً عَلَی غَیْرِهِ وَ اصْطَفَاهُمَا لِجَلَالِهِ وَ جَعَلَ اللَّعْنَةَ عَلَی مَنْ نَازَعَهُ فِیهِمَا مِنْ عِبَادِهِ

سپاس ویژه خداست، آنکه عزت و ستردگی را در پوشیده و آن هر دو را برای خویش و نه آفریدگانش برگزیده و قرقگاه و حریمی مخصوص خود قرار داده و آستانه جلال و شکوهش ساخته است (2) و بر هر بنده یی که در این دو خصلت با وی بستیزد نفرین نهاده است.

[نصرالله عاشق خداومولا]

انسان، موجود برتر

2- ثُمَّ اخْتَبَرَ بِذَلِکَ مَلَائِکَتَهُ الْمُقَرَّبِینَ لِیَمِیزَ الْمُتَوَاضِعِینَ مِنْهُمْ مِنَ الْمُسْتَکْبِرِینَ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ هُوَ الْعَالِمُ بِمُضْمَرَاتِ الْقُلُوبِ وَ مَحْجُوبَاتِ الْغُیُوبِ إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِینٍ فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ ساجِدِینَ فَسَجَدَ الْمَلائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِیسَ

آنگاه به همین کبریاء، فرشتگان مقرب خویش را آزمود تا فروتنان از مستکبران شناخته شوند، پس خدای - پاکیزه باد نام وی - در حالیکه دانای پنهانی دلها و فروپوشیده غیبتهاست فرمود: من انسانی از خاک می آفرینم و چون او را موزون و بهنجار ساختم و در او از روح خود دمیدم،
همه بر او سجده برید. آنگاه فرشتگان، او را سجده بردند مگر ابلیس(3)

[نصرالله عاشق خداومولا]

گاه آزمون

3 - اعْتَرَضَتْهُ الْحَمِیَّةُ فَافْتَخَرَ عَلَی آدَمَ بِخَلْقِهِ وَ تَعَصَّبَ عَلَیْهِ لِأَصْلِهِ فَعَدُوُّ اللَّهِ إِمَامُ الْمُتَعَصِّبِینَ وَ سَلَفُ الْمُسْتَکْبِرِینَ الَّذِی وَضَعَ أَسَاسَ الْعَصَبِیَّةِ وَ نَازَعَ اللَّهَ رِدَاءَ الْجَبْرِیَّةِ وَ ادَّرَعَ لِبَاسَ التَّعَزُّزِ وَ خَلَعَ قِنَاعَ التَّذَلُّلِ

نخوت، گریبان او را گرفت و به خلقت خویش بر آدم بالید و به خاطر طینت و اصل خود بر او تعصب ورزید، پس دشمن خدا - شیطان - پیشوای متعصبان و پیشاهنگ خود بزرگ بینان است، همانکه بنیاد تعصب را بر نهاد و با خدا در ردای بزرگمنشی، به ستیزه پرداخت و تنپوش تکبر را پوشیده و رویوش فروتنی را از تن به در آورد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

عقوبت سخت خود بزرگ بنیان

4 - أَ لَا تَرَوْنَ کَیْفَ صَغَّرَهُ اللَّهُ بِتَکَبُّرِهِ وَ وَضَعَهُ بِتَرَفُّعِهِ فَجَعَلَهُ فِی الدُّنْیَا مَدْحُوراً وَ أَعَدَّ لَهُ فِی الْ آخِرَةِ سَعِیراً

آیا نمی بینید چگونه خداوند او را به خاطر خود بزرگ بینی و برتری جویی، کوچک و فرودست گردانیده و در این جهان رانده و مطرود ساخت و برای وی در آن جهان زبانه آتش فراهم کرد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

ارزش انسان، در انتخاب اوست

5 - وَ لَوْ أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ مِنْ نُورٍ یَخْطَفُ الْأَبْصَارَ ضِیَاؤُهُ وَ یَبْهَرُ الْعُقُولَ رُوَاؤُهُ وَ طِیبٍ یَأْخُذُ الْأَنْفَاسَ عَرْفُهُ لَفَعَلَ وَ لَوْ فَعَلَ لَظَلَّتْ لَهُ الْأَعْنَاقُ خَاضِعَةً وَ لَخَفَّتِ الْبَلْوَی فِیهِ عَلَی الْمَلَائِکَةِ

و اگر خدا اراده می فرمود که آدم را از نوری بیافریند که تلالو آن چشمها را خیره سازد و زیبای آن بر خردها چیره گردد، و شمیم آن نفسها را معطر گرداند، چنین می کرد. و اگر چنین می کرد با فروتنی گردن می نهادند و نیز این آزمون برای فرشتگان آسان می شد.

[نصرالله عاشق خداومولا]

آزمون الهی، مدرسه تربیت

6 - وَ لَکِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یَبْتَلِی خَلْقَهُ بِبَعْضِ مَا یَجْهَلُونَ أَصْلَهُ تَمْیِیزاً بِالِاخْتِبَارِ لَهُمْ وَ نَفْیاً لِلِاسْتِکْبَارِ عَنْهُمْ وَ إِبْعَاداً لِلْخُیَلَاءِ مِنْهُمْ

اما خداوند - منزه باد نام وی - بندگان خود را با برخی امور که ریشه آنرا نمی دانند می آزماید تا آنان را از هم متمایز سازد و استکبار را از آنان بردارد و خودپسندی را از آنان دور کند.



تکبر، آتشی در خرمن اعمال

7 - فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِیسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِیدَ وَ کَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا یُدْرَی أَ مِنْ سِنِی الدُّنْیَا أَمْ مِنْ سِنِی الْ آخِرَةِ عَنْ کِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ

پس، پند گیرید از آنچه خداوند با اهریمن کرد: کردارهای دراز دامن و تلاشهای پیگیر او را بیهوده ساخت - در حالیکه او شش هزار سال خدای را پرستیده بود، آن هم دانسته نیست که از سالهای دنیاست یا آخرت - تنها به خاطر یک لحظه خود بزرگ بینی و تکبر.

[نصرالله عاشق خداومولا]

تکبر، آتشی در خرمن اعمال

7 - فَاعْتَبِرُوا بِمَا کَانَ مِنْ فِعْلِ اللَّهِ بِإِبْلِیسَ إِذْ أَحْبَطَ عَمَلَهُ الطَّوِیلَ وَ جَهْدَهُ الْجَهِیدَ وَ کَانَ قَدْ عَبَدَ اللَّهَ سِتَّةَ آلَافِ سَنَةٍ لَا یُدْرَی أَ مِنْ سِنِی الدُّنْیَا أَمْ مِنْ سِنِی الْ آخِرَةِ عَنْ کِبْرِ سَاعَةٍ وَاحِدَةٍ

پس، پند گیرید از آنچه خداوند با اهریمن کرد: کردارهای دراز دامن و تلاشهای پیگیر او را بیهوده ساخت - در حالیکه او شش هزار سال خدای را پرستیده بود، آن هم دانسته نیست که از سالهای دنیاست یا آخرت - تنها به خاطر یک لحظه خود بزرگ بینی و تکبر.