آثار و برکات روزه چیست؟

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ

‌ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امم گذشته را فرض شده بود و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید.

تفسیر آیه ۱۸۳ سوره بقره

امام صادق (ع) می‌فرمایند: اوّل چیزی که خداوند واجب کرد، روزه بود و [خداوند در میان امّت‌های پیشین]روزه ماه رمضان را فقط بر انبیاء و نه حتّی بر امّت‌هایشان واجب کرده بود. پس زمانی که خداوند پیامبرش را مبعوث کرد، برای او و امّتش فضیلت ماه رمضان را [در خصوصِ روزه‌گرفتن]برگزید؛ درحالی‌که روزه‌گرفتن پیش از نزول [حکم روزه‌گرفتن در]ماه رمضان نیز وجود داشته و مردم روز‌هایی [از سال]را روزه می‌گرفتند.

تقوا، به معنای خویشتن داری از گناه است. بیشتر گناهان، از دو ریشه غضب و شهوت سرچشمه می‌گیرند و روزه، جلوی تندی‌های این دو غریزه را می‌گیرد و سبب کاهش فساد و افزایش تقواست. به نظر مفسّران و دانشمندان علوم قرآنی، آیاتی که با خطاب «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» شروع شده اند، در مدینه نازل شده و جزء آیات مدنی می‌باشند. فرمان روزه نیز همچون دستور جهاد و پرداخت زکات در سال دوّم هجری صادر گردیده است.

آثار و برکات روزه

تقوا و خداترسی، در ظاهر و باطن، مهم‌ترین اثر روزه است. روزه، یگانه عبادت مخفی است. نماز، حج، جهاد، زکات و خمس را مردم می‌بینند، امّا روزه دیدنی نیست. روزه، اراده انسان را تقویت می‌کند. کسی که یک ماه نان و آب و همسر خود را کنار گذاشت، می‌تواند نسبت به مال و ناموس دیگران خود را کنترل کند.

روزه، باعث تقویت عاطفه است. کسی که یک ماه مزه گرسنگی را چشید، درد آشنا می‌شود و رنج گرسنگان را احساس ودرک می‌کند. رسول خدا (ص) فرمودند: روزه، نصف صبر است. روزه مردمان عادّی، همان خودداری از نان و آب و همسر است، امّا در روزه خواص علاوه بر اجتناب از مفطرات، اجتناب از گناهان نیز لازم است، و روزه خاصّ الخاص علاوه بر اجتناب از مفطرات و پرهیز از گناهان، خالی بودن دل از غیر خداست. روزه، انسان را شبیه فرشتگان می‌کند، فرشتگانی که از خوردن و آشامیدن و شهوت دورند.

اهمیّت روزه به قدری است که در روایات پاداش بسیاری از عبادات را همچون پاداش روزه دانسته اند. هرچند که روزه بر امّت‌های پیشین نیز واجب بوده، ولی روزه ماه رمضان، مخصوص انبیا بوده است و در امّت اسلامی، روزه رمضان بر همه واجب شده است.

پیام‌های آیه ۱۸۳ سوره بقره

۱-خطابِ زیبا، گامی برای تأثیر گذاری پیام است. «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا»

۲-از شیوه‌های تبلیغ آن است که دستورات مشکل، آسان جلوه داده شود.

۳-قرآن، فلسفه بعضی احکام همچون روزه را بیان داشته است. زیرا اگر مردم نتیجه کاری را بدانند، در انجام آن نشاط بیشتری از خود نشان می‌دهند. «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»