نقش مراقبه و محاسبه در تربیت
مراقبه و محاسبه روشی است برای حفظ حقیقت آدمی و ارزشهای والای انسانی و تداوم عمل ایمانی و بازگشت از اشتباهها و گناهها و تصحیح به موقع کردارها و رفتارها.
یا أیها الذین آمنوا علیکم أنفسکم.(309)
ای کسانی که ایمان آورده اید، بر شما باد (نگاهداشت) خویشتنی.
انسان برای سیر درست در جهت کمال مطلق، نیازمند مرزبانی خویش است، زیرا هیچ چیز مانند دریده شدن حریمهای حقیقت آدمی، تباهگر فرد و جامعه نیست. امیر مؤمنان علی (علیه السلام) فرموده است:
من حاسب نفسه ربح، و من غفل عنها خسر.(310)
آن که حساب نفس خود کرد سود برد، و آن که از آن غافل ماند زیان دید.
غفلت و ظلمت آفات اساسی شکوفایی حقیقت آدمی است و روش مراقبه و محاسبه راهی است برای جلوگیری از فرو رفتن در غفلت و راهی برای بازگشت از ظلمت؛ و از این رو در به سامان آوردن آدمی بسیار مؤثر است، چنانکه از امیر مؤمنان (علیه السلام) روایت شده است:
ثمرة المحاسبة صلاح النفس.(311)
ثمره و نتیجه (مراقبه و) محاسبه نفس به صلاح و سامان آوردن خویش است.
بنابراین نباید از این روش غفلت ورزید و خود را از ثمرات تربیتی آن محروم نمود.
طوبی لمن عمل للحساب.(312)
خوشا کسی که برای حساب کار کرد.