اسيران و جانبازان کربلا{ویژه نامه دهه دوم و سوم ماه محرم}

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

34 ـ رمله
رمله ، ام ولد و مكنّى به ام ابى بكر است .⁽⁴⁵¹⁾ او را نجمه ⁽⁴⁵²⁾ و نفيله نيز نـامـيـده انـد.⁽⁴⁵³⁾ وى بـا امـام مجتبى (ع ) ازدواج كرد و صاحب سه فرزند به نام هاى عمرو، قاسم و عبداللّه گرديد.⁽⁴⁵⁴⁾
رمـله در روز عـاشـورا مقابل خيمه ايستاده و نظاره گر مبارزه ى فرزندش حضرت قاسم (ع ) با دشـمـن بـود.⁽⁴⁵⁵⁾ اگـرچه مورّخان به اسارتش تصريح نكرده اند ولى چون در دشت نينوا حضور داشته ،⁽⁴⁵⁶⁾ مى توان نام وى را در شمار اسيران كربلا نيز قرار داد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

35 ـ روضة
روضـة ، كـنـيـز و خـدمـتـكـار پـيـامـبـر گـرامـى اسـلام بـود.⁽⁴⁵⁷⁾ طـبـرى ذيل آيه ى شريفه ى ((يا ايّها الذين آمنوا لاتَدْخُلوا بُيُوتا غيرَ بُيُوتِكم حتّى تَسْتَاءْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا على اءَهْلِها))⁽⁴⁵⁸⁾ (نور: 27) مى گويد: پيامبر (ص ) در رابطه با شخصى كـه از آن حـضـرت رخـصت ورود به محضرش را مى خواست به روضة فرمود: به او بگو ابتدا سلام كند سپس اجازه ى ورود بگيرد.⁽⁴⁵⁹⁾
آن گـاه كـه جـهان اسلام به سوگ رسول خدا (ص ) نشست ، روضه به خانه ى حضرت فاطمه (س ) رفت و پس از شهادت سرور زنان جهان و ازدواج حضرت زينب (س )، به خدمت فرزندان او در آمـد. چـون كـاروان حـسـيـنـى ، آهـنـگ خـروج از مـديـنـه را نـواخت ، او نيز همراه حضرت زينب (س )⁽⁴⁶⁰⁾ بـه كـربـلا آمد و ناظر مصائب اهل بيت (ع ) بود.⁽⁴⁶¹⁾ اگرچه مورّخان بـه اسـارت روضـة در حـادثـه ى كـربـلا اشـاره اى نكرده اند ولى با توجه به حضور او در واقعه ى تلخ عاشورا مى توان وى را از اسيران كربلا به شمار آورد.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

36 ـ زيد بن حسن (ع )
زيدبن حسن از فرزندان امام حسن مجتبى (ع ) مى باشد⁽⁴⁶²⁾ شمارى از منابع از او به عـنـوان يـكـى از اسيران كربلا نام برده اند.⁽⁴⁶³⁾ برخى از منابع هم از او به عنوان شهيد ياد كرده اند.⁽⁴⁶⁴⁾
مـرحـوم شيخ مفيد (ره ) مى فرمايد: كه فرزندان امام حسن (ع ) پانزده دختر و پسر بودند. يكى از آنـهـا زيـد اسـت كـه سـرپـرسـت صدقات رسول خدا (ص ) و از ديگر فرزندان امام حسن (ع ) سـالمـنـدتـر بـوده اسـت ، زيـد مـردى بـا شـخـصـيّت ، بزرگوار، خوش نفس و پرخير بود كه شـاعـران او را سـتـايـش بـسـيـار مى كردند، مردمان از جاهاى دور و نزديك براى بهره گيرى از مـحـضـرش بـسـوى او رهـسـپار مى شدند، مورخان نوشته اند كه زيد همچنان متولى و سرپرست صـدقـات رسول خدا (ص ) بود تا اينكه سليمان بن عبدالملك به خلافت رسيد. سليمان وقتى بـه خـلافـت رسـيـد بـه فـرمـاندار خويش در مدينه نامه نوشت و دستور داد كه با رسيدن نامه زيـدبـن حـسـن را از مـنـصـب سـرپرستى صدقات رسول خدا (ص ) بركنار كن و به جاى شخص ديگرى را ـ كه مردى از بستگانش بود ـ بگمارد و هر گونه كمكى از تو خواست به او كمك كن . والسـّلام . امـّا بـا روى كـار آمـدن عمربن عبدالعزيز طبق فرمانى كه به همان فرماندار مدينه صـادر كـرد مـجـدّدا زيـد بـه عـنـوان مـتـولى صـدقـات رسول خدا (ص ) انتخاب شد. عمربن عزيز در نامه اش نوشت : زيدبن حسن مرد شريف قبيله بنى هـاشـم و سـالمـنـد ايـشـان اسـت ، هـمـيـن كـه نـامـه ام بـه تـو رسـيـد صـدقـات رسول خدا (ص ) را به او بازگردان و هرگونه كمكى اگر از تو خواست كمكش كن .
زيـد بـدون ايـنـكه هيچ گونه ادّعاى امامتى كرده باشد از دنيا رفت هيچ يك از گروه شيعه و نه ديـگـران چـنين ادعايى درباره او نكردند. طبق گفته مرحوم مفيد، زيد در سن نود سالگى دار دنيا را وداع گفت .⁽⁴⁶⁵⁾

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

37 ـ زينب صغرى
زيـنـب صـغـرى دخـتـر امـيـرالمـؤ مـنـيـن (ع )، مـادرش فـاطـمـه (س ) و كـنـيـه اش ام كـلثـوم مـى باشد.⁽⁴⁶⁶⁾ وى به همسرى محمدبن عقيل بن ابى طالب در آمد و فرزندانى به نامهاى عـبـداللّه و عـبـدالرّحـمـن و قـاسـم بـرايـش ‍ آورد.⁽⁴⁶⁷⁾ ام كـلثـوم بـعـد از مـحـمـدبـن عـقيل به همسرى كثيربن عباس بن عبدالمطلب در آمد كه از او هم دخترى به نام ام كلثوم به دنيا آورد.⁽⁴⁶⁸⁾ عـبـيـدلى در ضـمـن نـقـل بـرخى از مطالب ذكر شده مى گويد مادرش ام ولد بوده و او در مدينه وفات يافته است .⁽⁴⁶⁹⁾
گـروهـى از مـورّخان بر اين عقيده هستند كه اميرمؤ منان على (ع ) دو دختر داشته به نام ام كلثوم يـكـى از صـدّيـقـه طـاهره كه در زمان عمر از دنيا رفته است ، ديگرى هم در جمع كاروان اسيران كربلا به شام سفر كرده از يكى ديگر از همسران اميرالمؤ منين (ع ) مى باشد.⁽⁴⁷⁰⁾

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

همراهى زينب صغرى با امام حسين (ع ):
از جـمـله كـسـانـى كـه هـنـگام خروج امام (ع ) از مدينه آن حضرت را همراهى كرد،زينب صغرى ، ام كلثوم بوده است .⁽⁴⁷¹⁾ در شب عاشورا پس از شنيدن اشعار امام حسين (ع ) درباره بى وفايى دنيا ام كلثوم فرياد برآورد: وامحمّداه ، واعليّاه ، واامّاه ، وافاطمناه ، واحسناه ، واحسيناه ، واضـيـعـتـاه بـعـدك يـا ابـاعـبـداللّه (ع )، در حـالى كـه اينها را صدا مى زد، گفت : اى واى از آن درمـانـدگـى و بـيـچـارگـى كـه بـعد از تو گريبانگير ما خواهد شد. اى اباعبداللّه ! امام (ع ) خواهرش را تسلّى داد و فرمود: خواهرم وعده الهى را از ياد مبر و مطمئن باش كه ساكنان آسمانها هـمـه از بـين خواهند رفت و اهل زمين همه مى ميرند. به طور كلى همه مخلوقات در جهان هستى روزى هـلاك خـواهـنـد شـد. سـپس امام (ع ) عده اى از خاندان خود را مورد خطاب قرار داد كه از جمله آنها امّ كلثوم بود امام فرمودند: بعد از شهادتم بيتابى نكنيد گريبان چاك نكنيد، صورتهاى خود را مـجـروح نـنـمـايـيـد، سـخـنـان بـيـهـوده بـر زبـان جـارى مـسـازيـد كـه مـوجـب نـاخـشنودى خداوند گردد.⁽⁴⁷²⁾

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خطبه حضرت ام كلثوم در كوفه :
در شـهـر كـوفه ، دختر والا مقامِ على (ع ) ام كلثوم از پشت پرده در حالى كه بلندبلند گريه مى كرد خطابه اى براى مردم ايراد كرد و فرمود:
اى كوفيان ! شرمتان باد! چرا حسين (ع ) را رها كرديد و كشتيد؟ و زنانش را به اسارت گرفتيد و سـوگـوار كرديد؟ اى مرگ بر شما! از رحمت خدا به دور مانيد. واى بر شما! آيا مى دانيد چه خـطـاى بزرگى مرتكب شده ايد؟ و چه گناهى به دوش گرفته ايد؟ و چه خونهايى را ريخته ايـد؟ و چـه دخـترانى را سوگوار كرده ايد؟ و چه اموالى را به تاراج برده ايد! بهترين مردان پـس از پـيـامـبـر (ص ) را كـشـتـيـد و قلب هايتان از رحم و شفقت تهى شد! آگاه باشيد كه حزب خداوند رستگارند و حزب شيطان زيانكار.⁽⁴⁷³⁾
آنگاه پس از اين خطبه اشعار ذيل را خواندند:
قَتَلْتُمْ اءَخى صَبْرا فَوَيْلٌ لِاُمِّكُمْ
مَسْتُجْزَوْنَ نارا حَرُّها يَتَوَقَّدُ
سَفَكْتُمْ دِماءً حَرَّمَ اللّهُ سَفْكَها
وَ حَرَّمَهَا الْقُرْانُ ثُمّ مُحَمَّدُ
اءَلا فَابْشِروُا بِالنّارِ اَنِّكُمْ غَدا
لَفى قَعْرِ نارٍ حَرُّها يَتَصَعَّدُ
وَ اِنِّى لَاءَبْكى فى حَياتى عَلى اءَخى
عَلى خَيْرِ مَنْ بَعْدَ النَّبِىِّ سِيُولَدُ
بِدَمْعٍ غَزيرٍ مُسْتَهِلٍّ مُكَفْكَفٍ
عَلَى الْخَدِّ مِنّى دائِبٌ لَيْسَ يَحْمَدُ⁽⁴⁷⁴⁾
بـرادرم را مـظـلومـانـه كـشـتـيد. واى بر مادرهاتان ، كه به زودى آتشى فروزان را به پاداش خواهيد گرفت .
شما خونهايى را ريختيد كه خداوند و محمد (ص ) و قرآن ريختن آنها را حرام كرده اند.
بدانيد و همديگر را به عذاب بشارت دهيد. زيرا كه فردا به طور قطع در جهنّم جاودانه خواهيد شد.
تا زنده ام بر برادرم مى گريم ، بر بهترين كسى كه پس از پيامبر (ص ) ولادت يافته است .
با اشكى فروزان كه پيوسته برگونه هاى من جارى است و خشك نمى شود.

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

^{درخواست ام كلثوم از شمر:
چـون اسـيـران را بـه هـمـراه سـرهـاى شـهـيـدان از كـوفـه بـه شـام حـركـت دادنـد، قبل ازرسيدن به شام حضرت ام كلثوم به شمر ـ كه در بين كوفيان بود ـ نزديك شد و گفت : حاجتى از تو دارم ! شمر گفت : چه مى خواهى ؟ فرمود: وقتى ما را وارد شهر كرديد از دروازه اى ببريد كه تماشاگر كمترى داشته باشد! و به سربازان بگو اين سرها را از ميان كجاوه هاى مـا بـيـرون بـبـرنـد و از مـا دور كـنـنـد؛ زيـرا از بـس مـا را بـه ايـن حـال ديـدنـد، خـوار و ذليل شديم . شمر ملعون در جواب خواسته ام كلثوم ـ از روى كفر و عناد و سـركـشـى ـ دسـتـور داد: سـرهـا را بـر نـوك نـيـزه كـرده و در وسـط كـجـاوه ها ببرند و در چنين وضـعيّتى آنها را بين تماشاگران بگردانند، تا آنكه به دروازه دمشق رسيدند، و بر پلّه هاى در مسجد جامع ايستادند، همان جايى كه اسيران را در آنجا نگه مى داشتند.(475)}

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

سكينه با كاروان حسينى :
از سكينه دخت گرامى سيّدالشهدا (ع ) گزارش هايى درباره شب عاشورا، هنگام شهادت على اكبر (ع )، وداع پدر و آمدن ذوالجناح و قتلگاه بيان شده است .⁽⁴⁸⁵⁾ از جمله اينكه آن بانوى محترمه مى فرمايد:
هـنـگـام بـيـرون رفـتـن مـا از مـديـنـه بـه سـوى مـكـه ، هـيـچ كـس ، تـرس و خـوفـش ، از مـا اهل بيت بيشتر نبود.⁽⁴⁸⁶⁾
نـيـز نـقـل شـده است كه چون امام حسين (ع )، هفتاد و دو تن از ياران و خاندانش را كشته و بر روى زمين افتاده ديد متوجه خيمه گاه شد و به سكينه و ساير زنان سلام داد. سكينه فرياد زد: پدر جان ! آيا تن به مرگ داده اى ؟ امام (ع ) فرمود: چگونه تن به مرگ ندهد كسى كه يار و ياورى ندارد. سكينه گفت : ما را به حرم جدّمان بازگردان . امام (ع ) فرمود: اگر مرغ سنگ خوار را به حال خود مى گذاردند مى خوابيد.⁽⁴⁸⁷⁾ امام حسين (ع ) به زنها گفت : سكينه ى من امروز يـتـيـم خـواهـد شـد؛ بـه او تـوجـّه و التـفـات كـنـيـد، زيـرا دل يتيمان نازك مى باشد.⁽⁴⁸⁸⁾ در اين وقت سكينه فرياد كنان به سوى آن حضرت آمد و امام (ع ) او را در آغوش گرفت و فرمود:
((اى سكينه ! بدان كه گريه ى تو پس از مرگ من طولانى خواهد شد.))⁽⁴⁸⁹⁾
چـون دشـمن ، زنان را از ميان كشتگان عبور داد، حضرت سكينه خود را بر روى جسد پدر انداخت و آن را در آغـوش گـرفـت . در اثـر گـريـه ، بـى هـوش شـد. در آن حـالت شـنـيـد كه پدرش مى فرمايد:
((شـيـعيان من ! هر زمان كه آب گوارايى نوشيديد، مرا به ياد آوريد. يا حكايت غريب يا شهيدى را شنيديد بر من بگرييد.))
سكينه جسد پدر را رها نمى كرد و كسى نمى توانست او را از پدرش جدا كند. تا اينكه گروهى از اعراب ، وى را با زور از بدن پدر جدا كردند.⁽⁴⁹⁰⁾

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

سكينه در اسارت :
دوره ى جـديـد ولى طـاقت فرساى زندگى بانو سكينه (ع )، يعنى دوران اسارت ازروز يازدهم مـحـرّم آغـاز شـد.⁽⁴⁹¹⁾ او هـمـراه ساير اسيران و سرهاى شهيدان در حالى كه بر شتر برهنه سوار و ريسمان اسارت به گردنش بود، از كربلا به كوفه و شام به اسارت برده شـد.⁽⁴⁹²⁾ حـضـرت سـكـيـنـه در تـوقـّفـگـاه ((قـصـر بـنـى مقاتل )) كه سپاه عمربن سعد مشغول استراحت و تهيّه ى آب بودند، تنها به سوى درختى رفت و انـدكـى خوابيد. در اين هنگام ، دشمن زبون ، كاروان اسيران را حركت داده و سكينه در بيابان جا مـانـد. درخـواسـتِ هـم مـحـمـلِ او، فاطمه بنت الحسين (ع ) از ساربان مبنى بر توقّف كاروان بى نـتيجه ماند و قافله ى اسيران حركت كرد. ولى پس از طىّ مقدارى از مسير و با اصرارِ فاطمه ، ساربان ، شتر را نگه داشت و سكينه به كاروان ملحق شد.(493)