خداوند دنيا و آخرت را بر چه اساسي آفريده است

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

قرآن کريم مشتمل بر معاني دقيق، تعاليم و حکمت‌هايي والا درباره حقيقت خلقت و اسرار هستي است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از اين رو پيامبر اکرم (ص) و پس از ايشان مفسران به تبيين و شرح جزئيات آيات قرآن کريم پرداختند. ما نيز با هدف آشنايي بيشتر با آيات الهي، هر روز به چند آيه از کلام الله با استناد به تفاسير معتبر مفسران قرآن کريم مي‌پردازيم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

وَخَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَلِتُجْزَىٰ کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ

و خدا آسمان‌ها و زمين را به حق آفريده است (و در هر چه خلق کرده مصلحت و مقصودي داشته) و عاقبت هر نفسي بي هيچ ستمي پاداش هر عملي که کرده است خواهد يافت.

تفسير آيه ۲۲ سوره جاثيه

اين آيه به منزله دليل آيه قبل است؛ در آيه قبل خوانديم که خلافکاران گمان مي‌کنند که ما آنان را مثل مؤمنان قرار مي‌دهيم. اين آيه آن را خيال باطلي دانسته و مي‌فرمايد:مگر نمي‌دانند آسمان‌ها و زمين بر اساس حقّ آفريده شده و در يک نظام حقّ، خوبان و بدان يکسان نيستند. آري، لازمه حقّ بودن خلقت، عدالت در مجازات است.

حقّ به چيزي گويند که بر اساس حکمت و منطق باشد. خلقت بر اساس حقّ، يعني آفرينش بر اساس برنامه و هدف. دليل معاد حکمت و عدل الهي است که در اين آيه به هر دو اشاره شده است.

امّا حکمت:اگر انسان با مرگ به نيستي رود، آفرينش بيهوده خواهد بود در حالي که آفرينش بر اساس حقّ و حکيمانه و هدفدار است، کدام کوزه گر حاضر است کوزه هايش را پس از ساختن بيهوده بشکند و مگر مي‌شود آفرينش با مرگ محو شود؟

امّا عدالت:کيفر هر کس بدون آنکه به او ظلم شود داده مي‌شود. آري، اگر کيفر داده نشود و يا بيش از حد داده شود، ظلم است.

پيام‌هاي آيه ۲۲ سوره جاثيه

۱- نظام هستي بر اساس حقّ بنا شده است، بنابراين با انسان هم بر طبق حقّ رفتار مي‌شود. «خَلَقَ ... بِالْحَقِّ ... لِتُجْزي»

۲- برپايي قيامت و کيفر و پاداش عادلانه، لازمه آفرينش است. (حرف «واو» در «وَ لِتُجْزي» نشانه آن است که آفرينش، اهدافي را دنبال مي‌کند که يکي از آن‌ها کيفر و پاداش است.)

۳- نظام دنيا و آخرت، بر اساس حقّ و عدل است. «خَلَقَ ... بِالْحَقِّ ... وَ لِتُجْزي ... وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ»

۴- مبناي جزا، عمل است، نه أمل و آرزو. «لِتُجْزي ... بِما کَسَبَتْ»