راهکارهای عملی یاد حضرت بقیه اللَّه الاعظم علیه السلام

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

5- امام حسین علیه السلام فرمودند:
در نهمین فرزند من سنتی از یوسف علیه السلام و سنتی از موسی بن عمران است، امّا قائم ما اهل بیت علیهم السلام است و خدای تعالی امر او را در یک شب اصلاح فرماید.(3)
6- ابوخالد کابلی در پرسشی از امام سجادعلیه السلام سخنان گوهرباری از آن امام همام می شنود... تا سخن به امام مهدی علیه السلام می رسد:
ای اباخالد! مردم زمان غیبت آن امام که معتقد به امامت و منتظر ظهور او هستند از مردم هر زمانی برترند؛ زیرا خدای تعالی عقل و فهم و معرفتی به آنها عطا فرموده است که غیبت نزد آنان به منزله مشاهده است... .(4)
7- امام باقرعلیه السلام صاحب العصر - عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف -
ص:45
________________________________________
1- 66. شیخ صدوق، کمال الدین، ج 1.
2- 67. حبیب اللَّه طاهری، سیمای آفتاب، ص 39.
3- 68. شیخ صدوق، کمال الدین، ج 1، ص 583.
4- 69. همان، ص 588، ج 1.
را یاد می کنند و می فرمایند ای جابر! زمانی بر مردم آید که امامشان غیبت کند و خوشا بر کسانی که در آن زمان بر امر ما ثابت بمانند... .
جابر گوید گفتم: یابن رسول اللَّه! برترین عملی که در آن زمان مؤمن انجام می دهد چیست؟ فرمود: حفظ زبان و خانه نشینی.(1)
8- امام صادق علیه السلام فرمودند:
هر که منتظر این امر باشد و بمیرد؛ مانند کسی است که با قائم علیه السلام در خیمه اش باشد، نه؛ بلکه مانند کسی است که پیشاروی رسول خداصلی الله علیه وآله شمشیر زده باشد.(2)
9- داود بن کثیر رقّی گوید: از امام کاظم علیه السلام پرسیدم صاحب الأمر کیست؟
فرمود: او مطرود و یگانه و غریب و غایب از خاندان خود و خونخواه پدرش می باشد.(3)
10- دعبل خزاعی گوید: بر مولای خود امام رضاعلیه السلام قصیده خود را خواندم و چون به این ابیات رسیدم:
خروج امام لا محاله خارج
یقوم علی اسم اللَّه و البرکات
یمیز فینا کل حقّ و باطل
و یجزی علی النعماء و النقمات
«ظهور امامی که ناچار می بایست بیاید، حتمی است. او به نام خدا و برکات او قیام می کند تا در میان ما هر حقی را از باطل تمیز دهد و پاداش هر نعمت و کیفر هر نقمتی را عطا نماید».
ص:46
________________________________________
1- 70. همان، ج 1، ص 603.
2- 71. همان، ج 2، ص 11.
3- 72. همان، ج 2، ص 43.
امام رضاعلیه السلام به سختی گریستند، سپس سر خود را بلند کرده و به من فرمودند:
ای خزاعی! روح القدس این دو بیت را بر زبان تو جاری کرده است. آیا می دانی این امام کیست؟ و کی قیام خواهد کرد؟
گفتم: نه، ای مولای من! فقط شنیده ام که امامی از شما خروج می کند و زمین را از فساد پاک می سازد و ...
امام علیه السلام فرمود: ای دعبل! امام پس از من فرزندم محمّد است و پس از او فرزندش علی و پس از او فرزندش حسن و پس از او فرزندش حجت قائم که در دوران غیبتش منتظر او باشند... .(1)
امام جوادعلیه السلام خطاب به عبدالعظیم حسنی فرمود:
... او کسی است که هر دشواری برایش هموار گردد و از اصحابش سیصد و سیزده تن به تعداد اصحاب بدر از دورترین نقاط زمین به گرد او فراهم آیند.(2)
امام هادی علیه السلام هم امام عصرعلیه السلام را یاد کردند و در حدیثی در مورد کلام نبوی که فرمود: «لا تعادوا الایام فتعادیکم؛ با ایام دشمنی نکنید که با شما دشمنی خواهد شد» فرمودند: آری، مقصود از ایام ما هستیم و به واسطه ماست که آسمان و زمین برپاست، شنبه نام رسول خداست... جمعه نام فرزند فرزندم حضرت مهدی علیه السلام که حقّ خواهان به گرد او آیند.(3)

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

امام عسکری علیه السلام خطاب به احمد بن اسحاق فرمودند:
ص:47
________________________________________
1- 73. همان، ج 2، ص 62.
2- 74. همان، ج 2، ص 72.
3- 75. همان، ج 2، ص 71.
... او غیبتی طولانی خواهد داشت که هیچ کس در آن نجات نمی یابد، مگر کسی که خدای تعالی او را در اعتقاد به امامت ثابت بدارد و در دعا به تعجیل فرج، موفق سازد.(1)
این روایات که اهل بیت علیهم السلام عملاً یاد حضرت صاحب الزمان علیه السلام به عنوان سیره عملی، آموزش داده اند و استمرارش را از شیعیان خواسته اند، بیشتر از آن است که در این چند صفحه بگنجد.تنها روایاتی که در مورد تفسیر و تأویل آیات پیرامون حضرت مهدی علیه السلام است؛ حدود 1100 روایت است لذا اگر خود را پیرو ائمه معصومین علیهم السلام می دانیم، باید که یاد آن یگانه دهر را، آن غریب در غربت را، در دل زنده نگه داریم و مروّج نام و یادش باشیم. اگر می خواهیم در زمره خوبان درگاه الهی قرار گیریم، باید به ولی مطلق خدا، توجّه کنیم؛ چرا که اولیاء الهی به وجه اللَّه و مظهر صفات خدا، توجّه می کنند:
«این وجه اللَّه الّتی یتوجّه الیه الاولیاء؛(2) کجاست وجه خدا که اولیاء به او توجّه می کنند».
و این سیره اهل بیت علیهم السلام باعث شد که علمای راستین هم در یاد و توجّه به محضر حضرت بقیه اللَّه الاعظم علیه السلام سنگ تمام بگذارند و یکی از مهم ترین توصیه های اخلاقیشان، به یاد مهدی بودن و برای فرجش دعا کردن بوده است.
ص:48
________________________________________
1- 76. همان، ج 2، ص 81.
2- 77. دعای ندبه، مفاتیح الجنان.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

3- در کلام علما


آیت اللَّه العظمی بهجت قدس سره که به فرموده آیت اللَّه بهاء الدینی، از نظر معنویت، ثرومندترین مرد عالم است فرمودند:
لازم نیست که انسان در پی این باشد که به خدمت حضرت ولی عصر - عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف - تشرف حاصل کند، بلکه شاید خواندن دو رکعت نماز سپس توسل به ائمه - علیهم السلام - بهتر از تشرف باشد.(1)
واضح است که خواندن دو رکعت نماز هدیه محضر امام عصرعلیه السلام مصداق اَتَمّ یاد حضرت است که این عالم وارسته سفارش به این امر مهم کرده اند.
در جای دیگر گله می کنند از اینکه فکر حوائج شخصی هستیم و فکر آن حضرت نیستیم.
«مطلب همین طور است و هر کدام در فکر حوائج شخصی خود هستیم و به فکر آن حضرت که نفعش به همه بر می گردد و از اهم ضروریات است، نیستیم».(2)
در کلام ایشان، به فکر حضرت بودن از اهم ضروریات شمرده شده و گله از اینکه ما این ضرورت را فراموش کرده ایم.
در کلام دیگری فرمودند:
«امام زمان - عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف - عین اللَّه الناظره
ص:49
________________________________________
1- 78. محمّد حسین رخشاد، در محضر آیه اللَّه بهجت، ص 187.
2- 79. سید مهدی شمس الدین، بهارانه، ص 111.
و اذنه السامعه و لسانه الناطق و یده الباسطه (چشم بینا، گوش شنوا، زبان گویا و دست گشاده خداوند) است و از اقوال، افعال، افکار و نیات ما اطّلاع دارد، مع ذلک گویا ما ائمه - علیهم السلام - و به خصوص امام زمان - عجل اللَّه تعالی فرجه الشریف - را حاضر و ناظر نمی دانیم، بلکه گویی مانند عامه (اهل سنّت) اصلاً زنده نمی دانیم و به کلی از آن حضرت غافل هستیم».(1)
وقتی از این عارف بی بدیل، راه دیدار و زیارت حضرت بقیه اللَّه الاعظم را درخواست می کنند ایشان راه هایی را سفارش می کنند که همگی به یاد و توجّه آن یگانه روزگار، اشعار دارد.
ایشان فرمودند:
«(برای زیارت حضرت غایب علیه السلام) زیاد صلوات و اهدا به وجود مقدّس آن حضرت بنمایید، مقرون با دعای تعجیل فرجش، زیاد به مسجد جمکران مشرف شوید با ادای نمازهایش».(2)
همه این امور خود از راهکارهای یاد حضرت بقیه اللَّه الاعظم - روحی فداه - می باشد که ان شاء اللَّه در بخش راهکارها توضیح آن خواهد آمد.
آیت اللَّه مصباح که به گفته مقام معظم رهبری حفظه اللَّه - «ایشان خلاء شخصیت هایی چون علّامه طباطبایی و شهید مطهری را پر کرده است» در مورد یاد حضرت صاحب الزمان علیه السلام فرمودند:
ص:50
________________________________________
1- 80. محمّد حسین رخشاد، در محضر آیت اللَّه بهجت، ص 22.
2- 81. سید مهدی شمس الدین، بهارانه، ص 111.
«باید در همه حال، به اولیای خدا، به ویژه وجود مقدّس ولی عصر ارواحنا له الفداء توجّه داشته باشیم. توجّه ما به آن وجود مقدّس، به حال اضطرار مختص نشود، بلکه هر صبح و شام به یاد او باشیم، هر شب به یاد او بخوابیم و هر صبح به یاد او بیدار شویم. در طول شبانه روز هرچه بیشتر به او توجّه کنیم به مرکز نور و علم و رحمت نزدیک تر شده ایم.(1)
آیت اللَّه ناصری دولت آبادی - حفظه اللَّه تعالی - که به حقّ یکی از مروجان عملی زهد و تدین هستند، سفارش بسیار به عدم غفلت از امام عصرعلیه السلام داشته و دارند. نگارنده به کرّات در جلسات اخلاق ایشان، مخصوصاً برای طلاب، این جمله را بسیار از ایشان شنیده ام که: «یابن الحسن را فراموش نکنید» که منشأ برکات کثیری خواهد شد.
و خود ایشان بالحق در زمره کسانی هستند که از یاد پر خیر و برکت صاحب الزمان علیه السلام غافل نمی شوند و همیشه در اوّل کلامشان در سخنرانی ها، دعای سلامتی حضرت را با چشمی پر اشک، زمزمه می کنند که باید درسی باشد برای همه، مخصوصاً مبلغان محترم که هر کاری را با یاد حضرت شروع کنیم مخصوصاً منبر و سخنرانی را، که این شیوه بزرگان دین بوده و می باشد.
ص:51
________________________________________
1- 82. محمّد تقی مصباح، آفتاب ولایت.
ص:52

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

موانع ذکر و یاد امام عصر علیه السلام
اشاره
دلبستگی به قطب عالم امکان حضرت مهدی علیه السلام، یاد و خاطر ایشان را برای انسان زنده نگه می دارد و لحظات زندگی را شیرین تر و با جذبه های بیشتری نمایان می کند. امّا اگر دل انسان، وابسته به دنیا باشد، یاد و خاطره دنیا، برایش مهم و شیرین می شود و هرچند این شیرینی کاذب و موقتی است ولی به هر حال آن قدر قدرت دارد که یاد دلبر دلها را از انسان سلب کند و او را در وادی خطرناک غفلت بیندازد.
حال از مظاهر دنیا، آنچه بیشتر مورد توجّه است و غفلت را به ارمغان می آورد و یاد یار را از ما به غارت می برد بررسی می کنیم.
1- مال و اولاد
از جمله موانع محکم برای ذکر محبوب حقیقی، علاقه بسیار به مال و اولاد است. عاشق مال، دائماً در فکر ازدیاد اموال و حفظ آن زخارف دنیوی است و زبانش به زوایای مختلف اموال دنیا می چرخد و با هر کس گفتگو از محبوب جانش، طلا و نقره و تجارت و کساد بازار و غیره به میان می آورد.
ص:53
لذا خداوند هشدار می دهد که «یا أَیها الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُلْهِکُمْ أَمْوَالُکُمْ وَلَآ أَوْلادُکُمْ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَمَن یفْعَلْ ذَلِکَ فأُولَئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ»؛(1) «ای مؤمنان! مبادا دارایی ها و فرزندانتان شما را از ذکر خدا باز دارد که هر کس چنین کند از زیانکاران است».
تعبیر خاسر به زیانکاری گفته می شود که تمام دارایی اش را از دست داده است و کسی که دل به مال و اولادش ببندد و خدا را و ولی خدا در نظر نگیرد، هیچ چیز ندارد و به معنای واقعی، ضرر کرده است.
کسی که به خاطر دلبستگی به مال و آینده فرزندان، سهم امام زمان علیه السلام را در اموالش نادیده می گیرد هرگز لیاقت توفیق یاد حضرت را نخواهد داشت و دچار بزرگ ترین خسران خواهد شد.
خداوند کریم در آیه 24 سوره توبه این هشدار را داده است که اگر فرزند و اموالت را از خدا و نماینده اش (رسول و امام علیهم السلام) بیشتر دوست بداری باید منتظر امر من باشی که این امر چه بلای بزرگی است که خدای متعال این چنین برحذر می دارد که مبادا مال و اولاد، تو را از سعادت جاودانی غافل کنند و دچار حسرت روز قیامت بنمایند که تنها خواهشت از خدا این باشد که اجازه برگشت به دنیا به تو بدهند تا فقط حقّ امام را ادا کنی و برگردی، پس شایسته است که انسان، عقل خویش را به کار اندازد و به تدین، فرزند رسول خدا را
ص:54
________________________________________
1- 83. سوره منافقون، آیه 9.
بر فرزند خویش مقدم بدارد تا با ایمانی کامل، به لقاء اللَّه پیوند بخورد.
البته انسان مؤمن، اولاد خویش را بسیار دوست داشته و به فکر آینده اش می باشد ولی آنها را برای خدا و دین خدا می خواهد و تربیت می کند و اینکه ما مال و اولاد را برای خدا و ولی اش بخواهیم باید در عمل ما، نشانه ای ایجاد کند و آن اینکه، انسان حقّ خدا و امام را از اموالش بیرون کند تا هم برکت و بیمه مالش باشد و هم لقمه حرامی نشود که نسل و ذریه اش را به دشمن دین و اهل بیت علیهم السلام بدل نماید.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

2- گناه
از موانع و اصلی یاد حضرت، گناه و دنیا زدگی است.
قبلاً گفتیم همان طور که جای خدا در قلب مؤمن است، یاد و ذکر امام زمان علیه السلام هم مأوی و منزلش قلب است، حال اگر این قلب از کثرت گناه مکدر و ظلمانی شده باشد، هرگز آن نور محض در این قلب، قدمی نمی گذارد و یادی اهدا نمی نماید.
در روایتی شریف از امام صادق علیه السلام آمده است که «هرگاه آدمی گناهی کند نقطه سیاهی در دلش پدید آید. اگر توبه کرد آن نقطه پاک می شود و اگر باز هم گناه کرد آن نقطه بزرگ تر می شود تا جایی که همه دلش را فرا می گیرد و زان پس هرگز روی رستگاری را نمی بیند».(1)
ص:55
________________________________________
1- 84. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 4، ص 1899.
قلب سیاه و آلوده، جایگاه شیطان است که عاشق سیاهی و پلیدی است لذا دائماً در فکرهای شیطانی غوطه ور است اگر خواهان یاد و ذکر امام عصرعلیه السلام هستیم باید منزل ایشان را از ظلمت و سیاهی گناه، پاکسازی کنیم تا نور ایشان به دیوارهای قلبمان بتابد و فضای وجودمان را از یادش منور سازد.
گناه، انسان را از روزی محروم می کند و روزی ای بالاتر از یاد امام زمان علیه السلام نیست.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

امام باقرعلیه السلام فرمودند:
«همانا بنده گناه می کند و به سبب آن روزی از او گرفته می شود».(1)
اگر به آثار و برکات یاد حضرت توجّه کنیم درمی یابیم که یاد ایشان از بزرگ ترین روزی هاست که خداوند نصیب دل های آماده کرده است که به تبع آن یاد، روزی های دیگر نیز به آن شخص روی می آورند و برکت، سراسر وجود، مال، عمر و خانواده اش را فرا می گیرد ولی گناه انسان را از این نعمت بزرگ محروم می سازد.
3- گناه چشم
در میان گناهان بزرگ، گناه چشم به صورت خاصی، از یاد محبوب جلوگیری می کند.
ص:56
________________________________________
1- 85. همان، ص 1901.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در روایتی فرمود:
«لیس فی الجوارح اقلّ شکراً من العین، فلا تعطوها سُؤلها فتشغلکم عن ذکر اللَّه؛(1) در میان اعضای بدن ناسپاس تر از چشم وجود ندارد، پس خواسته های آن را برآورده مسازید که شما را از یاد خدا باز می دارد».
قلب، حوضی را می ماند که اگر آب زلال و پاک داشته باشد، در آرامش بسر می برد، امّا اگر آب های آلوده در این حوض، روان شوند، این قلب روی پاکی و آرامش را نمی بیند، چشم یکی از مهم ترین ورودی های قلب است، که اگر این ورودی اصلاح شود، حالِ قلب نیز اصلاح شده و آماده پذیرایی از جان جانان می شود.
چشمی که به هر سو نگاه بیندازد، قلب را آشفته و مضطرب و دل را به خواهش های نفسانی متمایل می سازد. و جایی که نفس، حکم فرما شود، یار قدم رنجه نمی فرماید.
امّا اگر چشم، هرزگی را شعار خود قرار داد و به هر کس و ناکسی نگاه انداخت، قلب را از چهره های فریبنده، پر می کند که هر کدام به سهم خویش، گوشه ای از دل را - اگرچه موقت - از آن خویش می سازد و این دل صد پاره دیگر شایستگی آن را ندارد که لحظه ای به محبوب و دلبر واقعی بیاندیشد، امام زمان علیه السلام غیور است و به جایی که غیر منزل کرده، منزل نمی کنند. امام عصرعلیه السلام در دل می آید و جایی که نامحرمان در آن منزل کرده اند، گل است نه دل.
ص:57
________________________________________
1- 86. همان، ص 1862.
چشم ناپاک، قلب را ویرانه می کند و شهوت را شعله ور. و هیچ چیزی مثل شهوت، انسان را از یاد دوست باز نمی دارد.
«لیس فی المعاصی اشدّ من اتباع الشهوه، فلا تطیعوها فتشغلکم عن اللَّه؛(1) امام علی علیه السلام فرمودند: در میان گناهان (گناهی) سخت تر از پیروی شهوت نیست، پس آن را فرمان نبرید که شما را از خدا غافل می سازد».

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

عامل اصلی شعله ور شدن شهوت، چشم است. انسان وقتی نگاه می کند، چون قدرت کنترل نگاه را نداشته، کنترل قلب را هم ندارد؛ لذا به هنگام نگاه، دل هم می بندد و اگر دستش از آن خواسته کوتاه باشد، فقط حسرت می خورد.
نگاهی که شهوت آلود باشد دل را پر از دنیا می سازد. «زخارف دنیا ارزش آن را ندارد که مؤمن بدان دل ببندد، ارزش قلب مؤمن بسیار والاتر از این است که جایگاه پول، اتومبیل و خانه دیگر مظاهر دنیوی قرار گیرد، آنجا که جایگاه پول شده، بانک است نه دل من، آنجا که جایگاه اتومبیل شده، گاراژ است نه قلب مؤمن، قلب مؤمن عرش خداوند رحمان است».(2)
اگر می خواهیم قلبمان جایگاه بزک کرده های خیابانی که دل امام زمان علیه السلام را خون کرده اند نباشد، باید نگاهمان را به کلی از آنها بپوشانیم، حتی همان نگاه اوّل هم نباید به آنها بیفتد که اثر وضعی را روی قلبمان خواهد گذاشت امّا نگاه های دیگر که مباح هستند هم
ص:58
________________________________________
1- 87. همان، ص 1862.
2- 88. محمّد تقی مصباح یزدی، آفتاب ولایت، ص 109.
باید کنترل شوند مثل نگاه به مغازه ها و ماشین ها و ... که حرمت شرعی ندارند امّا از نظر اخلاقی، آثار بدی بر قلب انسان وارد می کنند.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

حضرت یحیی علیه السلام می فرماید:
«الموت احبّ الی من نظره لغیر واجب؛(1) مردن نزد من خوش تر از نگاهی است که ضروری نباشد».
چرا که نگاه های لغو و بیهوده، قلب را از یاد خدا باز می دارد و قلبی که در آن یاد خدا نباشد، چراگاه شیطان است و تسلط شیطان بر قلب انسان، او را به مرگ روحی دچار می کند و مرگ روحی، صدها برابر از مرگ جسم، سخت تر است.
متأسفانه این آسیب اجتماعی بسیار نمایان شده که عروسک های خیمه شب بازی، در پیاده روها جولان می دهند و هزاران نگاه به شهوت آلود مرگ روحی را برای خویش به ارمغان می آورند و از یاد آن حجت خدا - که روزی این آسیب بزرگ را اصلاح کند - غافل می شوند.
قرآن کریم نیز به این آسیب اجتماعی، اشاره کرده است و راهکار غض بصر را که موجب آرامش دل و دوری از غفلت است پیشنهاد فرموده است:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ... ذَلِکَ أَزْکَی لَهُمْ»؛(2) «به مؤمنین بگو دیدگان خود را فرو نهند... که این برای آنان پاکیزه تر است».
ص:59
________________________________________
1- 89. محمّدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 13، ص 6316.
2- 90. سوره نور، آیه 30.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

شرط تزکیه نفس، کنترل چشم است و تزکیه نفس برای خدایی شدن و تخلق به اخلاق الهی است و امام عصرعلیه السلام مظهر صفات و اخلاق الهی می باشد، لذا رسیدن به مقام رضایت ایشان هم، تزکیه می خواهد که مقدمه اش حفظ چشم است.
زنان نیز از این قاعده مستثنی نشده اند، آنها نیز باید در کنترل چشم کوشا باشند تا قلبشان را به صاحب اصلی بسپارند:
«وَقُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ»؛(1) «به زن های مؤمن بگو که چشم خویش را فرو بندند».
ضمن اینکه به زن ها امر شده است که عوامل تحریک مردان را فراهم نکنید. و با حجاب خویش، و عدم آرایش در مجامع عمومی، مردها را از خود دور کنید، امر به کنترل چشم هم شده اند که نشان از اهمیت این مسأله دارد که عدم کنترل چشم، غفلت را به همراه خواهد آورد و قلب را به خرابه ای بی در و پیکر تبدیل می سازد.
موارد دیگری به عنوان موانع ذکر و یاد حضرت مهدی علیه السلام مطرح هستند که به خاطر اختصار از آنها صرف نظر می کنیم امّا آنچه بیان شد اهم مطلب بود. ان شاء اللَّه.
ص:60
________________________________________
1- 91. سوره نور، آیه 31.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

راهکارهای یاد حضرت مهدی علیه السلام
توضیح
کسب معرفت که این همه مورد تأکید پیشوایان دین قرار گرفته است با خواندن و شنیدن تنها، حاصل نمی شود بلکه راه معرفت و شناخت، تفکّر است. تفکّر است که دانسته ها را عمق می بخشد و حلاجی می کند و به باور قلبی نزدیک می سازد.
به خاطر همین است که وقتی آیات آخر سوره آل عمران نازل می شود، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرمایند:
«ویل لمن قرأها و لم یتفکر فیها؛(1) وای بر کسی که این آیات را بخواند و تفکّر نکند».
چرا که خواندن تنها، معرفتی حاصل نمی شود و آنچه که مهم است کسب معرفت است که دل را زنده و دین را استوار نگه می دارد.
از طرفی هم تفکّر را بهترین علم خوانده اند.
«لا علم کالتفکر؛(2) علمی مثل تفکّر نیست».
تفکّر علم حصولی را به علم حضوری و دانستن را به باور قلبی تبدیل می کند و روح بخش عبادت و افضل عبادات است.
ص:61
________________________________________
1- 92. محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج 10، ص 4708.
2- 93. نهج البلاغه، حکمت 113.
قال الصادق علیه السلام: «افضل العباده ادمانُ التفکر فی اللَّه و قدرته؛(1) برترین عبادات، اندیشیدن مداوم درباره خدا و قدرت اوست».
و امام علی علیه السلام فرمود:
«التفکر فی آلاء اللَّه نعم العباده؛(2) تفکّر در نعمت های خدا، عبادت خوبی است».
و ما در مباحث قبل اشاره کردیم که بالاترین نعمت، اهل بیت علیهم السلام هستند که امام صادق علیه السلام فرمود ما آن نعمتی هستیم که خداوند روز قیامت از آن نعمت سؤال می کند.
تفکّری کارآمد می تواند حضور خدا و ولی اش را برای ما نمایان تر کند و ما را در زمره مؤمنین قرار دهد که در صفاتشان فرموده اند:
«المؤمن دائم الذکر کثیر الفکر»(3)