تاريخ اسلام از آغاز تا هجرت

[ملکوت* گامی تارهایی *]

صل رحمتك ولو بشربه من الماء. (185) امام رضا عليه السلام فرمود: با ارحامتان صله كنيد اگر چه به يك شربت آبى باشد. بنابراين صله رحم متضمن ديدار از رحم و اعطاء هديه اى مى باشد خاصه اگر در راستاى خانواده هاى متنفذ و مالدار شايسته است با اهداء يك قطعه فرش يا يك دستگاه يخچال ، و وسائل رفاهى ديگر كه فاقد آنند هديه برند و تا بدينوسيله صله رحم آنان از ارزش والاى معنوى و رضا و خشنودى پروردگار مهربان برخوردار باشد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

مؤ من با رحم خويش حتما صله مى نمايد
در قضاء حوائج مؤ من خاصه رحم باشد از رسول خدا عليه السلام است كه فرمود: من كان يومن بالله و اليوم الاخر فليصل رحمه . (186) هر كس ايمان به خدا و روز قيامت دارد ، پس با رحمتش صله كند. يعنى خويشاوندان خود را دوست بدارد و به آنان احساس لازم را بنمايد. ايضا از پيامبر است كه فرمود: من احب ان يبسط له فى رزقه ، و يوخر له فى اجله فليصل رحمه . اگر كسى دوست دارد كه روزيش زياد گردد و فراوان شود، و اجلش تاءخير بيفتد پس بايد با رحمتش صله كند. يعنى صله ارحام روزى را فراوان سازد و عمر را طولانى كند، و در راءس كارهاى خير انسان است ، خاصه كه تواءم با حل مشكل رحم و تاءمين نيازمنديهايشان بوده باشد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

اخلاق ، همزيستى و هميارى
اسلام ، دين و مكتب مسالمت آمير و شريعت همزيستى و نوع پرورى است ، اسلام شناسان مكتب اسلام را يك آميزه اى از اخوات و برادرى و برابرى معرفى كرده اند بطورى كه يك مسلمان آنچنان كه در انديشه اداره زندگى خود مى باشد، به زندگى برادران و خواهران دينى خود هم مى انديشد.
بامدادان خود را با صدقه آغاز كنيد
در همه ملتها و در هميشه زمانها گروهى از طبقات مردمند كه فقر و نادارى گريبانگيرشان مى شود كه فقط از راه كمك مردمى و صدقات و انفاقات بايد زندگيشان تاءمين شود، در اهميت صدقات شارع مقدس اسلام مى فرمايد: باكروا بالصدقه فان البلاء لايتخطى الصدقه . (187) حضرت رسول اكرم عليه السلام فرمود: بامدادان خود را با صدقه دادن آغاز كنيد كه بلا از صدقه عبور نمى كند. حتما پس از صدقه بلا رفع مى گردد، مگر مقدر الهى باشد كه آنگاه خواست خداوند حتمى است .
آثار سه صفت و و بقاء آن پس از مرگ
و اين سخن پيامبر خدا است كه فرمود: اذا مات الانسان انقطع عمله الا من ثلاث ، صدقه جاريه او علم ينقع به او ولد صالح يدعوا له . پيامبر عليه السلام فرمود: وقتى انسان بميرد دنباله كارهاى نيك او بريده شود، جز سه چيز براى او باقى مى ماند: اول صدقه جاريه كه پس از او آثارش در بقاع متبركه و مساجد و مدارس و احداث قنوات ، و مراكز (عام المنفعه ) كه در مورد استفاده عامه مردم قرار گيرد، و دوم دانشى و كتابى و مكتوبى كه انسانها از آن بهره برند، و در راه ارشاد و هدايت جامعه مؤ ثر باشد.. سوم فرزند درستكارى كه با تربيتهاى صحيح آن شخص مؤ من از او باقى مانده باشد، تا كه براى او دعا و استغفاره نمايد. بنابراين اولين چيزى كه مى تواند پس از مرگ براى مؤ من مفيد و مؤ ثر باشد صدقه جاريه او است .
كمك به خويشاوند پاداش مضاعف دارد
در اين رابطه پيامبر بزرگ اسلام عليه السلام فرمود: ان الصدقه على ذى قربه يضعف اجرها مرتين . (188) صدقه اى كه به خويشاوندان دهند پاداش مضاعف دارد و فرمود: و ان الصدقه لتطفى غضب الرب و تدفع ميته السوء.(189) صدقه خشم خداوند را فرو مى نشاند و از بد مردن و مرگ ناگوار جلوگيرى مى كند.. چه نعمتى براى مؤ من برتر از اين كه پيامبر خاتم نويد مى دهد و مى فرمايد: ان الصدقه عن اهلها لتطفى عن اهلها حر القبور و انما يسبظل المومن يوم القيمه فى ظل صدقه . صدقه گرماى قبر را تخفيف مى دهد يعنى صدقه آتش و عذاب قبر را خاموش مى گرداند، و مؤ من در روز رستاخيز در زير سايه و آسايش صدقه خويش قرار مى گيرد. يعنى در آن روز كه هيچ كس به داد كسى نمى رسد صدقه با معانى و ابعاد وسيعش به داد مؤ من و مسلمان مى رسد، و او را از هر درد و المى از جمله گرماى روز محشر مى رهاند.
اجر و پاداش صدقه و قرض الحسنه و صله ارحام
پيامبر عليه السلام فرمود: الصدقه بعشرة و القرض بثمانى عشره و صله الاخوان بعشرين و صله الرحم باربع و عشرين (190) اجر صدقه ده برابر و پاداش قرض الحسنه هيجده برابر و ثواب صله برادران دينى بيست برابر و اجر و ثواب صله رحم بيست و چهار برابر است . صله رحم با خويشاوندان و ايجاد همبستگى در بين ارحام در اسلام از امتيازات فوق العاده اى برخوردار است . فلسفه صله رحم در اسلام ، اتحاد و انسجام ، عمران و آبادى شهرها و بلاد اسلامى ، و ايجاد رعب و وحشت در ميان دشمنان تبلور خاص و نقش اصولى دارد. لذا خداوند رحمان ، رحم را از اسم خود مشتق نموده است ، و اين عظمت و اهميت رحم و صله با رحم را تبين مى نمايد.
از اعضاء و جوارح بدنت صدقه بپرداز
از زبان صاحب شريعت مى فهميم كه صدقه فقط عبارت از دادن مال نيست ، بلكه براى تمامى اعضاء و جوارح بدن صدقه است كه حضرت ختمى مرتبت فرمود: افضل صدقه اللسان الشفاعه تفك بها الاسير و تحقن بها الدم و تجر بها المعروف و الاحسان الى اخيك و تدفع الكريهه بهترين صدقه زبان ، شفاعتى است مه بوسيله آن اسيرى را آزاد سازى ، و از ريختن خون مؤ منى و مسلمانى جلوگيرى كنى ، و نيكى و احسان را به سوى برادر خويش بكشانى و بدى را از او دفع كنى . بنابراين هر گونه خدمات از راه بيان و لسان ، صدقه محسوب مى شود. كه تعليم و تعلم را هم پيامبر اكرم عليه السلام صدقه به حساب آورده و مى فرمايد: افضل الصدقه ان يتعلم المره المسلم علما ثم يعلمه اخاه المسلم (191) بهترين صدقات آن است كه مرد مسلمان دانشى بياموزد، و سپس به برادر مسلمان خود تعليم دهد. يا اينكه فرمود: افضل الصدقه صدقه اللسان . (192) يعنى بهترين صدقه در ابعاد مختلف ، صدقه زبان است . يعنى با زبان بهترين خدمت فرهنگى و علمى و هنرى و معنوى را مى توان به جامعه عرضه داشت . و پيامبر عليه السلام فرمود: افضل الصدقه اصلاح ذات البين . (193) يعنى بهترين اقسام صدقه آن است كه ميان دو نفر اصلاح كنى و در بين آنان آشتى بوجود آورى .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

بامدادان خود را با صدقه آغاز كنيد

در همه ملتها و در هميشه زمانها گروهى از طبقات مردمند كه فقر و نادارى گريبانگيرشان مى شود كه فقط از راه كمك مردمى و صدقات و انفاقات بايد زندگيشان تاءمين شود، در اهميت صدقات شارع مقدس اسلام مى فرمايد: باكروا بالصدقه فان البلاء لايتخطى الصدقه . (187) حضرت رسول اكرم عليه السلام فرمود: بامدادان خود را با صدقه دادن آغاز كنيد كه بلا از صدقه عبور نمى كند. حتما پس از صدقه بلا رفع مى گردد، مگر مقدر الهى باشد كه آنگاه خواست خداوند حتمى است .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

آثار سه صفت و و بقاء آن پس از مرگ

و اين سخن پيامبر خدا است كه فرمود: اذا مات الانسان انقطع عمله الا من ثلاث ، صدقه جاريه او علم ينقع به او ولد صالح يدعوا له . پيامبر عليه السلام فرمود: وقتى انسان بميرد دنباله كارهاى نيك او بريده شود، جز سه چيز براى او باقى مى ماند: اول صدقه جاريه كه پس از او آثارش در بقاع متبركه و مساجد و مدارس و احداث قنوات ، و مراكز (عام المنفعه ) كه در مورد استفاده عامه مردم قرار گيرد، و دوم دانشى و كتابى و مكتوبى كه انسانها از آن بهره برند، و در راه ارشاد و هدايت جامعه مؤ ثر باشد.. سوم فرزند درستكارى كه با تربيتهاى صحيح آن شخص مؤ من از او باقى مانده باشد، تا كه براى او دعا و استغفاره نمايد. بنابراين اولين چيزى كه مى تواند پس از مرگ براى مؤ من مفيد و مؤ ثر باشد صدقه جاريه او است .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

كمك به خويشاوند پاداش مضاعف دارد

در اين رابطه پيامبر بزرگ اسلام عليه السلام فرمود: ان الصدقه على ذى قربه يضعف اجرها مرتين . (188) صدقه اى كه به خويشاوندان دهند پاداش مضاعف دارد و فرمود: و ان الصدقه لتطفى غضب الرب و تدفع ميته السوء.(189) صدقه خشم خداوند را فرو مى نشاند و از بد مردن و مرگ ناگوار جلوگيرى مى كند.. چه نعمتى براى مؤ من برتر از اين كه پيامبر خاتم نويد مى دهد و مى فرمايد: ان الصدقه عن اهلها لتطفى عن اهلها حر القبور و انما يسبظل المومن يوم القيمه فى ظل صدقه . صدقه گرماى قبر را تخفيف مى دهد يعنى صدقه آتش و عذاب قبر را خاموش مى گرداند، و مؤ من در روز رستاخيز در زير سايه و آسايش صدقه خويش قرار مى گيرد. يعنى در آن روز كه هيچ كس به داد كسى نمى رسد صدقه با معانى و ابعاد وسيعش به داد مؤ من و مسلمان مى رسد، و او را از هر درد و المى از جمله گرماى روز محشر مى رهاند.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

اجر و پاداش صدقه و قرض الحسنه و صله ارحام

پيامبر عليه السلام فرمود: الصدقه بعشرة و القرض بثمانى عشره و صله الاخوان بعشرين و صله الرحم باربع و عشرين (190) اجر صدقه ده برابر و پاداش قرض الحسنه هيجده برابر و ثواب صله برادران دينى بيست برابر و اجر و ثواب صله رحم بيست و چهار برابر است . صله رحم با خويشاوندان و ايجاد همبستگى در بين ارحام در اسلام از امتيازات فوق العاده اى برخوردار است . فلسفه صله رحم در اسلام ، اتحاد و انسجام ، عمران و آبادى شهرها و بلاد اسلامى ، و ايجاد رعب و وحشت در ميان دشمنان تبلور خاص و نقش اصولى دارد. لذا خداوند رحمان ، رحم را از اسم خود مشتق نموده است ، و اين عظمت و اهميت رحم و صله با رحم را تبين مى نمايد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

از اعضاء و جوارح بدنت صدقه بپرداز

از زبان صاحب شريعت مى فهميم كه صدقه فقط عبارت از دادن مال نيست ، بلكه براى تمامى اعضاء و جوارح بدن صدقه است كه حضرت ختمى مرتبت فرمود: افضل صدقه اللسان الشفاعه تفك بها الاسير و تحقن بها الدم و تجر بها المعروف و الاحسان الى اخيك و تدفع الكريهه بهترين صدقه زبان ، شفاعتى است مه بوسيله آن اسيرى را آزاد سازى ، و از ريختن خون مؤ منى و مسلمانى جلوگيرى كنى ، و نيكى و احسان را به سوى برادر خويش بكشانى و بدى را از او دفع كنى . بنابراين هر گونه خدمات از راه بيان و لسان ، صدقه محسوب مى شود. كه تعليم و تعلم را هم پيامبر اكرم عليه السلام صدقه به حساب آورده و مى فرمايد: افضل الصدقه ان يتعلم المره المسلم علما ثم يعلمه اخاه المسلم (191) بهترين صدقات آن است كه مرد مسلمان دانشى بياموزد، و سپس به برادر مسلمان خود تعليم دهد. يا اينكه فرمود: افضل الصدقه صدقه اللسان . (192) يعنى بهترين صدقه در ابعاد مختلف ، صدقه زبان است . يعنى با زبان بهترين خدمت فرهنگى و علمى و هنرى و معنوى را مى توان به جامعه عرضه داشت . و پيامبر عليه السلام فرمود: افضل الصدقه اصلاح ذات البين . (193) يعنى بهترين اقسام صدقه آن است كه ميان دو نفر اصلاح كنى و در بين آنان آشتى بوجود آورى .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

نظر ما در پيرامون بعثت پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم
نكته اساسی كه قرآن در نزول وحی به پيغمبر بازگو می كند، و متاسفانه كسی توجه نكرده است،اين است كه همه مفسران اسلامی نوشته اند، و در تمام احاديث نيز هست كه در روز بعثت فقط پنج آيه آغاز سوره «اقرا» بر پيغمبر نازل شد.
اين پنج آيه از( اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ) آغاز می گردد. و به «مالم يعلم» ختم می شود. هيچ كس نگفته است «بسم الله» اين سوره كی نازل شده؟ و آيا نخستين سوره قرآن بسم الله داشته است يا نه؟ اگر داشته است چرا نگفته اند، و اگر نداشته است آيا بعدها آمده است، يا طور ديگر بوده؟ همگی سؤالاتی است كه پاسخی برای آن نمی بينيم.
ما پس از تحقيقا زياد به اين نتيجه رسيده ايم كه جبرئيل از پيغمبر خواست آيه «بسم الله الرحمن الرحيم» را كه در آغاز سوره بود، به زبان آورد.( اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ) نيز به همين معنا است. باء «بسم » هم به گفته بعضی از مفسرين زائده است يعنی معنا ندارد و فقط برای زينت در كلام است.
درحقيقت جبرئيل پس از قرائت «بسم الله الرحمن الرحيم» از آن حضرت خواست كه نام خدا يعنی بسم الله الرحمن الرحيم را قرائت كند. و آنرا به زبان آورد. ولی چون پيغمبر درآغازكارو اولين برخورد با پيك وحی نمی دانست نحوه قرائت نام خدا كه جبرئيل از وی می خواست چگونه است، پرسيد: ما اقرا؟ يعنی؛ چه بخوانم، و نام خدا كه بايد قرائت كنم چيست و تركيب آن چگونه است؟ جبرئيل بار ديگر تكرار كرد و گفت:«بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذير خلق -» يعنی نام خدايت را قرائت كن و بگو بسم الله الرحمن الرحيم.
در اين مورد چند حديث معتبر و بسيار جالب در چند منبع مهم اسلامی و شيعه هست كه از هر نظر جالب می باشد. ولی جای كمال تاسف است كه چرا مفسران ما اين دو حديث را در تفسير سوره «اقرا» نياورده اند.
حديث اول دركتاب «كافی » باب (فضل قرآن) است كه امام صادقعليه‌السلام می فرمايد: «نخستين چيزی كه بر پيغمبر نازل شد بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك بود!» حديث دوم در «عيون اخلار الرضا» شيخ صدوق از امام هشتم حضرت رضاعليه‌السلام روايت می كند كه فرمود: «اولين بار كه جبرئيل بر پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم نازل شد گفت: «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم - بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق...»
حديث سوم در «محاسن برقی » ج ١ ص ٤١ ازصفوان جمال روايت می كند كه گفت حضرت صادق (عله السلام) قرمود: هيچ كتابی ازآسمان نازل نشد مگر اينكه در آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحيم» بود.(مفاخر اسلام - تاليف نويسنده - ج ١ ص ٣٦٨)
با توجه به اين سه حديث ارزنده و گويا، می گوييم كه پيك وحی الهی سوره اقرا را به عكس آنچه مشهور است نخست هنگام بعثت باشش آيه آورد: آيه اول همان «بسم الله الرحمن الرحيم » بود. و از پيغمبر خواسته بود همان آيه اول يعنی؛ «بسم الله الرحمن الرحيم » را قرائت كند، يعنی قبل از هر چيز «بسم الله» بگويد و سرآغاز كارنبوت خود را با نام خدا آن هم بدان گونه كه خدا خواسته بود، هماهنگ سازد.
پس «اقرا بسم ربك » يعنی؛ نام خدايت را بخوان. مطابق نقل علی بن ابراهيم قمی در تفسيرش، پيغمبر پرسيد چه بخوانم؟ جبرئيل مجددا گفت: «بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق». يعنی نام خدا را كه مامور هستی بخوانی، همين «بسم الله الرحمن الرحيم » است، و پيغمبر بار دوم «بسم الله » را برای نخستين بار خواند و با آن آشنا شد. همان كه خود پيغمبر بعدها به ما دستورداده است كه هيچ كاری را آغاز نكنيد مگر اين كه اول بگوييد: «بسم الله الرحمن الرحيم ».
آری، هنگامی كه حقايق اسلامی را برگزيدگان الهی بيان كنند، چنين خواهد بود، كه مردم بی خبر را با آنچه واقعيت دارد آشنا می سازند.
به عبارت روشن تر آنچه خداوند به وسيله جبرئيل در آغاز وحی و اولين لحظه پيغمبری خاتم انبياصلی‌الله‌عليه‌وآله� ��وسلم ازآنحضرت خواسته بود بهزبان آورد و قرائت كند فقط گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم » بود! بقيه آيات همان طور كه پيكوحی مخواند مانند مواردبعديدردم در سيهه مقدس آن حضرت نقش می بست و ديگر نيازی به تكرار پيغمبر نداشت تا از حفظ كند. اين بود واقعيت بعثت از زبان ائمه اهل بيت عصمت و طهارتعليهم‌السلام ، و توضيح ما به طور اجمال.
بعد از بعثت
آنچه شنيده ايم كه چون پيغمبر در روز مبعث از كوه حراء به خانه آمد، وحشت زده و پريشان بود و گفت مرا بپوشانيد و خديجه او را پوشانيد و پيغمبر به خواب رفت تا جبرئيل آمد و دومين سوره را آورد، يعنی سوره( يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ ) اينها همگی برخلاف واقع و دون شان پيغبر ختمی مرتبت است.
امين الدين طبرسی مفسر بزرگ شيعه در تفسير «مجمع البيان » می گويد:( يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ ) يعنی ای كسی كه در بستر خفته ای برخيز و قوم خود را از عذاب خداوند بيم ده، و در اين راه سخت كوشا باش. سپس روايت «دثرونی، دثرونی، زملونی، زملونی» را نقل می كند و بر آن ايراد گرفته و می گويد:اين درست نيست.
زيرا خداوند با علائم روشن به پيغمبر وحی می فرستد تا يعين پيدا كند آنچه به وی رسيده از جانب خداوند است. پس از وحی هم نيازی به چيزی ندارد كه او را تقويت كند و دچار بيم و هراس نمی شود، و مضطرب نمی گردد. (مجمع البيان - ج ٩ ص ٣٨٤)
همين موضوع را علامه مجلسی در«بحارالانوار» نيز درذيل حديث «دثرونی» آورده است و مانند امين الدين طبرسی آن را تخطئه می كند.(بحار الانوار - ج ١٨ ص ١٦٧)
آنچه از جمع بين احاديث صحيح و معتبر آغاز وحی، استفاده می شود اين است كه پس از نزول آيات اوائل سوره اقرا بر فراز كوه حراء و اعلام مراسم پيغمبری حضرت ختمی مرعبتصلی‌الله‌عليه‌وآله� ��وسلم همان روز يا روز ديگر كه وی درخانه خوابيده بود، يامی خواست بخوابد، پيك وحی برای دومين بار آمد و سوره «مدثر» را آورد و گفت: ای كسی كه خفته ای يا در لباس خواب هستی! برخيز و قوم را بيم ده!
مفاد سوره مدثر نيز اين است كه از اين پس بايد پيغمبر در تمام لحظات به فكر اندرز خلق و بيم دادن قوم از نافرمانی خداوند باشد و لحظه ای از آن غافل نماند. به طور خلاصه آنچه راجع به ترديد و اضطراب و هراس پيغمبر درموقع ديدن پيك وحی يا پس از آن در كتب تفاسير و تواريخ عامه آمده است و از آنها به منابع ما هم سرايت كرده است، برای پيغمبران سابق اتفاق نيفتاده و دون شان آنها بوده است تا چه رسد به پيغمبر اسلام كه عقل كل و خاتم پيغمبران بوده است.
جبرئيل روز ديگر هم آمد و پيغمبر ر اكه چيزی به خود پيچيده و خوابيده بود مخاطب ساخت و سوره «مزمل» را آورد. بنابراين «دثرونی» و «زملونی» ربطی به آغاز وحی ندارد، و فقط می رساند كه نزول اين دو سوره هنگامی انجام گرفته است كه پيغمبر خود را پوشانده و آرميده بود يا در خواب بوده است.
به گفته دانشمند اقدم شيعه علی بن ابراهيم قمی: «پس از آن كه مراسم پيغمبری خاتم انبياصلی‌الله‌عليه‌وآله� ��وسلم به انجام رسيد، برای دومين بار جبرئيل فرود آمد و آبی از آسمان آورد و طريقه وضو گرفتن و نماز گزاردن و ركوع و سجود را به پيغمبر آموخت» (تفسير علی بن ابراهيم - ص ٣٥٣ تاريخ يعقوبی - ج ١ ص ١٣)
ابن هشام از محمد بن اسحاق مورخ اقدم نقل می كند كه پنج نماز در آغاز دو ركعتی بر پيغمبر واجب شد، سپس خداوند آنرا در حضر چهار ركعت تمام قرار داد، و در سفر به همان صورتی كه اول اجب شده بود باقی گذاشت. (سيره ابن هشام - ج ١ ص ١٦٠)
به طوری كه پيشتر گفتيم قبلا با تلقين روح القدس راز و نيازی با خدا داشته و عبادت می كرده است، ولی از نحوه عبادت او اطلاع درستی نداريم. اين وضو و نماز و ركوع و سجود نخستين عبادت در دين جديد و آخرين دين الهی است كه از همان هنگام آغاز شده بود.
همين كه پيغمبر در خانه، نبوت خود را اعلام داشت، همسرش خديجه و علیعليه‌السلام پسر عمويش كه در سن نه سالگی درخانه آنها به سر می برد، دعوت پيغمبر را اجابت نمودند و دين جديد را پذيرفتند، و اعتراف به نبوت آن حضرت كردند.
وقتی پيغمبر طريقه وضو گرفتن و نماز گزاردن را از جبرئيل آموخت، به خانه آمد و موضوع را به خديجه و علیعليه‌السلام هم تعليم داد، و چون به نمازايستاد علیعليه‌السلام نيز در همان سن و سال پشت سر پيغمبر ايستاد و به آن حضرت اقتدا كرد، و خديجه هم در شت سر علیعليه‌السلام به نماز ايستاد.
به دنبال آنها جعفر بن ابيطالب برادر علیعليه‌السلام كه ده سال از وی بزرگتر بود، و زيد بن حارثه غلام خديجه نيز در صف جلو به علیعليه‌السلام پيوست و تا سه سال نمازگزاران همين چهار تن بودند كه پشت سر پيغمبر نماز می گذاردند.(تفسر علی بن ابراهيم - ص ٣٥٣ بحار الانوار - ج ١٨ ص ١٨٤)
به حديث بسيار جالبيكه هم اكنون نقل می كنيم و نمايان گر نبوغ علیعليه‌السلام دومين مرد نمونه عالم است توجه كنيد، و تاثير وجود او را در آغازوحی وايام كودكی درنظر مجسم سازيد: عيس بن مستفاد می گويد پدرم از امام موسی بن جعفرعليه‌السلام راجع به آغاز ظهور اسلام و چگونگی اسلام آوردن علیعليه‌السلام و خديجه سؤال كرد، حضرت فرمود:
پيداست كه می خواهی از دانش اسلامی و احكام دينی كه چگونه پديد آمد آگاه شوی؟ من هم از پدرم حضرت صادق - راجع به همين موضوع سؤال كردم، پدرم فرمود: وقتی پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم خديجه و علیعليه‌السلام را به اسلا دعوت كرد فرمود: ياعلی! باری خدا اسلام بياوريد و خود را تسليم ذات مقدس او كنيد! و فرمود: جبرئيل هم اكنون نزد من است و شما را دعوت می كند كه اسلام را بپذيريد شما نيز اسلام بياوريد تا سلامتی يابيد و از خدا فرمان بريد تا رستگار شويد.
باز فرمود:جبرئيل نزد من است و به شما می گويد: اسلام شرطها و عهدها و پيمانها دارد. خدا قبل از هر چيز برای خود و پيغمبرش با شما شرط می كند و تعهد می گيرد كه بگوييد: گواهی می دهيم خدائی جز خداوند يكتا كه شريكی در قلمرو حكومتش ندارد، نيست. نه فرزندی دارد و نه شريكی برای خود گرفته است. خداوند يگانه و بی نقص و عيب است.
و گواهی دهيد كه بنده او محمد پيغمبر خدا است كه خدا او را برای عموم بشر تا روز قيامت اعزام داشته است.گواهی دهيد كه خداوند زنده می كند و ميميراند،و بالا می برد و پايين می آورد، و بی نياز می كند و نيازمند می گرداند و هرچه بخواهد می كند،و مردگان را از گورها برمی انگيزد، خديجه و علی گفتند: گواهی می دهيم.
پيغمبر فرمود:و ديگر - اعمالی كه بايد انجام دهيد. و آن -: وضو گرفتن يعنی شستشوی صورت و دست ها و بازوان و مسح سر و پاها تا مرفق و غسل جنابت در گرما و سرما و نمازگزاردن و گرفتن زكات و صرف آن در مورد خود و حج خانه خدا و روزه ماه رمضان و جهاد در راه خدا و نيكی نسبت به پدر و مادر و تحكيم پيوند خويشی وعدالت در ميان رعيت و تقسيم عادلانه مال وثروت و خود نگاه داری در موارد شبهه ناك و ارجاع حكم آن به پيشوای برحق است، زيرا برای خود او شبهه ناك نيست،و می داند كه چه بايد كرد.
و پيروی از جانشين بعد از من و شناخت او در زمان من و بعد از مرگ من و شناختن پيشوايان بعد از او يكی بعد از ديگری و دوست داشتن خدا و دشمنی با دشمنان خدا و بيزاری از شيطان پليد و حزب شيطان و دار و دسته او امثال بنی اميه و زنده نگه داشتن دين و سنت من و دين جانشين من و روش او تا روز قيامت و مردن بر اين عقيده و اجتناب از شراب خواری و نزاع و كشمكش با مردم است.
ای خديجه! شروطی را كه خداوند برای پذيرش اسلام مقرر داشته است شنيدی؟ گفت آری، و ايمان آوردم و همه را گواهی می دهم و خشنودم و تسليم هستم. علیعليه‌السلام گفت: و من نيز بر اين عقيده ام!
پيغمبر فرمود يا علی! بر اساس اين شرطها با من بيعت می كنی؟ گفت:آری. پيغمبردستهای خود را گشود و دست علی را گرفت و فرمود: يا علی! با اين شرطها كه كردم بيعت كن و آنچه برای خود نمی خواهی برای من نيز مخواه! علی گريست و گفت: پدر و مادرم به قربانت! من هيچ نيرو و قدرتی را بالاتر از خدا نمی دانم!
پيغمبر فرمود: يا علی! به خدای كعبه به واقع نائل گشتی و به كمال رشد و توفيق الهی رسيدی!ای خديجه! خدا تو را بخ حق و حقيقت رهنمون گردد. دست خود را بگذار روی دست علی و با علی بيعت كن (آنچه در حديث آمده همين است. خواننده محترم می داند كه در آن موقع علیعليه‌السلام پسر بچه نه ساله يا ده ساله بوده است. اگر بگوييد با اين وصف او طفل مميز بوده، می گوييم در آغاز ظهور اسلام هنوز احكام بعدی اسلام مانند حرمت شراب، وجوب حجاب، و پرداخت زكات و غيره نيامده بود و اين هم يكی از آنها است.)
بدين گونه خديجه نيز مانند علی بن ابيطالب بيعت كرد، بد اين اساس كه جهاد را از زن نخواسته اند. (جهاد يعنی عبور سربازان اسلام از مرزهای اسلامی برای فتح ممالك كفر جهاد به اين معنا اختصاص به مردان مسلمان دارد ولی دفاع يعنی در داخله كشورهای اسلامی بر مرد و زن واجب است كه از حق خود و ملت مسلمان دفاع كنند و با ظلم و مظاهر آن پيكار نمايند.)
سپس فرمود: ای خديجه! اين علی سرپرست تو و سرپرست ساير مؤمنان و پيشوای آنها پس از من است. خديجه گفت: يا رسول الله! تصديق دارم و بر اساس آنچه گفتی با علی هم بيعت كردم و در پيشگاه خداوند و حضور تو گواهی می دهم.(«بحار الانوار» علامه مجلسی - چاپ جديد، ج ١٨ ص ٢٣٢ به نقل از «طرائف » سيد بن طاووس و او نيز از كتاب «الوصيه » تاليف علی بن مستفاد نقل كرده است.)
اين قسمت از تاريخ اسلام كه نكات تازه و جالبی را بازگو می كند. آن هم در آغاز اسلام و درست پس از اعلام پيغمبری خاتم انبياصلی‌الله‌عليه‌وآله� ��وسلم با كمال تاسف حتی در تاريخ هايی كه مورخان شيعه نوشته اند نيامده است! شايد به اين جهت كه در «سيره ابن هشام» يا «طبقات ابن سعد» و ساير مدارك تارخی عامه نيامده است! يا اين كه در اين ديث سخن از زمامداری علیعليه‌السلام و شروط و تعهداتی است كه همه مسلمانان آمادگی برای پذيرش آنها را ندارند!!
ولی بايد دانست كه آنچه در اين حديث آمده است با اعتقاد ما شيعيان هماهنگ است و ما نيازی نداريم كه همه مطالب تاريخی را از ابن هشام و ابن سعد و امثال اينان بگيريم به خصوص كه بحث از خلافت بلافصل پيغمبر و زمامداری اميرالمؤمنانعليه‌السلام هم در ميان باشد.
آيا علیعليه‌السلام بدون مقدمه و سابقه از جانب خداوند به مقام جانشينی پيغمبر منصوب شد؟ و آيا بجه نه ساله بدون داشتن زمينه و نبوغ بی نظير دعوت خاتم انبيا را می پذيرد و به عنوان نخستين انسان از جنس مردان پشت سر پيغمبر به نماز می ايستد؟
وقتی اين حديث را با مضامين احاديث ديگر كه راجع به لياقت علیعليه‌السلام و شايستگی آن حضرت برای خلافت اسلامی در دست است مقايسه می كنيم می بينيم مطابق واقع است و بايد هم موضوع به آن مهميدر آغاز كار مطرح شود، و حتی نخستين زن مسلامان نيزبا علی جانشين پيغمبر بيعت كند و گواهی به ولايت او بدهد.
اين معنا هميشه و در تمام عرف و عادات بشری ودوران زندگی انسانها معمول بوده و هست. اگر بناست علیعليه‌السلام جانشين پيغمبر باشد و از جانب خدا تعيين شده است، اين كار بايد از روز نخست و هنگام نبوت خاتم انبياصلی‌الله‌عليه‌وآله� ��وسلم اعلام گردد.
هم از جانب خدا به خود پيغمبر گفته شود و هم پيغمبر به ديگران اعلام كند، و هم نخستين فرد مسلمان پذيرش شروط و عهد و پيمان های اسلامی بداند پس از پيغمبر سرنوشت اهل ايمان به دست كيست و خدائی كه پيغمبر فرستاده است چه كسی را به عنوان جانشين او برگزيده است؟
اين را بايد بداند و به منظور تكميل قبول شرايط ايمان با جانشين پيغمبر هم بيعت كندتا نقصی در ايمانش نباشد، و اين كاری بود كه خديجه همسر پيغمبر نخستين كسی كه به اسلام گرويد معمول داشت.
دورنمای عصر جاهليت قبل از بعثت خاتمصلی‌الله‌عليه‌وآله‌ وسلم
خداوند در قرآن مجيد دورنمای عهد جاهليت و زندگی فلاكت بار ملت عرب را پيش از بعثت پيغمبر خاتم خطاب به اعراب مسلمانی كه آن ايام را به خاط داشتند بدين گونه يادآور می شود:
«همه با هم چنگ زنيد به ريسمان محكم خداوند (دين اسلام)، و به ياد آوريد نعمت خداوند را برخود، در زمانی كه با هم دشمن بوديد، و خدا دلهای شما را به هم پيوند داد و با هم برادر شديد. زمانی كه بر لب پرتگاه نادانی و گودالی از آتش فساد اخلاق قرار داشتيد، و با فرستادن پيامبر خاتم شما را از آن ورطه نجات داد»( وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا ) (سوره عمران آيه ١٠٣)
و می فرمايد: «خدائی كه موجودات آسمانها و زمين، او را به عظمت ياد می كنند كسی است كه پيغمبری در ميان مردم قريش برانگيخت تا آيات الهی را بر آنها تلاوت كند و از رذائل اخلاقی پاك گرداند و دانش كتاب آسمانی و حكمت را به آنان بياموزد، زيرا آنها قبلا در گمراهی آشكاری به سر می بردند»( هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ ) (سوره جمعه آيه ٢)
اين موضوع در جای ديگر قرآن با تاكيدات پياپی آمده است. خدا می فرمايد: ما بر اهل ايمان منت هناديم كه در ميان آنها پيغمبری از خودشان برانگيختيم تا آيات او را برايشان بخواند... چون آنها قبلا در گمراهی آشكاری به سر می بردند.
برای درك ارزش وجود پيغمبر خاتم و اهميت بعثت آن سرور همين بس كه بدانيم خداوند در هيچ جای قرآن مجيد در مقابل نعمت هائی كه به بندگانش موهبت كرده است بر آنها منت ننهاده ولی در اين جا صريحا می فرمايد:( لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ ) (سوره آل عمران آيه ١٦٤)
اميرالمؤمنين علیعليه‌السلام كه دوران جاهليت را ديده بود، و بيش از هركس پيغمبر را می شناخت، و از تاثير بعثت آن حضرت چنان كه بايد آگاهی داشت، می فرمايد:
«خداوند محمد را فرستاد تا جهانيان را از راه و رسمی كه پيش گرفته بودند بر حذر دارد، و امين وحی خود قرار دهد، و شما ای ملت عرب! بر بدترين آيين ها دل خوش داشتيد، و در بدترين نقطه روی زمين به سر می برديد، و در ميان صخره های خشن و مارهای خطرناك زندگی می كرديد. آب های آلوده می نوشيديد، و غذای ناگوار می خورديد. خون يكديگر را می ريختيد و پيوند خود را از نزديكان می بريديد. بت ها در ميان شما برپا، و گناهان، شما را فراگرفته بود.» (نهج البلاغه - خطبه ٢٦)
و باز اميرالمؤمنينعليه‌السلام می فرمايد: «خداوند پيغمبر خاتم را هنگامی مبعوث كرد كه مردم سخت گمراه گشته و در حيرت و سرگردانی به سر می بردند، و در فتنه و فساد فرو رفته بودند،
هوا و هوس از هر سو آنها را فرا گرفته، و خودپرستی و تكبر دچار لغزش و انحطاط كرده، و نادانی عهد جاهليت آنها را پريشان و خوار نمده بود. به طوری كه در كار خويش حيران و سرگدان و مبتلا به جهل ونادانی شده بودند» (نهج البلاغه - خطبه ٩٤)
و نيز می فرمايد: «خداوند محمدصلی‌الله‌عليه‌وآله‌ وسلم را در زمانی مبعوث كرد كه در ميان ملت عرب كسی نبود كه بتواند كتابی بخواند، و دعوی نبوت كند. ولی پيغمبر آنها را به راه آورد، تا جايگاه انسانی خويش را باز يافتند، و از گرفتاری و درماندگی بيرون آمدند. تا آن كه كارشان سامان گرفت، و خاطر پريشانشان آسوده گشت ».(نهج البلاغه - خطبه ٣٣)
و باز می فرمايد: «خدا پيغمبر را هنگامی فرستاد كه از دير باز پيغمبری مبعوث نگشته بود، ملتها در خوابی طولانی فرو رفته بودند، و فتنه و فساد در همه جا شبح مخوف خود را گسترده و رسته كارها از هم گسيخته، آتش جنگ در همه جا زبانه می كشيد، و جهان در تاريكی جهل و نادانی فرو رفته بود. اعمال ناروا در همه جا اشكار، و برگهای درخت زندگی جامعه انسانس چنان به زردی گرائيده بود كه اميدی به ميوه دادن آن نمی رفت.
آب كه مايه حيات است در دسترس نبود، و آثار روشنائی به چشم نمی خورد، و به عكس، نشانه های تيره روزی در همه جا ديده می شد. دنيا به طرز زشتی به اهل دنيا می نگريست، و نسبت به دلباختگان خود چهره درهم كشيده، و در همه جا فتنه و فساد به بار آورده بود. غذای مردم مردار، بيم و هراس دلها را فرو گرفته، و پناهگاهی جز شمشير نداشتند.(نهج البلاغه - خطبه ٨٨)
علی (ع) نخستين كسی كه به پيغمبر ايمان آورد
درباره اينكه نخستين مسلمان كيست، در ميان ما شيعيان شكی نيست كه از جنس زنان قبل از هر كس خديجه و از مردان اميرمؤمنان علیعليه‌السلام است، اكثريت قريب به اتفاق مورخان و محدثان عامه نيز بر اين عقيده اند.
ابن هشام مورخ مشهور متوفی به سال ٢١٨ ه كه قديمترين مورخ اسلام و اهل تسنن خوانده می شود، در تاريخ خود «سيره پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم » تحت عنوان «علی بن ابيطالب اولين جنس مذكری است كه اسلام آورد»
می نويسد: «محمد بن اسحاق (سرآمد مورخين اسلام) نوشته است: نخستين كسی كه از جنس مردان به پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم ايمان آورد و با وی نماز گزاد و او را در آنچه خدا بر وی نازل كدره بود تصديق نمود، علی بن ابيطالب (رضوان الله و سلامه عليه) بود، و او در آن موقع ده ساله بود. از جمله نعمت هائی كه خدا به علی بن ابيطالب ارزانی داشت اين بود كه وی قبل از اسلام در دامان پيغمبر پرورش يافته بود» (سيره ابن هشام - جلد ١ ص ١٦٢)
ابن اثير مورخ معروف عامه كه تاريخ خود ؛الكامل» را بر اساس روايات معتبر و مشهور تاليف كرده است می نويسد: «دانشمندان اهل تسنن پس از اتفاق نظر در اينكه خديجه همسر پيغمبر نخستين انسانی است كه اسلام آورده، راجع به نخستين فرد مسلمان (از جنس مردان) اختلاف نظر دارند»!
ابن اثير سپس می نويسد: «گروهی برآنند نخستين كسی كه به خدا ايمان آورد علی بن ابيطالب است.» از علیعليه‌السلام روايت شده كه گفت: «من بنده خدا و برادر پيغمبر او هستم. من صديق اكبر (بزرگترين راستگو) می باشم. هيچ كس بعد از من اين ادعا را نخواهد كرد مگر اينكه دروغگو و مفتری باشد. من هفت سال پيش از همه مردم با پيغمبر نماز گزاردم».
عبدالله عباس می گويد: نخستين كسی كه نماز گزارد علیعليه‌السلام بود. جابر بن عبدالله انصاری می گويد: پيغمبر روز دوشنبه مبعوث شد و علیعليه‌السلام روز سه شنبه نماز گزارد.
زيد بن ارقم می گويد: نخستين كسی كه اسلام آورد علیعليه‌السلام بود. عفيف كندی نقل می كند كه من مردی سوداگر بودم. در ايام حج وارد مكه شدم و به خانه عباس بن عبدالمطلب درآمدم. در همان وقتكه من نزد او بودم مردی بيرون آمد و در مقابل كعبه به نماز ايستاد. سپس زنی آمد و با آن مرد به نمازايستاد، و از آن پس بچه ای خارج شد و با وی نماز گزارد. من گفتم: عباس! اين دين چيست؟
عباس گفت: اين محمد بن عبدالله برادر زاده من است. او خود را رسول خدا می داند و عقيده دارد كه گنج های پادشاهان ايران و روم به دست او خواهد افتاد. اين زن نيز همسر او خديجه است كه به وی ايمان آورده است. اين پسر بچه هم علی بن ابيطالب است كه به ايمان آورده است. به خدا قسم هيچ كس را سراغ ندارم كه در روی زمين غير از اين سه تن بر اين دين باشند. عفيف می گويد: من گفتم:كاش من هم چهارمی آنها بودم.
محمد بن منذر و ربيعة بن ابی عبدالرحمن و ابوحازم مدنی و كلبی گفته اند: نخستين كسی كه اسلام آورد علی بود و در آن هنگام نه سال داشت. سپس ازمحمد بن اسحاق (مورخ مشهور) نقل می كند كه هرگاه پيغمبر می خواست نماز بگزارد به اتفاق علی می رفت به يكی از دره های مكه و در آن جا نماز می گزارد و برمی گشتند.(كامل اثير - جلد ٢ ص ٣٧)
عمرو بن عبسه سلمی می گويد: «در آغاز بعثت كه داستان نبوت پيغمبر را شنيدم به نزد وی رفتم و گفتم امر خود را برای من توصيف كن. پيغمبر امر رسالت خود و آنچه را خداوند او را بدان مبعوث كرده بود برای من شرح داد. گفتم كسی هم در اين امر از تو پيروی كرده است؟ گفت اری، زنی و كودكی و غلامی، و منظورش خديجه دختر خويلد و علی بن ابيطالب و زيد بن حارثه بود. (تاريخ يعقوبی - جلد ٢ ص)
علیعليه‌السلام در خطبه «قاصعه» ميزان ارتباط خود را با رسول خدا و محبت پيغمبر را نسبت به خويش چنين بازگو می كند: «ای مردم! شما از مقام و منزلت من نسبت به پيغمبر به واسطه خويشی و نزديكی و منزلت خاصی كه با آن حضرت داشته ام، آگاهی داريد. پيغمبر مرا درزمان كودكی در دامن خود پرورش داد، و نوزادی بودم كه به سينه اش می چسبانيد و در بسترش می خوابانيد، در آغوش او جای داشتم و بوی خوش عرق مباركش را استشمام می كردم. همچون سايه پيوسته دنبال او بودم. هر روز ازخوی پسنديده اش چيزی به من می آموخت، و مرا واميداشت تا در كارهاازوی پيروی كنم. هر ساله در كوه حراء مدتی به سرمی برد.
من او را در آن مدت می ديدم و جز من كسی او را نمی ديد. در آن روزها غير از پيغمبر و خديجه كسی به اسلام نكرويده بدو، و من سومين آنها بودم.من نور وحی و رسالت را می ديدم و بوی نبوت را استشمام می كردم. (نهج البلاغه - طبع دكتر صبحی صالح - ص ٣٠٠)
و نيزدر پايان سخن می فرمايد: «من بر فطرت يكتاپرستی متولد شدم و از ديگران به ايمان و هجرت سبقت گرفتم» (نهج البلاغه - صبع دكتر صبحی صالح - ص ٩٢ فانی ولادت علی مفطرة و سبقت الی الايمان و الهجرة.)
و فرمود: «هيچ كس قبل از من به دعوت حق روز نياورد.» (نهج البلاغه - طبع دكتر صبحی صالح: «لن يسرع عل ی احد ال دعوة حق » براياطلاع بيشتر نگاه كنيد به كتاب گرانقدر الغدير ج ٣ ص ٢١٨ تا ص ٢٤٧ كه به تقصيل در اثبات اينكه علیعليه‌السلام نخستين مؤمن و اولين نماز گزار بوده داد سخن داده واز مجموع منابع اهل تسنن آنچه در اين زمينه بوده آورده و به رد لاطائلات كسانی امثال ابن كثير شامی و ساير مغرضين پرداخته است.)
پس از علیعليه‌السلام يزد بن حارثه مسلمان شد. زيد پسربچه ای نصرانی از مردم اردن بود كه توسط سوداگران عرب ربوده شد و در مكه به معرض فروش درآمد. حكيم بن جزام برادر زاده خديجه پس از ازدواج با پيغمبر زيد را به آن حضرت بخشيد.
پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �‌وسلم هم زيد را آزاد كرد و به فرزندی گرفت و چون آن حضرت مبعوث گرديد، زيد سومين كسی بود كه مسلمان شد.
ابن اثير می نويسد: وقتی پيغمبر در جنب كعبه به نماز ايستاد علیعليه‌السلام و زيد بن حارثه حضرت را زير نظر داشتند، مبادا قريش به وی صدمه ای وارد سازند.
پس از آن، ابوذر غفاری،عمرو بن عبسه سلمی، زبير بن عوام، سعد بن ابی وقاص مصعب بن عمير، ارقم بن ابی ارقم، طلحة بن عبيدالله، عبدالرحمان بن عوف، عثمان بن عفان و خال بن سعيد بن عاص مسلمان شدند. اين عده «مسلمانان نخستين » بودند كه بعضی تا پايان كار ثابت ماندند ولی برخی پس از پيغمبر دگرگونی يافتند، و دين را به دنيا فروختند، و كردند آنچه كردند.
(اينكه در بعضی از منابع آمده كه ابوبكر نخستين يا دومين فردی بود كه اسلام آورد يا گروهی زا آورد و به دست پيغمبر مسلمان شدند مقرون به حقيقت نيست، بلكه او مطابق نقل صحيح پس از حدود ٥٠ نفر و شايد سال چهارم يا پنجم بعثت مسلمان شد.)
پس از آينان گروهی ديگر اسلام آوردند كه از مسلمانان ثابت قدم و مدافعان صميمی پيغمبر بودند. از قبيل جعفر بن ابيطالب و همسرش اسماء دختر عميس، عمار ياسر و پدرش «ياسر» و مادرش «سميه»، عبدالله مسعود، خباب بن ارت، عثمان بن مظعون، برادرانش قدامة بن مظعون و عبدالله بن مظعون، عبيدة بن حارث، پسر عموی پيغمبر و عقبة بن غزوان و غيره.
اين عده هم از مسلمانان نخستين هستند: ابوعبيده جراح، ابوسلمه عمه زاده و شوهر ام سلمه،فاطمه دختر خطاب خواهر عمر و شوهرش سعيد بن زيد.
اين عده سعی داشتند ايمان خود را از مشركان پنهان دارند تا كار اسلام نضج بگيرد، به همين جهت به طور پنهانی ناز می گزاردند. روزی سعد بن وقاص با سعيد بن زيد و عمار ياسر و عبدالله مسعود و و خباب بن ارت در يكی از دره های مكه نماز می گزاردند.
گروهی از مشركان كه از جمله ابوسفيان سركرده بنی اميه بود، آنها را ديدند و سرزنش كردند و دشنام دادند، گفتگوی آنها بالا گرفت و كار به نزاع كشيد. در آن ميان سعد بن ابی وقاص استخوان فك شتری را برداشت و به سر مردی ازمشركان كوفت و سر او را شكست و به دنبال آن خون جاری گرديد، و اين نخستين خونی بود كه در اسلام ريخته شد. (سيره ابن هشام - جلد ١، و كامل ابن اثير - جلد ٢)
انقطاع وحی و نزول مجدد آن
مطابق برخی روايات پس از بعثت مدتی نزول وحی قطع شد.
بعد از اين واقعه پيغمبر با ياران خود به خانه ارقم بن ابی ارقم رفتو در آنجا كه نزديك كوه صفا و محل مطمئنی بود، به سر بردند و مدتها از آنجا به نشر پنهانی دعوت خود می پرداخت. گروهی از ياران نخستين پيغمبر در خانه ارقم به اسلام گرويدند، و دور از ديد سران قريش نماز می گزاردند.
چون مشركان از اين موضوع آگاهی يافتند، گفتند خدايمحمد او را رها ساخته و مورد خشم قرار داده است. به دنبال آنسوره «والضحی» نازل شد كه در آغاز آن می خوانيم: «قسم به روز روشن و شب تاريك كه خدايت تو را رها نكرده و مورد خشم قرار نداده است »( وَالضُّحَىٰ * وَاللَّيْلِ إِذَا سَجَىٰ * مَا وَدَّعَكَ رَبُّكَ وَمَا قَلَىٰ ) بدين گونه بار ديگر وحی الهی بر پيغمبر نازل شد و قريش يعنيمشركين پی بردند كه دعوی محمد بن عبدالله دنباله دارد.
پيغمبر دعوت خود را آشكار می سازد
پيغمبر خاتمصلی‌الله‌عليه‌وآله‌ وسلم از هنگام بعثت تا مدت سه سال دعوت خود را آشكار نساخت. در طول اين مدت پيغمبر درخانه نماز می گزارد و علیعليه‌السلام و زيد بن حارثه و خديجه پشت سر آن حضرت به نماز می ايستادند.
روزی ابوطالب عموی پيغمبر همراه جعفر فرزندش كه ده سال از علیعليه‌السلام بزرگتر بود وارد خانه پيغمبر شد و ديد كه پيغمبر مشغول نماز است و فرزندش علیعليه‌السلام هم كنار پيغمبر ايستاده و نماز می گزارد. ابوطالب به جعفر فرزند ديگرش گفت تو هم در كنار پسر عمويت بايست و نماز بخوان.
وقتی جعفر در سمت ديگر پيغمبر به نماز ايستاد و ابوطالب ديد كه پيغمبر در وسط دو فرزند او و جلوتر از آنها به نماز ايستاده است، چنان به وجد آمد كه چند شعربه اين مضمون سرود:
علی و جعفر در سختی های زمانه تكيه گاه منند.
به خدا نمی گذارم پيغمبر خوار شود، يا فرزندان رشيدم او را تنها بگذارند.
ای علی و جعفر! پسر عموی خود را تنها نگذاريد، كه او از ميان تمام برادرانم، برادرزاده پدر و مادری من است.(اعلام الوری)
علت تاخير پيغمبر در اظهار دعوت خود اين بود كه از عكس العمل مشركان و سران قريش حتی عموها و عموزادگان خود بيم داشت. ولی پس از ان خداوند به وی امر فرمود كه دعوت خود را آشكار سازد. چنانكه می فرمايد: «آنچه را به تو امر شده است آشكار كن و از مشركان دوری گزين كه ما تو را از شر سرزنش كنندگان نگاه می داريم ».( فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ * إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ ) (سوره حجر آيه ٩٤)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

حديث اول دركتاب «كافی » باب (فضل قرآن) است كه امام صادقعليه‌السلام می فرمايد: «نخستين چيزی كه بر پيغمبر نازل شد بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك بود!» حديث دوم در «عيون اخلار الرضا» شيخ صدوق از امام هشتم حضرت رضاعليه‌السلام روايت می كند كه فرمود: «اولين بار كه جبرئيل بر پيغمبرصلی‌الله‌عليه‌وآل� �� �‌وسلم نازل شد گفت: «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم - بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق...»
حديث سوم در «محاسن برقی » ج ١ ص ٤١ ازصفوان جمال روايت می كند كه گفت حضرت صادق (عله السلام) قرمود: هيچ كتابی ازآسمان نازل نشد مگر اينكه در آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحيم» بود.(مفاخر اسلام - تاليف نويسنده - ج ١ ص ٣٦٨)
با توجه به اين سه حديث ارزنده و گويا، می گوييم كه پيك وحی الهی سوره اقرا را به عكس آنچه مشهور است نخست هنگام بعثت باشش آيه آورد: آيه اول همان «بسم الله الرحمن الرحيم » بود. و از پيغمبر خواسته بود همان آيه اول يعنی؛ «بسم الله الرحمن الرحيم » را قرائت كند، يعنی قبل از هر چيز «بسم الله» بگويد و سرآغاز كارنبوت خود را با نام خدا آن هم بدان گونه كه خدا خواسته بود، هماهنگ سازد.
پس «اقرا بسم ربك » يعنی؛ نام خدايت را بخوان. مطابق نقل علی بن ابراهيم قمی در تفسيرش، پيغمبر پرسيد چه بخوانم؟ جبرئيل مجددا گفت: «بسم الله الرحمن الرحيم - اقرا بسم ربك الذی خلق». يعنی نام خدا را كه مامور هستی بخوانی، همين «بسم الله الرحمن الرحيم » است، و پيغمبر بار دوم «بسم الله » را برای نخستين بار خواند و با آن آشنا شد. همان كه خود پيغمبر بعدها به ما دستورداده است كه هيچ كاری را آغاز نكنيد مگر اين كه اول بگوييد: «بسم الله الرحمن الرحيم ».
آری، هنگامی كه حقايق اسلامی را برگزيدگان الهی بيان كنند، چنين خواهد بود، كه مردم بی خبر را با آنچه واقعيت دارد آشنا می سازند.