عمار یاسر : نشانه راه حق

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

انسانهای دو چهره هستند - که منافقانه نقش و سخن خود را نزد افراد مختلف تغییر داده و در صدد اغفال مردم هستند.
عن عمّار: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: من کان له وجهان فی الدنیا، کان له یوم القیامه لسانان من نار.(1)
رسول خدا فرمود: هر کس در دنیا دارای دو چهره باشد - منافقانه رفتار کند و زبان و قلبش با یکدیگر متفاوت باشد - در روز قیامت دو زبان از آتش خواهد داشت.
پرهیز از شماتت: عن عمار بن یاسر: قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله مَنْ عَیَّرَ اخاه بذنبٍ لم یَمُتْ حتی یَعْملَه.(2)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسی که برادر - ایمانی - خود را به خاطر خطا و گناهی مورد شماتت قرار دهد، نخواهد مرد تا این که خودش بدان عمل مبتلا گردد.
بدیهی است که منظور روایت این نیست که مؤمنان نسبت به یکدیگر بی تفاوت باشند و امر به معروف ونهی از منکر ننمایند، بلکه این روایت در صدد بیان این مطلب است که اگر مؤمنان از یکدیگر خطا و لغزشی را مشاهده کردند، برای تحقیر و سرزنش و به هدف شماتت آن را به رخ یکدیگر نکشند.
رعایت پاکیزگی: عن عمار بن یاسر انّ رسول اللّه قال انّ من الفطره: المضمضه و الاستنشاق و قصّ الشارب والسّواک وتقلیم الاظفار و غسل البراجم و نتف الابط والاستحداد والاختتان والانتضاح.(3)
ص: 163
________________________________________
1- - سنن ابی داود، 2/450.
2- - المعجم الاوسط، 7/191.
3- - المسند 4/264؛ سنن ابن ماجه 1/107؛ سنن ترمذی 4/184 و سنن ابی داود 1/21به طور مختصر آورده است.
عمار یاسر از رسول خدا نقل کرده است که آن حضرت فرمود، چند برنامه از برنامه های فطری است - که سرشت انسان به درستی آن گواهی می دهد و دین نیز آنها را تأیید کرده است - و آنها عبارتند از: شستشوی دهان و بینی، کوتاه کردن موهای روئیده بر لب بالا- شارب - مسواک زدن، کوتاه کردن ناخنها، شستن و تمیز نگاهداشتن دست و پا زدودن موهای زاید بدن، استفاده از تیغ در زدودن موهای زاید، ختنه کردن و استفاده از آب برای تطهیر.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

آداب نماز جمعه
قال ابو وائل: خطبنا عمّار فاوجز وابلغ فلمّا نزل قلنا یا ابا الیقظان لقد ابلغت و اَوْجَزْتَ فلوکنت تَنَفَّسْتَ، فقال انی سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول إن طول صلاه الرّجل و قصر خطبته مَئِنَّهٌ من فقه، فاطیلوا الصلاه واقصرواالخطبه.(1)
ابووائل می گوید: روزی عمّار برای ما خطبه - نماز جمعه یا نماز عید - خواند امّا بسیار موجز و خلاصه و با این حال رسا و گویا، هنگامی که از جایگاه ایراد خطبه پایین آمد به او گفتیم: خطبه را رسا و مختصر خواندی و اگر می خواستی می توانستی مفصل تر خطبه بخوانی! عمّار در پاسخ گفت: از رسول خدا شنیدم که می فرمود: نماز طولانی وخطبه کوتاه نشانه ای از درک و آگاهی است، پس نماز را
ص: 164
________________________________________
1- - صحیح مسلم 3/12؛ المستدرک 3/444 و 3/568.
طولانی و خطبه را کوتاه بخوانید.
عن عمار بن یاسر قال: امرنا رسول اللّه صلی الله علیه و آله باقصار الخطب(1)
از عمار یاسر نقل شده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله به ما دستور داد تاخطبه ها را کوتاه بخوانیم.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

گستره شفاعت پیامبر صلی الله علیه و آله: عمار یاسر نقل کرده است که دختر ابولهب از مکّه به مدینه هجرت کرد و در خانه رافع بن معلّی سکونت گزید. برخی از زنان در مجالس خویش وی را مورد ملامت قرار داده و گفتند تو دختر کسی هستی که خداوند در قرآن او را سرزنش کرده و فرموده است «تبّت یدا ابی لهب و تب ما اغنی عنه ماله و ما کسب»اکنون هجرت تو هم ثمری ندارد!
درّه - دختر ابو لهب - نزد رسول خدا آمد واز زنانی که چنان گفته بودند شکایت کرد. رسول خدا او را آرام ساخت و فرمود همین جا حضور داشته باش. هنگام نماز ظهر فرا رسید و پیامبر با مردم نماز ظهر را برگزار نمود و پس از نماز بر منبر رفت و پس از مدّتی سکوت فرمود:
یا ایّهاالناس مالی أوذی فی اهلی فواللّه ان شفاعتی لتنال بقرابتی حتی حکم و صداء و سلهب یوم القیامه.(2)
ای مردم! چرا باید من به خاطر رفتار نادرست برخی نسبت به اهل بیتم، آزرده خاطر باشم! به خدا سوگند! شفاعت من در روز قیامت چنان گسترده دامن است که کسانی چون حکم، صداء و سلهب را
ص: 165
________________________________________
1- - سنن ابی داود 1/247.
2- - المعجم الکبیر 24/259.
می تواند شامل شود.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

بدیهی است که معنای این حدیث آن نیست که بدکاران و نیکان فرجامی برابر دارند یا مشرکان و کافران و گنهکاران به نتایج اعمال خود نمی رسند، بلکه هدف روایت، بیان گستردگی لطف و رحمت پیامبر نسبت به امّت است واین که انسانها نمی توانند حتی گنهکاران را متهم به شقاوت جاودان کنند.
نیایش به شیوه رسول خدا
عمّار یاسر، امامت جماعت نمازگزاران را بر عهده داشت، نماز را کوتاه برگزار کرد. برخی از نمازگزاران که به او اقتدا کرده بودند بر وی خرده گرفتند که چرا نماز را طولانی تر به جا نیاوردی. عمّار در پاسخ گفت، هر چند نماز را طولانی نخواندم، امّا در این نماز دعاهایی قرائت کردم که از رسول خدا شنیده بودم. مردی پرسید مضمون آن دعاها چه بود. عمّار گفت: دعاها چنین بود:
«اللهم بعلمک الغیب و قدرتک علی الخلق احینی ما علمت الحیاه خیرا لی و توفّنی اذا علمتَ الوفاهَ خیرا لی.
بارالها! تو را به آگاهیت به غیب و قدرتت بر خلق سوگند می دهم! تا آن زمان که زندگی من و زنده ماندن من برایم خیر و خوبی به همراه دارد، مرا زنده بداری و آن گاه که خیرو سعادتم در مرگ من است، مرا بمیرانی.
اللهم! و اسألک خشیتک فی الغیب والشهاده.
بارالها! از تو می خواهم که به من خشیت - بیم از گناه و غفلت - را
ص: 166
در آشکار و نهان عنایت فرمایی!
واسألک کلمه الحق فی الرضا والغضب
و از درگاه تو می خواهم که در حال خوشنودی و خشم، کلمه حق را بر زبان و قلب و تمام وجودم جاری سازی و باقی داری.
و اسألک القصد فی الفقر والغنی.
و آرزومند، میانه روی و اعتدال در تهی دستی و توانمندی هستم.
و اسألک نعیما لا یَنْفَد واسألک قره عین لا تقطع
و از تو نعمتهایی می طلبم که پایان ناپذیر و تمام نشدنی باشد. و چشم روشنی ای می خواهم که از میان نرود.
و اسألک الرضا بعد القضاء و اسألک برد العیش بعدالموت
از درگاه تو می خواهم که به من حالت رضا و تسلیم در برابر مقدرات را عنایت کنی و گوارای زندگی را پس از مرگ به من بنوشانی.
و أسألک لذه النظر الی وجهک والشوق الی لقائک فی غیر ضرّاء مضره ولا فتنه مُضله
و نیز از تو تمنّا دارم تا لذّت نگریستن به جانب لطف و رحمتت را نصیب فرمایی و شوق لقای خود را در راهی که به دور از ضررهای خسارت بار و فتنه های گمراه کننده باشد، به من ارزانی داری.
اللهم زَیّنا بزینه الایمان واجعلنا هداه مهتدین!(1)
بارالها! ما را به زینت ایمان، آراسته بدار! و در شمار راه یافتگان و رستگاران قرار بده.
ص: 167
________________________________________
1- - سنن نسائی، 3/54.
ص: 168

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

فهرست منابع
1 - ابتیهی، محمد، المستطرف، بیروت دار الفکر، بی تا.
2 - ابن ابی الحدید، ابو حامد، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیاء الکتب العربی، 1960م.
3 - ابن بطریق، اسدی الحلّی، العمده، تحقیق جامعه المدرسین قم، 1407ه .
4 - ابن اثیر، علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ه .
5 - ابن اعثم، احمد، الفتوح، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1406ه .
6 - ابن جبر، علی، نهج الایمان، تحقیق سید احمد حسینی، قم، ستاره، 1418ه .
7 - ابن جوزی، اسماعیل، الترغیب والترهیب، قاهره، دار الحدیث، 1414ه .
8 - ابن حنبل، احمد، مسند، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1412ه .
9 - ابن خلکان، احمد، وفیات الأعیان، تحقیق احسان عباس، قم، الرضی، 1364ش.
10 - ابن داود، حسن، کتاب الرجال، دانشگاه تهران، 1342ش.
11 - ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، دار الکتب العلمیه، 1418ه .
12 - ابن سید الناس، محمد، عیون الاثر، بیروت، مؤسسه عزّ الدین، 1406ه .
ص: 169
13 - ابن شبّه، عمر، تاریخ المدینه المنوّره، 1399ه .
14 - ابن شهر آشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، قم، المطبعه العلمیه.
15 - ابن صباغ، علی، الفصول المهمه، نجف، العدل، 1950م.
16 - ابن طاوس، علی، سعدالسعود، قم، مطبعه امیر، 1363ش.
17 - ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بغداد، المثنّی، 1328ه .
18 - ابن عنبه، احمد، عمده الطالب، تحقیق ال طالقانی، نجف، الحیدریه، 1380ه .
19 - ابن عساکر، محمد، مختصر تاریخ دمشق، دمشق، دار الفکر، 1404ه .
20 - ابن قتیبه، عبداللّه، المعارف، تحقیق عکاشه، مصر، دار المعارف، 1388ه .
21 - ابن کثیر، اسماعیل، البدایه والنهایه، بیروت، المعارف، 1966م.
22 - ابن کثیر، اسماعیل، السیره النبویه، تحقیق مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار احیاء التراث، بی تا.
23 - ابن ماجه، محمد، سُنن، تعلیق محمد فؤاد الباقی، بیروت، دار الفکر.
24 - ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
25 - ابوالفداء، اسماعیل، المختصر فی تاریخ بشر، بیروت، دار المعرفه.
26 - احمدی، علی، مکاتیب الرسول، نشر یس، 1363ش.
27 - ازهری، محمد، تهذیب اللغه، تحقیق محمد هارون، مصر، دار المصریه، 1384ه .
28 - اصبهانی، احمد، حلیه الاولیاء، بیروت، دار الکتب العربی، 1407ه .
29 - امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بیروت، دار التعارف، 1403ه .
30 - امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، دار الکتب العربی، 1387ه .
31 - بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران، آفتاب، بی تا.
ص: 170
32 - بخاری، محمد، صحیح البخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
33 - برقی، احمد، کتاب الرجال، دانشگاه تهران، 1342ش.
34 - بروجردی، سید ابراهیم، تفسیر جامع، انتشارات صدر، تهران، 1341ش.
35 - بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق محمد باقرالمحمودی، بیروت، الأعلمی، 1394ه .
36 - بیهقی، احمد، السنن الکبری، بیروت، دار المعرفه، بی تا.
37 - ترمذی، محمد، سُنن، بیروت، دار الفکر، 1400ه .
38 - حاکم، محمّد، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق عبدالقادر عطا، بیروت، العلمیه، 1411ه .
39 - حرانی، حسن، تحف العقول، ترجمه احمد جنتی، تهران، علمیه اسلامیه، 1363ش.
40 - حلبی، علی، السیره الحلبیه (انسان العیون) بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا.
41 - حلّی، حسن، کشف الغمه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، الطباعه والنشر، 1416ه .
42 - حلّی، حسن بن سلیمان، المحتضر، 1370ه . ق(1951م).
43 - حلّی، حسن بن سلیمان، کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام، تحقیق حسین درگاهی، 1411ه .
44 - حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1388ه .
45 - خزاز، علی، کفایه الاثر، تحقیق عبداللطیف حسینی کوه کمری، قم، خیام، 1401ه .
46 - خطیب البغدادی، احمد، تاریخ بغداد، مصر، السعاده، 1349ه .
47 - سیّد رضی، محمد، نهج البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام، 1392ه .
ص: 171
48 - زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، 1389ه .
49 - ذهبی، محمّد، سیر اعلام النبلاء، بیروت الرساله، 1402ه .
50 - ذهبی، محمّد، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتب العربی، 1419ه .
51 - سمهودی، علی، وفاء الوفاء، تحقیق عبدالحمید، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1393ه .
52 - سیوطی، عبدالرحمن، الجامع الصغیر، بیروت، دار الکتب العلمیه.
53 - سیوطی، عبدالرحمن، الدرّالمنثور، مصر، المیمنه، 1313ه .
54 - شامی، محمد، سبل الهدی، تحقیق عادل احمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ه .
55 - صدوق، محمد، الخصال، قم، جماعه المدرسین، 1403ه .
56 - صدوق، محمد، علل الشرائع، نجف، مکتبه الحیدریه، 1385ه .
57 - صدوق، محمد، عیون اخبار الرضا علیه السلام، قم، طوس، 1363ه .
58 - طبرانی، سلیمان، المعجم الاوسط، تحقیق ابراهیم حسینی، دار الحرمین، بی تا.
59 - طبرانی، سلیمان، المعجم الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
60 - طبرسی، فضل، جوامع الجامع، تحقیق النشر الاسلامی، قم النشر الاسلامی، 1418ه .
61 - طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، مصحح: علی اکبر غفاری، بیروت دار المعرفه، 1399ه . ق.
62 - طبرسی، احمد، الاحتجاج، تعلیقات محمد باقر موسوی، مشهد، نشر المرتضی، 1403ه .
63 - طبری، محمد، جامع البیان، مصر، مصطفی البابی، 1388ه .
64 - طبری، محمد، بشاره المصطفی، نجف، الحیدریه، 1838ه .
65 - طبری، محمد، تاریخ الامم والملوک، قاهره الاستقامه، 1358ه .
ص: 172
66 - طوسی، محمد، التبیان فی تفسیرالقرآن، نجف، المطبعه العلمیه، 1376ه .
67 - طوسی، محمد، تهذیب الاحکام، تصحیح یوسف البقاعی، بیروت، دار الاضواء، 1325ه .
68 - طوسی، محمد، الخلاف، تحقیق سید علی خراسانی، قم، النشرالاسلامی، بی تا.
69 - عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیره النبی الاعظم، قم، 1400ه.
70 - عسقلانی،احمد، تهذیب التهذیب، حیدرآباد، دائره المعارف العثمانیه، 1325ه .
71 - عسقلانی، احمد، الاصابه فی تمیز الصحابه، بغداد، المثنی، 1328ه .
72 - عیاشی، محمد، تفسیر عیاشی، تحقیق رسولی محلاتی، تهران، العلمیه الاسلامیه، 1380ه .
73 - قرطبی، محمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار الکتب العربی.
74 - قمی، محمد، بصائرالدرجات، قم، المرعشی، 1404ه.
75 - قمی، عباس، تتمه المنتهی، تصحیح علی محدث زاده، قم، داوری، 1409ه .
76 - قمی، علی، تفسیر القمی، بیروت، دار الکتاب، 1404ه .
77 - قمی، عباس، سفینه البحار، تهران، کتابخانه سنائی، بی تا.
78 - قمی، عباس، کحل البصر فی سیره سید البشر، قم، 1377ه .
79 - قندوزی، سلیمان، ینابیع المودّه، دار الکتب العراقیه، 1385ه .
80 - کراجکی، محمد، کنز الفوائد، تحقیق عبداللّه نعمه، مکتبه مصطفوی.
81 - کشی، محمد، اختیار معرفه الرجال، تصحیح حسن المصطفوی، دانشگاه مشهد، 1348ش.
82 - کلینی، محمد، الکافی (اصول)، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1388ه .
ص: 173
83 - مامقانی، عبداللّه، تنقیح المقال، نجف، المرتضویه، 1352ه .
84 - مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، الوفاء، 1403ه .
85 - مسعودی، علی، مروج الذهب، قم، دار الهجره، 1404ه .
86 - مفید، محمد، الاختصاص، تصحیح غفاری، قم، جماعه المدرسین.
87 - مفید، محمد، الارشاد، ترجمه سید هاشم رسولی، تهران، علمیه اسلامیه، بی تا.
88 - مفید، محمد، الامالی، ترجمه حسین استاد ولی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1364ش.
89 - مقریزی، احمد، النزاع والتخاصم، تحقیق سید علی عاشور، بی تا.
90 - منقری، نصر؛ وقعه صفین، تحقیق محمد هارون، قم، مکتبه مرعشی، 1404ه .
91 - میلانی، علی، خلاصه عبقات الانوار، تهران، البعثه، 1405ه .
92 - نسائی، احمد، سُنن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1348ه .
93 - نقدی، جعفر، الانوار العلویه، نجف، الحیدریه، 1381ه .
94 - نیشابوری، محمد، روضه الواعظین، قم، الراضی، 1386ه .
95 - واقدی، محمد، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، أعلمی.
96 - هندی، علی، کنز العمّال، بیروت، الرساله، 1409ه .
97 - هیثمی، علی، مجمع الزوائد، بیروت، 1967م.
98 - یوسفی غروی، محمد هادی، موسوعه التاریخ الاسلامی، 1417ه

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

پـــــــــــــــــــــایـ ـــــــــــــــــــان