گوهر قم : زندگی نامه حضرت فاطمه معصومه (علیهاالسلام)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

22. «رقیه»(1)
23. «رقیه صغری»(2)
در کتاب «ارشاد» روایتی از هاشمیه، کنیز رقیه دختر امام موسی کاظم علیه السلامآمده است. این بانو چنین می گوید: محمد بن موسی اهل وضو و نماز بود و تمام شب را وضو می گرفت و نماز می خواند و صدای ریزش آب شنیده می شد و دوباره شب را به نماز می ایستاد، سپس ساعتی از شب را آرام می گرفت و به خواب می رفت و دوباره بر می خاست و صدای ریزش آب وضو شنیده می شد، سپس نماز می گذارد و دائما بر این حال بود تا آن که صبح می شد. او را ندیدم مگر آن که این آیه را زمزمه می کرد: «کانوا قلیلاً من اللیل ما یهجعون»(3).

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

24. «رمله»(4)
25. «زینب»
در کتاب «تذکره الخواص» و «مطالب السؤول» به نام زینب صغری
ص: 32
________________________________________
1- 5. «کشف الغمه» ج2، ص 236؛ «الإرشاد» ج2، ص 244؛ «هامش عمده الطالب» ص197؛ «تاج الموالید» ص124؛ «إعلام الوری» ص312؛ «الفصول المهمه» ج2، ص961؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص491؛ «أعیان الشیعه» ج2، ص5؛ «تحفه العالم» ج2، ص 23؛ «الصراط السوی» ص389؛ «الأنوار النعمانیه» ج1، ص380.
2- 1. «کشف الغمه» ج2، ص236؛ «الإرشاد» ج2، ص 244؛ «مناقب آل أبی طالب»، ج4، ص 324؛ «إعلام الوری» ص312؛ «الفصول المهمه» ج2، ص 961؛ «أعیان الشیعه» ج2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص490؛ «الصراط السوی» ص389.
3- 2. «الإرشاد» ج2، ص245.
4- 3. «هامش عمده الطالب» ص197.
آمده است(1).
در شهر اصفهان مرقدی است که به زینبیّه معروف است. مشهور آن است که این مرقد، قبر بانو زینب دختر امام موسی بن جعفر علیهما السلام است. این مزار در خارج از شهر، در آبادی «ارزنان» واقع شده است(2).
در کتاب «أخبار الزینبیات» آمده است: این بانو به همراه همسر خواهرش، قاسم بن محمد بن جعفر صادق، به مصر هجرت کرد(3).
بر اساس تصریح شیخ محمد حسین آیتی بیرجندی درکتاب «بهارستان» در شهر «کاهن» از توابع بیرجند، مزاری وجود دارد که به زینب صغری منسوب است و همواره محل تکریم و تقدیس بوده است. نویسنده با یک قصیده طولانی در مورد این بانو، سخنش را
ص: 33
________________________________________
1- 4. «تذکره الخواص» ص351* ؛ «مطالب السؤول» ج2، ص65. *. «هامش عمده الطالب»: زینب و... و زینب صغری.
2- 1. «کشف الغمه» ج2، ص236؛ «هامش عمده الطالب» ص197؛ «الإرشاد» ج2، ص244؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «خیرات الحسان» ج 2، ص 7؛ «تذکره القبور» ص32؛ «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604 *؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاج الموالید»، ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 490؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380 ؛ «تاریخ قم» ص 199. *. در کتاب «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604، نام «فاطمه صغری» بنت موسی بن جعفر علیهما السلام ذکر شده است. و در ص 871 می نویسد: زینبیه از زیارتگاه های معروف شهر اصفهان در قریه ارزنان است، بنابراین نامی از زینب دختر موسی بن جعفر علیهما السلام نیامده است.
3- 2. «أخبار الزینبیات» ص 132.
خاتمه داده است. ما در این جا به برخی از ابیات آن اشاره می کنیم:
لبنان اگر ز مریم و عیسی شرف فزود
این جا مقام مریم آل پیامبر است
بانوی خلد زینب صغری که در صفات
خود یادگار زهره زهرای ازهر است
اخت امام هشتم و سلطان دین رضا
کَش آستان ،به روضه رضوان برابر است
این آستانه ایست که از لطف ذوالجلال
خادم فرشته دارد و جاروب شهپر است
بگذار سر به خاک که بر فرق فرقدان
از آستان آل علی تاج و افسر است
امروز کن زیارت خاتون موسوی
فردا گرت امید شفاعت به محشر است
آل رسول جمله پراکنده در جهان
همچون ستارگان که بر این چرخ اخضر است
آن یک به طوس و قبر دگر در دیار قم
در کاظمیه مدفن موسی بن جعفر است
در نینوا ز خون شهیدان کربلا
روی زمین چو لاله گل رنگ احمر است
این قطعه لطیف در این بقعه شریف
با زر سزد نوشته که شایان زیور است
ص: 34
این دو تصویر(1) نشان دهنده چشم انداز بیرونی مرقد و قبر زینب صغری در شهر «کاهن» است. این دو تصویر را فاضل محترم سید احمد عرفانی بیرجندی مرحمت کرده است.
26. «عائشه»(2)
27. «عباسّه»(3)
28. «عَطْفَه»(4)
29. «علیّه»(5)
30. «فاطمه»(6)
ص: 35
________________________________________
1- 1. تصویر ص 37 (39) کتاب عربی.
2- 2. «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج1، ص 380.
3- 3. «هامش عمده الطالب»، ص 197.
4- 4. «هامش عمده الطالب» ص 197.
5- 5. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «تذکره الخواص» ص 351؛ «ریاحین الشریعه» ج 4، ص 386؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380؛ «تاریخ قم» ص 199.
6- 1. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «مناقب آل ابی طالب» ج 4، ص 324؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «مطالب السول» ج 2، ص 65؛ «نور الأبصار» ص 167؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «سفینه البحار» ج 7، ص 124*. *- «سفینه البحار» : فاطمه (معصومه).
در کتاب «ارشاد» «فاطمه صغری» ضبط شده است(1) (2)
و در کتاب «تذکره الخواص» چنین ثبت شده است: «فاطمه کبری و صغری و وسطی و فاطمه اخری؛ فواطم چهارنفرند»(3).
در کتاب «تحفه العالم» آمده است: وزیر محمد حسن صنیع الدوله بن علی اعتماد السلطنه المراغی متوفای 1313 قمری در کتابش «مرآه البلدان» گفته است: قبر این بانو در (بادکوبه) خارج از شهر قرار دارد و از سمت جنوب شهر، یک فرسخ از شهر فاصله دارد و در وسط یک مسجد قدیمی واقع است(4).
در شهر رشت [مرکز] استان گیلان مزاری منسوب به فاطمه طاهره، خواهر امام رضا علیه السلام، در محله «سوخته تکیه» وجود دارد که تولیت آن را آیه الله حاج شیخ محمد فرزند عالم جلیل القدر، آیه الله شیخ مهدی لاکانی رشتی (از بزرگان و عالمان گیلان) بر عهده دارد. در سال های اخیر، ایشان متصدی تجدید و تعمیر بنا شدند وبا سعی و تلاش اهل خیر و احسان، خانه های برزگی به آن اضافه کرده اند و با نظارت کامل ایشان گنبد زیبا و جداگانه ای با فنون مهندسی بر مرقد بنا نمودند و اسباب و امکانات رفاه و آسایش را برای زائران اختصاص داده اند و این روند به حول و قوه الهی همچنان ادامه دارد.
این مرقد نزد مردم رشت، به قبر «خواهر امام» معروف است و در
ص: 36
________________________________________
1- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244.
2- 3. «الإرشاد» : فاطمه کبری و فاطمه صغری.
3- 4. «تذکره الخواص» ص 351.
4- 5. «تحفه العالم» ج 2، ص 23.
پیشگاه اهل محل تقدس و حرمت ویژه ای دارد. زوار از هر سمت و سویی برای برآورده شدن حوائجشان و اجابت دعاهایشان با حالت تضرع به خداوند متعال به این روضه مقدسه وارد می شوند؛ زیرا برای رهائی از رنج های دنیا فقط عصمت الهی رهگشا است و هیچ حول و قوه ای برای ما نیست مگر به قدرت الهی.
برای حضرت حاج شیخ در شهر رشت آثار نیک و خیر و آبادی وجود دارد و خداوند او را یاری نماید و به آن چه که رضای او در آن است موفق بدارد. در اینجا عکس هایی را که آقای طالب سیدحسین (نوه مؤلف)، فرزند سید عبدالامیر مرعشی، از آن مرقد برای این کتاب تهیه کرده اند در معرض دید خوانندگان محترم قرار می دهیم(1).
در شهر اصفهان، محله «چهارسوی شیرازی ها» قبری وجود دارد که به مرقد بانو «فاطمه دختر موسی بن جعفر علیهما السلام» معروف است و بر روی آن گنبدی قرار دارد که تاریخ آن به سال 1242 ه . ق . بر می گردد و سلطان فتحعلیشاه قاجار (متوفای 1250 ه . ق .) آن را بنا کرده است. و ابیات فارسی که در داخل آن روضه نقش بسته است این مطلب قابل استفاده است:
مه سپهر نظارت که آفتاب کند
در اصفهان که مبادش ز حادثات و بال
برای فاطمه بضعه، امام انام
امام هفتم منظور قادر متعال
ص: 37
________________________________________
1- 1. تصاویر ص 40 و 41 (42 و 43). از کتاب عربی
زهی خجسته نبائی که قبّه گردون
برش چه نقطه موهوم پیش و هم وخیال
رقم زد از پی تاریخ خامه طالع
به این سپهر نهانست مهر اوج کمال
شعرا در مدح این بانو و بیان فضائلش و تبار شریفش به رقابت پرداخته اند. از جمله آنان شیخ محمدعلی عارفچه طبسی خراسانی (متوفای 1380 ه . ق .) است. او در یک قصیده طولانی چنین سروده است:
در شهر صفاهان بنگر بارگهش را
بر طارم اخضر بکشیده است همی سر
معصومه لقب باشدش و فاطمه اش نام
آن کس که بود صاحب این قبر مطهّر
یک خانه تقوی بود اندر بلد قم
یک معبد ابرار همین ساحت اطهر
این حضرت معصومه مدفونه در اینجا
با حضرت معصومه قم آمده خواهر
فرزند رسول است همین بانوی عالم
از نسل بتول است همین طهر مطهّر
جای تأسف است که این مرقد به جهت واقع شدن در داخل کوچه باریکی که از دید عمومی دور است، هم اکنون متروک است و عنایت و توجه ای بدان نمی شود(1).
ص: 38
________________________________________
1- 1. «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604؛ «آثار ملی اصفهان» ص 772؛ «تذکره القبور» ص 32؛ «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی» ص 52.
31. «فاطمه کبری»
این همان بانویی است که اثر حاضر را برای بیان زندگی آکنده از درد و رنج و سختی او تهیه و تنظیم کرده ایم و در شهر قم، در سال 201 ه . ق . وفات یافته است.
32. «قَسیمه»(1)
33. «کَلُثَم»(2)
در کتاب ارشاد «أم کلثوم» ثبت شده است(3) و در کتاب «مناقب آل أبی طالب» و «الفصول المهمه» «کلثوم و أم کلثوم» ضبط شده است(4).
34. «لُبابه»(5)
در کتاب «إعلام الوری» لبانه ثبت شده است(6) و در کتاب «الفصول
ص: 39
________________________________________
1- 2. «هامش عمده الطالب» ص 196.
2- 1. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
3- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244 * . *. «الإرشاد»: کلثم و... و أم کلثوم.
4- 3. «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961.
5- 4. «هامش عمده الطالب * ص 196؛ «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324 ؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «المستفاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
6- 5. «إعلام الوری» ص 312.
المهمه» ام لبانه ضبط شده است(1)
35. «محموده»(2)
36.«میمونه»
این بانو در جوار خواهرش فاطمه کبری، در قم مدفون است(3).
آنچه در اینجا آورده شده، اسامی دختران امام موسی بن جعفر علیه السلام است که بر حسب آنچه در منابع و مآخذ مربوطه آمده، جمع آوری شده و به حول و قوه الهی بدان دست یافتیم. والله الموفق للصواب.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

بر اساس تصریح شیخ محمد حسین آیتی بیرجندی درکتاب «بهارستان» در شهر «کاهن» از توابع بیرجند، مزاری وجود دارد که به زینب صغری منسوب است و همواره محل تکریم و تقدیس بوده است. نویسنده با یک قصیده طولانی در مورد این بانو، سخنش را
ص: 33
________________________________________
1- 4. «تذکره الخواص» ص351* ؛ «مطالب السؤول» ج2، ص65. *. «هامش عمده الطالب»: زینب و... و زینب صغری.
2- 1. «کشف الغمه» ج2، ص236؛ «هامش عمده الطالب» ص197؛ «الإرشاد» ج2، ص244؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «خیرات الحسان» ج 2، ص 7؛ «تذکره القبور» ص32؛ «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604 *؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاج الموالید»، ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 490؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380 ؛ «تاریخ قم» ص 199. *. در کتاب «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604، نام «فاطمه صغری» بنت موسی بن جعفر علیهما السلام ذکر شده است. و در ص 871 می نویسد: زینبیه از زیارتگاه های معروف شهر اصفهان در قریه ارزنان است، بنابراین نامی از زینب دختر موسی بن جعفر علیهما السلام نیامده است.
3- 2. «أخبار الزینبیات» ص 132.
خاتمه داده است. ما در این جا به برخی از ابیات آن اشاره می کنیم:
لبنان اگر ز مریم و عیسی شرف فزود
این جا مقام مریم آل پیامبر است
بانوی خلد زینب صغری که در صفات
خود یادگار زهره زهرای ازهر است
اخت امام هشتم و سلطان دین رضا
کَش آستان ،به روضه رضوان برابر است
این آستانه ایست که از لطف ذوالجلال
خادم فرشته دارد و جاروب شهپر است
بگذار سر به خاک که بر فرق فرقدان
از آستان آل علی تاج و افسر است
امروز کن زیارت خاتون موسوی
فردا گرت امید شفاعت به محشر است
آل رسول جمله پراکنده در جهان
همچون ستارگان که بر این چرخ اخضر است
آن یک به طوس و قبر دگر در دیار قم
در کاظمیه مدفن موسی بن جعفر است
در نینوا ز خون شهیدان کربلا
روی زمین چو لاله گل رنگ احمر است
این قطعه لطیف در این بقعه شریف
با زر سزد نوشته که شایان زیور است
ص: 34

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

این دو تصویر(1) نشان دهنده چشم انداز بیرونی مرقد و قبر زینب صغری در شهر «کاهن» است. این دو تصویر را فاضل محترم سید احمد عرفانی بیرجندی مرحمت کرده است.
26. «عائشه»(2)
27. «عباسّه»(3)
28. «عَطْفَه»(4)
29. «علیّه»(5)
30. «فاطمه»(6)
ص: 35
________________________________________
1- 1. تصویر ص 37 (39) کتاب عربی.
2- 2. «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج1، ص 380.
3- 3. «هامش عمده الطالب»، ص 197.
4- 4. «هامش عمده الطالب» ص 197.
5- 5. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «تذکره الخواص» ص 351؛ «ریاحین الشریعه» ج 4، ص 386؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380؛ «تاریخ قم» ص 199.
6- 1. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «مناقب آل ابی طالب» ج 4، ص 324؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «مطالب السول» ج 2، ص 65؛ «نور الأبصار» ص 167؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «سفینه البحار» ج 7، ص 124*. *- «سفینه البحار» : فاطمه (معصومه).
در کتاب «ارشاد» «فاطمه صغری» ضبط شده است(1) (2)
و در کتاب «تذکره الخواص» چنین ثبت شده است: «فاطمه کبری و صغری و وسطی و فاطمه اخری؛ فواطم چهارنفرند»(3).
در کتاب «تحفه العالم» آمده است: وزیر محمد حسن صنیع الدوله بن علی اعتماد السلطنه المراغی متوفای 1313 قمری در کتابش «مرآه البلدان» گفته است: قبر این بانو در (بادکوبه) خارج از شهر قرار دارد و از سمت جنوب شهر، یک فرسخ از شهر فاصله دارد و در وسط یک مسجد قدیمی واقع است(4).
در شهر رشت [مرکز] استان گیلان مزاری منسوب به فاطمه طاهره، خواهر امام رضا علیه السلام، در محله «سوخته تکیه» وجود دارد که تولیت آن را آیه الله حاج شیخ محمد فرزند عالم جلیل القدر، آیه الله شیخ مهدی لاکانی رشتی (از بزرگان و عالمان گیلان) بر عهده دارد. در سال های اخیر، ایشان متصدی تجدید و تعمیر بنا شدند وبا سعی و تلاش اهل خیر و احسان، خانه های برزگی به آن اضافه کرده اند و با نظارت کامل ایشان گنبد زیبا و جداگانه ای با فنون مهندسی بر مرقد بنا نمودند و اسباب و امکانات رفاه و آسایش را برای زائران اختصاص داده اند و این روند به حول و قوه الهی همچنان ادامه دارد.
این مرقد نزد مردم رشت، به قبر «خواهر امام» معروف است و در
ص: 36
________________________________________
1- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244.
2- 3. «الإرشاد» : فاطمه کبری و فاطمه صغری.
3- 4. «تذکره الخواص» ص 351.
4- 5. «تحفه العالم» ج 2، ص 23.
پیشگاه اهل محل تقدس و حرمت ویژه ای دارد. زوار از هر سمت و سویی برای برآورده شدن حوائجشان و اجابت دعاهایشان با حالت تضرع به خداوند متعال به این روضه مقدسه وارد می شوند؛ زیرا برای رهائی از رنج های دنیا فقط عصمت الهی رهگشا است و هیچ حول و قوه ای برای ما نیست مگر به قدرت الهی.
برای حضرت حاج شیخ در شهر رشت آثار نیک و خیر و آبادی وجود دارد و خداوند او را یاری نماید و به آن چه که رضای او در آن است موفق بدارد. در اینجا عکس هایی را که آقای طالب سیدحسین (نوه مؤلف)، فرزند سید عبدالامیر مرعشی، از آن مرقد برای این کتاب تهیه کرده اند در معرض دید خوانندگان محترم قرار می دهیم(1).
در شهر اصفهان، محله «چهارسوی شیرازی ها» قبری وجود دارد که به مرقد بانو «فاطمه دختر موسی بن جعفر علیهما السلام» معروف است و بر روی آن گنبدی قرار دارد که تاریخ آن به سال 1242 ه . ق . بر می گردد و سلطان فتحعلیشاه قاجار (متوفای 1250 ه . ق .) آن را بنا کرده است. و ابیات فارسی که در داخل آن روضه نقش بسته است این مطلب قابل استفاده است:
مه سپهر نظارت که آفتاب کند
در اصفهان که مبادش ز حادثات و بال
برای فاطمه بضعه، امام انام
امام هفتم منظور قادر متعال
ص: 37
________________________________________
1- 1. تصاویر ص 40 و 41 (42 و 43). از کتاب عربی
زهی خجسته نبائی که قبّه گردون
برش چه نقطه موهوم پیش و هم وخیال
رقم زد از پی تاریخ خامه طالع
به این سپهر نهانست مهر اوج کمال
شعرا در مدح این بانو و بیان فضائلش و تبار شریفش به رقابت پرداخته اند. از جمله آنان شیخ محمدعلی عارفچه طبسی خراسانی (متوفای 1380 ه . ق .) است. او در یک قصیده طولانی چنین سروده است:
در شهر صفاهان بنگر بارگهش را
بر طارم اخضر بکشیده است همی سر
معصومه لقب باشدش و فاطمه اش نام
آن کس که بود صاحب این قبر مطهّر
یک خانه تقوی بود اندر بلد قم
یک معبد ابرار همین ساحت اطهر
این حضرت معصومه مدفونه در اینجا
با حضرت معصومه قم آمده خواهر
فرزند رسول است همین بانوی عالم
از نسل بتول است همین طهر مطهّر
جای تأسف است که این مرقد به جهت واقع شدن در داخل کوچه باریکی که از دید عمومی دور است، هم اکنون متروک است و عنایت و توجه ای بدان نمی شود(1).
ص: 38
________________________________________
1- 1. «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604؛ «آثار ملی اصفهان» ص 772؛ «تذکره القبور» ص 32؛ «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی» ص 52.
31. «فاطمه کبری»
این همان بانویی است که اثر حاضر را برای بیان زندگی آکنده از درد و رنج و سختی او تهیه و تنظیم کرده ایم و در شهر قم، در سال 201 ه . ق . وفات یافته است.
32. «قَسیمه»(1)
33. «کَلُثَم»(2)
در کتاب ارشاد «أم کلثوم» ثبت شده است(3) و در کتاب «مناقب آل أبی طالب» و «الفصول المهمه» «کلثوم و أم کلثوم» ضبط شده است(4).
34. «لُبابه»(5)
در کتاب «إعلام الوری» لبانه ثبت شده است(6) و در کتاب «الفصول
ص: 39
________________________________________
1- 2. «هامش عمده الطالب» ص 196.
2- 1. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
3- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244 * . *. «الإرشاد»: کلثم و... و أم کلثوم.
4- 3. «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961.
5- 4. «هامش عمده الطالب * ص 196؛ «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324 ؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «المستفاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
6- 5. «إعلام الوری» ص 312.
المهمه» ام لبانه ضبط شده است(1)
35. «محموده»(2)
36.«میمونه»
این بانو در جوار خواهرش فاطمه کبری، در قم مدفون است(3).
آنچه در اینجا آورده شده، اسامی دختران امام موسی بن جعفر علیه السلام است که بر حسب آنچه در منابع و مآخذ مربوطه آمده، جمع آوری شده و به حول و قوه الهی بدان دست یافتیم. والله الموفق للصواب.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

در کتاب «تحفه العالم» آمده است: وزیر محمد حسن صنیع الدوله بن علی اعتماد السلطنه المراغی متوفای 1313 قمری در کتابش «مرآه البلدان» گفته است: قبر این بانو در (بادکوبه) خارج از شهر قرار دارد و از سمت جنوب شهر، یک فرسخ از شهر فاصله دارد و در وسط یک مسجد قدیمی واقع است(4).
در شهر رشت [مرکز] استان گیلان مزاری منسوب به فاطمه طاهره، خواهر امام رضا علیه السلام، در محله «سوخته تکیه» وجود دارد که تولیت آن را آیه الله حاج شیخ محمد فرزند عالم جلیل القدر، آیه الله شیخ مهدی لاکانی رشتی (از بزرگان و عالمان گیلان) بر عهده دارد. در سال های اخیر، ایشان متصدی تجدید و تعمیر بنا شدند وبا سعی و تلاش اهل خیر و احسان، خانه های برزگی به آن اضافه کرده اند و با نظارت کامل ایشان گنبد زیبا و جداگانه ای با فنون مهندسی بر مرقد بنا نمودند و اسباب و امکانات رفاه و آسایش را برای زائران اختصاص داده اند و این روند به حول و قوه الهی همچنان ادامه دارد.
این مرقد نزد مردم رشت، به قبر «خواهر امام» معروف است و در
ص: 36
________________________________________
1- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244.
2- 3. «الإرشاد» : فاطمه کبری و فاطمه صغری.
3- 4. «تذکره الخواص» ص 351.
4- 5. «تحفه العالم» ج 2، ص 23.
پیشگاه اهل محل تقدس و حرمت ویژه ای دارد. زوار از هر سمت و سویی برای برآورده شدن حوائجشان و اجابت دعاهایشان با حالت تضرع به خداوند متعال به این روضه مقدسه وارد می شوند؛ زیرا برای رهائی از رنج های دنیا فقط عصمت الهی رهگشا است و هیچ حول و قوه ای برای ما نیست مگر به قدرت الهی.
برای حضرت حاج شیخ در شهر رشت آثار نیک و خیر و آبادی وجود دارد و خداوند او را یاری نماید و به آن چه که رضای او در آن است موفق بدارد. در اینجا عکس هایی را که آقای طالب سیدحسین (نوه مؤلف)، فرزند سید عبدالامیر مرعشی، از آن مرقد برای این کتاب تهیه کرده اند در معرض دید خوانندگان محترم قرار می دهیم(1).

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

در شهر اصفهان، محله «چهارسوی شیرازی ها» قبری وجود دارد که به مرقد بانو «فاطمه دختر موسی بن جعفر علیهما السلام» معروف است و بر روی آن گنبدی قرار دارد که تاریخ آن به سال 1242 ه . ق . بر می گردد و سلطان فتحعلیشاه قاجار (متوفای 1250 ه . ق .) آن را بنا کرده است. و ابیات فارسی که در داخل آن روضه نقش بسته است این مطلب قابل استفاده است:
مه سپهر نظارت که آفتاب کند
در اصفهان که مبادش ز حادثات و بال
برای فاطمه بضعه، امام انام
امام هفتم منظور قادر متعال
ص: 37
________________________________________
1- 1. تصاویر ص 40 و 41 (42 و 43). از کتاب عربی
زهی خجسته نبائی که قبّه گردون
برش چه نقطه موهوم پیش و هم وخیال
رقم زد از پی تاریخ خامه طالع
به این سپهر نهانست مهر اوج کمال
شعرا در مدح این بانو و بیان فضائلش و تبار شریفش به رقابت پرداخته اند. از جمله آنان شیخ محمدعلی عارفچه طبسی خراسانی (متوفای 1380 ه . ق .) است. او در یک قصیده طولانی چنین سروده است:
در شهر صفاهان بنگر بارگهش را
بر طارم اخضر بکشیده است همی سر
معصومه لقب باشدش و فاطمه اش نام
آن کس که بود صاحب این قبر مطهّر
یک خانه تقوی بود اندر بلد قم
یک معبد ابرار همین ساحت اطهر
این حضرت معصومه مدفونه در اینجا
با حضرت معصومه قم آمده خواهر
فرزند رسول است همین بانوی عالم
از نسل بتول است همین طهر مطهّر

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

جای تأسف است که این مرقد به جهت واقع شدن در داخل کوچه باریکی که از دید عمومی دور است، هم اکنون متروک است و عنایت و توجه ای بدان نمی شود(1).
ص: 38
________________________________________
1- 1. «گنجینه آثار تاریخی اصفهان» ص 604؛ «آثار ملی اصفهان» ص 772؛ «تذکره القبور» ص 32؛ «فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی» ص 52.
31. «فاطمه کبری»
این همان بانویی است که اثر حاضر را برای بیان زندگی آکنده از درد و رنج و سختی او تهیه و تنظیم کرده ایم و در شهر قم، در سال 201 ه . ق . وفات یافته است.
32. «قَسیمه»(1)
33. «کَلُثَم»(2)
در کتاب ارشاد «أم کلثوم» ثبت شده است(3) و در کتاب «مناقب آل أبی طالب» و «الفصول المهمه» «کلثوم و أم کلثوم» ضبط شده است(4).
34. «لُبابه»(5)
در کتاب «إعلام الوری» لبانه ثبت شده است(6) و در کتاب «الفصول
ص: 39
________________________________________
1- 2. «هامش عمده الطالب» ص 196.
2- 1. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
3- 2. «الإرشاد» ج 2، ص 244 * . *. «الإرشاد»: کلثم و... و أم کلثوم.
4- 3. «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961.
5- 4. «هامش عمده الطالب * ص 196؛ «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324 ؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ «تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «المستفاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380.
6- 5. «إعلام الوری» ص 312.
المهمه» ام لبانه ضبط شده است(1)
35. «محموده»(2)
36.«میمونه»
این بانو در جوار خواهرش فاطمه کبری، در قم مدفون است(3).
آنچه در اینجا آورده شده، اسامی دختران امام موسی بن جعفر علیه السلام است که بر حسب آنچه در منابع و مآخذ مربوطه آمده، جمع آوری شده و به حول و قوه الهی بدان دست یافتیم. والله الموفق للصواب.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

فاطمه محدّثه
حدیث یا سنّت نبوی از مهم ترین پایه ها و ستون هایی است که شریعت اسلامی بدان استوار است... و در سنن و آثار و اخبار، پناهگاه مسلمانان؛ در استنباط احکام الهی، منبع و مرجع فقیهان؛ و در اعمال پناه مؤمنان است؛ زیرا قوام اسلام در عمل کردن و مراجعه به آن است و ثبات ایمان در پذیرش آن و حرکت در مسیر آن است؛ چون علم به
ص: 40
________________________________________
1- 6. «الفصول المهمه» ج 2، ص 961.
2- 7. «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «تذکره الخواص» ص 351؛ «مطالب السؤول» ج 2، ص 65؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاریخ قم» ص 199. *. «تاریخ قم» : محمود.
3- 8. «کشف الغمه» ج 2، ص 236؛ «الإرشاد» ج 2، ص 244؛ «هامش عمده الطالب» ص 197؛ «مناقب آل أبی طالب» ج 4، ص 324؛ «إعلام الوری» ص 312؛ «الفصول المهمه» ج 2، ص 961؛ «تذکره الخواص» ص 351؛ «مطالب السؤول» ج 2، ص 65؛ «أعیان الشیعه» ج 2، ص 5؛ 0تحفه العالم» ج 2، ص 23؛ «تاریخ الأئمه» ص 20؛ «تاج الموالید» ص 124؛ «المستجاد من کتاب الإرشاد» ص 491؛ «الصراط السوی» ص 389؛ «الأنوار النعمانیه» ج 1، ص 380؛ «تاریخ قم» ص 199.
حلال و حرام در تمام احکام، از طهارت گرفته تا دیات، در حدیث به ودیعت گذاشته شده است.
بر این اساس از زمان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم جمع زیادی از حاملان کتب، سنن و احادیث را می یابیم که مشقت های زیادی را متحمل شده اند و دردها و رنج ها را بر خود هموار نمودند و به شهرهای دور کوچ کرده و دریاهای هولناک را پشت سرگذاشته اند و مرکب ایاب و ذهاب را آماده نگه داشته اند و جان و مال خود را در این راه بذل کرده و خود را به خطر انداخته و خود را به هر گونه صحنه های خوفناک و هراسناکی به مخاطره انداختند؛ با اندام های غبارآلود، صورت های رنگ پریده و گرسنه و لاغر اندام، تمام لحظه های [عمر] خود را سپری کردند.
با گذر و پیمودن شهرها در صدد یافتن حدیث بودند و غیر از سخنان معصومان به دنبال چیز دیگری نبودند و در آن غور و تعمق می کردند. و مثل چنین چیزی را در تحصیل علوم دیگر نمی یابیم.[و در این راه جان های خود را فدا کردند] و فقط برای به دست آوردن حدیثی امیدوار بودند و غیر از این چیزی نمی خواستند.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

آری، بعضی از آنان دانشمندان و فضلا و صاحبان مقامات عالی بودند که به دنبال رهبران عالم و بزرگان فقیه حرکت کردند و احکام رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم را برای امت حفظ کرده و اخبار قرآن را نقل کردند و ناسخ و منسوخ قرآن را حفظ نموده و محکم و متشابه آن را تفکیک، و سخنان و افعال پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را تدوین نمودند و با وجود اختلاف امور، حالات گوناگون او را - در خواب و بیداری، نشستن و برخاستن، لباس و
ص: 41
مرکب، خوردن و نوشیدن، حتی تراشه ناخن که آنها را چه می کرد؟ و آب سینه و دهان را چگونه بیرون می افکند؟ - ضبط کردند. همچنین سخن پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم را در هرکاری که انجام می داد و در هر جایگاهی که حضور می یافت، به جهت بزرگداشت قدر و منزلت آن ثبت و ضبط کردند.
اگر دانشمندان و جویندگان حدیث به ضبط و جمع حدیث و سنن توجه ای نمی کردند و آن را از منابعش استخراج نمی نمودند و در طرق، اسانید، رجال و مصادر آن نظر نمی افکندند حقیقتا شریعت باطل، سنّت متوقف و احکام آن تعطیل می گشت؛ زیرا احکام از آثار و سنن منقول، استنباط و استخراج می شود.
برای حدیث شناس همین فخر و شرف و جلالت بس که اسمش مقرون به اسم رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و نامش با نام ائمه طاهرین علیهم السلام - که خداوند هر پلیدی را از آنان زدوده و پاکیزه داشته همراه شد و این فضیلتی است که خداوند به هرکس که بخواهد می بخشد و او صاحب فضل بزرگ است.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

در واقع، همان گونه که جمعی از صحابه به آن تصریح کرده اند، نیاز قرآن به سنّت بیش از نیاز سنّت به قرآن است؛ چنانچه ابوسعید محمد بن موسی صیرفی ما را خبر داد و گفت: ابوالعباس محمد بن یعقوب اصم ما را حدیث کرد و گفت: محمد بن اسحاق صغانی به ما روایت کرد و گفت....: «قرآن نیازمندتر به سنت از سنت به قرآن است». یحیی بن ابی کثیر گفت: «سنت قاضی بر کتاب است و کتاب قاضی بر سنت نیست»(1).
ص: 42
________________________________________
1- 1. «الکفایه فی علم الروایه» ص 16 - 15.
عبدالعزیز بن علی ورّاق ما را خبر داد که عمر بن احمد واعظ ما را روایت کرد و گفت: احمد بن محمد بن اسماعیل ما را روایت کرد و گفت: فضل بن زیاد ما را حدیث کرد و گفت: از احمد بن حنبل شنیدم که از این حدیث که «سنت قاضی بر کتاب است» سؤال گردید و چنین پاسخ داد: من جسارت نمی کنم که این سخن را بگویم ولکن سنت، مفسّر کتاب است و آن را معرّفی می کند و تبیین می نماید(1).
آن چه آورده شد نمونه ای از روایاتی است که در کتب احادیث موجود است و مدلول آن روایات این است که قرآن به تنهایی در فهم و استخراج احکام و مسائل دینی از حلال و حرام برای مسلمانان کافی و وافی نیست.
بعد از این سخن، حرف کسی که با جهل تمام و کفر و نفاق پنهانی گمان کرد که «کتاب خدا ما را کافی است» اعتباری ندارد؛ چنان چه این سخن را اصحاب صحاح ستّه و دیگر اهل حدیث نقل کرده و اهل سیر و اخبار این سخن را همانند مسلمات پنداشته و نقل کرده اند.
خطیب بغدادی می گوید: ابوالحسن علی ابن احمد بن عمر مقری ما را خبر داد...: عمران ابن حصین با اصحابش نشسته بود، مردی از قوم گفت: با ما فقط با قرآن سخن بگویید. به آن مرد گفت: نزدیک بیا. نزدیک آمد به او گفت: اگر تو و اصحابت به قرآن ارجاع داده شوید، آیا در قرآن می یابی که نماز ظهر چهار رکعت و نماز عصر چهار رکعت و نماز مغرب سه رکعت است؟ اگر تو و اصحابت به قرآن حواله داده
ص: 43
________________________________________
1- 2. همان.
شوید، آیا در قرآن می یابی که طواف دورِ کعبه هفت مرتبه است؟ و طواف بین صفا و مروه چگونه است؟ سپس گفت: هر قوم و طایفه ای از ما علم فرا می گیرد و به خدا قسم اگر شما این کار را انجام ندهید قطعاً گمراه خواهید شد.