چهل حدیث کودک

[مهراوه* باران اشک *]

[مهراوه* باران اشک *]

مقدمه
کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است.
زیارت جامعه کبیره

بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .
ص: 5
امام باقر علیه السلام فرمود :
شَرِّقا أوْ غَرِّبا ، فَلا تَجِدانِ علما صحیحا اِلاّ شیئا خَرَجَ مِنْ عِندنِا اهلِ البیت؛(1)
به شرق و غرب جهان بروید ، هیچ دانش صحیحی نخواهید یافت ، مگر آن که از ما خاندان پیامبر صادر شده است .
همواره مدیون راویان ، محدّثان و عالمان گذشته شیعه ایم که با دقّت و درایت و مسئولیت شناسی ، سخنان نورانی پیشوایان معصوم را ثبت و ضبط کرده و به عنوان «میراث اهل بیت» به نسل های بعدی سپرده اند .
احادیث اهل بیت علیهم السلام آنگونه که خودشان فرموده اند ، «نور» است .
مجموعه های حدیثی ، دانشکده های صامت امّا جاویدان امامان شیعه است که بشریّت را آموزش غیر حضوری می دهد و خرسندیم که ما میراث دار این
ص: 6

---

1- 1 . الکافی ، کلینی ، ج 1 ، ص 399 .
علوم و معارفیم . برای پیمودن راه صحیح زندگی و رهایی از حیرت ها و ضلالت ها و کج راهه ها ، نیازمند این احادیثیم که «چراغ راه» و هدایت گر اندیشه ها و صفابخش دل ها و جان ها است .
روایات پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت او ، هم در عرصه مباحث اعتقادی برای ما «حجّت» است ، هم در قلمرو فقه و تبیین احکام شرع و حلال و حرام الهی سند و پشتوانه است ، هم در موضوعات اخلاقی ، تربیتی ، تهذیب نفس ، پند و موعظه ، سرشار از حکمت و بینش و هدایت است و اگر مردم با احادیث نورانی خاندان عصمت و طهارت آشنا شوند ، دل در گرو محبّت و اطاعت آنان می نهند، همانگونه که حضرت رضا علیه السلام فرمود : اِنَّ النّاسَ لو عَلِموا مَحاسِنَ کلامِنا لاَتّبعونا؛(1)
ص: 7

---

1- 1 . بحار الانوار ، ج 2 ، ص 30 ، ح 13 .
اگر مردم خوبی ها و زیبایی های سخن ما را بدانند ، از ما پیروی می کنند .
بر این اساس ، آموختن ، نوشتن ، بیان ، نشر ، شرح و تبیین، حفظ و تعلّم احادیث اهل بیت ، کاری است ارزشمند و در راستای حفظ و گسترش فرهنگ اهل بیت علیهم السلام .
کتب حدیثی شیعه ، همچون دریایی عمیق و موّاج پر از گهرهای نفیس است . برای بهره گیری از ذخایر این اقیانوس ژرف و پرگهر ، باید به غوّاصی در دل آن پرداخت و لؤلؤ و مرجان هایی به دست آورد و به نسل امروز و مشتاقان عرضه کرد .
«چهل حدیث نویسی» ، یکی از گام های ارزشمند در
ص: 8
نشر و تشریح احادیث عترت پاک نبوی است که عالمان از دیرباز به آن مبادرت می ورزیدند و جامعه را از معنویّت آثار اهل بیت بهره مند می ساختند . اینکه امامان فرموده اند : هر کس چهل حدیث از احادیث ما را حفظ کند ، در روز قیامت فقیه و دین شناس برانگیخته می شود ، هم پشتوانه چنین حرکت علمی و فرهنگی است ، هم ما را به ضرورت حفظ احادیث آنان آگاه می کند . چه حفظ به معنای به حافظه سپردن باشد ، چه ثبت و ضبط و جلوگیری از فراموش شدن و از بین رفتن باشد و چه به معنای حفظ در عمل . به هر حال ، تشویقی است برای رویکرد به معارف اهل بیت که در کلمات نورانی آنان نهفته است .
امروز ، نیاز جامعه به آشنایی با فرهنگ ناب اهل بیت ، بیش از هر زمان احساس می شود . عطش و استقبال هم که مردم از خود نشان می دهند ، ضرورت ارائه و عرضه کلمات خاندان عصمت را در قالبی روان ،
ص: 9
سهل الوصول و متناسب با اقشار مختلف علاقه مند ، روشن تر نشان می دهد و به همین دلیل ، مراکز و مؤسّسات و اشخاصی به نشر «چهل حدیث» می پردازند .
آستانه مقدسه حضرت معصومه علیهاالسلام نیز به عنوان یک حرکت فرهنگی در راه نشر احادیث پیشوایان دین و ترویج معارف عترت ، اقدام به چاپ این سلسله از چهل حدیث های موضوعی کرده است . موضوعات ، ابتدا در کمیته ای تعیین ، سپس به محققان و مؤلفان سفارش داده شده تا به گردآوری و تدوین چهل حدیث پیرامون موضوعات برگزیده بپردازند . سعی شده است اغلب موضوعات ، اخلاقی ، تربیتی ، کاربردی و معارفی باشد . تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .
* * *
ص: 10
امّا جزوه حاضر .....
فرزندان ، ثمره زندگی اند . تربیت شایسته فرزندان نیز رسالت مهمّ والدین به شمار می رود .
گرچه روانشناسان و کارشناسان امور تربیت ، برای تربیت کودک ، نظرهای مختلف و سودمندی دارند ، امّا برای پیروان اهل بیت که شاگرد مکتب «قرآن و حدیث» اند دانستن نظر و رهنمود اولیای دین بسی لازم و سودمند است .
خاندان وحی ، هم در رفتار و سیره نورانی خود با کودکان ، درس آموز و مربّی شایسته بودند ، هم در گفتار و توصیه هایی که به پیروان و اصحابشان داشتند ، راه و روش تربیت فرزندانی با ایمان ، با ادب ، شایسته و سالم را ارائه داده اند .
والدین و مربّیان ، نه تنها با گفتار ، بلکه با رفتار و نگاهشان هم بر کودکان تأثیر می گذارند و برای آنان
ص: 11
نقش الگو دارند . و از این رو ، مراقبت ، هدایت ، رفتارعادلانه ، مهروزی و ابراز عاطفه ، تربیت دینی و عادت دادن به انجام وظایف مذهبی ، صبوری و بردباری در امر تعلیم و تربیت آنان و در یک کلمه ، شناخت و ادای حقوق کودکان و بر جا نهادن یادگاری ارزشمند از خود ، از وظایف مهم ما نسبت به کودکان است .
در همین جا از تلاش ارزشمند برادر عزیز ، حجه الاسلام جناب آقای محمّد رضا احمدیان که زحمت تدوین این چهل حدیث را در این موضوع بر عهده داشتند ، تقدیر و تشکر می شود .
باشد که در مسیر هدایت های اولیای دین ، موفق به تربیت نسلی با ایمان و صالح و خدمتگزار شویم .
انتشارات زائر / آستانه مقدسه

[مهراوه* باران اشک *]

حقوق پسر بر پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :
حَقُّ الْوَلَدِ عَلَی وَالِدِهِ إِذَا کَانَ ذَکَراً أَنْ یَسْتَفْرِهَ أُمَّهُ وَ یَسْتَحْسِنَ اسْمَهُ وَ یُعَلِّمَهُ کِتَابَ اللَّهِ وَ یُطَهِّرَهُ؛(1)
از جمله حقوق فرزند بر پدر این است که مادر وی را احترام کند و برای او نام زیبا انتخاب کند و به او قرآن بیاموزد و او را پاکیزه پرورش دهد.
ص: 13
________________________________________
1- 1. الکافی، ج 6، ص 48؛ التهذیب، ج 8، ص 112؛ وسائل الشیعه، ج 21، ص 481.
42

[مهراوه* باران اشک *]

مراحل تربیت
امام صادق علیه السلام :
الْغُلَامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْکِتَابَ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْحَلاَلَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِینَ؛(1)
کودک باید در هفت سال نخست بازی کند و در هفت سال دوم خواندن و نوشتن را بیاموزد و در هفت سال بعد (مقررات دینی) حلال و حرام را فراگیرد.
ص: 14
________________________________________
1- 1. الکافی، ج 6، ص 47؛ التهذیب، ج 8، ص 111؛ وسائل الشیعه، ج 17، ص 331.
43

[مهراوه* باران اشک *]

نقش پدر در نسل های آینده
امام صادق علیه السلام :
إِنَّ اللَّهَ لَیُفْلِحُ بِفَلَاحِ الرَّجُلِ الْمُوءْمِنِ وُلْدَهُ وَ وُلْدَ وُلْدِهِ؛(1)
با رستگاری مرد با ایمان خداوند فرزندان و نوادگان او را رستگار سازد.
ص: 15
________________________________________
1- 1. بحارالانوار، ج 13، ص 312 و ج 68، ص 236.
44

[مهراوه* باران اشک *]

آرزوی فرزند سالم

إذَا بُشِّرَ [علی بن الحسین علیهماالسلام ] بِوَلَدٍ لا یَسْأَلْ أَذَکَرٌ هُوَ أَمْ أُنْثَی حَتَّی یَقُولُ : أَسَوِیٌّ؟ فَإِذَا کَانَ سَوِیّاً قَالَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَخْلُقْ مِنِّی شَیْئاً مُشَوَّهاً؛(1)
هنگامی که حضرت سجاد علیه السلام را به ولادت مولودی بشارت می دادند، پیش از آن که از پسر یا دختر بودن او سؤال کند از سالم بودن او جویا می شد ، پس اگر فرزند، سالم بود، می گفت: خدای را شکر که از من، فرزندی زشت و ناسالم نیافرید.
ص: 16
________________________________________
1- 1. مکارم الاخلاق، ص 228؛ عده الداعی، ص 88.
45

[مهراوه* باران اشک *]

رعایت عدالت و انصاف
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اِعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلَادِکُمْ کَمَا تُحِبُّونَ أَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ فِی الْبِرِّ وَ اللُّطْفِ؛(1)
بین فرزندان خود در مهرورزی و نیکی به آنان به عدالت رفتار نمایید، همان طوری که دوست دارید فرزندانتان بین شما در نیکی و خوش رفتاری، با عدل و داد رفتار نمایند.
ص: 17
________________________________________
1- 1. بحارالانوار، ج 101، ص 92؛ مکارم الاخلاق، ص 220.
46


عدالت در نوازش
امام صادق علیه السلام :
نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی رَجُلٍ لَهُ إبْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الآْخَرَ، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : فَهَلَّا وَاسَیْتَ بَیْنَهُمَا؟؛(1)
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به مردی نگریست که دو پسر داشت. پدر، یکی از آن دو فرزند را بوسید و دیگری را نبوسید. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «چرا (در اظهار محبّت به) آن دو به طور مساوی رفتار نکردی؟!»
ص: 18
________________________________________
1- 1. من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 483؛ وسائل الشیعه، ج 21، ص 487؛ مکارم الاخلاق، ص 220.
47


دوست داشتن فرزندان
امام صادق علیه السلام :
إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛(1)
مردی که نسبت به فرزندان خود محبّت زیاد دارد، مشمول رحمت خداوند متعال قرار می گیرد.
ص: 19
________________________________________
1- 1. من لایحضره الفقیه، ج 3، 482؛ وسائل الشیعه، 21، 359؛ بحارالأنوار، ج 101، ح 91؛ مکارم الأخلاق، 219.
48



زیاد بوسیدن فرزندان
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَهِ أَوْلادِکُمْ فَاِنَّ لَکُمْ لِکُلِّ قُبْلَهٍ دَرَجَهً؛(1)
به فرزندانتان (محبّت نمایید و) آن ها را بسیار به بوسید، زیرا در هر بوسیدن و ابراز محبّت برای شما) یک درجه است.
ص: 20
________________________________________
1- 1. روضه الواعظین، ج 2، ص 369.
49

[مهراوه* باران اشک *]

عدالت در نوازش

امام صادق علیه السلام :
نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی رَجُلٍ لَهُ إبْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الآْخَرَ، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : فَهَلَّا وَاسَیْتَ بَیْنَهُمَا؟؛(1)
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به مردی نگریست که دو پسر داشت. پدر، یکی از آن دو فرزند را بوسید و دیگری را نبوسید. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «چرا (در اظهار محبّت به) آن دو به طور مساوی رفتار نکردی؟!»
ص: 18
________________________________________
1- 1. من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 483؛ وسائل الشیعه، ج 21، ص 487؛ مکارم الاخلاق، ص 220.
47

[مهراوه* باران اشک *]

دوست داشتن فرزندان
امام صادق علیه السلام :
إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛(1)
مردی که نسبت به فرزندان خود محبّت زیاد دارد، مشمول رحمت خداوند متعال قرار می گیرد.
ص: 19
________________________________________
1- 1. من لایحضره الفقیه، ج 3، 482؛ وسائل الشیعه، 21، 359؛ بحارالأنوار، ج 101، ح 91؛ مکارم الأخلاق، 219.
48

[مهراوه* باران اشک *]

زیاد بوسیدن فرزندان
رسول خدا صلی الله علیه و آله :
اَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَهِ أَوْلادِکُمْ فَاِنَّ لَکُمْ لِکُلِّ قُبْلَهٍ دَرَجَهً؛(1)
به فرزندانتان (محبّت نمایید و) آن ها را بسیار به بوسید، زیرا در هر بوسیدن و ابراز محبّت برای شما) یک درجه است.
ص: 20
________________________________________
1- 1. روضه الواعظین، ج 2، ص 369.
49