زندگی در اردبیل چگونه است؟

[مصطفی*شیعه ال طاها*]

شهر اردبیل یکی از شهرهای تاریخی و مهم ایران است که به‌عنوان کلان‌شهری تاریخی، از مقاصد مهاجرت بین ایرانیان به شمار می‌رود. این شهر که با نام‌های «دارالارشاد» و «دارالملک» نیز شهرت دارد، به‌واسطه قرارگیری در مسیر جاده ایریشم نقش مهمی را در تاریخ ایران ایفا کرده است. با ما همراه باشید تا در این مقاله با شهر اردبیل، سکونت‌گاه هزار ساله بشر بیشتر آشنا شویم.

اردبیل کجاست؟

استان اردبیل با وسعتی معادل ۱۷,۹۵۱٫۴ کیلومتر مربع به‌لحاظ وسعت حدود ۹٫۱ درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. این استان به مرکزیت شهر اردبیل ۹ شهرستان، ۱۹ شهر، ۲۱ بخش، ۶۳ دهستان و ۲,۲۱۸ آبادی دارد. شهر اردبیل در شمال غربی ایران بین مختصات جغرافیایی ۳۷٫۴۵ تا ۳۹٫۴۲ عرض شمالی و ۴۸٫۵۵ تا ۴۷٫۳ طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ واقع شده است.

تاریخچه اردبیل

شهر اردبیل برای اولین بار به‌عنوان شهری کوهستانی و با عنوان آراتا روی لوحه‌های گلی سومریان در ۵,۰۰۰ سال پیش در شهر نیپور باستان ثبت شده است. مورخان، نام اردبیل را واژه‌ای اوستایی می‌دانند که از دو کلمه ارتا (مقدس) و ویل (شهر) که معنی شهر مقدس را می‌دهد. بسیاری از مورخان اسلامی بنای این شهر را به فیروز پادشاه ساسانی نسبت می‌دهند و نام آن را بادان پیروز نامیده‌اند.

چنین به نظر می‌رسد که این شهر بیش از ۱,۵۰۰ سال قدمت تاریخ دارد. در کتاب اوستا آمده است که زردشت پیامبر ایرانی در کنار رود «دائی یتا» که امروزه ارس نامیده می‌شود به دنیا آمد و در کوه سبلان کتاب خود را نوشت و برای ترویج دین خود، به شهر «باذان پیروز» رفت. عده‌ای به او ایمان آوردند و در این ناحیه جنگی بین زرتشتیان و بت‌پرستان روی داد که در این جنگ زرتشتیان بر همه روستاها و قصبه‌های اطراف اردبیل دست یافتند و به افتخار این پیروزی آتشکده‌ای در اردبیل بنا کردند که آثار آن هنوز در سه فرسنگی این شهر در دهکده‌ای به نام آتشگاه باقی مانده است.

با ظهور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به‌طوری که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان سلاطین صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار شد. حکومت صفوی بسیاری از هرج و مرج‌ها را که در ایران وجود داشت، برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه‌گذاری کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ ایران به شمار می‌آید.