تفسیر سوره مبارکه زلزله

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

2 - پاسخ به يك سؤ ال
در ايـنـجـا سـؤ الى مـطـرح اسـت و آن ايـنـكـه مـطـابـق ايـن آيـات انـسـان هـمـه اعـمـال خـود را در قيامت اعم از نيك و بد كوچك و بزرگ مى بيند، اين معنى چگونه با آيات احـبـاط و (تكفير) و (عفو) و (توبه ) سازگار است ؟ زيرا آيات (احباط) مى گـويـد: بـعـضـى از اعـمـال مـانـنـد كـفر تمام حسنات انسان را از بين مى برد لئن اشركت ليـحـبـطن عملك (زمر - 65) و طبق آيات (تكفير) گاهى (حسنات ) (سيئات ) را از بين مى برد ان الحسنات يذهبن السيئات (هود - 114).
و آيـات (عفو) و (توبه ) مى گويد: در سايه عفو الهى يا توبه كردن ، گناهان مـحـو مـى شـونـد، ايـن مـفـاهـيـم چـگـونـه بـا مـسـاءله مـشـاهـده تـمـام اعمال نيك و بد تطبيق مى كند؟
در پـاسـخ ايـن سـؤ ال بـايـد بـه يك نكته توجه كرد و آن اينكه : دو اصلى كه در آيات فـوق آمـده است كه مى گويد انسان هر ذره اى از كار نيك و بد را مى بيند به صورت يك قـانـون كـلى اسـت ، و مـيـدانـيـم هـر قـانون ممكن است استثناهائى داشته باشد، آيات عفو و توبه و حباط و تكفير در حقيقت به منزله استثناء است در اين قانون كلى .
پاسخ ديگر اينكه : در مورد احباط و تكفير در حقيقت موازنه و كسر
و انكسارى رخ مى دهد، و درست مانند مطالبات و بدهيها است كه از يكديگر كسر مى شود، هـنـگـامـى كـه انـسـان نـتـيـجـه ايـن مـوازنـه را مـى بـيـنـد در حـقـيـقـت تـمـام اعـمـال نيك و بد خود را ديده است ، همين سخن در مورد عفو و توبه نيز جارى است ، چرا كه عـفـو بـدون ليـاقـت و شـايـسـتـگـى صـورت نـمـى گـيـرد، و تـوبـه خـود نـيـز يـكـى از اعمال نيك است .

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

بـعضى در اينجا جواب ديگرى گفته اند كه صحيح به نظر نمى رسد و آن اينكه افراد كـافـر نـتـيـجـه اعـمـال خـوب خـود را در اين دنيا مى بينند، همانگونه كه افراد مؤ من كيفر اعمال بد خود را در اين جهان مى بينند.
ولى ظـاهـر ايـن اسـت كـه آيـات مـورد بـحث مربوط به قيامت است نه دنيا بعلاوه اين كليت ندارد كه هر مؤ من و كافرى نتيجه اعمالش ‍ را در دنيا ببيند.

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

3 - جامعترين آيات قرآن
از عـبـدالله بـن مـسـعـود نـقـل شـده اسـت كـه مـحـكـمـتـرين آيات قرآن مجيد همين آيات (فمن يـعمل مثقال ذرة خيرا يره و من يعمل مثقال ذرة شرا يره ) مى باشد و از آن تعبير به جامعه مى كرد و به راستى ايمان عميق به محتواى آن كافى است كه انسان را در مسير حق وادارد، و از هـر گـونـه شـر و فـسـاد بازدارد، لذا در حديثى آمده است كه مردى خدمت پيغمبر اكرم (صـلى الله عـليـه و آله و سـلم ) آمد عرض كرد: علمنى مما علمك الله : از آنچه خداوند به تو تعليم داده به من بياموز.
پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) او را به مردى از يارانش سپرد، تا قرآن به او تعليم كند، و او سوره (اذا زلزلت الارض ) را تا به آخر به او تعليم داد، آن مرد از جـا بـرخاست و گفت : همين مرا كافى است (و در روايت ديگرى آمده تكفينى هذه الاية : همين يك آيه مرا كفايت مى كند)!

[فاطمه سادات*خادمه بانوی محشر*]

پـيـغـمـبـر اكـرم (صـلى الله عـليـه و آله و سـلم ) فـرمـود: او را بـه حـال خـود بـگـذار كـه مـرد فـقـيـهـى شد! (و طبق روايتى فرمود رجع فقيها: او فقيه شد و بـازگـشـت !) دليـل آن هـم روشـن اسـت زيـرا كـسـى كـه مـى دانـد كـه اعـمـال مـا حـتـى به اندازه يك ذره يا يك دانه خردل مورد محاسبه قرار مى گيرد امروز به حساب خود مشغول مى شود، و اين بزرگترين اثر تربيتى روى او دارد.
بـا ايـن حـال در روايـت ديـگـرى از ابـوسـعـيـد خـدرى آمـده اسـت كـه وقـتـى آيـه فـمـن يـعـمـل ... نازل شد عرض كردم اى رسول خدا آيا من همه اعمالم را مى بينم ؟ فرمود: آرى . گـفـتـم : آن كارهاى بزرگ را؟ فرمود: بله ، گفتم : كارهاى كوچك كوچك را؟ فرمود: بله ، عرض ‍ كردم : اى واى بر من ! مادرم بنشيند و براى من عزادارى كند!
فـرمـود: بـشارت باد بر تو اى ابوسعيد! چرا كه حسنات به ده برابر حساب مى شود، تـا هـفـتـصد برابر، و خدا براى هر كس بخواهد آن را هم مضاعف مى كند، و اما هر گناه به انـدازه يـك گـنـاه مـجازات دارد، يا خداوند عفو مى كند و بدان احدى با عملش نجات نخواهد يـافـت ! (جـز ايـنـكـه كـرم خـدا شـامـل او گـردد) عـرض كـردم حـتـى تـو هـم اى رسـول خـدا؟! فـرمـود: حـتـى مـن ، مـگـر ايـنـكـه خـداونـد مـرا مشمول رحمتش سازد!.
خـداونـدا! جـائى كـه پـيـامـبـرت بـا آن عـظـمـت تـنـهـا بـه عـفـو تـو دل بسته است تكليف ما روشن است .
پـروردگـارا! اگـر اعـمـال مـا مـعـيـار نـجـات مـا بـاشـد واى بـه حال ما، و اگر كرم تو يار ما باشد خوشا بحال ما؟!
بـارالهـا! آن روز كـه تـمـام اعمال كوچك و بزرگ در برابر ما مجسم مى شود ما تنها به لطف عميم تو چشم دوخته ايم