♣* ♣* ♣ روز جهانی محیط زیست ♣* ♣* ♣

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

به نام خالق زیباییها







5ژوئن - 15 خرداد
- روز جهانی محیط زیست-
بر تمامی دوستداران محیط زیست مبارک


به گزارش سبزپرس و به نقل از برنامه محیط زیست ملل متحد،
سال 2010، به عنوان سال تنوع زیستی نامگذاری شده است،
با شعار "بیشمار گونه، یک زیستکره، یک آینده"

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

آشنايي با روز جهاني محيط زيست

همشهري آنلاين:
مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال۱۹۷۲ با تصویب ماده‌ای، 5 ژوئن را روز جهاني محيط زيست اعلام كرد

هدف از نامگذاري اين روز، افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری است.

به مناسبت روز جهانی محیط زیست در ایران ۱۵ تا ۲۱خرداد به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است.

رشد روزافزون آلودگي و تخريب محيط زيست و بروز بحران‌هاي پي در پي زيست محيطي باعث شد دولت‌ها به طور جدي به تکاپو افتاده تا چاره‌ايي بينديشند.

عزم جهاني براي حفاظت محيط زيست با تشکيل نخستين کنفرانس جهاني سازمان ملل متحد درباره انسان و محيط زيست كه به کنوانسيون استکهلم معروف است، در سال 1972در سوئد جنبه عيني پيدا کرد.

به طوري که حق برخورداري انسان از محيط زيست سالم همطراز با حقوق بشر شناخته شد.

در اين ميان ايران نيز به تعدادي از کنوانسيون‌ها و پروتکل ها پيوست و سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان مرجع ملي، اجراي اکثر آنها را بر عهده دارد.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

روز جهانی محیط زیست در سال 2010

به گزارش سبزپرس و به نقل از برنامه محیط زیست ملل متحد، از آن جا که سال 2010، به عنوان سال تنوع زیستی نامگذاری شده است، مراسم امسال روز جهانی محیط زیست بر اساس شعار "بیشمار گونه، یک زیستکره، یک آینده" برنامه ریزی شده است.
"رواندا"، به عنوان میزبان جهانی امسال روز جهانی محیط زیست، کشوری آفریقایی با تنوع زیستی استثنایی است که گام های بلندی در حفاظت از محیط زیست برداشته است. این است که روز جهانی محیط زیست در سه روز متوالی در این کشور گرامی داشته می شود. از آن جا که کشور رواندا سال ها با جنگ داخلی دست و پنجه نرم می کرده و به این دلیل، نسل گوریل های این کشور به خطر افتاده است و از سوی دیگر در سال جهانی تنوع زیستی قرار داریم، یکی از موارد عمده تمرکز روز جهانی محیط زیست امسال، حفاظت از گوریل های رواندا است.
در هر حال، جدا از رواندا، در تمامی نقاط جهان، از هنگ کنگ تا آبیدجان، با اقداماتی مانند پاکسازی سواحل، برگزاری کنسرت ها، نمایشگاه ها، فستیوال های فیلم، در این روز جهانی به محیط زیست توجه ویژه می شود.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

محیط زیست چیست؟

مقدمه:
امروزه واژهء محيط زيست (Environment )ورد زبان همه است .معني دقيق اين واژه چيست؟ محيط زيست يكي از واژه هاي بسيار پيچيده و كمتر شناخته شده در افغانستان است .
در لاتين محيط زيست(Environment ) به معناي تمام اجسامي مي باشد كه اطراف ما را احاطه نموده است . اما معناي امروز اين واژه آنگونه كه در كتاب هاي بوم شناسي ( اكو لوژي) آمده است ، عبارت ازيك پديدهء پيچيده ودرهم تنيده بوده كه شامل محيط هاي اجتماعي ، بيولوژيكي و فزيكي ميباشد . محيط زيست به تكه هاي شبيه برش كيك تقسيم شده كه برش زيرين را خاك(Lithosphere) برش ميانه را زيستكره (Biosphere )و برش بالايي را جوكره (Atmosphere) و آن قسمت از خاك كره كه توسط آب و يخ پوشيده شده به نام آب كره (Hydrosphere) ياد مي كنند .اين برشها زنجيرهء پيچيدهء را با هم مرتبط ميسازد كه هرگونه دستكاري غير معقول چه در ساختار و چه در تركيب آن ها، تمام زنجيره اي باهم پيوست محيط زيست را پاره خواهد كرد كه در بعضي موارد قابل ترميم نيست ، يا ترميم آن به ده ها سال ضرورت دارد. به عنوان مثال ، انواع حيوانات و نباتاتي كه منقرض مي شوند ، ديگر هرگز پديدار نخواهند گشت ( مانند دايناسور ها ) ده سال براي رشد جنگل ، پنجاه سال براي تجديد حيات مراتع در مناطق خشك و در حدود يك هزار سال براي جا گزين خاك فرسايش شده زمان لازم است . محيط زيست مطالعهءكنش ها واكنش ها ي موجودات زنده است . اين شامل بر هم كنش هاي انسان و محيط فزيكي و نيز بر هم كنش هاي خود محيط هاي فزيكي مختلف است . محيط زيست فقط ومطالعهء اثر هاي محيط بر موجودات زنده نيست . بلكه مطالعه بر هم كنش هاي تمام انواع نيزهست . نوع انسان نوعي است ميان بسياري انواع ديگر ، با اين تفاوت كه توانايي اعمال تاثير بر تكامل انواع ديگر ار يافته است . انسان نه فقط بر تعداد انواع ديگر تاثير ميگذاردو شرايط زيستگاه آن ها را تغير ميدهد ، بلكه ميتواند از طريق تكنالوژي زيستي (Biotechnology)انواع جديد بيافريند(مثلاً انواع تغير جنتيك يافته ) . اين اعمال دو گانهء زيست شناسي و بوم شناسي يك نوع بر تكامل تمام زيستكره ( بايوسفير) در تاريخ زمين بي سابقه است . در بعضی موارد ، واژه اكو سيستم مترادف است با محيط زيست.

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

اجزاي محيط:
1- زيستكره (Biosphere )
قشر نازك حياتي كرهء زمين را بايوسفيري مي نامد .تمام انواع زنده، درختان ، حشرات ، پرنده گان ، ماهيان ، گل سنگ ، جلبگ ها(الجي ها) ، قارچ ها ، ويروس ها ، باكتري ها و انسان ها ، زيستكره ء زمين را ميسازند. تمام موجودات و سيستم ها از موليكول AND تا يك سوم ساز گان با زيستكره باهم در پيوند و دهم پيوسته اند . بايوسفير بسيار مهم است زيرا خاك را حفاظت مي كند، اقليم را تنظيم ميكند ،تركيب ضيايي ( فوتو سنتز) راامكان پذير ميسازد و به اين ترتيب آكسيجن مورد نياز ما راتامين ميكند . بايوسفير مادهء اصلي براي غذا ، لباس ، دارو و مسكن ما را فراهم ميكند .
تمامي حيوانات در نبرد براي حفظ بقاي خود بايد منبع غذايي ثابتي داشته باشند و اگرتنها با خوردن ديگر حيوانات ديگر زندگي كنند بقاي آن نوع حيوان طي مراحل پيچيديي دقيقاً تنظيم خواهد شد .بدون صيد صياد نمي تواند باقي بماند .اگر شكار از روي زمين محو شود ، شكارچي نيز از زمين خواهد رفت، آنجا كه انسان همه را شكار ميكند قضيه پيچيده تر مي شود . اما يك چيز روشن است، هرگاه انسانهادر روش خود با محيط زيست تجديد نظر كنند ، روزي خواهد رسيد كه هم خودش و هم لقمه ها از بين خواهد رفت.
محيط زيست ارتباط مستقيم با انكشاف اجتماعي و اقتصادي دارد . يكي از آن انقراض نسل حيوانات وحشي و ديگري آن كاهش تنوع زيستي مي باشد .
اصطلاح حيات وحشWildlife)) هم به حيوانات و هم به نباتات وحشي اطلاق ميگردد.امروزه حيات وحش با دو خطر بزرگ روبه رومي باشد. نابودي زيستگاه ( Habitat) و شكار نا محدود .زيستگاه معناي خانه را دارد وقتيكه خانهء يك حيوان تخريب ميگردد ، حيوان يا محكوم به مرگ ميگردد يا مهاجر ميشود . وظيفه يي را كه يك حيوان در اجتماع حيواني اجرا ميكند به نام نيچ (Niche)ياد ميگردد. از جمله دلايلي ديگر، تغيرات در پوشش نباتي و خشك شدن آبهاي ايستاده درنتيجهء خشكسالي هاي 1999-2001 است كه به عنوان نمونه ميتوان از ايستگاه پرندگان مهاجر ( مخصوصاً كلنگ سفيد ، قاز حسيني ) نام برد .
تنوع زيستي (Biodiversity)
تنوع گونه هاي كه درافغانستان يافت مي شود در زمرهء قلمرو هاي است كه معلومات مربوط به آن چندان زياد نيست .تا هنوز در افغانستان 123 نوع پستاندار 460 نوع پرنده و 3700 نوع نباتات و عابيوي(Vascular Plant ) 800 نوع اندميك شناخته شده است. اما من عقيده دارم كه شمار زيادي از گونه هاي ناشناخته هنوز در ارتفاعات هندو كش و دره هاي بلند كوهستانات مركزي وجود دارد . شناسايي حيوانات ونباتات وحشي به نوبهء خود ستون فقرات تمامي فعاليت هايي را تشكيل ميدهد كه در حوزه هاي بايوسفير بوم ساز گان و بوم شناسي به انجام ميرسد .
در افغانستان شماري زيادي از نباتات و حيوانات وحشي اجداد نباتات مزروعي و حيوانات اهلي ميباشند . اين حيوانات و نباتات مواد خام جنتيكي براي اصلاح نسلهاي اهلي اند .اجداد وحشي نباتات مزرعه اي عبارت اند از : پسته ، ناك ، زرد آلو ، آلو ، آلو بالو ، بادام ، گندم و برنج . اجداد وحشي حيوانات اهلي عبارت اند از گوسفند ماركو پولو، گوسفند يورال ، بز كوهي و غژ گاو .
در افغانستان تنوع زيستي به شدت كاهش مي يابد .
در گذشته دهقانان حبوبات گو ناگوني را متناسب با تفاوت هاي بومي ، خاك و اقليم كشت ميكردند .
اكنون جاي برنج لغماني و بغلاني را برنج هاي پاكستاني گرفته و در آيندهء نزديك ناك چينايي جايگزين ناك اندرابي خواهد شد تخم هاي اصلاح شدهء كه از خارج وارد ميگردد، زراعت افغانستان را به سوي (Monoculture ) تك زراعتي كشانده و نباتات تغير ژنتيكي يافته از يكسو جاي گندم هاي محلي را ميگيرد و از سوي ديگر عادت غذايي مردم را تغير ميدهد .

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

2 - جوكره(Atmosphere)
جوكره شامل آب و هواي كره زمين است كه در بالاي كره خاكي (Lithosphere) موقعيت دارد .تغيرات جوي شامل مجموعه اي از تغيرات آب و هواي متوسط گرمايي زمين . بارندگي و تغير در الگوي وزش باد است بيشتر اين تغيرات بخاطر افزايش گاز كاربن داي اكسايد ( Co2 )در اثر فعاليت هاي روز مره انسان و ايجاد پديده هاي گل خانه يي به وجود آمده اند. اين تغيرات ادامهء حيات حيوانات و نباتات را به خطر انداخته است.گرم شدن دنيا (Global Warming) چالش بزرگي است كه مرز نمي شناسد و همهء دنيا را چه فقير و چه غني متاثر خواهد ساخت. ده سال گذشته جز گرم ترين سالهاي كره زمين بوده اند و سال 2005( 1384خورشيدي) را به عنوان گرمترين سال تاريخ نام برده است .گياهان زنده كاربن داي اكسايد راجذب و اكسيجن را آزاد ميكند . اگر تمام جنگل ها از سطح زمين ناپديد گردندمقدار ( O2 )افزايش ميابد. جنگل ها نقش اصلي را درموازنهء اتموسفير و اقليم هاي زمين دارد . جنگل زدايي باز تابهاي جدي در فرايند تبخير و ميزان سازندگي دارد. وقتيكه جنگل ها نابود شود .تعادل اتموسفير بهم ميخورد و اين موضوع تاثير منفي بر اقليم دارد از اين جهت است كه جنگلهاي جهان را (( ريه هاي كره زمين)) ناميده اند.
3- آب كره(Hydrosphere )
آب كره آن قسمت از زمين است كه توسط آب و يخ پوشيده نشده باشد ، آب كره به تغييرات آب و هوا حساس است .هر دگرگوني در چرخه آب (Water Cycle) تاثير مستقيم بر پيشرفت اقتصاد و بر روي محيط زيست دارد .
4- خاك كره (Lithosphere )
اين كره شامل طبقات خاك سنگ ها و كو ها مي باشد . خاك جايي است كه نباتات در آن نشو و نما ميكند . طبقهء فوقاني خاك (Topsoil) داراي مواد عضوي بوده و حاصلخيزي زمين را تعين مي كند . خاك در اثر تجزيهء سنگ ها به وجود مي آيد . حيوانات از نباتات تغذيه مي كنند . انسان ها در بالاي خاك خانه مي سازند.
آگاهي محيط زيست :
(( بهار خاموش )) اثر راسل كارسون نويسنده و زيست شناس امريكايي در افزايش آگاهي بين المللي نسبت به خطر هاي آلودگي زيست محيطي موفقيت شگفت انگيزي داشت .اين كتاب براي مثال كاهش عظيم تعدادي از انواع پرنده گان در اثر كاربرد آفت كش ها ( مخصوصاً پودر دي، دي ، تي )را آشكار ساخت .با افزايش آلودگي هاي شهري در بعضي شهر ها مثل مكزيكو ستي را غيرقابل تنفس كرده است، كتاب راسل كارسون در سال 1962 به چاپ رسيد . اما آگاهي جهان به دههء 1970 ميرسد . اين دهه با تولد نخستين جنبش هاي بوم شناسي و واكنش خود دولت ها و بر پايي نخستين كنفرانس بزرگ محيط زيست از سوي سازمان ملل در 1972 استاكهلم ، يك نقطه عطف بود . كنفرانس محيط زيست كه از 5 تا 14 جون 1972 در استاكهلم داير گرديد ، دو دست آورد بزرگ داشت ، يكي اعلام پنج جون به حيث روز جهاني محيط زيست ، وديگري اعلاميهء 28 ماده اي محيط زيست كه به نام اعلاميه استاكهلم ياد مي گردد.
اين روند آگاهي پس از كشف شگاف هاي لايه اوزون در سال 1985 و به اثر گازات گلخانه اي شدت گرفته است .اين موضوع آشكار شد كه بشر نه تنها انواع حيوانات و نباتات را ؛ بلكه اتمسفير، كنترول كننده اقليم را نيز نابود ميكند.
بالا رفتن آگاهي محدود به كشور هاي صنعتي نبماند ؛ بلكه به كشور هاي در حال توسعه نيز راه يافت .كشور هاي در حال توسعه فهميدند كه منابع طبيعي شان ( جنگلها ، مراتع ، حيات وحش ) در حال نابودي است .
آگاهي بوم شناسي در كشور هاي صنعتي با آلودگي و امكان تغير اقليم قريب الوقوع آغاز يافت و اما در كشور هاي جهان سوم اين امر با نا پديد شدن جنگلها ، مراتع و پاين آمدن سطح زندگي آغاز يافت . آگاهي محيط زيست در افغانستان به آن شخصي ميماند كه همان شاخه يي را قطع مي كرد كه خود بالاي آن نشسته .
امروز افغانستان با بحران شديد زيست محيطي رو به رو است . مهم ترين بخش اين بحران همانامسالهء بيابان زايي (Desertification) جنگل زدايي (Deforestation) فشار بيش از احد در مراتع و فرسايش شديد خاك ( افزايش طوفان هاي شديد گرد و خاك )آلودگي شهر ها و انكشاف شهر ها بدون انجام مطالعات و ارزيابي دقيق زيست محيطي نظير كانالزاسيون مي باشد . اما با بهره گيري از بنيان هاي قوي علمي و تحقيقاتي و استفاده از تكنالوژي نوين زيست محيطي ميتوان رشد اقتصادي را با حفظ محيط زيست همگام كرد .

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

واژه نامه محیط زیست

بوم شناسی:

Ecology

علم مطالعه ی روابط موجودات زنده و محیط زندگی آنها
مشاهدات:

Observations

اطلاعات حاصل به کمک حواس پنجگانه یا ابزارهایی که موجب گسترش این حواس می شوند.
استنباط:

Inference

نتیجه ای که از استدلال منطقی بر پایه ی فرضیات یا شواهد حاصل آید
فرضیه:

Hypothesis

نوعی توجیه است که به نحوی ارائه شده که بتوان آن را آزمایش کرد و رد نمود


نظریه:

Theory

یک مدل علمی که ارائه دهنده ی توجیهات کلی ، جامع و بنیادی در مورد پدیده های مرتبط بوده و شواهد وسیع و منسجمی آن را تایید نماید.
زیستگاه:

Habitat

جایی که فرد ، جمعیت یا گونه زندگی می کند یا میتواند زندگی کند .
سازگاری:

Adaptation

تغییرات ادواری منظم روزانه ، ماهیانه،فصلی و یا سالیانه که موجودات از خودنسبت به محیط نشان میدهند
موجود:

Organism

مجموعه ای از اعضاء و قسمت های مختلفی که یک فرد را تشکیل می دهد .
گونه:

Species

گروهی از افراد موجود زنده که قابلیت آمیزش با یکدیگر را دارند .
جمعیت:

Population

گروهی از افراد یک گونه ی واحد که در مکانی مشترک زندگی می کنند و یا از طریق آمیزش با یکدیگر اطلاعات ژنتیکی مشترک دارند .
جامعه:

Community

مجموعه جمعیت هایی از گونه های مختلف که منطقه مفروضی را اشغال نموده و در ارتباط با یکدیگر هستند

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

اکوسیستم:

Ecosystem

جامعه ی بوم شناختی به همراه محیط غیرزیستی آن .
محیط زیست:

Environment

تمام عوامل زنده و غیر زنده که فرد یا جمعیت را در هر مرحله از چرخه ی زندگی اش تحت تاثیر قرار دهد .
آشیان :

Niche

حرفه یا نقش یک موجود زنده یا گونه و یا تمام شرایط محیطی که فرد یا گونه در آن قابلیت تداوم دارد .
بیوسفر(زیست کره):

Biosphere

کلیه نقاط قابل زندگی بر روی کره زمین است که واجد حیات بوده و یا استعداد وجود حیات را دارا میباشد.
زی توده:

Biomass

مقدار مواد زنده یا مواد آلی موجود(چه به صورت زنده یا مرده در موجودات زنده . مثلاً به صورت برگ (زنده) و یا چوب ساقه (مرده) در بدن گیاهان
اکولوژی گیاهی:

Plant Ecology

علم شناخت رابطه گیاهان با محیط زیستشان
اکولوژی جانوری:

Animal Ecology

علم شناخت رابطه جانوری با محیط زیستشان
اکولوژی انسانی:

Human Ecology

علم شناخت رابطه انسان با محیط زیستش
ماده:

Matter

به هر چیزی که فضا اشغال کند و دارای جرم باشد گفته می شود .
انرژی:

Energy

مفهومی است برای قابلیت یا ظرفیت انجام کار .


انرژی پتانسیل:

Potential energy

به انرژی ذخیره گفته می شود که نمونه آن انرژی گرانشی آب در پشت سد ، انرژی شیمیایی زغال و انرژی هسته ای است .

انرژی جنبشی:

Kinetic energy

به انرژی حرکتی گفته می شود مانند انرژی یک اتومبیل در حال حرکت که در نتیجه جرم اتومبیل متحرک در یک سرعع معین حاصل می شود .
انرژی حرارتی:

Heat energy

انرژی حاصل از حرکات تصادفی اتم ها و مولکول ها .
انرژی کمکی:

Auxiliary energy

هر منبع انرژی مصنوعی که بر مقدار تولید بیافزاید
قانون اول ترمودینامیک:

First law of thermodynamics

این اصل که انرژی نه به وجود آمده و نه از بین می رود بلکه مقدار آن همواره ثابت است .

کارایی قانون اول :

First law efficiency

نسبت مقدار انرژی که عملاً در محل مورد نیاز تحویل شده به مقدار انرژی که برای تامین آن نیاز عرضه شده است ،به صورت درصد ارائه می گردد .

قانون دوم ترمودینامیک:

Second law of thermodynamic

یک اصل بنیادی انرژی که می گوید ، انرژی همواره از حالت با کیفیت تر و قابل استفاده تر به حالتی که کیفیت و قابلیت استفاده کمتری دارد تبدیل می شود .
کارایی قانون دوم:

Second law efficiency

نسبت حداقل کار مهیای لازم برای انجام یک منظور خاص به مقدار کاری که عملاً برای انجام آن منظور به خدمت گرفته شده است .
سیستم باز:

Open system

نوعی سیستم که در آن تبادل مواد و انرژی با سیستم های دیگر صورت می گیرد .
سیستم بسته:

Close system

نوعی از سیستم که از نظر ماده و انرژی مرزهای مشخصی دارد ، به نحوی که تبادل ماده و انرژی با سیستم های دیگر صورت نمی گیرد .

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

پایداری:

Sustainability

مفهومی که در علوم محیط زیست در حال شکل گیری است.در ارتباط با منابع در برگیرنده نوعی از مدیریت است که هدفش تضمین سهم نسل های آینده از منابع و به ارث بردن محیط زیستی با کیفیت است.
ظرفیت برد:

Carring Capacity

حداکثر فراوانی جمعیت یا گونه که زیستگاه یا اکوسیستم قادر به تامین آن باشد بدون آنکه به توان آن زیستگاه یا اکوسیستم در تامین همان فراوانی در آینده آسیبی وارد شود .
فشار محیطی:

Stress

به عوامل محدود کننده غیر زنده محیطی اطلاق می شود که چرخه زیستی را دچار اختلال می کند .


رقابت:

Competition

موقعیتی که در آن افراد مختلف ، جمعیت ها یا گونه ها بر سر منبع یا منابع مشخصی به رقابت می پردازند و وجود هر یک از آنها بر دیگران تاثیر نامطلوب دارد .

سطح غذایی:

Trophic level

در یک جامعه بوم شناختی به تمام موجوداتی گفته می شود که غذای خویش را با تعداد پله های یکسان از منبع انرژی اولیه به دست می آورند .


زنجیره غذایی:

Food chain

به مجموعه پی در پی از موجودات زنده اطلاق می گردد که در این مجموعه هر موجود زنده قبل از آن که توسط موجود زنده بعدی مصرف شود از موجودات زنده قبل از خود تغذیه می کند .
شبکه غذایی:

Food web

در یک جامعه طبیعی گونه های زیادی از موجودات زنده را می توان یافت که از انواع مختلف منابع غذایی استفاده می کنند یعنی برخی از حلقه ها بین آنها مشترک اند ، در نتیجه زنجیره های غذایی با هم تداخل می یابند و یک شبکه غذایی را تشکیل می دهند .
موجودات پیشگام:

Pioneers

موجوداتی که ابتدا و پیش از بقیه در یک مکان مستقر میشوند .
تولیدکننده:

Producer

گروهی از جانوران که طی فرآیند فتوسنتز با استفاده از نور خورشید،دی اکسیدکربن و آب قادر به ساختن موتد هیدروکربنه و مایحتاج غذایی خود می باشند .
مصرف کننده:

Consumers

موجودات بسیار متنوع اکوسیستم ها می باشند که از تولیدکننده ها تغذیه می کنند .
تجزیه کننده:

Decomposers

موجود زنده ای که از مواد آلی مرده تغذیه می کند و به این ترتیب مواد مذکور را به ترکیبات شیمیایی ساده تر یا ذرات کوچکتر و یا ترکیبات معدنی تجزیه می نماید .
علفخوار:

Herbivore

موجود زنده ای که از خودپرورها تغذیه می کند .
گوشتخواران:

Carnivores

هر موجودی که از موجودات زنده دیگر تغذیه کند . معمولاً در مورد جانورانی که از جانوران دیگر می خورند به کار میرود .
همه چیزخواران:

Omnivores

موجودات زنده ای که هم گیاه و هم جانور می خورند .
تجزیه کننده:

Decomposer

موجود زنده ای که از مواد آلی مرده تغذیه می کند و به این ترتیب مواد مذکور را به ترکیبات شیمیایی ساده تر یا ذرات کوچکتر و یا ترکیبات معدنی تجزیه می نماید .

[عاشورا* خادمه چشم براه گل نرگس*]

تولید اولیه:

Primary Production

عبارات است از ساخته شدن مواد آلی جدید در بخش تولید کنندگان (گیاهان)
تولید ثانویه:

Secondary Production

عبارات است از ساخته شدن مواد آلی جدید در بخش مصرف کنندگان (جانوران)
بردباری:

Tolerance

قابلیت تحمل تنش های ناشی از تماس با آلاینده یا شرایط زیانبار .
سطح پایدار:

Optimum Level

بهترین شرایط زیستی را که یک موجود زنده راحت بتواند زندگی کند.
بیوم:

Biome

نوعی الگوی اکوسیستم است . جنگل پر باران نوعی بیوم است .
جمعیت شناسی:

Demography

مطالعه جمعیت به خصوص الگوی آن در زمان و مکان .

جمعیت شناسی انسانی:

Human demography

مطالعه خصوصیات جمعیتی انسان ، نظیر ترکیب سنی ، گذار جمعیت شناختی ، میزان باروری کل ، رابطه ی جمعیت انسانی و محیط زیست ، میزان مرگ و میر و امید زندگی .
میزان رشد:

Growth rate

افزایش خالص یک عامل در واحد زمان .
منحنی رشد منطقی:

Logestic growth curve

منحنی S شکل رشد که از معادله رشد منطقی نتیجه می شود.در این منحنی یک جمعیت کوچک به سرعت رشد می کند اما بعداً از میزان رشد آن کاسته می گردد و جمعیت در نهایت به یک اندازه ثابت میرسد .

امید زندگی :

Life expectancy

متوسط تعداد سالهایی که هر فرد در سن مشخص می تواند انتظار زندگی تا آن حد را داشته باشد .
حداکثر عمر ممکن:

Maximum lifetime

حداکثر عمری که افرا یک گونه به لحاظ ژنتیکی می توانند دوام آورند .

حداقل جمعیت دوام پذیر:

Minimum viable population

کمترین تعداد افراد که در یک دوره زمانی معین بخت زیادی برای تداوم جمعیت داشته باشند .
تثبیت نیتروژن:

Nitrogen fixation

فرایند تبدیل ازت هواسپهر به آمونیاک ، یون نیترات یا اسید های آمینه .قسمت عمده این تبدیل به کمک موجودات ذره بینی صورت می گیرد اما بخش کمی از آن نیز بر اثر رعدوبرق تولید می شود .
تاثیر گلخانه ای:

Greenhouse effect

فرآیند به دام افتادن حرارت در هواسپهر. بخار آب و چندین نوع گاز هواسپهر زمین را گرم می کنند زارا تابش های حرارتی را جذب و بازپس می دهند و به این ترتیب قسمتی از تابش های گرمایی تابیده شده از سیستم هواسپهر زمین را به دام می اندازند .
آلاینده:

Pollutant

به طور کلی به هر عاملی که آثار زیانبار بر موجودات زنده یا محیط آنها داشته باشد گفته می شود .
آلودگی:

Pollution

فرآیندی که در آن چیزی ناخالص ، کثیف و یا به هر صورت غیر تمیز شود
انرژی تجدید ناشونده:

Non-renewable Energy

انرژی های جایگزین نظیر انرژی هسته ای و گرمازمینی که یا وابسته به سوخت بوده و یا منبع آنها سریعتر از آنچه از طریق فرآیندهای طبیعی تجدید شود به مصرف می رسد .
منبع تجدید ناشونده:

Non-renewable resource

نوعی منبع که وقتی به مصرف رسید تجدید آن از طریق فرآیندهای طبیعی چنان کند باشد که در چهارچوبهای زمانی مورد استفاده ی بشر مهیا نگردد .
همسفرگی:

Commensalism

نوعی رابطه بین دو گونه موجود زنده که در آن ، یک طرف از این رابطه سود می برد حال آنکه طرف دیگر نه سود میبرد و نه زیان می بیند .
صیادی – انگلی:

Predation - parasitism

نوعی از همکنشی در بین افراد دو گونه که در آن یکی سود می برد و دیگری زیان می بیند .
همزیستی:

Symbiosis

نوعی همکنشی بین افراد دو گونه که در آن هر دو سود می برند .



همزیستی اختیاری:

Proto Cooperation

یک رابطه همزیستی مفید ولی غیر اجباری ، که در آن هر دو گونه سود می برند .
بردگی:

Slavism

یک رابطه همزیستی است که یک گونه در آن سود می برد و دیگری ضرر می کند ولی از بین نمی رود .
جهش:

Mutation

تغییر شیمیایی در مولکولDNA به این صورت که که آن مولکول DNA پیامی را که منتقل می کند متفاوت از پیش است .

تهیه و تنظیم:مهندس میلاد ثمری