دنیای حیوانات از دیدگاه قرآن و حدیث

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اسب دریایی چه نوع حیوانی است؟

اسب دریایی حیوان عجیبی است که در دریاهازندگی می کنند و سری مانند اسب دارد و البته بسیار کوچک تر از اسب است و طولش بیش از 15 سانتیمتر نیست و دارای دمی پیچ خورده است و پا ندارد و با استفاده از باله کوچکی که در پشت او به حالت عمودی است شنا می کند اسب دریایی در واقع یک ماهی غیرعادی است .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

دوزیستان

شامل حیواناتی می شود که در آب و خشکی زندگی می کنند و بهترین نمونه را می توان قورباغه مثال زد . در قرآن نام قورباغه با لفظِ ضَفادِ ع که جمع ضَفْدع می باشد ذکر شده و به عنوان آفت و بلایی که خداوند بر قوم گمراه موسی مسلّط کرده یاد کرده است .(1)
کدام حیوان تخم هایش را بر پشت خود حمل می کند ؟
اکثر قورباغه ها تخم خود را در آب می گذارند .از تخم ها بچّه قورباغه هایی بیرون می آیند که بعدها قورباغه کامل می شوند . بعضی از قورباغه ها می توانند بیرون از آب زاد و ولد کنند .تخم ها در کیسه ای بر پشت قورباغه قرار دارد و نوزادان همان جا سر از تخم بیرون می آورند . بچّه قورباغه ها بعدا می توانند واردآب شوند و یا برپشت والدین خود باقی بمانند تابه قورباغه کامل تبدیل گردند.
_______________________________________
1- 133 / سوره اعراف .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

خزندگان (مارها)

اَلزّحافات به معنی خزندگان است وبیشترین تغییررانسبت به دوزیستان دارند.(1)

نام حیّه و ثُعبان در آیاتی چند نام برده شده است . حیّه به معنی مار است که در آیه 20 سوره طه آمده، فرمود : (فَاَلْقیها فَاِذا هِیَ حَیَّهٌ تَسْعی) ای موسی آن عصا را بینداز و آن را انداخت و فورا ماری شد که به تندی حرکت کرد .
ثُعبان به معنای اژدها می باشد که 2 بار در سوره اعراف آیه 107 آمده و آیه 32 سوره شعرا ذکر شده است .متن در آیه مذکور و ترجمه آن بدین قرار می باشد: (فَاَلْقی عَصاهُ فَاِذا هِیَ ثُعْبانٌ مُبینٌ) در این هنگام موسی عصای خود را افکند و مار عظیم و آشکاری شد.
1 - Reptilia.
مارها حیوانات طویلی هستند که فاقد دست و پایند و دهانشان در جهت طول و عرض باز می شود .

مار زنگی چگونه در تاریکی شکار خود را پیدا می کند ؟
مار زنگی برای پیدا کردن شکار خود دارای چشم سومی است که به عمل شکار کمک بسیار مؤثری می کند مار زنگی برای اینکه موش را دنبال کند مسیری را که او تازه پیموده است با بو کشیدن طی می کند . طرز بو کشیدن بدین قرار است که ذرات بوداری را که موش بر سر راه خود روی زمین یا علف یا سنگ باقی گذاشته است با زبان کشیدن جمع می کند و بعد آنها را به سوی سقف دهان خود که حس شامه بسیار قوی دارد می برد. بدین طریق مار موش کوچک را که از همه جا بی خبر مشغول جویدن است دنبال می کند . ولی حیوان خزنده از کجا حس می کند که به شکار خود نزدیک شده است ؟ از کجامی فهمد چه موقع باید دندان های چنگکی خود را بیرون آورد و موش را گاز بگیرد ؟ مار دارای چشمان فوق العاده ای است ولی آیا در شب ظلمانی شکار خود را تشخیص می دهد ؟ برای تحقیق در این باره آزمایشی انجام شده است .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

یک مار زنگی و یک موش را در محلی زندانی کردند . چشم های مار را با نوار چسب محکم بستند . سپس مایعی شیمیایی در دهانش تزریق نمودند که به وسیله آن اعصاب ذائقه او را بی حس کردند . اگر مار موفّق نمی شد شکار خود را پیدا کند دلیل آن بود که مارها شب هنگام برای یافتن راه خود از چشم ها استفاده می کند . در این آزمایش مار نشان داد که حاضر نیست با موش قایم باشک بازی کند و مار از محل شکار خود اطلاع داشت و موش را با دقّت دنبال کرد و مانند فنری خود را به جلو پرتاب کرد و او را بلعید .
با اینکه مار نتوانسته بود شکار خود را ببیند یا لمس یا احساس کند یا صدای او را بشنود ولی او را بلعید . در سر مار فرورفتگی هایی وجود دارد آیا مار حسی اسرارآمیز دارد یا راز مار در این فرورفتگی هاست ؟ در آزمایش بعدی با نوار چسبی روی این فرورفتگی ها را محکم بستند و برق را خاموش کردند و مار را با ده موش در آن محل رها ساختند .

در این دفعه چون روی آن فرورفتگی را محکم بسته بودند مار نتوانست یکی از موش ها را شکار کند و حیوان شناس آمریکایی ثابت کرد که در این رو فرورفتگی ها سلول های عصبی وجود دارد که توسط آنها می تواند شعاع های گرماده را دریافت کند و این حس به حدّی قوی است که اگر موش یا هر جسم دیگری درجه حرارت بدنش یک دهم (1/0) درجه از هوای اطراف بیشتر باشد مار می تواند آن را حس کند .


اژدها (مار بزرگ)

ثُعبان به معنای ماربزرگ است که در قرآن این نام 2 بار آمده است .

(فَاَلْقی عَصاهُ فَاِذا هِیَ ثُعْبانٌ مُبینٌ ) دراین هنگام موسی عصای خود را افکند و مار عظیم و آشکاری شد . (1)
در تفسیر جوان می خوانیم : که تبدیل عصا به مار عظیم بدون شک یک معجزه است و با تفسیرهای مادّی معمولی نمی توان آن را توجیه کرد ، بلکه از نظر یک فرد الهی و خداپرست که همه قوانین جهان ماده را محکوم اراده پروردگار می داند جای تعجّب نیست که قطعه چوبی تبدیل به حیوانی بزرگ شود و این فقط
__________________________________________
1- 32 / شعراء، 107 / اعراف .


در پرتو یک قدرت مافوق طبیعت است. البتّه نباید فراموش کرد که در جهان طبیعت تمام حیوانات از خاک به وجودآمده اند و چوب ها و گیاهان نیز از خاکند ولی تبدیل یک چوب به مار فقط درپرتومعجزه و قدرت الهی امکان پذیراست و با مشاهده معجزه می توان به قدرت خدا پی برد . (1)


داستان حضرت موسی عليهما‌السلام و مار

مار در قرآن با داستان حضرت موسی و فرعون در ارتباط است . چون در آن زمان ساحران بسیاری زندگی می کردند و با سحر خود مردم را فریب داده و از
_______________________________________
1- تفسیر جوان، محمد بیستونی، دارالکتب الاسلامیه، قطع جیبی، 27 جلدی، جلد 6، صفحه 301 و 302 .

خدا دور ساخته بودند و حضرت موسی با خواست خدا و تبدیل عصای خود به مار خشمگین و بزرگ مردم را به پرستش خدای یکتا دعوت می کرد . سحر و جادو در عصر حضرت موسی عليهما‌السلام تا عمق روح مردم نفوذ کرده بود آنان به شدّت به سحر معتقد بودند از این رو خدای توانا سحرشان را به باطل تبدیل کرد و قدرت حضرت موسی مردم را به سوی خدای یکتا سوق داد .

طول بلندترین مار جهان چه قدر است ؟
بلندترین مار جهان (آناکوندا) یا بوآی آبی است که در باتلاق ها و رودهای
آمریکای جنوبی زندگی می کند . طول بدن این حیوان گاه به 11 متر می رسد .
این مار سمّی نیست امّا طعمه هایش را با پیچیدن بدن درازش به دور آنها و فشار دادن و خفه کردن آنها از بین می برد.

مارها چگونه حرکت می کنند ؟
مارها پا ندارند ولی می توانند به سرعت حرکت کنند و روی زمین به چند روش بخزند . مارها معمولاً بدنشان را به حالت منحنی خم می کنند و خود در جهت خارج منحنی به زمین فشار می دهند و به جلو حرکت می کنند . همچنین می توانند بدن خود را حلقه کرده و دوباره صاف کنند و به جلو بکشند .


طیور (هُدْهُدْ)

طیور به معنای پرندگان است. کلمه طیر و طیور به مناسبت های مختلف در جاهای مختلف و متعدّد از قرآن کریم ذکر شده است از جمله :
هُدْهُدْ و ذکر نام هدهد در قصه سلیمان نبی و ملکه بلقیس آمده است . در زبان فارسی به آن شانه به سر می گویند. در سوره نمل آیه 20 آمده است . (وَ تَفَقَّدَ الطَّیْرَ فَقالَ مالِیَ لا اَرَی الْهُدْهُدَ اَمْ کانَ مِنَ الْغائِبینَ) (سلیمان) در جستجوی پرنده(هدهد)برآمد و گفت چرا هدهد را نمی بینم یااین که اوازغایبان است .
در داستان سلیمان نبی هدهد بود که برای او خبر آورد سرزمینی است که در آن افراد خدا را نمی پرستند و ملکه ای به نام بلقیس دارند و حضرت سلیمان به دستور خدا مأمور هدایت آنها به اسلام شد .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

اژدها (مار بزرگ)

ثُعبان به معنای ماربزرگ است که در قرآن این نام 2 بار آمده است .

(فَاَلْقی عَصاهُ فَاِذا هِیَ ثُعْبانٌ مُبینٌ ) دراین هنگام موسی عصای خود را افکند و مار عظیم و آشکاری شد . (1)
در تفسیر جوان می خوانیم : که تبدیل عصا به مار عظیم بدون شک یک معجزه است و با تفسیرهای مادّی معمولی نمی توان آن را توجیه کرد ، بلکه از نظر یک فرد الهی و خداپرست که همه قوانین جهان ماده را محکوم اراده پروردگار می داند جای تعجّب نیست که قطعه چوبی تبدیل به حیوانی بزرگ شود و این فقط
__________________________________________
1- 32 / شعراء، 107 / اعراف .


در پرتو یک قدرت مافوق طبیعت است. البتّه نباید فراموش کرد که در جهان طبیعت تمام حیوانات از خاک به وجودآمده اند و چوب ها و گیاهان نیز از خاکند ولی تبدیل یک چوب به مار فقط درپرتومعجزه و قدرت الهی امکان پذیراست و با مشاهده معجزه می توان به قدرت خدا پی برد . (1)

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

داستان حضرت موسی عليهما‌السلام و مار

مار در قرآن با داستان حضرت موسی و فرعون در ارتباط است . چون در آن زمان ساحران بسیاری زندگی می کردند و با سحر خود مردم را فریب داده و از
_______________________________________
1- تفسیر جوان، محمد بیستونی، دارالکتب الاسلامیه، قطع جیبی، 27 جلدی، جلد 6، صفحه 301 و 302 .

خدا دور ساخته بودند و حضرت موسی با خواست خدا و تبدیل عصای خود به مار خشمگین و بزرگ مردم را به پرستش خدای یکتا دعوت می کرد . سحر و جادو در عصر حضرت موسی عليهما‌السلام تا عمق روح مردم نفوذ کرده بود آنان به شدّت به سحر معتقد بودند از این رو خدای توانا سحرشان را به باطل تبدیل کرد و قدرت حضرت موسی مردم را به سوی خدای یکتا سوق داد .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

طول بلندترین مار جهان چه قدر است ؟

بلندترین مار جهان (آناکوندا) یا بوآی آبی است که در باتلاق ها و رودهای
آمریکای جنوبی زندگی می کند . طول بدن این حیوان گاه به 11 متر می رسد .
این مار سمّی نیست امّا طعمه هایش را با پیچیدن بدن درازش به دور آنها و فشار دادن و خفه کردن آنها از بین می برد.

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

مارها چگونه حرکت می کنند ؟

مارها پا ندارند ولی می توانند به سرعت حرکت کنند و روی زمین به چند روش بخزند . مارها معمولاً بدنشان را به حالت منحنی خم می کنند و خود در جهت خارج منحنی به زمین فشار می دهند و به جلو حرکت می کنند . همچنین می توانند بدن خود را حلقه کرده و دوباره صاف کنند و به جلو بکشند .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

گفتار پرندگان در قرآن

قرآن کریم محاوره ای را که میان حضرت سلیمان و هدهد صورت گرفته را
ضبط می کند و این نشانگر آن است که آن حضرت به گفتار پرندگان آگاه بوده است . حضرت سلیمان برای هدهد مأموریتی داشت و به خاطر این آن پرنده را انتخاب کرده بود که باهوش و ذکاوت بود و دارای حسّ ویژه ای بود که حتی از وجود آب درون زمین باخبر می شد . (1) طوطی ها صدای حیوانات دیگر را به خوبی تقلید می کنند و قادرند کلمه ای را تلفّظ کنند اگرچه معنای آن را نفهمند.
امروزه صدای پرندگان را روی نوار کاست ضبط کرده و با شنیدن این صداها توانسته اند رموز زبان پرندگان را دریابند و از همین روش برای سخن گفتن با آنها و گاهی صیدشان یا دور کردنشان بهره می گیرند .
______________________________________
1- تفسیر جوان ، محمد بیستونی ، قطع جیبی ، 27 جلدی ، جلد 15 ، صفحه 277 و 278 ، 20 / نمل .

[رعنا ریاحی*خادمه قرآن*]

کلاغ


غُراب به معنای کلاغ است و در سوره مائده آیه 31 نام این حیوان ذکر شده است .

(فَبَعَثَ اللّهُ غُرابا یَبْحَثُ فِی الاَْرْضِ لِیُرِیَهُ کَیْفَ یُواری سَوْاَهَ اَخیهِ قالَ یا وَیْلَتی اَعَجَزْتُ اَنْ اَکُونَ مِثْلَ هذَا الْغُرابِ فَاُوارِیَ سَوْاَهَ اَخی فَاَصْبَحَ مِنَ النّادِمینَ) سپس خداوند زاغی را فرستاد که در زمین جستجو ( و کندو کاو ) می کرد تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند، او گفت: وای بر من آیا من نمی توانم مثل این زاغ باشم و جسد برادرخود را دفن کنم و سرانجام ( از ترس رسوایی و بر اثر فشار وجدان از کار خود ) پشیمان شد .
کلاغ دارای منقار و پاهای سفید و زاغ دارای منقار و پاهای سرخ است.
این نام 2 بار در قرآن آمده است .(1)
غرابیب جمع غُراب است و در سوره فاطر آیه 27 ذکر شده است .