الف) اختلال های روانی
یک _ اضطراب
(1)
اضطراب، اصطلاحی است که بارها و بارها همه آن را شنیده اند و از آن تصویرهای ذهنی گوناگونی دارند و هرکس آن را به گونه ای که خود تجربه
ص: 22
________________________________________
1- 1. (anxiety)
کرده، تعریف می کند.
اضطراب، مکانیزمی است که برای بدن لازم و ضروری است. نبود اضطراب، ممکن است انسان را با مشکلات و خطرهای قابل ملاحظه ای روبه رو کند. آن چه سبب می شود تا ما برای معاینه ای کلّی به پزشک مراجعه کنیم، کتاب هایی را که از کتاب خانه به امانت گرفته ایم، بازگردانیم و در یک جاده لغزنده، با احتیاط رانندگی کنیم، همین اضطراب است که زندگی را طولانی تر و بارورتر می کند.
بنابراین، اضطراب به منزله بخشی از زندگی هر انسان است و یکی از مؤلفه های شخصیت وی را تشکیل می دهد. این گونه است که پاره ای از اضطراب های دوران کودکی و نوجوانی را می توان بهنجار دانست و تأثیر مثبت آن ها را برفرآیند تحول و سازگاری با موقعیت و اجتماع پذیرفت، ولی اضطراب همیشه مثبت نیست، بلکه گاهی از حالت بهنجار خارج می شود که به آن اضطراب نابهنجار و مرضی گفته می شود که حالتی غیرطبیعی است. «اضطراب مرضی؛ یعنی نگرانی پیشاپیش نسبت به خطرها یا بدبختی های آینده، به صورت غیر طبیعی و همراه با احساس بی لذتی یا نشانه های بدنی تنش و منبع خطر پیش بینی شده که می تواند درونی یا بیرونی باشد.(IV DSM _ 1994)».(1)
اختلال های اضطرابی، بیش تر در دوران نوجوانی پدیدار می شود. به علت گذار از دوره کودکی به بزرگسالی، تعارض های این دوره در نوجوان ها
ص: 23
________________________________________
1- 1. پریرخ دادستان، روان شناسی مرضی تحولی، قم، سمت، 1380، چ 2، ج 1، ص 59.
ظهور می کند و اگر تعدیل نشود، کم کم مزمن می گردد و به اضطراب مرضی تبدیل می شود.
به یقین، می توان گفت در بیش تر نوجوانان فراری، نشانه های اضطراب به چشم می خورد که آنان از این اختلال رنج می برند. یکی از ویژگی های اضطراب، سردرگمی و ناتوانانی در تصمیم گیریِ صحیح است. نوجوانی که اختلال اضطراب دارد، در زمان های حساس و هیجانی، هیچ کنترلی بر روی رفتار خود ندارد. او نمی تواند خود را آرام کند و تصمیم درستی بگیرد. بنابراین، کارهایی انجام می دهد که مشکلات او را بیشتر می کند و در نتیجه، بر اثر ایجاد شکاف میان او و خانواده و تمایل به دیگران، از خانه فرار می کند.