راه شناخت خدا

[حسنعلی ابراهیمی سعید]

#سوال

چگونه می توان خدا را بهتر شناخت؟ 

#پاسخ_سوال

راه هاى پيش روى بشر براى خداشناسى، سه قسم است: 

الف: راه دل يا فطرت؛ يعنى، هر انسانى به مقتضاى آفرينش و ساختمان اصلى روح خود، خدا را مى شناسد بدون اینکه نياز به اكتساب و تحصيل علوم مقدماتى داشته باشد. منظور از فطرت، عقل نيست؛ بلكه مقصود، (دل)است. عارفان از آنجا که به نیروی عشق فطری ایمان و عقیده دارند، در تقویت این نیرو می كوشند. اگر بخواهيم بدانيم آيا چنين احساسى در آدمی هست یا خیر؟ دو راه پیش داریم :

 ۱. خودمان شخصا و عملاً، دست به آزمايش در وجود خويش و ديگران بزنيم.

۲.  ببينيم دانشمندانى كه ساليان دراز در زمينه روان آدميان ، از جنبه مسائل معنوى مطالعه و تحقيق كرده اند چه نظر هایی دارند.

 ب: راه حس و علم، يا راه طبيعت؛ اين راه به نوبه خود به سه راه ديگر تقسيم مى شود:

۱. راه تشكيلات و نظاماتى كه در ساختمان جهان به كار رفته است.

۲. راه هدايت و راهنمايى ناديده که موجودات را در مسیر خویش می اندازد.

۳. راه حدوث و پيدايش عالم

ج: راه عقل يا راه استدلال و فلسفه؛ اين راه گرچه سخت و پر پيچ و خم است و طى آن و فهماندن و فهميدنش نياز به مقدمات زيادى دارد؛ ولى بهترين و محكم ترین طریق خداشناسی و معرفت به حضرت ربوی است.

هر یک از این سه راه از وجهی بر راه های دیگر رجحان دارد:

راه دل و فطرت، از نظر شخصی کامل ترین راه ها است؛ یعنی برای هر انسان بهتر، لذت بخش تر و موثر تر این است که از راه دل، به معرفت خداوند راه یابد؛ ولی نمی تواند آن را به صورت ۱ یک دانش قابل تعلیم و تعلم برای عموم درآورد.

راه مطالعه حسی و علمی خلقت، از نظر سادگی، روشنی و عمومیت، بهترین راه ها است ؛اما این راه تنها ما را به وجود قوه شاعر، علیم و حکیم و مدبری که طبیعت را می گرداند، معتقد می کند؛ اما اینکه آیا آن قدرت خدا است و مصنوع صانع دیگری نیست یا نه ...، علوم حسی بشر، از نقش و اثبات آن ناتوان است.

راه عقل تنها راهی است که خداشناسی را به صورت یک علم مثبت، منسجم و منطقی در می‌آورد.[۱]

بر اساس مطالب پیش گفته، با شناخت نفت یا روح یا حقیقت خود و توجه به این امر که اصل ما (روح) ما چه بوده، چه گشته و چه میتواند باشد و آگاهی از چگونگی تهذیب نفس و طریق سلوک و راه حصول کمال، می توانیم خداوند را با علم حضوری اکتسابی بیشتر، بهتر و عمیق‌تر بشناسیم. در واقع، معرفت نفس (که پلی برای معرفت خداوند است) همان سلوک عملی و شرعی است. بنابراین امری که انسان را به شهود وجه حق می رساند، شناخت حقیقت خود و حرکت به سوی مقام اصلی خویش است و این، جز با تحصیل تقوا میسر نخواهد بود. در این زمینه توصیه می شود کتاب مقالات استاد محمد شجاعی را با دقت، تکرار و وسواس مطالعه فرمایید.

به هر حال باید دانست که:

هرکسی اندازه روشندلی
غیب را بیند به قدر صیقلی
هرکه صیقل بیش کرد،او بیش دید
بیشتر آمد بر او صورت پدید[۲]

🔻پی نوشت:
۱ .اصول فلسفه و روش رئالیسم ، مقدمه استاد مطهری ج۵ ص۵۱-۷۰

۲.مثنوی، دفتر چهارم، ابیات ۲۹۰۹-۲۹۱۰