عاقلان و خردمندان گروهی هستند که همواره مورد مباهات و افتخار یک جامعهاند و افراد جامعه ایشان را در امور مختلف ملاک و محور قرار میدهند. این گروه افرادی هستند که در تصمیمگیریهای اساسی زندگی مسیر درست را انتخاب میکنند و از این رو راهبر و الگوی سایر مردم نیز هستند. امّا آیا آنها نشانههایی دارند تا بتوان آنها را از سایرین تمیز داد و شناخت و از عقل و خرد آنها بهرهگیری نمود؟
نشانههای عاقلان
شاید فرهنگهای مختلف تعاریف و نشانههای متفاوتی را برای عاقل و خردمند تعریف نمایند. فرهنگ اسلامی ما برگرفته از قرآن و روایات معصومین نشانههای خاصی را برای اهل عقل و خردمندان معرفی مینماید که در صورت یافتن این نشانهها در کسی میتوان او را خردمند نامید. از جمله نشانههای خردمندان و اهل عقل میتوان به ترجیح دادن زندگی آخرت بر زندگی دنیا در آنها اشاره کرد. این امر ممکن است سبب تعجب و شگفتی گردد امّا در واقع با تأمل در فلسفه و چرایی این موضوع معلوم میشود ترجیح آخرت بر دنیا به راستی از نشانههای عاقلان است! خداوند متعال در سوره مبارکه انعام، آیه 32 میفرماید: «و ما الحیوةُ الدُّنیا إلاّ لعبٌ و لهوٌ و لَلدّارُ الآخرةُ خیرٌ للّذین یتَّقون أَفلا تعقلونَ»؛ زندگی دنیا جز بازیچه کودکانه و هوسرانی بی خردان هیچ نیست و همانا سرای دیگر برای پرهیزگاران نیکوترست. آیا تعقل و اندیشه در این گفتار نمیکنید؟!
در این آیه شریفه از نشانه تعقل و خرد آن است که زندگی پایدار و ماندگار آخرت بر زندگی گذران و فناپذیر دنیوی ترجیح داده شود، زیرا انسان عاقل، پایداری و ماندگاری آخرت را بر فنای دنیا نمیفروشد و به قول یک ضربالمثل قدیمی نقد را وِل نمیکند به نسیه بچسبد! عاقلان میدانند که دنیا و نعمات آن از سلامتی و دوران نشاط جسمانی گرفته تا مواهب و نعمات خدادادی همه و همه زوال پذیرند و روزگاری از دست میروند. قرآن کریم در جای دیگری آدمیان را مورد توبیخ قرار میدهد که خردمندانه با این موضوع روبرو نمیشوند که: «وَ مَن نُعَمّره نُنکّسهُ فی الخلق أفلا یعقلون»؛ و هر کس را عمر دراز دادیم در پیری از خلقتش میکاهیم آیا در این امر تعقل نمیکنند؟! (یس/68)