بر مدار خطبه غدیر

[ملکوت* گامی تارهایی *]

تواضع از برترین عبادات است.

- ثمره التواضع المحبه(2).

نتیجه تواضع جلب محبت است.

- ان الله جعل التواضع آله العقل وجعل التکبر آله الجهل(3) .

خداوند تواضع را ابزار عقل، و تکبر را ابزار جهل قرار داد.

- وبالتواضع تتم العمه(4) .

با تواضع نعمت کامل می شود .

- أربع لا یعطیهن الله إلا من یحبه: التوکل علی الله والتواضع(5)

چهار خصلت است که خدای متعال کرامت نمیکند آن را مگر به کسی که او را دوست دارد، یکی از آنها توکل بر خدا و دیگری تواضع است. تواضع نشانه هایی دارد از جمله :

[ملکوت* گامی تارهایی *]

١. سلام کردن :

من التواضع أن تسلم علی من لقیت (6) .

ص: 37

1- ١. امالی طوسی، ص 5.
2- 2. دار السلام، ج 2، ص 172.
3- ٣. بحار الانوار، ج75، ص 312.
4- ٤. نهج البلاغه، حکمت 224.
5- 5. جامع السعادات، ج 1، ص 35.
6- 6. اصول کافی، ج 2، ص 646.
نشانه تواضع این است که به هر کس برخورد کردی سلام کنی.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

2. ترک جدال :

أن تترک المراء وإن کنت محقا، وراس الخیر التواضع(1).

نشانه تواضع ترک جدال است هر چند حق با او باشد، و تواضع سرچشمه خوبیهاست.

تواضع در برخی موارد ستودنی نیست و از آن نهی شده است :

1. تواضع در برابر متکبر:

إذا رأیتم المتکبرین فتکبروا علیهم(2).

زمانی که با متکبران برخورد کردید بر آنها تکبر کنید .

2. تواضع در برابر ثروتمند:

من تواضع لغنی لأجل غناه ذهب ثلثا دینه(3) .

کسی که در برابر ثروتمندی به خاطر ثروتش تواضع کند دو سوم دینش از دست می رود.

3. تواضع در برابر کفار:

«أعزه علی الکافرین»(4)

در برابر کافرین عزیز و نیرومندند .

ص: 38

1- 1. بحار الانوار، ج 72، ص 123.
2- 2. جامع السعادات، ج 1، ص 363.
3- ٣. الجواهر السنیه ، ص66.
4- سوره مائده، آیه 54.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

4. تواضع در برابر متجاهر به فسق.

امام رضا علیه السلام فرمودند: فروتنی درجاتی دارد که حد آن عبارت است از اینکه : انسان خود را بشناسد، با مردم طوری رفتار کند که انتظار دارد با او رفتار کنند، بدی را با خوبی جواب دهد، خشم خود را فرو برد، از مردم درگذرد.

آدمی با درک عظمت الهی و حقارت خود به شکل عبادت خضوع می کند و این از صفات محبین است.

خدایا ، ما را در پیشگاه خودت مطیع و متواضع نما آنگاه که با تو خلوت می کنیم. افزون نما نیازمندی و فقر مان را به درگاهت .

ص: 39

[ملکوت* گامی تارهایی *]

عدل و انصاف

العدل الذی لا یجور ؛ دادگری که ستم روا نمی دارد .

قاصم کل جبار عنید ؛ شکننده هر ستمگر سرکش .

- « فاعدلوا ولو کان ذا قربی»(1) .

هنگامی که با نزدیکانتان سخن می گویید عدالت را رعایت کنید .

«کونوا قوامین بالقسط شهداء لله » )(2).

به طور جدی در پاسداری از عدالت برخیزید و برای خدا گواهی دهید.

- فالحق أوسع الأشیاء فی التواصف وأضیقها فی التناصف(3).

حق در توصیف از هر چیز گسترده تر و در عمل از هر چیز محدودتر است. انصاف و عدل موجب افزایش دوستی ها و دلبستگی ها و کاهش

اختلافها می شود.

ص: 40

1- 1. سوره انعام، آیه 152.
2- 2. سوره نساء، آیه 135.
3- ٣. نهج البلاغه، خطبه 216.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

سفارش به انصاف در اسلام فراوان به چشم می خورد :

١. انصاف از مکارم اخلاق است :

قول الحق ولو علی نفسک من مکارم الأخلاق(1).

حق گوئی گرچه به ضرر خودت باشد از مکارم اخلاق است.

٢. انصاف علامت ایمان :

أنصف الناس من نفسه فذاک المؤمن حقا(2).

مؤمن واقعی کسی است که درباره مردم با انصاف باشد .

٣. انصاف وسیله کسب عزت:

من ینصف الناس من نفسه لم یزده الله إلا عزه(3) .

هرکس با مردم با انصاف رفتار کند خدا بر عزتش بیفزاید .

٤. انصاف بهترین اعمال :

إنصاف الناس من نفسک حتی لا ترضی بشیء إلا رضیت لهم مثله(4).

رعایت انصاف نسبت به مردم تا آنجا که هرچه برای خود دوست داری برای آنان نیز دوست بداری.

5. انصاف وسیله قرب به خدا :

ص: 41

1- ١. مشکاه الأنوار، ص 218.
2- 2. خصال صدوق، ج 1، ص 87.
3- ٣. اصول کافی ، ج 2، ص 144.
4- ٤. خصال صدوق، ج 1، ص 14.
فإنک إلا تفعل تظلم ومن ظلم عباد الله کان الله خضم دون عباده ومن خاصمه الله أدحض حجته وکان لله حربا حتی ینزع و یتوب(1).

نسبت به خدا و بندگانش انصاف را از دست مده و نسبت به اطرافیان و زیردستانت هم انصاف داشته باشد وگرنه به بندگان خدا ستم کرده ای و خدا دشمن توست و عذرت را نمی پذیرد. چنین شخصی با خدا در جنگ است مگر آنکه توبه کند.

6. انصاف سخت ترین تکلیف : عن الحسن البزاز قال : قال لی أبو عبدالله :

ألا أخبرک بأشد ما فرض الله علی خلقه ؟ إنصاف الناس من نفسک ، ومواساتک أخاک .....(2)

سخت ترین چیزی که خدا بر خلقش واجب کرده از خود به مردم انصاف دادن است.

«و من لم یحکم بما أنزل الله فأولئک هم الظالمون ».(3)

هرکس به احکامی که خدا نازل کرده حکم نکند ستمگر است.

7. انصاف آباد کننده سرزمین ها:

ص: 42

1- 1. نهج البلاغه، نامه 53.
2- 2. اصول کافی ، ج 2، ص 145.
3- ٣. سوره مائده، آیه 45.
ما عمرت البلدان بمثل العدل(1).

هیچ چیز مثل عدالت سرزمین ها را آباد نمی کند .

[ملکوت* گامی تارهایی *]

8. انصاف شمشیر دین :

اجعل الدین کفک والعدل سیفک(2).

دین پناهگاه، و عدل شمشیر است.

جعل الله سبحانه العدل قوام الأنام، وتنزیها من المظالم، وتسنیه للإسلام .(3)

خدای سبحان عدالت را مایه برپایی انسانها، ستون زندگی آنها و سبب پاکی از گناهان و ستمکاریها، و روشنی چراغ اسلام قرار داد.

[ملکوت* گامی تارهایی *]

9. انصاف سامان دهنده امور:

العدل یضع الأمور مواضعها(4).

عدالت کارها را به آنجا می نهد که باید .

10. انصاف حافظ مردم:

العدل قوام الرعیه(5).

عدالت، نگهدارنده مردم است.

ص: 43

1- .. غرر الحکم، ج 2، ص 264
2- 2. غرر الحکم، ج 1، ص 139.
3- 3. غرر الحک، ج 1، ص325.
4- ٤. نهج البلاغه، حکمت 437.
5- .. غرر الحکم، ج 1، ص 40.
خدایا ، تنها تویی بر پا دارند؛ عدل که به عدالت بین خلق حکم میکنی و با بندگانت کمال رأفت و عطوفت داری .

ص: 44

[ملکوت* گامی تارهایی *]

ذکر خدا

العاصم للصالحین، والموفق للمفلحین؛ نگهدارنده نیکوکاران و وفق کننده رستگاران.

ومؤلی المؤمنین ورب العالمین؛ صاحب اختیار مؤمنان و پروردگار جهانیان است.

أو نسیتم فعلی ولیکم ومبین لکم ؛ اگر اوامر خدا را از یاد بردید علی علیه السلام تبیین کننده بر شماست.

فاذکروا ذلک والحفظوه وتواصوا به ؛ یاد کنید اوامر خدا را و نگه دارید و همدیگر را به آن توصیه کنید.

یاد خدا انسان را متوجه حقیقت هستی و بندگی خویش می سازد و فراموشی دنیا سبب فراموشی انسان از خود می شود.

در زندگی مسلمان ، یاد خدا در کلیه شئون زندگی خود را نشان می دهد و قرآن کریم دستور به ذکر فراوان الهی دارد.

- «واذکروا الله ذکر کثیرا»(1). خدا را فراوان یاد کنید .

ص: 45

1- سوره احزاب، آیه 40.
- همهمت بذکر ربهم شفاههم(1)

[ملکوت* گامی تارهایی *]

پرهیزکاران همیشه لبهایشان به ذکر پروردگار مترنم است. ذکر خدا بزرگترین عبادت و بهترین حسنه و مایه آرامش و پرورش فضائل اخلاقی است. ذکر خدا با ولایت علی علیه السلام و حج یکسان است .

هرکه قلب خود را پیوسته با یاد خدا آبادان کند اعمال او در پنهان و آشکار نیکو می شود. ریشه اصلاح قلب اشتغال به یاد خداست. یاد خدا سرمایه کل مؤمن است که سود آن حفظ شدن از وسوسه های شیطان است. یاد خدا مایه روشنی دل و نور درون است. هرکه یاد خدا کند خدا دلش را زنده و عقل او را نورانی می سازد. خدا را خالصانه یاد کنید تا برترین حیات برایتان حاصل شود و به وسیله آن نجات یابید . یاد خدا باعث تهذیب نفس می شود(2).