از برکه غدیر تا بی کران کربلا ((غدیر، عاشورا و غلو))

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

بسم اللّه الرّحمان الرّحیم

الحمدللّه ربّ العالمین و صلّی اللّه علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین و لعنهاللّه علی أعدائهم أجمعین

18 ذی الحجّه الحرام، روزی که اهل بیت علیهم السّلام از آن با عناوینی از جمله «عیدالله الأکبر»، «عید الغدیر» و «یوم الولایه» یاد فرموده اند؛ روزی است که پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم در بازگشت از آخرین سفر حجّ خویش، در حضور هزاران حاجی، مراسم بسیار باشکوهی را برگزار و خطبه باعظمت غدیر را ایراد فرمودند که شامل نکات و سرمتن های دقیق، کلیدی و ارزشمندی است که درک آن، به فهم درون مایه دین می انجامد.

ص:6

به توفیق الهی و استمداد از اعلی حضرت بقیّهالله الأعظم عجّل الله فرجه الشّریف، برخی از سرمتن های خطبه و نیز آفات غدیر را برّرسی خواهیم کرد زیرا در همین جایگاه است که تمام محتوای دین عرضه می شود؛ همان که غفلت از آن و جدایی از آن، عاشورا را رقم زد:

غدیر را چو به صحرای غفلت افکندند

کشید موج ستم، خون به بام عاشورا

باشد تا یاری کند ما را سیّدالأنام، ارباب بی کفن، تا بدانیم ندای «هل من ناصر» مولا، امروز کدامین «لبیک» را می طلبد؛

تا بدانیم، بفهمیم و «لبیک» گوییم.

و السّلام علی من اتّبع الهدی

محرّم الحرام 1435 هجری قمری

فرازهایی از خطابه شریف غدیر

ص:7

غدیر، خلاصه نبوّت و رسالت پیامبر است. هدف این واقعه باشکوه، اعلام امامت مولی الموحّدین امیرالمؤمنین و ائمّه طاهرین از نسل ایشان، به مقام امامت و ولایت است.

خطابه رسول الله درصدد بیان این معناست که رسالت همواره ادامه ندارد، بلکه در مقطع زمانی خاصّی بود و گذشت، امّا باطن رسالت، که همان ولایت ائمّه اهل بیت علیهم السّلام است، برای همیشه ادامه دارد. پیامبر همچنین درباره پذیرفتن، پای بندی، حفظ و ابلاغ غدیر، هشدارهای بسیار حائز اهمیتی بیان فرمودند و از آنجا که نسبت به آفات

ص:8

و انحرافات غدیر کاملاً آگاه بودند، برای پیشگیری از ابتلای جامعه اسلامی به آن انحرافات، مطالب عمده ای فرمودند؛

از جمله سرمتن های عنوان شده در این زمینه، می توان به قرار دادن «صراط مستقیم» از جانب خداوند تبارک و تعالی و تبیین آن توسّط رسول الله اشاره نمود که مصداق تمام و تمام مصداق «صراط مستقیم» را بیان و تعیین فرمودند.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

امام باقر علیه السّلام در روایتی که از خطبه غدیر نقل کردند، این فراز را یادآور می شوند که رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:

... مَعاشِرَ النّاس! أَنَا الصِّراطُ الْمُسْتَقیمُ الَّذی أَمَرَکُمْ أَنْ تَسْألُوا الْهُدٰی إِلَیْهِ ثُمَّ عَلِیٌّ بَعْدی ... .

ای مردم، من هستم صراط مستقیم، راهی که هیچ کژی در آن نیست، همان صراط مستقیمی که خداوند به شما امر فرموده که هدایت به سوی

ص:9

خدا را از طریق آن جویا شوید و پس از من علی «صراط مستقیم» است.

سپس سوره مبارکه فاتحه الکتاب را تلاوت فرمودند.(1)

خداوند تبارک و تعالی امر فرموده است که هر روز حداقل پنج مرتبه نماز را اقامه کنیم و «لا صلاه الا بفاتحه الکتاب». در سوره فاتحه الکتاب می خوانیم «اهدنا الصّراط المستقیم»، یعنی هر روز حداقل ده مرتبه می گوییم «اهدنا الصّراط المستقیم». این «صراط مستقیم» اهل بیت هستند «حضرات معصومین»، کسانی که به مقام امامت و ولایت الهی از جانب خداوند تعالی منصوب هستند.

سپس رسول الله فرمود:

1- سیّد ابن طاووس رحمه الله این روایت را در کتاب شریف الیقین باختصاص مولانا علی علیه السّلام بإمره المؤمنین: صفحه355 به سند از کتب مخالفین شیعه آورده است.
ص:10

... فیهِمْ نَزَلَتْ، فیهِمْ ذَکَرَتْ، لَهُمْ شَمِلَتْ، إِیّاهُمْ خَصَّتْ وَ عَمَّتْ، أُولٰئِکَ أَوْلِیاءُ اللَّهِ، الَّذینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ، أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُون... .(1)

این سوره درباره خاندان من نازل شده است، این سوره درباره آنان یاد شده است، تنها شامل ایشان است (و شامل فرد یا افراد دیگری نیست) تنها ویژه ایشان و برای ایشان است و تنها به اینان تعمیم داده شده است (یعنی هادی نوعی مدّ نظر نیست، بلکه هداه بأشخاصهم مورد نظر است. اینها صراط مستقیم هستند و اینها هادی به سوی صراط مستقیم هستند)... .

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

پیامبر در فراز دیگری، به حلال و حرام اشاره فرمودند:

أَلا إِنَّ الْحَرامَ وَ الْحَلالَ أَکْثَرُ مِنْ أَنْ أُحْصِیَهُما وَ أُعَرِّفَهُما

1- الیقین: صفحه356.
ص:11

فَآمُرَ بِالْحَلالِ وَ أَنْهٰی عَنِ الْحَرامِ فی مَقامٍ واحِدٍ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَتَّخِذَ (آخُذَ) الْبَیْعَهَ عَلَیْکُمْ وَ الصَّفْقَهَ لَکُمْ بِقَبُولِ ما جِئْتُ بِهِ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فی عَلِیٍّ أَمیرِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْأَئِمَّهِ مِنْ بَعْدِهِ الَّذینَ هُمْ مِنّی وَ مِنْهُ.(1)

آگاه باشید که حلال و حرام بیش از آن است که من آن را به شماره درآورم و در جایگاهی واحد (در یک مکان، در یک خطبه) به حلال امر کنم و از حرام نهی نمایم و من در اینجا دستور دارم از شما پیمان بگیرم بیعت بگیرم بر پذیرش آنچه خداوند نازل فرموده درباره علی امیرالمؤمنین و امامان پس از او که از نسل من و علی هستند.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

سپس رسول الله فرمودند:

1- روضه الواعظین: جلد1 صفحه98، الیقین باختصاص مولانا علی علیه السّلام بإمره المؤمنین: صفحه358 و العدد القویّه لدفع المخاوف الیومیّه: صفحه180.
ص:12

الْإِمامَهُ فیهِمْ قائِمَهٌ خاتَمُهَا الْمَهْدِیُّ إِلٰی یَوْمِ یَلْقَی اللَّهَ الَّذی یُقَدِّرُ وَ یَقْضی.

امامت در این افراد «قائمه» است (یعنی در وجود فرد یا افراد دیگری برپا نیست بلکه تنها در وجود این افراد برپا داشته شده) که پایان آن، در وجود مبارک مهدی (حضرت صاحب الأمر سلام الله علیه) است تا روزی که خداوندی را ملاقات نماید که تقدیر و قضاء می کند (یعنی روز قیامت)... .

تا اینکه فرمودند:

کُلُّ حَلالٍ دَلَلْتُکُمْ عَلَیْهِ وَ [کُلُّ] حَرامٍ نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ فَإِنّی لَمْ أَرْجِعْ عَنْ ذٰلِکَ وَ لَمْ أُبَدِّلْهُ، أَلا فَاذْکُرُوا وَ احْفَظُوا وَ تَراضَوْا وَ لا تُبَدِّلُوهُ وَ لا تُغَیِّرُوهُ.

هر حلالی که من شما را بدان رهنمون ساختم و هر حرامی که شما را از آن بازداشتم، از آن باور روگردان نشدم و آن را تبدیل به دیگری نکردم. بیدار باشید و (حلال و حرام را) یادآور شوید و

ص:13

حفظ کنید و بدان راضی باشید و آن را به دیگری تبدیل نکنید و تغییر ندهید.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

سپس فرمود:

وَ أَقیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ، أَلا وَ إِنَّ رَأْسَ أَعْمالِکُمْ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ، فَعَرِّفُوا مَنْ لَمْ یَحْضُرْ مَقامی وَ یَسْمَعْ مَقالی هٰذا، فَإِنَّهُ بِأَمْرِ اللَّهِ رَبّی وَ رَبِّکُمْ، وَ لا أَمْرَ بِمَعْرُوفٍ وَ لا نَهْیَ عَنْ مُنْکَرٍ إِلّا مَعَ إِمامٍ مَعْصُومٍ.

و نماز را اقامه کنید و زکات را بپردازید، امر به معروف و نهی از منکر کنید. آگاه باشید که بنیان و سَرور اعمال شما، امر به معروف و نهی از منکر است بنابراین به آنانی که اکنون حاضر نیستند و سخن مرا نمی شنوند، این پیام مرا بشناسانید زیرا که (ابلاغ) آن به فرمان خداوند، پروردگار من و شماست و هیچ امر به معروفی و نهی از منکری

ص:14

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

نیست مگر همراه با امام معصوم.

یعنی امر به معروف و نهی از منکر، هرگز مقرّر و محقّق نمی شود مگر با ایمان و معرفت و طاعت نسبت به امام و ولیّ معصوم، مگر همراه با ولایت و قبول امامت و زعامت ولیّ معصوم. این فرازی بسیار ارزشمند از فرمایش رسول الله است که توجّه بسیار می طلبد، برای فهمیدن آن، به خاطر بیاوریم کلام سیّدالشّهداء علیه السّلام را که درباره انگیزه قیام خویش نوشتند:

وَ أَنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِراً وَ لا بَطِراً وَ لا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً، وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلاحِ فی أُمَّهِ جَدّی صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أُریدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهٰی عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَهِ جَدّی وَ أَبی عَلِیِّ بْنِ أَبی طالِبٍ.(1)

من برای سرکشی، خوش گذرانی، فساد و ظلم (از

1- بحار الأنوار: جلد44 صفحه329 باب37.
ص:15

مدینه) بیرون نیامدم (و قیام نکردم) بلکه به منظور اصلاح در میان امّت جدم پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم، قیام نمودم. می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و مطابق با سیره جدّم رسول خدا و پدرم علیّ بن ابی طالب رفتار نمایم.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

ائمّه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین اصلِ معروف هستند معروف آن است که از ایشان آغاز و به ایشان منتهی شود، یعنی ورودگاه تمام خوبی ها، زانو زدن به درگاه امام و پایانِ آن، سر تسلیم فرود آوردن در برابر امام است؛ اصلِ منکر نیز دشمنان ائمه هستند. اگر سیّدالشّهداء فرمودند می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم، مهجور شدن معروف و معمول شدن منکر با کنار نهادن امام معصوم و پذیرش ولایت غیر معصوم، محقّق گشت؛

اینجاست که می فهمیم جایگاه قیام در برابر یزید لعنه الله،

ص:16

تنها مختص و ویژه سیّدالشّهداء علیه السّلام و تنها سزاوار و شایسته ایشان است زیرا پرچم فرازمند امر به معروف و نهی از منکر، تنها در کف امام معصوم قرار دارد.

به همین جهت است که کربلا صحنه رویارویی حق و باطل است و اینجاست که امر به معروف و نهی از منکر، جلوه نموده و معروف و منکر به تمام معنا خود را ابراز می دارند؛ تا چه بینش ورزد بیننده و چه حکم کند شنونده و چه عمل کند عامل.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

غدیر و یأس کفّار

ص:17

از نتایج بسیار مهمّ غدیر، یأس کافران است. رسول الله 23 سال ابلاغ رسالت فرمود، خداوند تعالی در هیچ یک از مواقع و مواضع نفرمود کافران ناامید شدند، امّا درباره غدیر می فرماید:

الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً(1)

امروز کافران از دین شما مأیوس شدند بنابراین از آنان نهراسید و تنها از (نافرمانی) من بترسید. امروز دینتان را برای شما کامل کردم و نعمت خویش بر شما تمام داشتم و برای شما این اسلام

1- سوره (5) المائده آیه4.
ص:18

(یعنی اسلام همراه با ولایت ائمّه اطهار) را به عنوان دین پسندیدم (و بدان راضی شدم).

خداوند نمی فرماید از شما مأیوس شدند، بلکه می فرماید از دین شما مأیوس شدند و این نشان می دهد که کافران برای نابود ساختن اسلام، نقشه ها و توطئه های بسیاری در سر داشتند. اندیشه کفّار چنین بود که چون پیامبر از دنیا برود، دین او نیز از میان می رود. در غدیر چه رخ داد که کافران را ناامید ساخت؟ روز غدیر، امامت و زعامت ائمّه اهل بیت علیهم السّلام اعلام شد و پیامبر بر این موضوع از مردم بیعت گرفتند. شمار بیعت کنندگان 120 هزار نفر بوده است که جمعیت زیادی است.

اعلان خلافت و امامت مولانا امیرالمؤمنین سلام الله علیه و برقراری نظام امامت برای اداره دین و دنیا و البته آخرت مردم، موجب یأس و ناامیدی کفّار شد. در واقع بدین وسیله

ص:19

تمام نقشه های کافران از اساس نابود گردید.

[نازنین رقیه* خادمه گل نرگس*]

در مناقب ابن شهرآشوب علیه الرّحمه می خوانیم که پیامبر مدت زمانی بود که از وفات خود سخن به میان می آورد و می فرمود: وَ قَدْ حانَ مِنّی خُفُوقٌ مِنْ بَیْنِ أَظْهُرِکُمْ همانا غیبت نمودن (رحلت) من از میان شما نزدیک شده است. و منافقین می گفتند: «اگر محمّد صلّی الله علیه و آله بمیرد، به یقین دین او تباه و نابود خواهد شد» (یعنی اضافه بر کافران، منافقان نیز به نابودی اسلام طمع داشتند) چون غدیر رخ داد، گفتند: «نقشه ما نقش بر آب شد» و آیه کریمه «الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا...» نازل شد.(1)

امّا آیا کافران از مسلمان نماها مأیوس شدند؟ در آیه شریفه آمده است از دین شما ناامید شدند، دینی که اساس

1- مناقب آل أبی طالب علیهم السّلام: جلد3 صفحه40.
ص:20

آن، امامت مولانا امیرالمؤمنین و ائمّه اهل بیت است، کافران از تعرّض به دین با ولایت شما مأیوس شدند. کافران از تعرّض به کسانی مأیوس گشتند که متدیّن به دین با ولایت هستند. آنان که در مسیر اهل بیت هستند، کسانی که نام مقدّس آنان «شیعه آل محمّد» و یا «آل محمّد» است: در تفسیر عیّاشی از جابر از امام باقر علیه السّلام است که درباره این آیه کریمه فرمودند:

یَوْمَ یَقُومُ الْقائِمُ عَجَّلَ اللَّهُ فَرَجَهُ یَئِسَ بَنُو أُمَیَّهَ فَهُمُ الَّذینَ کَفَرُوا یَئِسُوا مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِمُ السَّلامُ.(1)

روزی که قائم آل محمّد عجّل الله فرجه قیام کند؛ بنی امیّه ناامید می شوند؛ آنان هستند که نسبت به ولایت ائمّه کافر و از (نابود ساختن) «آل محمّد» علیهم السّلام مأیوس شدند.

1- تفسیر العیّاشی: جلد1 صفحه292 حدیث19.
ص:21