امام علی علیه السلام بزرگ مردی ناشناخته

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

مقدمه

می خواهیم از بزرگ مردی ناشناخته سخن بگوییم که با هر دسته از مردم به مرام خود سخن می گفت و برخورد می نمود؛ با متفکران از منظر بلندی فکرشان، با نیکوکاران از جهت نیکیِ عملشان، با دانشمندان به علم بی پایانشان، با محققان از حیث تحقیق و کاوش مستمرشان، با محبّت پیشگان از نظر مهر و عطوفت شان، با بی رغبتان به دنیا از سیره زهد و بی رغبتی شان، با مصلحان اجتماعی از شیوه اصلاحات شان، با دردمندان از درد فراوان شان، با ستم دیدگان از احساس مظلومیت شان، با ادیبان با ادب شان، با قهرمانان از نظر شجاعتشان، با شهیدان به درجات والایشان و با انسانیتِ هر زمانی به آنچه که آن را شرف می بخشد و بلند مرتبه می سازد، برخورد می کرد.

او که دانشمندی بی همتا، ادیبی یگانه، مدیری لایق، فرمانروا و رهبری توانا است، به سوی تو می آید تا احساسات انسانی تو را تحریک کرده، به

ص:7

جنب و جوش درآورد و این احساس و عاطفه شادی آفرین را در اعماق دل و جان تو جای دهد که: «برخورد تو با مردم، باید به آرامی و مهربانی باشد. کسی را که به تو ستم کرده، ببخشی و به کسی که تو را محروم ساخته، عطا کنی و با کسی که با تو قطع رابطه نموده، پیوند کنی و با آنکه نسبت به تو دشمنی ورزیده، مدارا کنی».

آری، می خواهیم از تنها فرمانروایی بگوییم که به خاطر مردم لحظه ای آرام نگرفت و در تمام عمر حتّی یک بار هم غذایی سیر نخورده و درهمی ذخیره نساخته است؛ چرا که شاید در گوشه ای از سرزمین وسیع تحت فرمانروایی اش، گرسنه ای باشد که هیچ گاه سیر نشده است، و حتی به فرزندان و یاران خود نیز توصیه می کند که غیر از این راه و روش را نپیمایند. از برادر خود به خاطر یک دینار که از بیت المال بدون دلیل خواست، بازخواست می کند. و یاران خود را برای تکّه نانی که به رشوه از ثروتمندی گرفته و خورده اند، محاکمه می کند. به فرماندار خود در اهواز پیغام می دهد: «به خدا سوگند! اگر خبردار شوم به بیت المال مسلمین خیانت کرده ای، کم باشد یا زیاد، آن چنان کار را بر تو سخت می گیرم که بیچاره، خسته و ناتوان گردی».

و مسؤول دیگری را با این سخن کوتاه و نغز می ترساند که:

«به من خبر رسیده زمین را درو و هرچه زیر پایت بوده غصب کرده ای

ص:8

و آنچه را به دستت رسیده خورده ای، باید حساب پس دهی و اوضاع مالی ات را برای من گزارش نمایی».

او تنها امیری است که در زمان ریاستش به دست خود آسیاب می چرخانده و کفش خود را به دست خود وصله می زند.

او یگانه عادلی است که همیشه بر پایه حقّ عمل می نمود، حتی اگر همه مردم روی زمین علیه او متّحد می شدند و دشمنان، دشت و بیابان را پر می ساختند؛ زیرا عدالت، همچون خونی که در رگ هایش و روحی که در جسمش جریان داشت، با اخلاق او پیوند خورده بود.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

دوستان را کجا کنی محروم

او که مبارزی دلاور و شجاع و در عین حال مهربان بود، لشکریان دشمن را بدین خاطر که انسانند دوست می داشت و آن چنان در این مهرورزی پیش می رود که به یاران خود توصیه می کند: «تا جنگ را شروع نکرده اند با آنها نجنگید و اگر به یاری خدا بر آنها پیروز شدید، آن کسی را که به شما پشت کرده نکشید و آن را که فرار می کند تعقیب ننمایید، زخمی شدگان را مرهم نهید و یاری شان نمایید و به زنان شان آزار نرسانید».

هنگامی که بر دشمنان خود تسلط می یافت، آنان را برای نوشیدن آب بر سر همان رودی دعوت می کرد که قبلاً خود آنها مسلمانان را از آن محروم کرده بودند و به یاران خود می گفت: «پاداش مجاهدی که در راه خدا شهید

ص:9

گردد، بیشتر از آن کسی نیست که قدرت انتقام داشته؛ ولی گذشت نموده و ببخشد. شاید کسی که از اشتباه دیگران می گذرد از فرشتگان باشد».

آن حضرت از شدّت مهربانی، در مورد قاتل خود نیز سفارش نموده و می گوید: «اگر او را ببخشید به پرهیزکاری نزدیک تر است».

و اوست تنها سیاست مداری که به جای تمسک به هر حیله ای برای پیروزی، می گوید: «کسی که گناه و زشتی بر او غلبه داشته باشد، پیروز نیست و آن کس که با خدعه و نیرنگ بر دیگران غلبه نماید، در واقع شکست خورده است».

ایشان در حالی که از بدی های دیگران، حتی دشمنانش چشم پوشی می کرد، یادآوری می نمود: «بهترین عمل مردان شریف، چشم پوشی از بدی های دیگران است».

او که رهبر بیش از پنجاه کشور از شرق آسیا تا غرب اروپا و از آنجا تا انتهای قاره آفریقا بود، از تمام قدرت ها و ثروت های حکومتش دست کشید، با آن که می توانست همانند حاکمان و فرمانروایان دیگر به فکر خود و خویشانش باشد. دنیا هم با تمام زر و زیورش نتوانست لحظه ای او را فریب دهد و او در حالی که از ساده ترین امکانات دنیوی نیز دل کنده بود، خطاب به دنیا و زیورهای دنیوی می گفت: «ای دنیا! به سوی دیگری رو کن که من تو را سه طلاقه نموده ام!»

دشمنان خود را با برخوردی نیکو، پند و اندرز می داد. هنگامی که به او

ص:10

ناسزا می گفتند، یاران خود را به خویشتن داری دعوت کرده و می گفت: «برادر خود را با نیکی کردن توبیخ کن، و با نیکوکاری بازگردان».

و زمانی که به او پیشنهاد می دادند برای حفظ حکومتش با بعضی از تبه کاران کنار آید، می گفت: «دوست تو کسی است که تو را از زشتی بازدارد و دشمن تو کسی است که تو را اغفال کرده و فریب دهد».

و پس از آن ادامه می داد: «راستی را بر دروغ ترجیح ده؛ اگر چه بر ضدّ تو باشد».

و او که پیشوایی دینی و رهبری مذهبی بود، به فرمانداران خود توصیه می کرد: «به هیچ گروهی از مردم ظلم نکنید حتی با مخالفانی که هم عقیده تو نیستند، چرا که مردم یا برادر دینی تواَند، یا انسانی همانند تو. آن چنان از آنان گذشت کرده و چشم پوشی نمایید که دوست دارید خداوند از عیب شما چشم پوشی کرده و گناه تان را ببخشد».

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

بشارت راهب یمامه

از کرامات امام علی علیه السلام این است که راهب یمامه، ابوطالب را به میلاد وی بشارت داد و به او گفت: به زودی فرزندی از تو به وجود می آید که مهتر اهل زمانش می شود، و اوست ناموس بزرگ(1) و در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله،

ص:11

1- 1. ناموس به معنی صاحب سرّ آمده، شاید مُراد راهب این بوده که صاحب سرّ خداست و نیز نصاری جبرئیل را ناموس اکبر می گویند؛ بنابراین معنی شاید مرادش این بوده که این لقب برای علی علیه السلام سزاوارتر است.
او بازو و یاور، داماد و وزیر وی است و من زمان او را درک نمی کنم و چون او را ببینی سلام مرا به وی برسان و نزدیک است که من هم او را ببینم (یعنی زمان من به او نزدیک است و ممکن است من هم ملاقاتش کنم).

و چون امیرالمؤمنین علیه السلام به دنیا آمد، ابوطالب رفت تا او را خبر کند، دید از دنیا رفته است، برگشت نزد فرزندش علیه السلام و او را گرفت و بوسید. امیرالمؤمنین علیه السلام بر او سلام کرد و گفت: ای پدر! از نزد آن راهب دندان شکسته ای که تو را به ولادت من بشارت داد، آمدی؟ و قصّه راهب را بر او نقل نمود. پدرش ابوطالب گفت: راست گفتی ای ولیّ خدا!(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

تهنیت خداوند

حضرت رسول صلی الله علیه وآله در ضمن حدیثی فرمود: «همانا جبرئیل هنگام ولادت علی علیه السلام عرضه داشت: ای محمّد! حقّ تعالی تو را سلام می رساند و تهنیت و مبارک باد می گوید، تو را به سبب ولادت برادرت، پسرعمویت، و وزیر و جانشینت». تا اینکه پیامبر فرمود: «همانا من برترین انبیا هستم، و علی علیه السلام برترین اوصیاست و او جانشین من است بر تمام مسلمین».(2)

جندب بن جناده «ابوذر غفاری» از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده: آن حضرت در حدیثی طولانی از حضرت رسول صلی الله علیه وآله نقل نمود که آن

ص:12

1- 2. اثبات الهداه، ج 4، ص 563؛ مشارق أنوار الیقین، الحافظ رجب البرسی، ص 115.
2- 3. اثبات الهداه، ج 3، ص 667.
بزرگوار در ضمن آن فرمود: «حبیب من جبرئیل هنگام ولادت علی علیه السلام بر من نازل شده، گفت: ای حبیب خدا! خداوند سلامت می رساند و می فرماید: این هنگام پیدایش نبوّت تو و بالا بردن درجه و آشکار شدن پیامبری تو است؛ چون به واسطه علی بن ابی طالب، برادر و خلیفه ات و کسی که پشتت را بدان محکم کرده و نامت را به سبب او بلند کردم، کمک و یاری ات نمودم. تا اینکه فرمود: شما را به خدا آیا می دانید که من افضل پیغمبران و وصی من افضل اوصیا است».(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

آیات قرآن در توصیف علی بن ابی طالب علیه السلام

خطیب بغدادی (ابوبکر احمد بن علی) از اسماعیل بن جعفر (راوی موثق) ... از ابن عباس نقل کرده است: در قرآن سیصد آیه درباره علی بن ابی طالب نازل شده است.(2) برخی از قدما مانند طبری و ابونعیم رساله هایی به نام «ما نزل من القرآن فی علی» تألیف نموده اند.

همچنین ابن حجر(3) و شبلنجی(4) از ابن عساکر، از ابن عباس موضوع سیصد آیه را درباره علی علیه السلام نقل کرده اند. به چند آیه اشاره می کنیم:

ص:13

1- 4. اثبات الهداه، ج 3، ص 667؛ ینابیع الموده للقندوزی، ج 1، ص 233، ح 12 عن المناقب عن الصادق علیه السلام.
2- 5. تاریخ خطیب بغدادی چاپ بیروت، ج 6، ص 221.
3- 6. الصواعق المحرقه، ص 76.
4- 7. نور الأبصار، ص 73.
1 - «فَتَلَقّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ»؛(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

«آدم ابوالبشر کلماتی را از پروردگارش دریافت کرد»؛ که مقصود از این کلمات، محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین هستند.

2 - «إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»؛(2)

«جز این نیست که خداوند اراده کرده است پلیدی را از شما اهل بیت بیرون ببرد و شما را پاکیزه گرداند»؛ که مقصود از اهل بیت علیهم السلام، علی و فاطمه و حسن و حسین هستند.

3 - «فَمَنْ حآجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جآءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْنآءَنا وَأَبْنآءَکُمْ وَنِسآءَنا وَنِسآءَکُمْ وَأَنفُسَنا وَأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ»؛(3)

«هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی

ص:14

1- 8. بقره، آیه 37؛ ابن النجار از ابن عباس و کنزالعمال، ج 1، ص 234؛ نقل از فضائل الخمسه، ج 1، ص 170 و الدر المنثور تفسیر آیه فتلقی آدم و مسند الفردوس، دیلمی نقل از فضایل الخمسه، ج 1، ص 171: مقصود از کلمات محمّد علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام است.
2- 9. احزاب، آیه 33. احمد محمّد صبحی در کتاب نظریه الامامه لدی الشیعه الاثنا عشریه تحلیل فلسفی للعقیده، ص 181 می گوید: پیشوایان تفسیر ثبت کرده اند که این آیه درباره علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام است، مانند سیوطی در الدرالمنثور، ج 5، ص 199 و فخررازی در تفسیر کبیر، ج 6، ص 783 و ابن حجر عسقلانی در الاصابه، ج 4، ص 497 و حاکم در مستدرک و ذهبی در تلخیص، ج 3، ص 146 و احمد بن حنبل، ج 3، ص 259.
3- 10. سوره آل عمران، آیه 61.
با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آن گاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم». که در این آیه نفس علی علیه السلام به منزله نفس پیامبرصلی الله علیه وآله آمده است.(1)

4 - «اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَیُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَهُمْ راکِعُونَ»؛(2)

ص:15

1- 11. در این داستان پیامبر اکرم نفس خود را تطبیق به امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب نموده است. بعضی منابع این تطبیق عبارتند از: صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابه، فضائل علی بن ابی طالب؛ صحیح ترمذی، ج 2، ص 300 و ص 166؛ مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 185؛ الدرّ المنثور سیوطی، در تفسیر آیه مباهله. سیوطی می گوید: این روایت را ابن المنذر نیز نقل می کند؛ مستدرک حاکم، ج 3، ص 150؛ سنن بیهقی، ج 7، ص 63؛ تفسیر کشّاف زمخشری، تفسیر آیه مباهله؛ تفسیر فخر رازی، تفسیر آیه مباهله؛ تفسیر ابن جریر طبری، ج 3، ص 212؛ اسباب النزول واحدی، ص 75؛ الصواعق المحرّقه، ابن حجر عسقلانی، ص 93؛ تفسیر بیضاوی، ج 3، ص 70. این منابع را به عنوان نمونه متذکر شدیم و تعبیر شبلنجی این است که همه مفسّرین «انفسنا» را بر محمّد و علی علیهما السلام تطبیق کرده اند.
2- 12. مائده، آیه 55؛ جمعی از پیشوایان تفسیر و نقل کنندگان آثار نبوی این آیه را هم درباره علی بن ابی طالب علیه السلام می دانند، مانند سیوطی در الدرالمنثور، ج 2، ص 293، فخر رازی در تفسیر کبیر، ج 3، ص 13. ابن جریز در تفسیر، ج 6، ص 165. بیضاوی، ج 2، ص 165، شیخ محمّد عبده... نقل از نظریه الامامه لدی الشیعه الاثنا عشریه، احمد محمود صبحی، ص 186. درست است که بعضی از علمای اهل سنّت در انطباق بعضی از آیات مزبوره، یا در نتیجه ای که ما از آیات در نظر داریم، مناقشه کرده اند، ولی همه؟! و گروه فراوانی از اهل سنّت در دلالت آیات مزبوره، به مقام والای علی علیه السلام اتفاق نظر دارند و می توان گفت: اگر با تمسک به آیات مزبوره، شخصیت دیگری منفی تلقی نمی شد، آن بعض مخالف هم به گروه دوم می پیوستند. می توان اتفاق نظر همه مسلمانان را درباره آیات مزبوره، به این نحو بیان کرد که اگر خداوند متعال نام علی را با صراحت کامل در آیات مورد بحث می برد، نسبت آن امتیازات که در آیات آمده است، به یک شخصیت شایسته ای داده می شد، زیرا روایاتی که از پیامبر اکرم درباره علی علیه السلام متواتراً نقل شده است، یا به طور مستقیم آن امتیازات را برای علی علیه السلام اثبات کرده است، یا به طور غیر مستقیم.
«جز این نیست که ولیّ شما خدا و رسول او و کسانی هستند که ایمان آورده اند و کسانی که نماز را برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند».

کسی که در حال رکوع زکات داده است، علی علیه السلام است.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

حسان بن ثابت، داستان زکات در رکوع را در اشعار خود چنین آورده است:

فانت الذی أعطیت إذا أنت راکع

فدتک نفوس القوم یا خیر راکع

بخاتمک المیمون یا خیر سیّد

ویا خیر شار ثم یا خیر بایع

فأنزل فیک اللَّه خیر ولایه

وبینها فی محکمات الشرایع(1)

عهد خدا

وجود مبارک رسول خداصلی الله علیه وآله در ضمن حدیثی فرمود: «پروردگارم درباره علی علیه السلام کلماتی به من سفارش نموده، حضرت حقّ تعالی فرمود: ای محمّد! عرضه داشتم: لبّیک پروردگارم! فرمود: همانا علی علیه السلام فرمانروای مؤمنان و پیشوای متّقیان و زمامدار سفید رویان نورانی و رئیس و پیشوای

ص:16

1- 13. مناقب - خطیب خوارزمی، ص 178 و تذکره؛ سبط ابن الجوزی، ص 10 به نقل از الغدیر، ج 2، ص 58 و 59 چ 2.
مؤمنان است. و او کلمه ای است که بر پرهیزکاران لازم کرده ام؛ چون آنها اهل آن بودند و بدان سزاوارتر. پس علی علیه السلام را به این معنی مژده بده».(1)

ابن ابی نصر می گوید: از حضرت ابوالحسن الرضاعلیه السلام درباره فرمایش خداوند - جلّ جلاله - که می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا بپرهیزید و با راستگویان باشید».(2) پرسش نمودم، آن حضرت فرمود: «راست گویان ائمه علیهم السلام می باشند و صدّیقون (که در قرآن ذکر شده است، نیز آنهایند) به سبب فرمان برداریشان (از اوامر پروردگار که پیغمبران آورده اند. یا مقصود این است که شیعیان ایشان به سبب فرمان برداری از ایشان از زمره صدّیقان می باشند».(3)

خورشید طالع

در ضمن حدیثی طولانی از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل شده: آن حضرت فرمود: «چون علی علیه السلام به دنیا آمد، زمین به نور او روشن گشت، و روشنی ستارگان دو برابر شد، و مانند خورشید طالع بود، و بر زمین سجده کرد: گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، و محمّد پیغمبر خدا است، و علی علیه السلام وصیّ پیغمبر است، خداوند نبوّت را به محمّد و وصایت را به من ختم

ص:17

1- 14. اثبات الهداه، باب عاشر، ج 652، ص 570؛ الکافی، الکلینی، ج 1، ص 443؛ الحاکم النیسابوری فی المستدرک، ج 3، ص 137، مجمع الزائد، الهیثمی، ج 9، ص 121.
2- 15. سوره توبه، 120.
3- 16. اثبات الهداه، ج 2، باب 9، ح 8، ص 252.
فرمود، و من امیرالمؤمنین ام». سپس (راوی) گوید: آن حضرت سخنانی طولانی با پدر و مادرش و زن های دیگر گفت.(1)

وقتی علی علیه السلام متولد شد، حضرت رسول صلی الله علیه وآله او را گرفت، و علی علیه السلام به یگانگی خدا، و نبوّت پیغمبر، شهادت داد و صحفی که خداوند نازل کرده بود، خواند، و کلامی طولانی (با آن حضرت) داشت.(2)

رسول خداصلی الله علیه وآله در ضمن حدیثی فرمود: «ای علی! تو امیرمؤمنان و پیشتاز نورانیان می باشی و تو پدر دو سبط من و پدر امام های نُه گانه از صلب حسینی، و مهدی این امّت از ماست».(3)

نامش قرین نام پیامبرصلی الله علیه وآله

اشاره

«ای علی! در چهار جا نام تو را با نام خودم مقرون و همراه دیدم. پس دوست داشتم که به آن نگاه کنم، همانا من زمانی که در مسیر معراج به سوی آسمان به بیت المقدس رسیدم، یافتم که بر سنگ آن نوشته بود: لا إله إلاّ اللَّه، محمّد رسول اللَّه، او را به کمک وزیرش حمایت نموده و یاری اش می نمایم. پس به جبرئیل گفتم: وزیر من کیست؟ گفت: علی بن ابی طالب علیه السلام. چون به سدره المنتهی رسیدم، یافتم که بر آن نوشته بود: همانا من خدایی هستم که غیر از من خدایی نیست، محمّد اختیار شده از

ص:18

1- 17. اثبات الهداه، ج 4، ص آخر.
2- 18. اثبات الهداه، ج 4، ص آخر.
3- 19. اثبات الهداه، ج 2، باب 9، ص 548؛ بشاره المصطفی، ص 101.
تمام آفریده هایم می باشد که او را به کمک وزیرش حمایت و یاری می نمایم. به جبرئیل گفتم: وزیر من کیست؟ گفت: علی بن ابی طالب علیه السلام. چون از سدره المنتهی گذشتم، به عرش رسیدم. یافتم که بر پایه هایش نوشته بود: من خدای یگانه ام که غیر از من خدایی نیست. محمّد حبیب و دوست من است، او را حمایت و تقویت نمودم به کمک وزیرش. چون سرم را به طرف بالا بردم، دیدم بر باطن عرش نوشته بود: من خدای یگانه ام. محمّد بنده و رسول من است. او را به وسیله وزیرش حمایت نموده و به وسیله او یاری اش می کنم».(1)

ندای الهی

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «چون روز قیامت شود، از داخل عرش خدا، منادی ندا کند: کجاست خلیفه خدا در زمین او؟ پس حضرت داود برخیزد، خطاب از جانب خداوند رسد: تو را اراده نکردیم؛ هرچند تو نیز جانشین خدایی. پس دوباره ندا آید: کجاست جانشین خدا در زمین؟ پس امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام برخیزد، آن گاه ندا آید از جانب خداوند عزّوجلّ: ای گروه مردم! این علی بن ابی طالب است که جانشین خداست در زمین او، و حجّت خداست بر بندگان او، پس هرکه در دنیا دست به دامان او زده، اکنون هم دست به دامانش زند و به دنبالش در درجات بلند بهشت وارد شود».(2)

ص:19

1- 20. بحارالأنوار، ج 27، ص 3؛ الخصال للشیخ الصدوق، ص 207؛ من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 374.
2- 21. اثبات الهداه، ج 4، باب عاشر، ص 14 - 13، الأمالی للشیخ المفید، ص 285، الشیخ الطوسی فی الأمالی، ص 63؛ مناقب آل ابی طالب، ج 2، ص 262.
شایسته برادری با پیامبر

قسمت اول

ترمذی به سند خود از ابن عمر روایت کرده که گفت: رسول خداصلی الله علیه وآله میان اصحابش پیمان برادری و اخوّت برقرار کرد، علی علیه السلام گریان نزد رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و عرضه داشت: یا رسول اللَّه! میان اصحابت برادری برقرار کردی و مرا با احدی برادر نکردی؟ رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «تو برادر منی در دنیا و آخرت».(1)

ابن ماجه به سند خود از عباد بن عبد اللَّه از علی علیه السلام روایت کرده که گفت: «من برادر رسول خدا و من صدیق اکبرم، هرکس بعد از من چنین ادعایی کند کذّاب است، من هفت سال قبل از سایر مردم نماز خواندم».(2)

این حدیث را حاکم(3) و ابن جریر طبری(4) و نسائی(5) به طور اختصار و متقی(6) آورده اند و گفته ابن ابی شیبه، و نسایی در خصایص و ابن ابی عاصم در السنّه و عقیلی و حاکم و ابونعیم در المعرفه روایت کرده اند و متقی نیز آن را آورده(7) و در آخرش گفته؛ احدی بعد از من این را نمی گوید مگر آن که دروغگو باشد، پس مردی چنان ادعایی کرد و دیوانه شد (نقل از عدنی). محب طبری هم از قلعی نقل کرده است.(8)

ص:20

1- 22. صحیح ترمذی، ج 2، ص 299.
2- 23. صحیح ابن ماجه، ص 12.
3- 24. المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 111.
4- 25. تاریخ طبری، ج 2، ص 56.
5- 26. خصایص نسایی، ص 3 و 18.
6- 27. کنز العمال، ج 6، ص 394.
7- 28. کنزالعمال، ج 6، ص 394.
8- 29. الریاض النضره، ج 2، ص 155.
حاکم به سند خود از ابن عمر روایت کرده که گفت: رسول خداصلی الله علیه وآله میان اصحابش برادری انداخت، عمر و ابوبکر را برادر هم کرد، طلحه و زبیر را با هم، و عثمان بن عفان با عبد الرحمان بن عوف برادر کرد، علی علیه السلام عرضه داشت: یا رسول اللَّه! میان اصحابت برادری برقرار کردی، پس برادر من کیست؟ فرمود: «یا علی! آیا راضی نیستی که من برادر تو باشم؟ ابن عمر می گوید: علی مردی جَلد و شجاع بود، عرضه داشت: بله یا رسول اللَّه! حضرت فرمود: پس تو برادر من هستی هم در دنیا و هم در آخرت.(1)

حاکم به سند خود از ابن عباس روایت کرده که گفت: علی علیه السلام در زمان حیات رسول خداصلی الله علیه وآله می فرمود: خدای - عزّوجلّ - می فرماید: «أَفَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ»؛(2) «آیا اگر او بمیرد و یا کشته شود به عقب بر می گردید؟ به خدا سوگند ما به عقب خود برنمی گردیم». با اینکه خدا ما را هدایت کرده، به خدا سوگند اگر آن جناب از دنیا برود و یا کشته شود، در همان راهی که او قتال می کرد، قتال می کنم، تا کشته شوم، به خدا سوگند! من برادر او و ولیّ او و پسرعموی او و وارث علم اویم، کیست که سزاوارتر از من باشد.(3)

این حدیث را نسایی(4) و محب طبری(5) نیز روایت کرده و او گفته که

ص:21

1- 30. مستدرک الصحیحین، ج 3، ص 14.
2- 31. آل عمران، ص 144.
3- 32. مستدرک الصحیحین، ج 3، ص 126.
4- 33. خصایص النسایی، ص 18.
5- 34. الریاص النضره، ج 2، ص 226.
احمد آن را در مناقب خود آورده و هیثمی نیز آن را روایت کرده(1) و گفته: طبرانی آن را روایت کرده و رجال او صحیح است.

حاکم به سند خود از اسماء بنت عمیس روایت کرده که گفت: در زفاف فاطمه دختر رسول خدا حاضر بودم، همین که صبح شد رسول خدا کنار درب منزل آمد و گفت: ای امّ ایمن بگو علی بیاید، امّ ایمن گفت: با اینکه علی علیه السلام برادر تو است، چطور دختر به او دادی؟ فرمود: بله ای امّ ایمن! آن گاه علی علیه السلام آمد، رسول خدا آبی بر او پاشید و دعایش کرد، بعد فرمود: بگو فاطمه علیها السلام بیاید، فاطمه علیها السلام از خجالت درست نمی توانست راه برود، پاهایش می لغزید، رسول خدا به او فرمود: آرام باش که تو را به محبوب ترین اهل بیتم شوهر دادم.(2)

ابن سعد هم در طبقات خود حدیثی در تزویج علی علیه السلام به فاطمه علیها السلام آورده و در آن آمده: رسول خداصلی الله علیه وآله در زد، امّ ایمن رفت و در را باز کرد، رسول خداصلی الله علیه وآله پرسید: برادرم اینجاست؟ امّ ایمن گفت: چگونه برادر تو است با اینکه دخترت را به او دادی؟ فرمود: او چنین است (تا آنجا که فرمود:) «ای فاطمه! در حق تو کوتاهی نکردم؛ زیرا تو را به محبوب ترین اهل بیتم تزویج کردم». و همین روایت را ابن سعد در صفحه پانزده نیز با مختصر اختلافی آورده.

ص:22

1- 35. مجمع الزوائد هیثمی، ج 9، ص 205.
2- 36. المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 159.
نسائی در سنن کبری از اسماء بنت امیس این حکایت را این گونه نقل می کند که در هنگام تزویج فاطمه دختر رسول خداصلی الله علیه وآله با علی علیه السلام حاضر بودم، هنگام صبح پیامبرصلی الله علیه وآله درب خانه را کوبید و امّ ایمن درب را به روی پیامبر خداصلی الله علیه وآله گشود، پس پیامبرصلی الله علیه وآله به امّ ایمن فرمود: برادرم را نزد من بیاورید امّ ایمن عرض کرد: یا رسول اللَّه صلی الله علیه وآله! چگونه به برادرت دخترت را تزویج می کنی؟ پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: بله ای امّ ایمن، و همه زنان که در آنجا حاضر بودند خود را کنار کشیدند، اسماء بنت امیس نیز می گوید: من نیز خود را در گوشه ای پنهان کردم، پس علی آمد و پیامبر برای علی دعا کرد و از آبی که نزد خود داشت مقداری بر صورت علی پاشید، سپس دخترش فاطمه را طلبید، زهراعلیها السلام به صورتی که گویای حیا بود، نزد رسول خداصلی الله علیه وآله آمد. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: دخترم تو را به ازدواج محبوب ترین اهل بیت خودم درآوردم و برای دخترش دعا کرد و مقداری از آب نیز به صورت او پاشید.(1)

متّقی حدیثی در همین داستان آورده و در آن آمده: رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و فرمود: برادرم اینجاست؟ امّ ایمن گفت: برادرت؟ راستی برادرت؟ چگونه او برادر تو است، با اینکه دختر را به او دادی؟ فرمود: در عین حال.(2)

هیثمی هم حدیثی در همین داستان آورده، و در آن آمده: رسول خداصلی الله علیه وآله

ص:23

1- 37. سنن نسایی، ج 5، ص 143، ح 8509 .
2- 38. کنز العمال، ج 7، ص 113.
پرسید: برادرم اینجاست - یعنی علی علیه السلام - امّ ایمن گفت: برادرت؟ با اینکه دختر را به او دادی؟! هیثمی می گوید: این روایت را طبرانی هم آورده و در صفحه 209 همان کتاب حدیث دیگری آورده که رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و پرسید: برادرم اینجاست؟ - امّ ایمن که مادر اسامه بن زید و زنی حبشی، و خانمی صالحه بود - گفت: یا رسول اللَّه! این برادر تو است با اینکه دخترت را به او دادی؟ قبلاً رسول خدا میان اصحابش دو به دو عقد برادری برقرار کرده و علی علیه السلام را برادر خود ساخته بود، لذا رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: بله ای امّ ایمن! چنین چیزی می شود. و در صفحه 210 همان کتاب حدیث سومی آورده، که در آن آمده. پس رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: به امّ ایمن بگو برادرم بیاید. امّ ایمن پرسید: او برادر تو است با اینکه دخترت را همسرش کردی؟(1)

نسایی هم حدیثی در همین باره آورده و در آن آمده که: امّ ایمن نزدیک در رفت، رسول خداصلی الله علیه وآله پرسید: برادرم اینجاست؟ عرضه داشت: چگونه برادر تو است با اینکه دختر را به او دادی؟ فرمود: در همین حال برادر من است.(2)

احمد بن حنبل به سند خود از ربیعه ابن ناجذ از علی علیه السلام روایت کرده که فرمود: «رسول خداصلی الله علیه وآله بنی عبدالمطلب را دعوت کرد، در میان آنان جمعی

ص:24

1- 39. مجمع الزوائد، هیثمی، ج 9 ص 205.
2- 40. مسند امام احمد بن حنبل، ج 1، ص 159.
بودند که به تنهایی یک بره را می خوردند و سه مَن آب می نوشیدند، رسول خداصلی الله علیه وآله به قدر یک کیلو طعام درست کرده بود، همه از آن خوردند و سیر شدند و هنوز از آن طعام باقی مانده بود به طوری که گویی اصلاً دست نخورده. آن گاه دستور داد آب آوردند، همه از آن نوشیدند تا سیراب شدند تازه هنوز از آن مانده بود به طوری که گویی اصلاً دست نخورده و یا ننوشیده اند. پس فرمود: ای فرزندان عبد المطلب! من مبعوث شده ام به سوی شما به خصوص، و به سوی مردم به طور عموم، و شما از این معجزه آنچه را که باید بفهمید فهمیدید، حال کیست که با من بر این معنا بیعت کند، که مصاحب و برادر من باشد؟ علی می فرماید: هیچ کس بلند نشد - در حالی که از همه کوچک تر بودم - رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: بنشین و این پیشنهاد خود را سه بار تکرار کرد و در هر نوبت من برمی خاستم و او می فرمود: بنشین. در نوبت سوم دست خود به دست من نهاد و من با او بیعت کردم.(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

عهد خدا

وجود مبارک رسول خداصلی الله علیه وآله در ضمن حدیثی فرمود: «پروردگارم درباره علی علیه السلام کلماتی به من سفارش نموده، حضرت حقّ تعالی فرمود: ای محمّد! عرضه داشتم: لبّیک پروردگارم! فرمود: همانا علی علیه السلام فرمانروای مؤمنان و پیشوای متّقیان و زمامدار سفید رویان نورانی و رئیس و پیشوای

ص:16

1- 13. مناقب - خطیب خوارزمی، ص 178 و تذکره؛ سبط ابن الجوزی، ص 10 به نقل از الغدیر، ج 2، ص 58 و 59 چ 2.
مؤمنان است. و او کلمه ای است که بر پرهیزکاران لازم کرده ام؛ چون آنها اهل آن بودند و بدان سزاوارتر. پس علی علیه السلام را به این معنی مژده بده».(1)

ابن ابی نصر می گوید: از حضرت ابوالحسن الرضاعلیه السلام درباره فرمایش خداوند - جلّ جلاله - که می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا بپرهیزید و با راستگویان باشید».(2) پرسش نمودم، آن حضرت فرمود: «راست گویان ائمه علیهم السلام می باشند و صدّیقون (که در قرآن ذکر شده است، نیز آنهایند) به سبب فرمان برداریشان (از اوامر پروردگار که پیغمبران آورده اند. یا مقصود این است که شیعیان ایشان به سبب فرمان برداری از ایشان از زمره صدّیقان می باشند».(3)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

خورشید طالع

در ضمن حدیثی طولانی از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل شده: آن حضرت فرمود: «چون علی علیه السلام به دنیا آمد، زمین به نور او روشن گشت، و روشنی ستارگان دو برابر شد، و مانند خورشید طالع بود، و بر زمین سجده کرد: گواهی می دهم که معبودی جز خدا نیست، و محمّد پیغمبر خدا است، و علی علیه السلام وصیّ پیغمبر است، خداوند نبوّت را به محمّد و وصایت را به من ختم

ص:17

1- 14. اثبات الهداه، باب عاشر، ج 652، ص 570؛ الکافی، الکلینی، ج 1، ص 443؛ الحاکم النیسابوری فی المستدرک، ج 3، ص 137، مجمع الزائد، الهیثمی، ج 9، ص 121.
2- 15. سوره توبه، 120.
3- 16. اثبات الهداه، ج 2، باب 9، ح 8، ص 252.
فرمود، و من امیرالمؤمنین ام». سپس (راوی) گوید: آن حضرت سخنانی طولانی با پدر و مادرش و زن های دیگر گفت.(1)