از نگاه آفتاب: سیمای امام حسین علیه السلام در احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

فصل اول: سرور جوانان

پیامبراکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: فرشته ای آسمانی که مرا دیدار نکرده بود از خدا برای زیارتم اذن خواست، پس به من مژده داد که:
«إِنَّ ابْنَتِی فَاطِمَهَ سَیِّدهُ نِساء أَهْل الْجَنّه وَإِنَّ الْحَسَنَ وَالحُسَیْنَ سَیِّدَا شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ»؛(1)

«دخترم فاطمه سرور زنان بهشت است و حسن و حسین دو آقای جوانان اهل بهشت می باشند».
و در بعضی روایات این جمله نیز، از پیامبر صلی الله علیه و آله مذکور است:
«وَأَبُوهُمَا خَیْرٌ مِنْهُمَا»؛(2)
«و پدرشان از آنها بهتر است».
ص:9

---

1- طوسی، الامالی، ص 85؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 37، ص 39
2- حمیری قمی، قرب الاسناد، ص 111؛ ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقه، ص 119؛ مجلسی، بحارالانوار، ج 39، ص 90.
ص:

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

فصل دوم: او از من است
اشاره
رسول خدا صلی الله علیه و آله حسنین علیهما السلام را بسیار دوست می داشت و نسبت به آنها فوق العاده اظهار علاقه و عطوفت می کرد. روایات و تواریخ بر این اتّفاق دارند که آن حضرت صلی الله علیه و آله نسبت به علی، فاطمه و حسنین علیهم السلام از تمام مردم و نزدیکان خود اظهار مودّت بیشتری می نمود. دوستی آنها یک دوستی سادۀ پدر نسبت به فرزند نبود؛ بلکه ریشه در علائق، مبانی عمیق و یگانگی روحی داشت؛ نشانۀ یک اتّحاد و اتّصال ناگسستنی معنوی و توافق کامل فکری بود؛ ازاین رو پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمود:
«أَنَا سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمْتُمْ وَحَرْبٌ لِمَنْ حَارَبْتُمْ»؛(1)
«من با هرکس که با شما در صلح و سازش باشد در صلح و سازشم، و با هرکس که با شما در جنگ و نبرد باشد در جنگ و نبرد هستم».
یک اتّصال واقعی روحی، و همفکری تمام عیار و یگانگی خالص، لازم است تا پیغمبر صلی الله علیه و آله آن را این گونه شرح دهد. جملۀ
«أَنَا سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمْتُمْ وَحَرْبٌ لِمَنْ حَارَبْتُمْ» صریح در این است که طرز تفکر، سلوک و روش آنها با سلوک و روش پیغمبر صلی الله علیه و آله یکی است، و هیچ گونه تفاوتی ندارد. کردار، رفتار، جنگ و صلح آنها دقیقاً همان کردار، رفتار، جنگ و صلح رسول خدا صلی الله علیه و آله است.
ص:11

---

1- ابن ماجه قزوینی، سنن، ج 1، ص 52؛ ترمذی، سنن، ج 5، ص 360؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج 3، ص 40.
زمانی که این اخبار را مطالعه می کنیم و از شدّت علاقه و دوستی پیامبر صلی الله علیه و آله به امام حسین علیه السلام آگاه می شویم، نباید فراموش کنیم که گویندۀ این کلمات و الفاظ، پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله است. او کسی است که در دورۀ زندگانی با گزافه گویی، سخنان دور از حقیقت و مدح بیجا مبارزه داشت؛ سخنان و کارهایش برای بشر حجّت، قانون و شریعت بود و آنچه فرمود، ترجمان حقیقت است.
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله غیر از فاطمه علیها السلام دختران دیگر، و غیر از علی علیه السلام نیز عموزاده ها و خویشاوندان بسیاری داشت، پس چرا این همه اظهار علاقه و محبّت، مخصوص فاطمه علیها السلام و علی علیه السلام و فرزندان آنها بود؟ و چرا پیغمبر صلی الله علیه و آله از میان همۀ کسان و اصحاب خود، آنها را برگزید؟ زیرا این چهار تن نمایندۀ صفات، روحیات، اخلاق و کمالات او بودند.

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

خدا او را دوست دارد

ازجمله احادیثی که از دوستی و علاقۀ پیغمبر صلی الله علیه و آله حکایت می نماید، حدیث یعلی بن مرّه است. اصحاب در خدمت پیغمبر صلی الله علیه و آله به مجلس میهمانی رهسپار شدند؛ ناگاه به حسین علیه السلام برخورد نمودند که در کوچه، بازی می کرد. پیغمبر صلی الله علیه و آله جلوی همراهان رفت و دست های خود را گشود، کودک از این سوی به آن سوی می گریخت و پیغمبر صلی الله علیه و آله او را می خندانید تا وی را گرفت؛ پس یک دست بر زیر چانه حسین علیه السلام و دست دیگر را پشت سر او گذارد و او را بوسید و فرمود:
ص:12
«حُسَیْنٌ مِنِّی وَأَنَا مِنْهُ أَحَبَّ اللهُ مَنْ احَبَّ حُسَیْناً، حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الْأَسْبَاطِ»؛(1)
«حسین از من است و من از حسینم. خدا دوست دارد کسی را که حسین را دوست داشته باشد. حسین، سبطی از اسباط است».

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

و نیز همین حدیث شریف را بخاری(2) ، ترمذی(3) ، ابن ماجه(4) و حاکم(5) به این لفظ روایت می نمایند.
بعد از آنکه شرباصی از قاموس نقل می کند که:
«حُسَیْنٌ سِبْطٌ مِنَ الْأَسْباطِ: امَّهٌ مِنَ الْأُمَمِ».
می نویسد: معنای «سبط»، جماعت و قبیله است و شاید معنای حدیث این باشد که حسین در رفعت و بلندی مقام، مرتبۀ یک امّت را دارد؛ یا اینکه اجر و ثواب کاری که از او صادر شده به اندازۀ اجر یک امّت است».(6)
او را می بوسید
پیغمبر صلی الله علیه و آله به فاطمه علیها السلام می فرمود:
ص:13

---

1- ابن ابی شبیه کوفی، المصنف، ج 7، ص 515؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج 3، ص 33؛ ج 22، ص 274.
2- بخاری، الادب المفرد، ص 85.
3- ترمذی، سنن، ج 5، ص 324.
4- ابن ماجه قزوینی، سنن، ج 1، ص 51.
5- حاکم نیشابوری، المستدرک، ج 3، ص 177.
6- شرباصی، حفیده الرسول، ص 40.
«اُدْعِی لِی إِبْنَیّ فَیَشُمُّهُمَا وَیَضُمُّهُمَا إِلَیْهِ»؛(1)
«پسرهایم را برایم بخوان (صدایشان کن تا پیش من بیایند) پس آنها را می بویید و به خود می چسبانید».

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

او را دوست دارم
در آثار دوستی حسین علیه السلام همین بس که خاتم پیامبران فرمود:
«اَللَّهُمَّ إِنِّی احِبُّ حُسَیْناً فَأَحِبَّهُ، وَأَحِبَّ مَنْ یُحِبُّهُ»؛(2)
«خدایا! من حسین را دوست می دارم، پس دوست بدار او را و هرکس که او را دوست می دارد».
ابن ابی شیبه نیز از آن حضرت صلی الله علیه و آله روایت کرده که فرمود:
«اَللَّهُمَّ إِنِّی احِبُّهُمَا فَأَحِبَّهُمَا وَأَبْغِضْ مَنْ یُبْغِضُهُمَا (أَبْغَضَهُمَا)»؛(3)
«خدایا! من حسن و حسین را دوست می دارم، پس دوست بدار آنها را، و دشمن بدار هرکس که آنها را دشمن می دارد».
ابوالحسن بن ضحّاک از ابوهریره روایت می کند که، گفت:
ص:14

---

1- ابویعلی موصلی، مسند، ج 7، ص 274؛ ترمذی، سننن، ج 5، ص 323؛ مغربی، شرح الاخبار، ج 3، ص 113؛ طبری، ذخائرالعقبی، ص 122-123.
2- مناوی، کنوزالحقائق، ج 1، ص 44.
3- ابن ابی شیبه کوفی، المصنف، ج 7، ص 513 511؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج 3، ص 49؛ قندوزی، ینابیع الموده، ج 2، ص 71.
رَأیْتُ رَسُولَ اللهِ یَمْتَصُّ لِعَابَ الْحُسَیْنِ کَمَا یَمْتَصُّ الرَّجُلُ التَّمْرَهَ؛(1)
دیدم رسول خدا، آب دهان حسین را می مکید همان گونه که مرد، خرما را می مکد.
گریه مکن!
در حدیث است که پیغمبر صلی الله علیه و آله از خانۀ عایشه بیرون آمد. پس از کنار خانۀ فاطمه علیها السلام عبور کرد، صدای گریه حسین علیه السلام را شنید و فرمود:
«أَ لَمْ تَعْلَمِی أَنَّ بُکَاءَهُ یُؤذِینِی»؛(2)
«آیا نمی دانی گریۀ او مرا آزار می دهد».
ص:15

---

1- صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج 11، ص 72؛ مرعشی نجفی، شرح احقاق الحق، ج 11، ص 303؛ ج 19، ص 371.
2- طبرانی، المعجم الکبیر، ج 3، ص 116؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج 14، ص 171؛ طبری، ذخائرالعقبی، ص 143؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج 9، ص 201.

ص:16

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

فصل سوم: ریحانه پیامبر صلی الله علیه و آله
اشاره
یکی از مظاهر محبّت و عاطفۀ پدر و مادر، نسبت به فرزند، بوسیدن اوست. در جاهلیت، و پیش از ظهور آفتاب درخشان هدایت اسلام، ارزش عاطفه و احساسات پاک انسانی مخصوصاً در بین عرب ها از میان رفته بود. رَحم، مهر، رأفت، رحمت و رقَّت قلب را یک نوع ضعف نفس شمرده و سنگدلی را افتخار می دانستند. وحشتناک ترین مظهر قساوت قلب و سقوط عواطف، همان زنده به گورکردن دختران بود. پدرها با دست خود دختران خود را زنده در گور می کردند.
بوسیدن فرزند، و اظهار عاطفه نسبت به او عار و ننگ شمرده می شد، به ویژه اگر فرزند، دختر بود. اگر کسی فرزند خود را می بوسید دیگران از کار او متعجّب می شدند.
گردن کشان و متکبّران، بوسیدن طفل و به دوش سوارکردن او را به دور از ابهّت و حشمت می دانستند. اینان با ریاکاری و تشریفات، خود را در نظر مردم بزرگ نشان می دادند.
ص:17

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

ظهور مهربانی

رحمهٌ للعالمین، محمد صلی الله علیه و آله از ریا و نفاق، مبرّا بود و مانند یک فرد عادی زندگی می کرد. بسط رحمت، مهر، احسان، محبّت نسبت به همۀ مردم، بشردوستی، ایثار و هدایت عقل و احساسات، جزء برنامه های مهم دعوت او بودند.
همان گونه که نسبت به مردم، مظهر تمام و کمال عواطف عالی انسانی بود، عاطفۀ پدرانه اش نسبت به فاطمۀ زهرا علیها السلام و فرزندان او نیز در حدّ کمال بود. وجود حسن و حسین علیهما السلام را امتداد وجود خود، و بقا و زندگی آنها را بقای زندگی خود می دید.
دکتر بنت الشّاطی، بانوی دانشمند مصری و استاد دانشگاه عین الشّمس در مورد شدّت حُبّ و عاطفۀ پیغمبر صلی الله علیه و آله نسبت به فرزندان دخترِ عزیزش زهرا علیها السلام فصل بلیغی نگاشته و درضمن آن می نویسد:
پیغمبر صلی الله علیه و آله از روزی که به مصیبت مرگ خدیجه علیها السلام، یگانه همسر عالی قدرش مبتلا شد تا سال سوم هجرت غیر از ابراهیم - که او هم عمر کوتاهی داشت - صاحب فرزندی نشد، و در مدّت هفده سال بعد از خدیجه علیها السلام بااینکه با زنان متعدّد، ازدواج نمود، امّا هیچ یک را از پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله فرزندی روزی نگشت.
بر همه آشکار بود که نسل پیغمبر صلی الله علیه و آله باید از فاطمۀ زهرا علیها السلام باقی بماند پس تعجّبی ندارد اگر دل پیامبر صلی الله علیه و آله از حبّ و مهر فرزندان فاطمه علیها السلام پر باشد و با تمام وجود به آنها عشق بورزد. دل نبی صلی الله علیه و آله برای دو فرزند عزیز فاطمه علیها السلام گشوده شد، و آنها را به تمام عاطفۀ پدرانه ای که دل بزرگ و وسیع او داشت فرا گرفت، و به آنان انس یافت.
ص:18
نام حسن و حسین علیهما السلام برای او آهنگ خوش و صدای دلنوازی بود که پیغمبر صلی الله علیه و آله از تکرار آن خسته نمی شد؛ آنها را پسران خود می خواند، و بااینکه پیغمبر صلی الله علیه و آله خارج از خانۀ فاطمه علیها السلام می زیست امّا دلش در خانۀ زهرا سیر می کرد.
خداوند، زهرا علیها السلام را به نعمتی بسیار بزرگ برگزید. با عنایت پروردگار، ذرّیۀ پیغمبر صلی الله علیه و آله منحصر در فرزندان زهرا علیها السلام شد. خدا علی علیه السلام را به این کرامت مخصوص گردانید که نسل خاتم الأنبیا صلی الله علیه و آله را در صلب او گذارد و از این شرف، عظمت جاودانی و پایداری و عزّت همیشگی را به علی علیه السلام اختصاص داد.
زهرا علیها السلام از میان تمام دختران پیغمبر صلی الله علیه و آله باقی ماند تا رسول خدا صلی الله علیه و آله فرزندی داشته باشد که او را پدر بخواند، و فرزندان زهرا علیها السلام باقی ماندند تا پیغمبر صلی الله علیه و آله از تکرار نام شیرین و لفظ گوارای «پسرهایم» لذّت ببرد.(1)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

روی سینۀ پیامبر صلی الله علیه و آله
ابوهریره می گفت: این چشم هایم دید و گوش هایم شنید که پیغمبر صلی الله علیه و آله هر دو دست حسین را گرفته بود و پاهای حسین بر روی پاهای پیامبر صلی الله علیه و آله بود. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمود:
«تَرَقَّ عَیْنَ بَقَّه».(2)
ص:19
________________________________________
1- بنت الشاطی، بنات النبی، ص 244-253 (ترجمه به اختصار و نقل به معنا).
2- (یعنی: برو بالا؛ کوچولوی من). همچنین ابن عساکر (تاریخ مدینه دمشق، ج 13، ص 194) از ابوهریره به این لفظ روایت کرده: «حزقّهٌ حزقّهٌ تَرَقَّ عَیْنَ بَقَّهٍ». «حزقّه» (به فتح حاء و ضم زا، یا به ضم هر دو) چنانچه در قاموس گفته به کسی گویند که به واسطۀ ضعف یا خردی و کوچکی، قدم هایش کوتاه و به هم نزدیک باشد. و «تَرَقَّ» به معنای «اصعدْ» است یعنی بالا برو! و «عَینَ بَقَّه» چنانچه علایلی گوید، کنایه از کوچکی جسم و خردی جثّه است. این جمله را عرب هنگام اظهار ملاطفت و مزاح با طفل و به نشاط آوردن او می گوید.
حسین بالا رفت تا پاهایش را بر سینه پیغمبر گذارد. پس پیغمبر فرمود: «دهان باز کن!»، پس بوسیدش و سپس گفت: «خدایا! او را دوست بدار؛ زیرا من او را دوست می دارم».
«اَللَّهُمَّ أَحِبَّهُ فَإِنِّی احِبُّهُ».(1)
علایلی می نویسد: «عَین بَقَّه» کلمه ای است که در روح طفل، طراوت، سبکی و ملاحت می آورد.(2)

[اشک مهتاب*خادمه فاطمه زهرا(س)تا ابدالدهر*]

بوسۀ شیرین پیامبر صلی الله علیه و آله

پیغمبر صلی الله علیه و آله حسین علیه السلام را با آن بوسۀ شیرین و لذیذ می بوسید؛ چون جانش گنجینۀ معانی و حقایق بزرگ بود.
و آن گاه که می فرمود:
«اَللَّهُمَّ أَحِبَّهُ فَإِنِّی احِبُّهُ»؛
«خدایا! او را دوست بدار، زیرا من او را دوست می دارم».
گویی درحالی که به حسین علیه السلام اشاره می کرد به مردم می فرمود:
«أَنَا هُنَا»؛
«من اینجا هستم».
یعنی؛ مرا پیش حسین علیه السلام بجویید.
علایلی ادامه می دهد: فرق حبّ و عاطفه، این است که عاطفه کمتر از
ص:20
________________________________________
1- ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج 1، ص 397-398؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج 3، ص 159؛ طبری، ذخائرالعقبی، ص 122.
2- علایلی، سموالمعنی، ص 76.
حبّ بوده و شرایط محبّت در آن ملاحظه نمی شود، امّا حبّ زمانی هویدا می گردد که محبوب برگزیده باشد، و پیغمبر صلی الله علیه و آله حسین را به حقیقت دوستی و حُبّ، دوست می داشت؛ زیرا حسین برگزیدۀ او بود، و خدا حسین را دوست می داشت؛ زیرا که او شفق آفتاب نبوّت بود.(1)