● زمينه هاي لازم براي شكوفايي نوآوري در كشور؛
يك ملت براي اين كه بتواند نوآوري كند بايد زمينه هايي را در خود ايجاد و تقويت كند كه در ذيل به چند مورد از آن ها اشاره مي شود:
۱) اعتماد به نفس ملي:
يك ملت زماني مي تواند به نوآوري و ابتكار دست بزند كه روحيه اعتماد به نفس داشته باشد. توانايي هاي خود را بشناسد و به آن ها باور و اعتماد داشته باشد. بايد روحيه اعتماد به نفس ملي در كشور بالا برود تا زمينه نوآوري ايجاد شود بايد از بن جان به «ما مي توانيم» اعتقاد داشته باشد. يكي از دلايل اين كه در رژيم گذشته مردم روحيه نوآوري نداشتند اين بود كه حكومت مردم را ذليل كرده بود و حتي خود را و كشور را ذليل كرده بود؛ به توانايي هاي جوانان اعتمادي وجود نداشت و اصلا اعتماد به نفس ملي معنايي نداشت. انقلاب اسلامي با اتكال به خدا و نيروي مردم به مردم عزت بخشيد؛ روحيه اتكال به نيروهاي خود را در بين مردم افزايش داد و اعتماد به نفس را تقويت كرد و هر روز با دستاوردها و پيشرفت هاي خود توانست اين روحيه را بين مردم گسترش دهد.
۲) شجاعت و قدرت ريسك پذيري و نگاه منتقدانه به روش ها:
شجاعت و قدرت ريسك پذيري از بايسته ها و لوازم نوآوري است. بايد روحيه ريسك پذيري در كشور بالا رود. شجاعت علمي و قدرت نقد كردن و نه گفتن به روش هاي بيگانه بايد روز به روز در فضاي كشور گسترش يابد. بايد شجاعت داشت و از نوآوري و قدم گذاشتن در ميدان هاي جديد و بزرگ نهراسيد. بايد نگاهي ترديدآميز به دستاوردها، روش ها و يافته هاي بيگانه داشت و با شجاعت به عرصه هاي جديد در علم و فناوري پا گذاشت. براي پيشرفت علمي بايد جرأت علمي و جرأت نوآوري داشت؛ همچنين در تمام زمينه هاي ديگر نيز.
۳) توليد نظريه و فكر به وسيله كرسي هاي آزادانديشي:
نوآوري در فضاي علمي، سياسي، اجتماعي و فرهنگي از توليد علم شروع مي شود و توليد علم، به توليد نظريه و فكر متوقف است و يكي از بايسته هاي توليد نظريه و فكر تشكيل كرسي هاي آزادانديشي است. زماني مي توان به نظرات نو و بديع در يك عرصه دست يافت كه كرسي هاي آزادانديشي در مورد آن موضوع تشكيل شود؛ نظرات مختلف در مورد آن ابراز گردد و صاحب نظران با هم به مباحثه بپردازند، تا نظر، فكر و ايده اي جديد توليد شود. يكي از زمينه هاي نوآوري تشكيل كرسي هاي آزادانديشي و گفتگو و مباحثه است.
۴) بها دادن به كار و انديشه جوانان؛
روحيه نوآوري و ابتكار ربط مستقيمي به جواني دارد. به صورت عادي جوان ها خلاق تر هستند و با داشتن شجاعت و جرأت ريسك پذيري، راحت تر به نوآوري دست مي زنند. لذا براي اينكه بتوان به نوآوري دست يافت بايد به فكر و انديشه جوانان بها داده شود. فكر و انديشه جوانان در عرصه هاي مختلف كشور مورد استفاده قرار بگيرد. در بسياري از مسئوليت ها كه تخصص و توان و امكان آن وجود دارد مسئوليت به جوانان سپرده شود. نوآوري زماني در يك كشور امكان پذير مي شود كه روحيه جواني و نشاط بر آن كشورحاكم باشد تا هم خود جوانان بتوانند نوآوري كنند و هم فضاي كشور و مسئولين آن را تحمل كند.
لازم به ذكر است كه تمامي موارد فوق مي تواند هم به عنوان زمينه هاي پرورش نوآوري مطرح شوند و هم به عنوان نتيجه نوآوري. يعني اگر ملتي اعتماد به نفس ملي داشت، شجاعت داشت مي تواند دست به نوآوري بزند و همچنين ملتي كه نوآوري كند در دنيا داراي اعتماد به نفس و عزت نفس مي شود و اين نوآوري شجاعت او را تقويت مي كند.
۵- آزادي عمل، آموزش نوآوري، تشويق نوآوران:
آزادي عمل، آموزش نوآوري، تشويق نوآوران و اهميت دادن به نوآوري و ارزش دانستن آن در فضاي فرهنگي كشور هر يك مي توانند به عنوان تقويت زمينه هاي نوآوري مطرح شوند. يكي از شاخص هايي كه بايد براي پيشرفت فرهنگي و مهندسي فرهنگي درنظر گرفته شود تقويت نوآوري است.
● چرا نوآوري؟!
پرسيدن از چرا نوآوري بعد از اثبات فطري بودن آن و پيوند خوردن آن با روح طبيعت و انسان و همچنين انقلاب بيهوده مي نمايد. از جهت ديگر نوآوري در ذات دين و از وظايف دين داران است.
شايد بهتر باشد بگوييم چه شده است كه يك ملت در اين برهه بايد توجه ويژه به نوآوري كند؟
اولا كشور ايران وارث عقب ماندگي هاي علمي، فرهنگي، اجتماعي، سياسي، تكنولوژيكي و فني دوران گذشته است. در تاريخ سلطنت دوران پهلوي ايران از همه نظر عقب نگه داشته شد و اينك ما وارث اين عقب ماندگي هستيم.
دوماً جامعه آرماني و مطلوبي كه اسلام و انقلاب متصور است با جامعه حاضر ايراني بسيار فاصله دارد. جايگاه معنوي، علمي، فني، رفاهي، امنيتي، بهداشتي و... يك جامعه اسلامي و ايراني بسيار رفيع تر از جايگاه حاضر است.
سوماً ضرورت هاي حاضر جهاني و توجه بيش از پيش به انقلاب اسلامي و شعارهاي آن در سطح جهان، و مخصوصاً كشورهاي مسلمان، لزوم حركت جهشي و شتابنده جمهوري اسلامي را به سمت آرمان ها و دستيابي هرچه سريع تر به آن ها را مطرح مي سازد. لذا توجه هرچه بيشتر به نوآوري در اين مقطع حداقل از دو حيث متصور است:
اول در تعريف تعالي و پيشرفت و شاخص هاي توسعه يافتگي بايد نوآوري كرد. تعالي و پيشرفتي كه انقلاب اسلامي متصور است با آنچه در دنيا به عنوان پيشرفت مطرح است متفاوت است. نمونه هايي از مظاهر پيشرفت فني و علمي در غرب موجود است كه ما نسبت به آن ها عقب هستيم. اما اين پيشرفت حداقل از اين نظر كه هدفي تنها مادي دارد مطلوب ما نيست. پس در تعريف تعالي و پيشرفت و توسعه يافتگي بايد نوآوري كرد و براي هر يك نيز شاخص هاي خاص خود را ابداع كرد. البته بايد گفت كه اصل اين نوآوري با انقلاب اسلامي صورت پذيرفت اما نبايد به پايه هايي كه بايد بر روي آن نوآوري بشود چسبيد و نبايد به آنچه گفته شده اكتفا كرد و متحجر شد. در اين موارد نيز بايد دست به نوآوري زد.
دوم در راه و روش و نتيجه و محصول نيز نياز به نوآوري است. راه ها وروش هاي فراوان ديگري وجود دارد كه مي توان به نمونه هاي پيشرفت موجود در دنيا رسيد، حتماً نبايد از همان راهي كه ديگران رفته اند ما نيز برويم. در روش ها مي توان نوآوري كرد و با نوآوري راه هاي ميان بر و كوتاه تر را پيدا كرد. در نوع دستاوردها و محصولات نيز مي توان نوآوري كرد. ما قائل به اين نيستيم آنچه كه در غرب وجود دارد انتهاي راه است. آنچه كه بشر نمي داند بسيار بيشتر از دانسته هاي امروز اوست. بايد در علوم، نتايج و دستاوردها نوآوري كرد.
دست يابي به هدف هاي بلند، برتر بودن، برتر ماندن و حتي ادامه حيات دادن براي يك ملت در سايه نوآوري صورت مي پذيرد. اصلا يكي از نشانه هاي پيشرفت نوآوري است. يكي از نمونه هاي نوآوري انقلاب اسلامي، نوع حكومت يعني جمهوري اسلامي و مردم سالاري ديني است. يكي ديگر از نوآوري هاي نظام ما اينست كه مي خواهيم عدالت را با توسعه و پيشرفت در كنار هم داشته باشيم. بهره مندي اقتصادي و رشد اقتصادي را همراه با رشد فرهنگ عبوديت در مقابل خداي يگانه مي خواهيم. اين يك نوآوري است در تعريف هدف، جايگاه و آرمان، حال بايد براي رسيدن به اين هدف راه ها و روش هاي نو طراحي كرد. با نسخه هاي غربي نمي توان به اين مهم رسيد. استقلال يك ملت و كشور با نوآوري تضمين و حفظ مي شود و با نوآوري مي توان كشور را از وابستگي نجات داد.
بايد توجه داشت كه نوآوري از نياز سرچشمه مي گيرد. زماني كه نيازهاي فراواني وجود داشته باشد كه بايد به آن ها پاسخ گفته شود بايد دست به نوآوري زد. با راه هاي عادي و هميشگي نمي توان به خيل عظيمي از نيازها پاسخ داد. حرف زدن از نوآوري به خاطر خيل عظيم نيازها در سطح كشور و خارج كشور است كه جمهوري اسلامي ضامن پاسخ به آن ها است و اين ضمانت خودخواسته است و اجباري نيست و اين مسئله هم از ويژگي هاي انقلاب اسلامي و مردم و مسئولين غيور، آزاده، انسان دوست، عدالت طلب، اصلاح گرا و مؤمن ايران است.
● چگونه مي توان در عمل به نوآوري دست زد؛
براي اينكه بتوان در يك موضوع به نوآوري دست زد بايد در وهله اول راجع به آن موضوع تمامي اطلاعات موجود را جمع آوري كرد، روش هاي مختلف موجود را شناخت و آن ها را با هم تطبيق داد و مقايسه كرد (در اينجا بايد از تجربه بهره برد(.
بعد از كسب اطلاعات و شناخت روش هاي موجود بايد دست به تحليل زد؛ معايب و حسن هاي هر يك را بدست آورد و بررسي كرد. سپس موضوع را شكافت تا به ذرات بنيادين موضوع رسيد و ارتباط آن را با ديگر موضوعات مخصوصاً موضوعات مرتبط و بالادستي به دست آورد و روابط را نيز تحليل كرد.
در نوآوري توجه به ارزش ها و اصول از ضروريات و اصلي ترين مسائل است كه بايد درنظر گرفت. اگر نوآوري براساس ارزش ها، اصول، نظام و فرهنگ يك كشور نباشد؛ آن جامعه مطمئناً دچار ناكامي خواهد شد. براي نوآوري بايد اقتضائات كشور را درنظر گرفت، نوآوري برحسب اقتضائات ارزش است. فرق بدعت و نوآوري در اين است كه نوآوري براساس اصول، ارزش ها و اقتضائات است اما بدعت نه. لذا توجه به سرچشمه ها در نوآوري و پايداري آن بسيار مهم است. از مسائلي كه در مورد نوآوري بايد مورد توجه قرار گيرد پايدار بودن و اثربخش بودن آن است. نوآوري يك فرآيند علمي، سيستمي و منظم است و نبايد به آن سليقه اي نگاه شود.