جهاد شهید و شهادت

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

موانع جهادی؛ سنتی الهی

همۀ این موانع جزو سنت های الهی است. وجود این موانع تصادفی نیست. اینها سنّت الهی است؛ یعنی تلاش و حرکت با مانع مواجه است، و الّا جهاد معنا نمیداشت: (وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ یُوحِی بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا)؛ در همۀ دعوت های انبیا، دشمنان - موانع - از جن و انس وجود داشتند. در آیۀ دیگر: (وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا فِی کُلِّ قَرْیَهٍ أَکَابِرَ مُجْرِمِیهَا لِیَمْکُرُوا فِیهَا وَمَا یَمْکُرُونَ إِلَّا بِأَنْفُسِهِمْ). در درون جوامع، طبقاتی که وجود آنها مایۀ فساد، مایۀ مکر بوده است؛ اینها جزو سنّت هاست. یعنی هرگز انبیا نگفتند ما آن وقتی که جاده صاف است وارد میدان می شویم؛ نه، در همین فضا و صحنۀ به شدت درگیر و دشوار، آنها وارد شدند؛ مثل جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی.(1)

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

دشوارترین نوع جهاد و مبارزه

در حادثۀ عاشورای امام حسین علیه السلام ، حتی کسانی مانند «عبد الله بن عباس» و «عبدالله بن جعفر» که خودشان جزو خاندان بنی هاشم و از همین شجرۀ طیبه اند، جرأت نمی کنند در مکه یا مدینه بایستند، فریاد بزنند و به نام امام حسین علیه السلام شعار بدهند. چنین مبارزه ای، غریبانه
ص: 65

---

1- 1. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه های شیرازی مورخ 1387/2/14 .
است و مبارزۀ غریبانه، سخت ترین مبارزه هاست. همه با انسان، دشمن. همه از انسان، روی گردان. در مبارزه امام حسین علیه السلام، حتی برخی از دوستان هم معرضند. چنان که به یکی از آن ها فرمود: «بیا به من کمک کن» و او به جای کمک، اسبش را برای آن حضرت فرستاد و گفت: «از اسب من استفاده کن!» غربت از این بالاتر و مبارزه از این غریبانه تر؟! آن وقت در این مبارزۀ غریبانه، عزیز ترین عزیزانش در مقابل چشمش قربانی شوند. پسرانش، برادر زاده هایش، برادرانش و پسر عموهایش؛ این گلهای بنی هاشم پرپر شوند، و در مقابلش روی زمین بریزند و حتی کودک شش ماهه اش هم کشته شود.(1)

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

جهاد برای چی؟ برای کی؟ چه زمانی؟

بعد از ایمان آوردن به اسلام، آنچه که مطرح می شود، حفظ خط کشی های اسلام است. (وَمَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ). تعدی از حدود الهی، جایز نیست. اسلام، خط کشی ها را دقیق معین کرده است. اگر کسی هم فکر کند که اسلام خط کشی نکرده است، باید خودش را ملامت کند و برود معلوماتش را زیاد نماید. حکومت اسلامی و نظام جمهوری اسلامی، آن وقتی سربلند است که بتواند حدود الهی را حفظ کند.
ص: 66

---

1- 1. بیانات در جمع روحانیون استان «کهکیلویه و بویر احمد» در آستانه ماه محرّم، مورخ 1373/3/17.
عباد بصری، امام سجاد علیه السلام را در راه جهاد دید و عرض کرد: «ترکت الجهاد و صعوبته واقبلت علی الحج ولینه». یعنی جهاد و سختی هایش را را رها کرده ای و سراغ حج آمده ای که کار آسانی است؟! این آیه را هم برای حضرت خواند: (إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ ...). او برای امام سجاد علیه السلام آیۀ قرآن می خواند که چرا شما عوض جهاد، به حج می آیید؟! جهاد زیر پرچم چه کسی؟ عبدالملک مروان! یعنی امام سجاد علیه السلام زیر پرچم عبدالملک برود و جهاد کند؟ آیا این جهاد است؟ حضرت فرمود: دنبالۀ این آیه را بلدی؟ (وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ). حضرت فرمود: هر وقت که تائبون، عابدون، حامدون، سانحون، راکعون، ساجدون، آمرون بالمعروف، ناهون عن المنکر و حافظون لحدود اللّه سر کار آمدند، من زیر پرچم آن ها می روم و آنگاه جهاد خواهم کرد؛ حالا روز جهاد نیست. حدود را بشناسید و طبق آن عمل کنید. هر چه که حدّ الهی است، آن درست است.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

بهره های جهاد فی سبیل اللّه

بهرۀ مورد نظر [از جهاد] چیست؟ آن بهره دو بخش دارد:
ص: 67

---

1- 1. بیانات در دیدار با فرماندهان و جمعی از پاسداران کمیته های انقلاب اسلامی، مورخ 69/10/10.
یک بخش شخصی دارد که این اصل قضیه است. (این را توجه کنید!) قسمت اعظم مجاهدت در راه خدا، برای شخص خود شماست. (عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ لَا یَضُرُّکُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ)(1) اصل قضیه این است که ما باید به عنوان یک بندۀ خدا، از عهدۀ بندگی خدا برآییم... تلاش و جهادی که می کنیم، سازندگی، خودسازی و دیگر سازی، که به دنبالشان می رویم، خدمتی که به خلق می کنیم، اقامۀ عدلی که می کنیم، حکومتی که به راه می اندازیم، همه در درجۀ اول، برای این است که پیش خدای متعال به عنوان یک بنده بتوانیم عرض کنیم: «پروردگارا ! ما حق بندگی تو را تا حدی که توانستیم به جا آوردیم.» ... پس در درجۀ اول تلاش مورد نظر است. در درجۀ دوم، مسائل دیگر مورد نظر است؛ مثل نجات بشریت، اقامۀ حکومت عدل و حق و ایجاد راهی که بشر بتواند از آن راه به خدا و هدایت برسد.(2)

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

مجاهدت فقط برای خدا

یکی از کارهای واجب و اصلی برای هر انسانی چه در موضع یک فرد، چه در موضع یک جمع، که حکومت و یا یک قدرت باشد این است که مبارزه کند؛ یعنی دائم باید تلاش کند و به تنبلی و بی عملی و بی تعهّدی تن ندهد. اهی انسان عمل هم دارد، اما نسبت به وظایف
ص: 68

---

1- 1. سورۀ مائده، آیه 105.
2- 2. بیانات در دیدار فرماندهان رده های مختلف سپاه پاسداران، مورخ 1373/6/29 .
اصلی تعهّد ندارد؛ می گوید به ما چه! کجرویهای برخاسته از هوس نیز همین طور است. انسان به این ها نباید تن بدهد. بایستی حتماً با تنبلی و بی عملی خودش مبارزه کند؛ تلاش و مجاهدت کند و در این راه قبول خطر کند. این یکی از وظایف است. البته این مجاهدت باید مجاهدت فی سبیل اللّه باشد.(1)
پیروزی قطعی در گروه مجاهدت فی سبیل الله
امید به پیروزی در همۀ شرایط [لازم] است؛ به شرط آنکه جهاد فی سبیل اللّه باشد. کسی که مشغول مجاهدت است، حق ندارد نا امید شود؛ چون یقیناً پیروزی در انتظار اوست. آن مواردی که پیروزی به دست نیامده و ناکامی حاصل شده است، به این خاطر بوده که مجاهدت فی سبیل اللّه نبوده است؛ یا اگر مجاهدت بوده، فی سبیل اللّه نبوده، یا اصلا مجاهدت نبوده است. شرط مجاهدت فی سبیل اللّه چیست؟ این است که انسان به سبیل اللّه ایمان و باور و معرفت داشته باشد و آن را بشناسد؛ بنابراین در راه آن مجاهدت کند.(2)
ص: 69

---

1- 1. بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، مورخ 1379/9/12.
2- 2. بیانات در دیدار مسئولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، مورخ 1379/9/12.
ص: 70

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

فصل دوم : شهادت
اشاره

واژه شهید و شهادت
واژه شهید و شهادت از ریشه «مشهد» گرفته شده و شهود و شهادت و نیز شهید و شهادت به معنی حضور و حاضر و معاینه است. صاحب مفردات می گوید: شهود در معنی حضور و شهادت در معنی دیدن و معاینۀ اولی است. شهادت گاهی هم به معنی خبر قاطع آمده است و همچنین اعادی شهادت و اظهار خبر قاطع را نیز گفته اند، همچنین به معنی اقرار، حکم و علم می آید، که همه اینها از شعبه های حضور و دیدن هستند. اصل کلمۀ شهید، به معنی شاهد است و آنگاه که به خداوند سبحان اطلاق شود به معنی حاضر، بیننده و حافظ است. شهید آن است که هیچ چیز از علمش غایب نیست. و جمع آن شهدا می باشد. شهید در اصطلاح رایج که به معنی «مقتول در راه خدا» است، در قرآن نیامده است مگر بنابر بعضی از احادیث، ولی در اصطلاح و روایات بسیار هست، در قرآن در این مورد فقط «قتل فی سبیل الله» به کار رفته است، مثلاً: در آیه 169 آل عمران می فرماید:
ص: 73
(وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ)
اما اینکه چرا به مقتول در راه خدا شهید گفته اند چند قول وجود دارد: اول اینکه خداوند و ملائکه شهادت دادند که او اهل بهشت است. دوم اینکه او نمرده است و گویی حاضر می باشد. سوم اینکه ملائکه رحمت او را می بینند. چهارم اینکه در امر خدا قیام به شهادت حق کرده است. پنجم اینکه او شاهد کرامت خداست که از برایش مهیا فرموده است.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

قرآن در موارد فوق در آیۀ 169 سوره آل عمران فرموده است: (بَلْ أَحْیَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ) و در آیۀ 154 سورۀ بقره می فرماید: (بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِنْ لَا تَشْعُرُونَ) و در آیۀ 26 و 27 سورۀ یس می فرماید: (قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّهَ قَالَ یَا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ * بِمَا غَفَرَ لِی رَبِّی وَجَعَلَنِی مِنَ الْمُکْرَمِینَ). به هر حال علت نامگذاری کسی که در راه خدا کشته شده است، ( به نام شهید)، بنابر قول شهید ثانی رحمه الله این است که او گواهی داده شده است برای بهشت و غفران.
و بعضی گفته اند علت این نامگذاری آن است که خداوند و ملائکه شاهدند به اینکه او از اهل بهشت است.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

نظر دیگر این است که شهید را «شهید» گفته اند زیرا که روز قیامت او شاهد بر اعمال مردم می باشد.(1)
ص: 74

---

1- 1. قاموس قرآن، ج 4، ص 74 تا 77.
شهید و شهادت در قرآن قرآن کریم در آیۀ 154 سورۀ بقره می فرماید:
(وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْیَاءٌ وَلَکِنْ لَا تَشْعُرُونَ) .
و به آنان که در راه خدا کشته می شود مرده نگویید، بلکه (در عالم برزخ) دارای حیات اند، ولی شما (کیفیت آن حیات را) درک نمی کنید.
این آیه پاسخی است به توهّم و طعن بداندیشانی که می پنداشتند رفتن به میدان نبرد، خود را به هلاکت انداختن است و به ویژه پس از جنگ بدر اینگونه توهّمات و طعن زدن ها مطرح شده بود.
پاسخ قرآن کریم این است که انسان خواهان حیات است و زندگی اساسی وی بعد از مرگ است، از این رو ایثارگری و شهادت زمینه نیل به حیات طوبا و نعیم ابد و نجات از هلاکت است، نه نابودی و هلاکت.
این آیه می فرماید: منطق شما در بارۀ شهدا نباید این باشد که آنها مرده اند، بلکه آنان زنده اند. بنابراین در منطق قرآن شهید نه تنها نابود نمی شود، بلکه اوّلاً همچون دیگران زنده است و ثانیاً نسبت به دیگران از حیات برتری برخوردار است، او از حیات طوبا و روزی خاص و رزق حسن و نیکو نزد خداوند برخوردار است. پس نباید شهیدان را، «اموات» پنداشت، بلکه آنان زنده اند و منشأ اثر می باشند، حیات طوبا و برتری که شهیدان بدان رسیده اند، هم دنیا و هم برزخ را زیر پوشش
ص: 75
می گیرد. پس آنان زنده و منشأ اثر هستند. آنان بیدار و نورانی هستند و قبر و برزخشان دارای وسعت نورانیت روح و ریحان است.

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

قتل در راه خدا، سلوک به سوی خدای جمیل است. زیرا فی سبیل الله است، پس شهادت سیر و سلوک است نه نابودی. و شهید حتماً به مقصد می رسد و او قطعا زنده است. بنابراین شهادت نابودی نیست و شهید هم اکنون زنده حقیقی است نه آنکه بعداً در معاد زنده شود.
از بیان قرآن چنین برمی آید که شهید هم اکنون زنده است و از نعمت بهشت برخوردار است. البته مؤمن نیز در اصل حیات و تنعّم، با شهید سهیم و یکسان است. یعنی هر دو زنده و متنعم هستند، لیکن شهید در درجه حیات و کیفیت تنعم برتری دارد و از حیاتی بالاتر و نعمتی بیشتر برخوردار است.(1)

[سلمان رستگار(امیری حسین و نعم الامیر)]

​
اصولاً در هر نهضتی گروهی راحت طلب و ترسو خود را کنار می کشند و علاوه بر این که خودشان کاری انجام نمی دهند، سعی در دلسرد کردن دیگران دارند و همین که حادثه ناگواری رخ می دهد، اظهار تأسف می کنند و آن را دلیل بر بی نتیجه بودن آن قیام می پندارند، غافل از اینکه هیچ هدف مقدس و گران بهایی بدون دادن قربانی به دست نیامده و این یکی از سنن این جهان است.
قرآن کریم کراراً از این دسته سخن به میان آورده و آنها را سخت سرزنش می کند. گروهی از این قماش مردم، در آغاز اسلام بودند،
ص: 76

---

1- 1. تفسیر تسنیم، ج 7، ذیل آیۀ 154 سورۀ بقره.
هرگاه کسی از مسلمانان در میدان جهاد به افتخار شهادت نائل می آمد، می گفتند: فلانی مرد! و با اظهار تأسف از مردنش، دیگران را مضطرب می ساختند. خداوند در پاسخ این گفته های مسموم پرده از روی یک حقیقت بزرگ بر می دارد و با صراحت می گوید: شما حق ندارید کسانی را که در راه خدا جان می دهند، مرده بخوانید، آنها زنده اند، زندۀ جاویدان، و از روزی های معنوی در پیشگاه خدا بهره می گیرند. با یکدیگر سخن می گویند، و از سرنوشت پر بارشان کاملاً خشنودند. اما شما که در چهاردیواری محدود عالم ماده محبوس و زندانی هستید این حقایق را نمی توانید درک کنید.
اسلام با ترسیمی که از مسئله شهادت در آیۀ فوق و آیات دیگر قرآن کرده است، عامل بسیار مهم و تازه ای را در مبارزۀ حق در برابر باطل وارد میدان ساخته است.