سبک زندگی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) با رویکرد فرزند‌آوری

[خادمه زینب کبری(س)]

یاری والدین

انسان با فرزندان زیاد یاری می‌شود و هر کدام به کمک والدین خواهند شتافت و این یاری هم در دنیا و هم در آخرت جریان خواهد داشت و این یاری از سعادت انسان شمرده شده است. امام سجاد (علیه‌السلام) فرمود: از سعادت انسان این است که برایش فرزندانی باشد که با آنها یاری شود[20] (ابن‌بابویه،1362،‏1 :159).

[خادمه زینب کبری(س)]

ب: تشویق خاص
زن مهربان و بچه‌آور مورد تکریم واقع شده و در روایات با تعابیر مختلفی از آن یاد شده است در بعضی از روایاتبه بهترینِ زنان توصیف شده است. جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید : با رسول خدا(صلی الله علیه و آله)نشسته بودیم و در مورد زن‌ها و برتری بعضی از آنها بر بعضی دیگر سخن می‌گفتیم، رسول خدا(صلی الله علیه و آله)فرمود: آیا به شما از بهترینِ زنان خبر ندهم؟ عرض کردند: بلی، بفرمایید. حضرت فرمود: از بهترینِ زنان شما، زن مهربان و بچه‌آور و باحجاب و عفیف است[21])كاشانى، 1406،‏21: 58).

در روایتی آمده که در منزل پیامبر خدا(صلی‌الله علیه و آله)دخترش حضرت فاطمه(علیها السلام)و همسرش عایشه حضور داشتند، عایشه از حضرت خدیجه نکوهش کرد و حضرت فاطمه(علیها السلام)به گریه افتاد، پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله)علت گریه را جویا شد، حضرت جریان را به پدر عرض کرد، حضرت غضبناک شد و فرمود: خموش ای حمیرا! همانا خداوند تبارک‌وتعالی زن مهربان بچه‌آور را مبارک قرار داده است، خدیجه ـ خدا رحمتش کند ـ از من فرزندانی را به دنیا آورد: عبدالله ، قاسم ، فاطمه ، رقیه ، ام‌کلثوم و زینب . درحالی‌که خدا تو را عقیم کرده بود و بچه‌ای به دنیا نیاوردی[22])ابن‌بابویه، 1362،‏2 :405). در روایات دیگر زن فرزندآور از زنان اهل بهشت به شمار آمده است. پیامبر اکرم(صلی‌الله علیه و آله)فرمود: آیا به شما از زنان اهل بهشتتان خبر ندهم؟ فرمود: زن مهربان و بچّه‌آور[23] )پاينده، 1382: 241 ).

[خادمه زینب کبری(س)]

ج: عدم ترس از روزی

مهم‌ترین دلیل برای فرزند نیاوردن و یا عدم تکثیر آن، ترس از روزی است، یعنی والدین از مخارج فرزندان نگرانند که آیا رفع امورات فرزندان از عهده‌ی آنان برمی‌آید یا نه؟ به خاطر این از تکثیر جمعیت خودداری می‌کنند. و این ترس با وعده‌ی الهی و توحید در ربوبیت خداوند منافات دارد. بکربن‌صالح می‌گوید به امام رضا(علیه‌السلام) نوشتم : من پنج سالی است که فرزند نمی‌خواهم و آن به خاطر همسرم است، چراکه او دوست ندارد بچه بیاورد و به خاطر کمی اموال، تربیت آن بر من دشوار است، شما چه می‌فرمایید؟ حضرت برایم نوشت: درخواست فرزند کن که قطعاً خداوند روزی می‌دهد[24] )كلينى، 1407،‏11 :330).

[خادمه زینب کبری(س)]

سبک عملی
در این قسمت به راهکارهای عبادی اهل‌بیت اطهار(علیهم‌السلام) ‌برای فرزندآوری و تکثیر آن پرداخته و سبک زندگی خود اهل‌بیت(علیهم‌السلام) ‌در مقوله‌ی فرزندآوری ارائه می‌شود.

[خادمه زینب کبری(س)]

1.راهکارهای عبادی

اهل‌بیت (علیهم‌السلام) ‌برای فرزندآوری راهکارهای عبادی نیز ارائه می‌دادند، چراکه فرزندآوری از روزی‌های خداست، نه آنکه والدین، خالق آنها باشند. خداوند فرستنده‌ی روزی همه‌ی موجودات و خزائن هر چیزی نزد اوست. ایمان به این اصل باعث امید در هر چیز ناامیدوارانه و جلب روزی از طرف پروردگار است؛ پس کسی که در فرزندآوری به بن‌بست رسیده و مأیوس شده است با تقویت ایمان در توحید ربوبی، نسیم امید در فضای قلب او وزیدن می‌کند و باعث جلب روزی فرزند خواهد شد و ایمان جز با اتّصال به منبع فیض و صاحب خزائن حاصل نمی‌شود.

[خادمه زینب کبری(س)]

الف: نماز

همان‌گونه که قرآن کریم می‌فرماید: از صبر و نماز یاری بگیرید[25]، یکی از سفارش‌های معصومین(علیه‌السلام) برای فرزندآوری، عمل عبادی نماز است. این انوار مقدسِ برای فرزندآوری نمازهایی را تعلیم می‌دادند که محدثان و مؤلفانِ کتاب‌های دعا آ‌نها را در کتاب‌های روایی و ادعیه ذکر نموده‌اند. در اینجا به دو نمونه اشاره می‌کنیم: حضرت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: هرگاه قصد فرزند آوردن کردی، وضوی کامل و نیکویی بگیر و دو رکعت نماز نیکو بخوان و بعد از آن سجده کن و هفتاد و یک مرتبه بگو: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ، سپس با همسرت نزدیکی کن و بگو: اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي وَلَداً لِأُسَمِّيَهُ بِاسْمِ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) فَإِنَّ اللَّهَ يَفْعَلُ ذَلِكَ وَ لَا تَشُكَّ فِي ذَلِكَ. حضرت فرمود تو را به طهارت (وضو)امر کردم چون خداوند می‌فرماید: يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ‏ )بقره، 222 ( و تو را به نماز امر کردم، چون پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)می‌فرمود: نزیک‌ترین حالت عبد به پروردگارش هنگامی است که او را در حال سجده و رکوع ببیند. و تو را به استغفار امر کردم، به خاطر این قول خداوند که می‌فرماید: اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْراراً وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ‏)نوح/ 9 و 10 و 11). و به‌خاطر آیه‌ی: إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ )تؤبه/80 (تو را به بیشتر از هفتاد مرتبه امر کردم[26](طبرسى، 1412 : 339).

امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: هرکه می‌خواهد فرزنددار شود بعد از نماز جمعه دو رکعت نماز بخواند و رکوع و سجود آن را طولانی کند و بعد از نماز بگوید: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَا سَأَلَكَ بِهِ زَكَرِيَّا رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ‏ اللَّهُمَّ هَبْ لِي‏ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ اللَّهُمَّ بِاسْمِكَ اسْتَحْلَلْتُهَا وَ فِي أَمَانَتِي أَخَذْتُهَا فَإِنْ قَضَيْتَ فِي رَحِمِهَا وَلَداً فَاجْعَلْهُ غُلَاماً زَكِيّاً وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ نَصِيباً وَ لَا شَرِيكاً[27] )طوسى، 1407،3 : 315 ).

[خادمه زینب کبری(س)]

ب: دعا
دعا در غیر نزدیکی

حارث‌بن‌مغیره می‌گوید به امام صادق (علیه السلام) ‌عرض کردم: من از اهل بیت منقرض شده‌ام و فرزندی برایم نیست؛ حضرت فرمود در سجده‌ی رکعت آخر از نماز عشاء این دعا را بخوان: «رَبِّ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً إِنَّكَ سَمِيعُ الدُّعاءِ(آل عمران/38).، رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ انبیاء/89).» سپس در آن شب با همسرت نزدیکی کن. حارث می‌گوید این دعا را خواندم و علی و حسین برایم متولد شدند[28] )ابنا بسطام، 1411: 130 ).

امام صادق (علیه السلام) ‌به ابوبصیر فرمود: هرگاه بر یکی از شما فرزند دیر شد، باید بگوید: « اللَّهُمَ‏ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ‏ وَحِيداً وَحْشاً فَيَقْصُرَ شُكْرِي عَنْ تَفَكُّرِي بَلْ هَبْ لِي عَاقِبَةَ صِدْقٍ ذُكُوراً وَ إِنَاثاً آنَسُ بِهِمْ مِنَ الْوَحْشَةِ وَ أَسْكُنُ إِلَيْهِمْ مِنَ الْوَحْدَةِ وَ أَشْكُرُكَ عِنْدَ تَمَامِ النِّعْمَةِ يَا وَهَّابُ يَا عَظِيمُ يَا مُعَظَّمُ ثُمَّ أَعْطِنِي فِي كُلِّ عَافِيَةٍ شُكْراً حَتَّى تُبَلِّغَنِي مِنْهَا رِضْوَانَكَ فِي صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ وَفَاءٍ بِالْعَهْد»[29] )كلينى، 1407،‏6 :7).

امام سجاد (علیه السلام) ‌به بعضی از اصحابش در طلب فرزند این دعا را تعلیم فرمود: رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ خَيْرُ الْوارِثِينَ‏ وَ اجْعَلْ‏ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا يَرِثُنِي‏ فِي حَيَاتِي وَ يَسْتَغْفِرُ لِي بَعْدَ مَوْتِي وَ اجْعَلْهُ لِي خَلْقاً سَوِيّاً وَ لَا تَجْعَلْ‏ لِلشَّيْطَانِ‏ فِيهِ‏ نَصِيباً اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ هفتاد مرتبه[30] (ابن‌بابویه، 1413،‏3 :474).

[خادمه زینب کبری(س)]

دعا هنگام نزدیکی
امام باقر (علیه السلام) ‌فرمود: هرگاه قصد فرزند نمودی، هنگام نزدیکی بگو: اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي وَلَـداً وَ اجْعَلْهُ تَقِيّاً لَيْسَ فِي خَلْقِهِ زِيَادَةٌ وَ لَا نُقْصَـانٌ وَ اجْعَلْ عَاقِبَتَهُ إِلَى خَيْرٍ.[31]

[خادمه زینب کبری(س)]

ج : ذکر
استغفار
ابرش کلبی از بچه‌دار نشدنش نزد حضرت امام باقر (علیه السلام) ‌شکایت بُرد و عرض کرد: چیزی به من تعلیم دهید؛ حضرت فرمود: در هر روز و شب صد مرتبه استغفار کن، چرا که خداوند می‌فرماید: «از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او آمرزنده است تا از آسمان برايتان پى در پى باران فرستد و شما را به اموال و فرزندان مدد كند و برايتان بستان‌ها و نهرها بيآفريند»[32] )كلينى، 1407،‏6 :10).

حضرت در روایت دیگر فرمود: در آخر شب صد مرتبه استغفار کن و اگر فراموش کردی روز قضایش کن[33] )اصفهانى، 1404،‏21: 17 (از امام حسن مجتبی (علیه السلام) ‌نقل شده که حضرت وقتی نزد معاویه رفت، هنگام خروج بعضی از دربانان با حضرت بیرون آمدند؛ یکی از آنها عرض کرد: من مرد صاحب مالی هستم، در حالی که فرزنددار نمی‌شوم، چیزی به من یاد دهید، امید آن باشد که خدا فرزندی روزیم کند. حضرت فرمود: بر تو باد استغفار. او بسیار استغفار می‌کرد تا اندازه‌ای که در روز به هفتصد مرتبه می‌رسید. ده پسر برایش به دنیا آمد و این ماجرا به معاویه رسید، معاویه گفت: چرا علت را از امام حسن (علیه السلام) ‌ سؤال نکردی؟ آن مرد وقتی از حضرت علت را سؤال کرد، حضرت در جواب فرمود: آیا کلام خدا را در قصه هود (علیه السلام) ‌و نوح (علیه السلام) ‌نشنیده‌ای که می‌فرماید: « و اى قوم من، از پروردگارتان آمرزش بخواهيد، آن‌گاه بر آستان او توبه كنيد تا باران را پی‌درپى بر شما فروريزد و بر نيرويتان بيفزايد»[34] )هود/52.).

[خادمه زینب کبری(س)]

سعید‌‌بن‌یسار می‌گوید مردی به امام صادق (علیه السلام) ‌ عرض کرد: بچه‌دار نمی‌شوم؛ حضرت فرمود: هنگام سحر صد مرتبه استغفار کن اگر فراموش کردی قضا کن[35] )كلينى، 1407،‏6: 9).

امام باقر (علیه السلام) ‌ به یکی از درباریان هشام که دارای ثروت زیادی بود، ولی فرزندی نداشت، ذکری را تعلیم داد که فرزند بسیاری خدا روزیش کرد و آن ذکر این بود که هر روز صبح و شام هفتاد مرتبه سبحان الله و ده مرتبه استغفار و نُه مرتبه سبحان الله و یک مرتبه استغفار بگو و حضرت به آیات سوره نوح استدلال فرمودند[36] )همان).

شخصی نزد امام باقر (علیه السلام) ‌ از کمی فرزند شکایت کرد و اینکه با کنیزان و زن‌های آزاد ازدواج کرده، ولی بچه‌دار نشده است و این در حالی است که شصت سال دارد. حضرت فرمود: سه روز بعد از نماز عشا و صبح بگو: سبحان الله هفتاد مرتبه و استغفر الله هفتاد مرتبه وآیات 10و 11 و 12 سوره نوح، و شب سوم با همسرت نزدیکی کن به اذن خدا تو پسردار می‌شوی؛ آن شخص می‌گوید من این کار را کردم و فرزنددار شدم[37] )مجلسى، 1403، ‏101 :84).