عهد روزانه قران کریم

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عهد قرآن و نهج البلاغه روزدوشنبه 10 اردیبهشت 1403




صفحه 563 سوره مبارکه مُلک آیات 13تا26




وَ أَسِرُّوا قَوْلَکُمْ أَوِ اجْهَرُوا بِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ (13)
گفتار خود را پنهان کنید یا آشکار (تفاوتی نمی‌کند)، او به آنچه در سینه‌هاست آگاه است!
أَ لاَ يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ (14)
آیا آن کسی که موجودات را آفریده از حال آنها آگاه نیست؟! در حالی که او (از اسرار دقیق) باخبر و آگاه است!
هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِي مَنَاکِبِهَا وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ وَ إِلَيْهِ النُّشُورُ (15)
او کسی است که زمین را برای شما رام کرد، بر شانه‌های آن راه بروید و از روزیهای خداوند بخورید؛ و بازگشت و اجتماع همه به سوی اوست!
أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يَخْسِفَ بِکُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ (16)
آیا خود را از عذاب کسی که حاکم بر آسمان است در امان می‌دانید که دستور دهد زمین بشکافد و شما را فرو برد و به لرزش خود ادامه دهد؟!
أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْکُمْ حَاصِباً فَسَتَعْلَمُونَ کَيْفَ نَذِيرِ (17)
یا خود را از عذاب خداوند آسمان در امان می‌دانید که تندبادی پر از سنگریزه بر شما فرستد؟! و بزودی خواهید دانست تهدیدهای من چگونه است!
وَ لَقَدْ کَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَکَيْفَ کَانَ نَکِيرِ (18)
کسانی که پیش از آنان بودند (آیات الهی را) تکذیب کردند، امّا (ببین) مجازات من چگونه بود!
أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَ يَقْبِضْنَ مَا يُمْسِکُهُنَّ إِلاَّ الرَّحْمٰنُ إِنَّهُ بِکُلِّ شَيْ‌ءٍ بَصِيرٌ (19)
آیا به پرندگانی که بالای سرشان است، و گاه بالهای خود را گسترده و گاه جمع می‌کنند، نگاه نکردند؟! جز خداوند رحمان کسی آنها را بر فراز آسمان نگه نمی‌دارد، چرا که او به هر چیز بیناست!
أَمَّنْ هٰذَا الَّذِي هُوَ جُنْدٌ لَکُمْ يَنْصُرُکُمْ مِنْ دُونِ الرَّحْمٰنِ إِنِ الْکَافِرُونَ إِلاَّ فِي غُرُورٍ (20)
آیا این کسی که لشکر شماست می‌تواند شما را در برابر خداوند یاری دهد؟ ولی کافران تنها گرفتار فریبند!
أَمَّنْ هٰذَا الَّذِي يَرْزُقُکُمْ إِنْ أَمْسَکَ رِزْقَهُ بَلْ لَجُّوا فِي عُتُوٍّ وَ نُفُورٍ (21)
یا آن کسی که شما را روزی می‌دهد، اگر روزیش را بازدارد (چه کسی می‌تواند نیاز شما را تأمین کند)؟! ولی آنها در سرکشی و فرار از حقیقت لجاجت می‌ورزند!
أَ فَمَنْ يَمْشِي مُکِبّاً عَلَى وَجْهِهِ أَهْدَى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيّاً عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ‌ (22)
آیا کسی که به رو افتاده حرکت می‌کند به هدایت نزدیکتر است یا کسی که راست‌قامت در صراط مستقیم گام برمی‌دارد؟!
قُلْ هُوَ الَّذِي أَنْشَأَکُمْ وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصَارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلِيلاً مَا تَشْکُرُونَ‌ (23)
بگو: «او کسی است که شما را آفرید و برای شما گوش و چشم و قلب قرار داد؛ امّا کمتر سپاسگزاری می‌کنید!»
قُلْ هُوَ الَّذِي ذَرَأَکُمْ فِي الْأَرْضِ وَ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ‌ (24)
بگو: «او کسی است که شما را در زمین آفرید و به سوی او محشور می‌شوید!»
وَ يَقُولُونَ مَتَى هٰذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِينَ‌ (25)
آنها می‌گویند: «اگر راست می‌گویید این وعده قیامت چه زمانی است؟!»
قُلْ إِنَّمَا الْعِلْمُ عِنْدَ اللَّهِ وَ إِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ‌ (26)
بگو: «علم آن تنها نزد خداست؛ و من فقط بیم‌دهنده آشکاری هستم!»

ذَلُولاً آیه 15: ریشه ذلل 24 بار در 23 آیه تکرار شده.
قاموس قرآن ج‏3 21
ذلل: ذلّ (بضم اول) و ذلّة (بكسر اول) بمعنى خوارى و ضدّ عزّت است (صحاح- قاموس). ذلّ (بكسر اول) بمعنى رام شدن است چنانكه در صحاح گويد و ذليل شخصى است كه آشكارا خوار باشد و ناقه ذلول شتر رام است. در قاموس گويد: ذلّ با ضم و گاهى با كسر آيد و بمعنى نرمى است راغب ميگويد: ذلّ با ضمّ آنست كه از روى قهر باشد و با كسر آنست كه بعد از سختى و چموشى باشد.
قول صحاح با استعمال قرآن بيشتر ميسازد. «فَنَتَّبِعَ آياتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ‏ نَذِلَ‏ وَ نَخْزى‏» طه: 134 يعنى پيش از آنكه ذليل و خوار گرديم از آيات تو پيروى كنيم. «وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُ‏ مَنْ تَشاءُ ...» آل عمران: 26 «وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ‏ الذُّلِ‏» اسراء: 111 يعنى در حكومت شريك و از ذلت يارى نداشته است و ذليل و خوار نبوده كه حاجت بولىّ داشته باشد.
«سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا» اعراف: 152 بآنها از پروردگارشان غضب و خوارى ميرسد در زندگى دنيا. كلمه ذلّة هفت بار در قرآن آمده است.
«اذلة» جمع ذليل است بمعنى خواران مثل‏ «وَ جَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِها أَذِلَّةً» نمل: 34 يعنى: عزيزان اهل آنرا ذليل ميكنند و مثل‏ «لَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْها أَذِلَّةً» نمل: 37 و نيز جمع ذلول آمده بمعنى رام‏ها و نرم‏ها نحو «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكافِرِينَ» مائده: 54 يعنى: بر مؤمنان نرم و رام و بر كفار عزيز و تنداند. چنانكه ذلل (بر وزن عنق) نيز جمع ذلول است مثل‏ «وَ أَوْحى‏ رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً ... ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ‏ ذُلُلًا» نحل: 69 بعقيده مجاهد «ذُلُلًا» صفت‏ «سُبُلَ» و حال است از آن. يعنى: براههاى خدايت وارد شو در حاليكه آسان و رام‏اند و از ديگرى نقل شده كه صفت‏ «النَّحْلِ» است. در اين صورت جمع آمدن، ظاهرا براى آن باشد كه از نحل جنس مراد است.
اذلّ اسم تفضيل ذلّت است نحو «لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَ‏ ...» منافقون: 8 يعنى: عزيزتر حتما ذليلتر را از مدينه بيرون ميكند. اين سخن عبد اللّه ابى است لعنه اللّه‏ «إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ فِي‏ الْأَذَلِّينَ‏» مجادله: 20. يعنى آنانكه با خدا و رسول مخالفت ميكنند آنها در رديف ذليلترانند.
* «هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ‏ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَناكِبِها وَ كُلُوا مِنْ رِزْقِهِ» ملك: 15 يعنى او كسى است كه زمين را براى شما آرام گردانيد پس در شانه‏هاى آن راه برويد و از روزى خدا بخوريد. با آيه فوق بحركت زمين استدلال كرده‏اند زيرا ذلول بمعنى مركوب رام است و دابه ذلول مركوبى را گويند كه چموش نيست و آرام است.
زمين نيز مركوب آرام است و حركت ميكند و در مركوب حركت ملحوظ است. اين در صورتى است كه ذلول فقط بمركوب گفته شود در نهج البلاغه خطبه 31 آمده‏ «يَرْكَبُ الصَّعْبَ وَ يَقُولُ هُوَ الذَّلُولُ‏».
و نيز در قرآن آمده‏ «إِنَّها بَقَرَةٌ لا ذَلُولٌ‏ تُثِيرُ الْأَرْضَ» بقره: 71.
در كتاب آغاز و انجام جهان از كلمه مناكب كه بمعنى شانه‏ها است استدلال شده بكرويّت زمين.
اين استدلال كاملا صحيح است زيرا رفتن در شانه‏هاى زمين در صورتى صحيح است كه همه جاى آن شانه‏هاى آن باشد و آن در صورتى است كه كروى باشد چنانكه با تأمل روشن خواهد شد.
* «ذَلَّلْناها لَهُمْ» يس: 72 يعنى: چهارپايان را بر آنها رام كرديم‏ «وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِيلًا» انسان: 14 يعنى چيدن ميوه‏هاى بهشت بر آنها رام و سهل شده است.

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانه ای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عهد قرآن و نهج البلاغه روزسه شنبه 11 اردیبهشت 1403




صفحه 564 سوره مبارکه مُلک آیات 27تا30 و سوره مبارکه قلم آیات 1تا16




بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ‌ (0)

فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةً سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ کَفَرُوا وَ قِيلَ هٰذَا الَّذِي کُنْتُمْ بِهِ تَدَّعُونَ‌ (27)
هنگامی که آن (وعده الهی) را از نزدیک می‌بینند، صورت کافران زشت و سیاه می‌گردد، و به آنها گفته می‌شود: «این همان چیزی است که تقاضای آن را داشتید»!
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَهْلَکَنِيَ اللَّهُ وَ مَنْ مَعِيَ أَوْ رَحِمَنَا فَمَنْ يُجِيرُ الْکَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ‌ (28)
بگو: «به من خبر دهید اگر خداوند مرا و تمام کسانی را که با من هستند هلاک کند، یا مورد ترحّم قرار دهد، چه کسی کافران را از عذاب دردناک پناه می‌دهد؟!»
قُلْ هُوَ الرَّحْمٰنُ آمَنَّا بِهِ وَ عَلَيْهِ تَوَکَّلْنَا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ فِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ‌ (29)
بگو: «او خداوند رحمان است، ما به او ایمان آورده و بر او توکّل کرده‌ایم؛ و بزودی می‌دانید چه کسی در گمراهی آشکار است!»
قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتِيکُمْ بِمَاءٍ مَعِينٍ‌ (30)
بگو: «به من خبر دهید اگر آبهای (سرزمین) شما در زمین فرو رود، چه کسی می‌تواند آب جاری و گوارا در دسترس شما قرار دهد؟!»
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ‌ (0)
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
ن وَ الْقَلَمِ وَ مَا يَسْطُرُونَ‌ (1)
ن، سوگند به قلم و آنچه مینویسند،
مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ‌ (2)
که به نعمت پروردگارت تو مجنون نیستی،
وَ إِنَّ لَکَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ‌ (3)
و برای تو پاداشی عظیم و همیشگی است!
وَ إِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ‌ (4)
و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری!
فَسَتُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ‌ (5)
و بزودی تو می‌بینی و آنان نیز می‌بینند،
بِأَيِّکُمُ الْمَفْتُونُ‌ (6)
که کدام یک از شما مجنونند!
إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ‌ (7)
پروردگارت بهتر از هر کس می‌داند چه کسی از راه او گمراه شده، و هدایت‌یافتگان را نیز بهتر می‌شناسد!
فَلاَ تُطِعِ الْمُکَذِّبِينَ‌ (8)
حال که چنین است از تکذیب‌کنندگان اطاعت مکن!
وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ‌ (9)
آنها دوست دارند نرمش نشان دهی تا آنها (هم) نرمش نشان دهند (نرمشی توأم با انحراف از مسیر حق)!
وَ لاَ تُطِعْ کُلَّ حَلاَّفٍ مَهِينٍ‌ (10)
و از کسی که بسیار سوگند یاد می‌کند و پست است اطاعت مکن،
هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ‌ (11)
کسی که بسیار عیبجوست و به سخن چینی آمد و شد می‌کند،
مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ‌ (12)
و بسیار مانع کار خیر، و متجاوز و گناهکار است؛
عُتُلٍّ بَعْدَ ذٰلِکَ زَنِيمٍ‌ (13)
علاوه بر اینها کینه توز و پرخور و خشن و بدنام است!
أَنْ کَانَ ذَا مَالٍ وَ بَنِينَ‌ (14)
مبادا بخاطر اینکه صاحب مال و فرزندان فراوان است (از او پیروی کنی)!
إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ‌ (15)
هنگامی که آیات ما بر او خوانده می‌شود می‌گوید: «اینها افسانه‌های خرافی پیشینیان است!»

سِيئَتْ آیه 27: ریشه سوء 167بار در 151 آیه تکرار شده است.
السُّوء: هر چيزى كه انسان را از امور دنيوى يا اخروى و حالات نفسانى و بدنى و همچنين بخاطر از دست رفتن مال و جاه و از دست رفتن دوست اندوهگين و غمين سازد. آيه: (بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ- 22/ طه) يعنى: بدون اينكه آفتى در آن باشد، كه به بيمارى برص تفسير شده است و آن آفاتى است كه بدست مى‏رسد.
«وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‏ءَ بِهِمْ ...» هود: 77. بنظرم سى‏ء بمعنى اندوه است يعنى چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند از آمدنشان غمگين شد، ايضا در «سِيئَتْ‏ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا» ملك: 27. و در آيه‏ «لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ» اسراء: 7. تا رويتان را غمگين كنند است كه اثر غم در وجه انسان نمايان ميشود.
مفردات الفاظ قرآن ؛ ج‏2 ؛ ص296
: السُّوء: هر چيزى كه انسان را از امور دنيوى يا اخروى و حالات نفسانى و بدنى و همچنين بخاطر از دست رفتن مال و جاه و از دست رفتن دوست اندوهگين و غمين سازد. آيه: (بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ- 22/ طه) يعنى: بدون اينكه آفتى در آن باشد، كه به بيمارى برص تفسير شده است و آن آفاتى است كه بدست مى‏رسد.
و گفت: (إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ‏- 27/ نمل) (به راستى كه خوارى و اندوه در آن روز، كفّار را فرا مى‏گيرد) سَوْأَى‏: به هر چيزى كه قبيح و زشت است تعبير مى‏شود كه با واژه- حسنى- مقابل شده است.
در آيات: (ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ‏ أَساؤُا السُّواى‏- 10/ روم) و (لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى‏- 26/ يونس) و- سَيِّئَة: عمل زشتى است كه نقطه مقابل حسنة است.
(بَلى‏ مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً- 81/ بقره) و (لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ- 46/ نمل) و (يُذْهِبْنَ‏ السَّيِّئاتِ‏- 114/ هود) و (ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ‏- 79/ نساء).
و (فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما عَمِلُوا- 34/ نحل) و (ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ- 96/ مؤمنون).
و پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: «يا انس أتبع السيّئة بالحسنة تمحها».
يعنى: (اى انس خوبى را پس از بدى دنبال كن تا بدى را محو كنى). حسنه و سيّئه بر دو گونه است:
اوّل- حسنة و سيّئة يا (خوبى و بدى) بر حسب اعتبار عقل و شرع، چنانكه در آيه: (مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى‏ إِلَّا مِثْلَها- 160/ انعام) مذكور شده.
دوّم- حسنه و سيّئه (خوبى و بدى) به اعتبار طبع و سرشت و اين همان خوبى و بدى است كه طبيعت آن را سبك و سنگين مى‏انگارد.
مثل آيه: (فَإِذا جاءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قالُوا لَنا هذِهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَطَّيَّرُوا بِمُوسى‏ وَ مَنْ مَعَهُ‏- 131/ اعراف).
(همينكه خوبى و حسنه به آنها مى‏رسد مى‏گويند از خود ماست و اگر بدى به آنها برسد مى‏گويند از موسى و ياران اوست).
و آيه: (ثُمَّ بَدَّلْنا مَكانَ السَّيِّئَةِ الْحَسَنَةَ- 95/ اعراف) و (إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ‏- 27/ نحل).
مى‏گويند: سَاءَنِى‏ كذا و سُؤْتَنِى‏: بمن بدى كرد و مرا غمگين كردى.
اسَأْتَ‏ إلى فلان: به او بدى كردى.
و آيات: (سِيئَتْ‏ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا- 27/ ملك) و (لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ‏- 7/ اسراء) و (مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً يُجْزَ بِهِ‏- 123/ نساء) يعنى زشتى (كسى كه كار قبيح و گناهى انجام دهد با همان عمل، سزايش مى‏دهند) و (زُيِّنَ لَهُمْ سُوءُ أَعْمالِهِمْ‏- 37/ توبه) و (عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ- 98/ توبه) يعنى آنچه را كه در پايان و عاقبت، آنها را غمگين خواهد كرد.
و همچنين آيات: (وَ ساءَتْ مَصِيراً- 97/ نساء) و (ساءَتْ مُسْتَقَرًّا- 62/ فرقان).
و امّا آيه: (فَإِذا نَزَلَ بِساحَتِهِمْ فَساءَ صَباحُ الْمُنْذَرِينَ‏- 177/ صافّات) (و چون عذاب بر ساحتشان و ديارشان فرود آيد چه بد است صبح گاه كسانى كه بيمشان مى‏دادند و حقّ را نمى‏پذيرفتند).
و (ساءَ ما يَعْمَلُونَ‏- 66/ مائده) و (ساءَ مَثَلًا- 177/ اعراف) واژه- ساء- در اين دو آيه اخير همان- بئس است- يعنى: چه بد عاقبتى است كارى كه مى‏كنند.
و (يَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَ أَلْسِنَتَهُمْ بِالسُّوءِ- 2/ ممتحنه) (دستها و زبانهاشان به بدى بسوى شما دراز و چيره شد). و آيه: (سِيئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا- 27/ ملك).
واژه- سُوء (زشتى و بدى) از اين جهت به چهره‏ها نسبت داده شده كه همواره اثر سرور و غم در چهره ظاهر مى‏شود. و آيه: (سِي‏ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً- 77/ هود) حلّ بهم ما يسوءهم: چيزى كه به سختى دچارشان مى‏كرد به آنها رسيد و آنها را فرا گرفت. و آيات: (سُوءُ الْحِسابِ‏- 18/ رعد) و (وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ- 25/ رعد) يعنى حساب اعمال و جايگاه دشوار و ناگوار.
واژه- سَوْأَة- براى عورت و جثّه كنايه شده است. گفت (كَيْفَ يُوارِي سَوْأَةَ أَخِيهِ‏- 31/ اعراف) (فَأُوارِيَ سَوْأَةَ أَخِي‏- 31/ مائده) (يُوارِي‏ سَوْآتِكُمْ‏- 26/ اعراف) (بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما- 22/ اعراف) (لِيُبْدِيَ لَهُما ما وُورِيَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما- 20/ اعراف) (شيطان وسوسه‏شان كرد تا آنچه از عوراتشان پوشيده بود آشكار كنند).

قاموس قرآن ؛ ج‏3 ؛ ص346
سوء: (بضم س) بدو بفتح آن بدى. بعبارت ديگر، بضمّ سين اسم و بفتح آن مصدر است چنانكه در صحاح و قاموس و اقرب و المنجد گفته است ولى بيضاوى و زمخشرى‏ سوء (بضم سين) را ذيل آيه 49 بقره مصدر دانسته‏اند. و مصدر آن متعدى ميباشد. ولى «سَاءَ يَسُوءُ سَوْءاً» لازم است.
راغب گويد: سوء بضم سين هر چيز اندوه آور است ... در اقرب گويد «سَائَهُ‏ ... سَوْءاً» باو كار ناپسند كرد يا او را محزون نمود. سوء (بفتح س) در قرآن كريم 9 بار و بضم آن پنجاه بار آمده است.
بنظر نگارنده در 9 آيه كه سوء بفتح سين آمده همه مصدر بمعنى فاعل است مثل‏ «عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ» توبه:98. يعنى بر آنهاست بلاى حزن آور يا حادثه مكروه آور و مثل‏ «إِنَّهُمْ كانُوا قَوْمَ‏ سَوْءٍ فاسِقِينَ» انبياء: 74.
حقّا كه آنها مردمان بد كار، فاسق بودند. در آيه اول سوء را بضمّ نيز خوانده‏اند.
در جاهائيكه سوء بضمّ آمده اسم است و در معنى خود بكار رفته مثل‏ «يَسُومُونَكُمْ‏ سُوءَ الْعَذابِ» بقره: 49.
وارد ميكردند بر شما عذاب بد را. گويا از اضافه سوء بعذاب با آنكه عذاب همه‏اش بدو ناگوار است، شدّت آن مراد است مثل عذاب اليم، عذاب شديد. «فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ‏ سُوءٌ» آل عمران:174. با نعمت و فضل خدا برگشتند و حادثه بدى بآنها نرسيد.
سوأى مؤنّث اسوء است مانند حسنى مؤنث احسن و يا مصدر است مثل بشرى (اقرب) «ثُمَّ كانَ عاقِبَةَ الَّذِينَ‏ أَساؤُا السُّواى‏ أَنْ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ» روم: 10. عاقبة خبر كان و سوأى اسم آن است مثل‏ «وَ كانَ حَقًّا عَلَيْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ» و جمله‏ «أَنْ كَذَّبُوا» در مقام تعليل است يعنى: سپس نتيجه بدتر و حالت رسوخ كفر، عاقبت بدكاران شد زيرا كه آيات خدا را تكذيب كردند. اين كلمه فقط يكبار در قرآن آمده است. بعضى «سوآى» را مفعول‏ «أَساؤُا» گرفته و «أَنْ كَذَّبُوا» را خبر كان دانسته‏اند يعنى: عاقبت بدكاران بتكذيب و كفر منجر شد در الميزان فرموده: گرچه اين معنى فى نفسه درست است ولى معنى اول مناسب مقام است ...
سَيِّئ وصف است بمعنى بد و قبيح. «وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ‏ إِلَّا بِأَهْلِهِ» فاطر: 43. حيله بد نميگيرد مگر حيله‏گر را «كُلُّ ذلِكَ كانَ‏ سَيِّئُهُ‏ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً» اسراء: 38. «كُلُّ ذلِكَ» اشاره است بكارهاى نيك و بد در آيات گذشته يعنى: كارهاى قبيح از ميان آنچه گفته شد نزد خدايت ناپسند است.
سيّئة مؤنث سيّى‏ء است و آن پيوسته وصف آيد مثل خصلت سيّئه عادت سيّئه و امثال آن اگر آنرا لازم گرفتيم بمعنى بد و قبيح است و اگر متعدى دانستيم معناى بدآور و محزون كننده ميدهد. جمع آن در قرآن سيّئات است. «مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى‏ إِلَّا مِثْلَها» انعام: 160. سيّئة در آيه كار بد و گناه است‏ «وَ بَلَوْناهُمْ بِالْحَسَناتِ وَ السَّيِّئاتِ‏ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ» اعراف: 168.
و آن در قرآن بمعنى آثار گناه و گناه و شفاعت بد و عذاب و غيره آمده است رجوع به «غفر».
سوءة: چيزيكه ظهورش ناپسند است (المنار) لذا بطور كنايه بفرج و آلت رجوليت و جسد ميّت و غيره گفته شده در صحاح و قاموس آنرا عورت و فاحشه (كار بد) و در مفردات كنايه از فرج گفته. در نهايه گويد:
سوأة در اصل بمعنى فرج و سپس بهر چه ظهورش شرم آور است گفته شده.
«فَبَعَثَ اللَّهُ غُراباً يَبْحَثُ فِي الْأَرْضِ لِيُرِيَهُ كَيْفَ يُوارِي‏ سَوْأَةَ أَخِيهِ ...» مائده 31. مراد از سوأة در اينجا جسد ميت است يعنى خدا كلاغى فرستاد كه زمين را ميكاويد تا باو نشان دهد چگونه جسد برادرش را زير زمين پنهان كند.
«قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي‏ سَوْآتِكُمْ‏» اعراف: 26. لباس سوأه‏هاى مردم را كه ديده شدن آنها را خوش ندارند مى‏پوشاند. «فَوَسْوَسَ‏ لَهُمَا الشَّيْطانُ لِيُبْدِيَ لَهُما ما وُورِيَ عَنْهُما مِنْ‏ سَوْآتِهِما» اعراف: 20.
مراد از سوأة عورت زن و مرد است ايضا در آيه‏ «فَأَكَلا مِنْها فَبَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما» طه: 121. از جمع آمدن سوأة ميتوان فهميد كه مراد عورتين هر دو از آدم و زنش است.
«وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‏ءَ بِهِمْ ...» هود: 77. بنظرم سى‏ء بمعنى اندوه است يعنى چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند از آمدنشان غمگين شد، ايضا در «سِيئَتْ‏ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوا» ملك: 27. و در آيه‏ «لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ» اسراء: 7. تا رويتان را غمگين كنند است كه اثر غم در وجه انسان نمايان ميشود.
«وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى‏ جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ» طه: 22. سوء در آيه بمرض و آفت گفته‏اند. غرض آنست اين تغيير رنگ ضررى نخواهد داشت يعنى دستت را بگريبان خود جمع كن تا سفيد و روشن بدون آفت خارج شود. بعضى‏ها سوختن احتمال داده‏اند يعنى دستت نميسوزد. اين لفظ در سوره نمل: 12. و قصص: 31 نيز آمده در الميزان فرموده: ظاهرا اين قيد تعريض بتورات فعلى است كه در سفر خروج باب چهارم آيه 6 گويد: دست موسى مثل برف مبروص (پيس) شد.
«إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ‏ السَّيِّئاتِ‏» هود: 114. اين آيه در «حبط» گذشت و در «غفر» ديده شود.
در تمام آيات قرآن در علاج سيئات تكفير آمده است مثل‏ «وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ‏ سَيِّئاتِكُمْ‏» بقره: 271. و درباره هيچ يك يغفر السيّئات نيامده مگر در آيه‏ «وَ نَتَجاوَزُ عَنْ‏ سَيِّئاتِهِمْ‏» احقاف: 16. كه بجاى تكفير تجاوز آمده است. اين ظاهرا از آنجهت است كه «كفر» در لغت بمعنى پوشاندن است و در علاج بدى‏ها و ناپسندها تعبير پوشاندن آنها مناسب است.

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانه ای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عهد قرآن و نهج البلاغه روزچهارشنبه 12 اردیبهشت 1403



صفحه 565 سوره مبارکه قلم آیات 18تا42


سَنَسِمُهُ عَلَى الْخُرْطُومِ‌ (16)
(ولی) ما بزودی بر بینی او علامت و داغ ننگ می‌نهیم!
إِنَّا بَلَوْنَاهُمْ کَمَا بَلَوْنَا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّهَا مُصْبِحِينَ‌ (17)
ما آنها را آزمودیم، همان گونه که «صاحبان باغ» را آزمایش کردیم، هنگامی که سوگند یاد کردند که میوه‌های باغ را صبحگاهان (دور از چشم مستمندان) بچینند.
وَ لاَ يَسْتَثْنُونَ‌ (18)
و هیچ از آن استثنا نکنند؛
فَطَافَ عَلَيْهَا طَائِفٌ مِنْ رَبِّکَ وَ هُمْ نَائِمُونَ‌ (19)
امّا عذابی فراگیر (شب هنگام) بر (تمام) باغ آنها فرود آمد در حالی که همه در خواب بودند،
فَأَصْبَحَتْ کَالصَّرِيمِ‌ (20)
و آن باغ سرسبز همچون شب سیاه و ظلمانی شد!
فَتَنَادَوْا مُصْبِحِينَ‌ (21)
صبحگاهان یکدیگر را صدا زدند،
أَنِ اغْدُوا عَلَى حَرْثِکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَارِمِينَ‌ (22)
که بسوی کشتزار و باغ خود حرکت کنید اگر قصد چیدن میوه‌ها را دارید!
فَانْطَلَقُوا وَ هُمْ يَتَخَافَتُونَ‌ (23)
آنها حرکت کردند در حالی که آهسته با هم می‌گفتند:»
أَنْ لاَ يَدْخُلَنَّهَا الْيَوْمَ عَلَيْکُمْ مِسْکِينٌ‌ (24)
«مواظب باشید امروز حتی یک فقیر وارد بر شما نشود!»
وَ غَدَوْا عَلَى حَرْدٍ قَادِرِينَ‌ (25)
(آری) آنها صبحگاهان تصمیم داشتند که با قدرت از مستمندان جلوگیری کنند.
فَلَمَّا رَأَوْهَا قَالُوا إِنَّا لَضَالُّونَ‌ (26)
هنگامی که (وارد باغ شدند و) آن را دیدند گفتند: «حقّاً» ما گمراهیم!
بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ‌ (27)
(آری، همه چیز از دست ما رفته) بلکه ما محرومیم!»
قَالَ أَوْسَطُهُمْ أَ لَمْ أَقُلْ لَکُمْ لَوْ لاَ تُسَبِّحُونَ‌ (28)
یکی از آنها که از همه عاقلتر بود گفت: «آیا به شما نگفتم چرا تسبیح خدا نمی‌گویید؟!
قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا کُنَّا ظَالِمِينَ‌ (29)
گفتند: «منزّه است پروردگار ما، مسلّماً ما ظالم بودیم!»
فَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَلاَوَمُونَ‌ (30)
سپس رو به یکدیگر کرده به ملامت هم پرداختند،
قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا کُنَّا طَاغِينَ‌ (31)
(و فریادشان بلند شد) گفتند: «وای بر ما که طغیانگر بودیم!
عَسَى رَبُّنَا أَنْ يُبْدِلَنَا خَيْراً مِنْهَا إِنَّا إِلَى رَبِّنَا رَاغِبُونَ‌ (32)
امیدواریم پروردگارمان (ما را ببخشد و) بهتر از آن به جای آن به ما بدهد، چرا که ما به او علاقه‌مندیم!»
کَذٰلِکَ الْعَذَابُ وَ لَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کَانُوا يَعْلَمُونَ‌ (33)
این گونه است عذاب (خداوند در دنیا)، و عذاب آخرت از آن هم بزرگتر است اگر می‌دانستند!
إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتِ النَّعِيمِ‌ (34)
مسلّماً برای پرهیزگاران نزد پروردگارشان باغهای پر نعمت بهشت است!
أَ فَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ کَالْمُجْرِمِينَ‌ (35)
آیا مؤمنان را همچون مجرمان قرار می‌دهیم؟!
مَا لَکُمْ کَيْفَ تَحْکُمُونَ‌ (36)
شما را چه می‌شود؟! چگونه داوری می‌کنید؟!
أَمْ لَکُمْ کِتَابٌ فِيهِ تَدْرُسُونَ‌ (37)
آیا کتابی دارید که از آن درس می‌خوانید...
إِنَّ لَکُمْ فِيهِ لَمَا تَخَيَّرُونَ‌ (38)
که آنچه را شما انتخاب می‌کنید از آن شماست؟!
أَمْ لَکُمْ أَيْمَانٌ عَلَيْنَا بَالِغَةٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ إِنَّ لَکُمْ لَمَا تَحْکُمُونَ‌ (39)
یا اینکه عهد و پیمان مؤکّد و مستمرّی تا روز قیامت بر ما دارید که هر چه را حکم کنید برای شما باشد؟!
سَلْهُمْ أَيُّهُمْ بِذٰلِکَ زَعِيمٌ‌ (40)
از آنها بپرس کدام یک از آنان چنین چیزی را تضمین می‌کند؟!
أَمْ لَهُمْ شُرَکَاءُ فَلْيَأْتُوا بِشُرَکَائِهِمْ إِنْ کَانُوا صَادِقِينَ‌ (41)
یا اینکه معبودانی دارند که آنها را شریک خدا قرار داده‌اند (و برای آنان شفاعت می‌کنند)؟! اگر راست می‌گویند معبودان خود را بیاورند!
يَوْمَ يُکْشَفُ عَنْ سَاقٍ وَ يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلاَ يَسْتَطِيعُونَ‌ (42)
(به خاطر بیاورید) روزی را که ساق پاها (از وحشت) برهنه می‌گردد و دعوت به سجود می‌شوند، امّا نمی‌توانند (سجود کنند).

لَيَصْرِمُنَّهَاآیه 17: ماده صرم 3 بار در قرآن بکار رفته و هر 3 مورد هم در همین سوره قلم است.
آيه: (إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحِينَ‏- 17/ قلم). يعنى: آنها را بچينند و بدست آورند (سوگند خوردند همين كه صبح كردند ميوه‏هاى باغ را بچينند).
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن با تفسير لغوى و ادبى قرآن ج‏2 394
صرم‏
: الصَّرْمُ‏: جدايى و بريدگى.
الصَّرِيمَة: استوار نمودن و استحكام بخشيدن كار.
صَرِيم‏: قسمتى از زمين كه از ريگستان جدا شده.
در آيه: (فَأَصْبَحَتْ‏ كَالصَّرِيمِ‏- 20/ قلم) گفته شده يعنى در حالى صبح كردند كه درختان باغشان بريده شده بود يعنى بر و بار آنها چيده شده بود. و نيز گفته شده‏ باغشان مثل شب، سياه شده بود چون شب را- صَرِيم‏- يعنى سياه مى‏گويند پس معنى آيه اين است كه درختان و باغ در اثر احتراق و سوختن همچون شب سياه بود.
و آيه: (إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحِينَ‏- 17/ قلم). يعنى: آنها را بچينند و بدست آورند (سوگند خوردند همين كه صبح كردند ميوه‏هاى باغ را بچينند).
و آيه: (فَتَنادَوْا مُصْبِحِينَ أَنِ اغْدُوا عَلى‏ حَرْثِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ‏ صارِمِينَ‏- 21/ قلم) (همين كه صبح كردند يكديگر را ندا دادند كه براى چيدن ميوه‏ها به سوى باغتان برويد).
الصَّارِم‏: قاطع و برنده (كنايه از شمشير كه در اشعار بكار رفته).
ناقةٌ مَصْرُومَةٌ: شترى است كه گوئى پستانش را بريده‏اند تا شير ندهد و قوى شود.
تَصَرَّمَتِ‏ السَّنَةُ: سال تمام شد و به پايان رسيد.
انْصَرَمَ‏ الشّي‏ءُ: بريده شد.
أَصْرَمَ‏: حالش بد شد.
قاموس قرآن ج‏4 125
«فَطافَ عَلَيْها طائِفٌ مِنْ رَبِّكَ وَ هُمْ نائِمُونَ. فَأَصْبَحَتْ‏ كَالصَّرِيمِ‏» قلم: 19 و 20.
صريم بمعنى مصروم است: چيده شده و قطع شده. بشب و روز نيز صريم گويند كه هر يك از ديگرى قطع و بريده ميشود. ايضا شب تاريك و تل خاك كه از تل بزرگ جدا شده صريم گويند.
در اقرب الموارد آنرا زمين سياه كه هيچ چيز نمى‏روياند نيز گفته است. از همه معانى مناسبتر معناى اخير است كه از اقرب نقل شد. زيرا در آيات بعدى هست كه اهل باغ چون آنرا ديدند نشناختند و گفتند: راه گم كرده‏ايم اين نشان ميدهد كه باغ در اثر بلا بصورت زمين سياه بى علف در آمده بود و اگر فقط ميوه‏اش از بين ميرفت و مصروم ميشد اشتباه نمى‏كردند. معنى آيه چنين ميشود: در حاليكه آنها خفته بودند گردنده‏اى و بلائى از جانب پروردگارت بآن باغ دور زد و مانند زمين سوخته و بى علف گرديد.

آیات:
القلم : 17 إِنَّا بَلَوْناهُمْ كَما بَلَوْنا أَصْحابَ الْجَنَّةِ إِذْ أَقْسَمُوا لَيَصْرِمُنَّها مُصْبِحينَ
القلم : 20 فَأَصْبَحَتْ كَالصَّريمِ
القلم : 22 أَنِ اغْدُوا عَلى‏ حَرْثِكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صارِمينَ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانه ای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عهد قرآن و نهج البلاغه روزپنجشنبه 13 اردیبهشت 1403


صفحه 566 سوره مبارکه قلم آیات 43تا52 و سوره مبارکه حاقّه آیات 1تا8


خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَ قَدْ کَانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَ هُمْ سَالِمُونَ‌ (43)
این در حالی است که چشمهایشان (از شدّت شرمساری) به زیر افتاده، و ذلّت و خواری وجودشان را فراگرفته؛ آنها پیش از این دعوت به سجود می‌شدند در حالی که سالم بودند (ولی امروز دیگر توانایی آن را ندارند)!
فَذَرْنِي وَ مَنْ يُکَذِّبُ بِهٰذَا الْحَدِيثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ‌ (44)
اکنون مرا با آنها که این سخن را تکذیب می‌کنند واگذار! ما آنان را از آنجا که نمی‌دانند به تدریج به سوی عذاب پیش می‌بریم.
وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ کَيْدِي مَتِينٌ‌ (45)
و به آنها مهلت (بازگشت) می‌دهم؛ چرا که نقشه‌های من محکم و دقیق است!
أَمْ تَسْأَلُهُمْ أَجْراً فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ‌ (46)
یا اینکه تو از آنها مُزدی می‌طلبی که پرداختش برای آنها سنگین است؟!
أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَکْتُبُونَ‌ (47)
یا اسرار غیب نزد آنهاست و آن را می‌نویسند (و به یکدیگر می‌دهند)؟!
فَاصْبِرْ لِحُکْمِ رَبِّکَ وَ لاَ تَکُنْ کَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَ هُوَ مَکْظُومٌ‌ (48)
اکنون که چنین است صبر کن و منتظر فرمان پروردگارت باش، و مانند صاحب ماهی [= یونس‌] مباش (که در تقاضای مجازات قومش عجله کرد و گرفتار مجازات ترک اولی شد) در آن زمان که با نهایت اندوه خدا را خواند.
لَوْ لاَ أَنْ تَدَارَکَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَ هُوَ مَذْمُومٌ‌ (49)
و اگر رحمت خدا به یاریش نیامده بود، (از شکم ماهی) بیرون افکنده می‌شد در حالی که نکوهیده بود!
فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِينَ‌ (50)
ولی پروردگارش او را برگزید و از صالحان قرار داد!
وَ إِنْ يَکَادُ الَّذِينَ کَفَرُوا لَيُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ‌ (51)
نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می‌شنوند با چشم‌زخم خود تو را از بین ببرند، و می‌گویند: «او دیوانه است!»
وَ مَا هُوَ إِلاَّ ذِکْرٌ لِلْعَالَمِينَ‌ (52)
در حالی که این (قرآن) جز مایه بیداری برای جهانیان نیست!
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ‌ (0)
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر
الْحَاقَّةُ (1)
(روز رستاخیز) روزی است که مسلّماً واقع می‌شود!
مَا الْحَاقَّةُ (2)
چه روز واقع شدنی!
وَ مَا أَدْرَاکَ مَا الْحَاقَّةُ (3)
و تو چه می‌دانی آن روز واقع شدنی چیست؟!
کَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عَادٌ بِالْقَارِعَةِ (4)
قوم «ثمود» و «عاد» عذاب کوبنده الهی را انکار کردند (و نتیجه شومش را دیدند)!
فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِکُوا بِالطَّاغِيَةِ (5)
امّا قوم «ثمود» با عذابی سرکش هلاک شدند!
وَ أَمَّا عَادٌ فَأُهْلِکُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ (6)
و امّا قوم «عاد» با تندبادی طغیانگر و سرد و پرصدا به هلاکت رسیدند،
سَخَّرَهَا عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيَالٍ وَ ثَمَانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِيهَا صَرْعَى کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِيَةٍ (7)
(خداوند) این تندباد بنیان‌کن را هفت شب و هشت روز پی در پی بر آنها مسلّط ساخت، (و اگر آنجا بودی) می‌دیدی که آن قوم همچون تنه‌های پوسیده و تو خالی درختان نخل در میان این تند باد روی زمین افتاده و هلاک شده‌اند!
فَهَلْ تَرَى لَهُمْ مِنْ بَاقِيَةٍ (8)
آیا کسی از آنها را باقی می‌بینی؟!

سَنَسْتَدْرِجُهُمْآیه 44:
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ‏ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ‏ اعراف: 182 استدراج آنست كه شخص بتدريج و درجه درجه گرفته شود شخص بد كار در كفر و طغيان خويش مشغول لذّت و كامرانى است ولى بى‏خبر است كه بتدريج استعداد هدايت را از دست ميدهد و عمرش كوتاه و كوتاهتر ميشود تا بالاخره فرصت از دستش ميرود.
از حسين بن على صلوات اللّه عليهما در تحف العقول نقل شده‏ فرمود: استدراج از خداوند سبحان آنست كه نعمت بنده را فراوان كند و توفيق شكر را از او سلب نمايد. طبرسى فرموده: استدراج اصل آن از درجه است و آن اين است كه كم كم گرفته شود مثل بالا رفتن از پله‏ها.
خداى تعالى گويد: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ‏ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ*- 182/ اعراف).
يعنى: (از جائى كه نمى‏دانند آنها را درهم مى‏پيچيم و بمرگ مى‏رسانيم) گفته‏اند: يعنى مثل كتاب بسته مى‏شوند كه عبارتست از بى‏خبر گذاردن، و غفلت آنهاست مثل آيه‏ وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا- 28/ كهف).گفته‏اند- سَنَسْتَدْرِجُهُمْ- در آيه قبل يعنى آنها را بتدريج و كم كم مى‏گيريم (به فرجامشان و عذابشان مى‏رسانيم) كه در حقيقت نزديك نمودن تدريجى ايشان بچيزى است، مثل بالا رفتن و پائين آمدن از پلّه‏ها و مكانها كه با آرامى و تدريجا انجام مى‏شود.*
قاموس قرآن ج‏2 335
درج: درجه بمعنى مرتبه و منزلت است. راغب ميگويد: درجه مثل منزلت است ليكن بمنزلت آنگاه درجه ميگويند كه بلندى در آن منظور باشد مثل پلّه نردبان و طبقه‏هاى ساختمان. طبرسى آنرا منزلت گفته و گويد: معنى «دَرَجْتُهُ إِلَى كَذَا» آنست كه او را درجه درجه بالا بردم.
درج بمعنى راه رفتن و مردن نيز آمده است در مثل گفته‏اند «هو اكذب من دبّ و دَرَجَ‏» او دروغگوترين زنده‏ها و مرده‏هاست در نهج خطبه 163 در وصف طاوس فرموده‏ «إِذَا دَرَجَ‏ إِلَى الْأُنْثَى نَشَرَهُ مِنْ طَيِّهِ».
يعنى چون بسوى ماده خويش رود دم خويش را پس از بستن باز ميكند.
وَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ‏ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ‏ اعراف: 182 استدراج آنست كه شخص بتدريج و درجه درجه گرفته شود شخص بد كار در كفر و طغيان خويش مشغول لذّت و كامرانى است ولى بى‏خبر است كه بتدريج استعداد هدايت را از دست ميدهد و عمرش كوتاه و كوتاهتر ميشود تا بالاخره فرصت از دستش ميرود.
از حسين بن على صلوات اللّه عليهما در تحف العقول نقل شده‏ فرمود: استدراج از خداوند سبحان آنست كه نعمت بنده را فراوان كند و توفيق شكر را از او سلب نمايد. طبرسى فرموده: استدراج اصل آن از درجه است و آن اين است كه كم كم گرفته شود مثل بالا رفتن از پله‏ها.
وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لِلرِّجالِ عَلَيْهِنَ‏ دَرَجَةٌ بقره: 228 براى زنان است از معروف نظير آنچه بر عهده آنهاست و مردان را بر آنها برترى و منزلت است. نا گفته نماند مردان طورى آفريده شده‏اند كه اكثرا در قدرت تعقل و تفكر و اراده امور از زنان برتراند آيه شريفه با اظهار حقوق دو جانبه از اين حقيقت پرده بر ميدارد.
أُولئِكَ أَعْظَمُ‏ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ حديد: 10 مراد از درجه در آيه فضيلت و برترى مقام است.
درجات در قرآن مجيد هم بمعنى منزلت و عظمت آمده و هم بمعنى مراتب در بلندى مثل‏ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ‏ دَرَجاتٍ‏ بقره: 253 آيه در باره پيامبران و برترى آنها نسبت بيكديگر است مثل‏ تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ‏ كه صدر همان آيه است پيداست كه مراد از درجات برترى و فضيلت معنوى است.
و نحو وَ لِكُلٍ‏ دَرَجاتٌ‏ مِمَّا عَمِلُوا احقاف: 19 فَأُولئِكَ لَهُمُ‏ الدَّرَجاتُ‏ الْعُلى‏ طه: 75 كه مراد ظاهرا مرتبه‏هاى مادّى است.
هُمْ‏ دَرَجاتٌ‏ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ بَصِيرٌ بِما يَعْمَلُونَ‏ آل عمران: 163 نا گفته نماند نظير اين آيه، آيه 4 انفال است كه فرموده‏ لَهُمْ‏ دَرَجاتٌ‏ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ‏ و آيه‏ وَ لِكُلٍ‏ دَرَجاتٌ‏ مِمَّا عَمِلُوا وَ ما رَبُّكَ بِغافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ‏ انعام:132.
ما قبل آيه اوّل چنين است:آيا آنكه تابع رضاى خداست مثل كسى است كه قرين غضب خداست آنها صاحبان درجات‏اند نزد خدا.
طبرسى رحمه اللّه فرموده: كلمه «ذو» در آن مقدر است يعنى «هم ذو درجات» و مراد از «هم» مجموع دو فريق فوق‏اند. در المنار درجات را ذو درجات گفته و گويد اطلاق درجات بمقام كفّار از باب تغليب است و گرنه مال آنها دركات است.
احتمال ديگر آنست كه بگوئيم درجات در مكانهاى آنها نيست بلكه در وجود آنهاست مانند كسيكه چند زبان ميداند و چند صنعت بلد است و از يك مرض عذاب مى‏بيند و يا از چند مرض. و شايد مراد درجه درجه بودن خود وجود و ابدان است و در اين احتمال مؤمن از چند جهت راحتى و كامرانى را مى‏بيند و كفّار بر عكس او.
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن با تفسير لغوى و ادبى قرآن ج‏1 667
خداى تعالى گويد: سَنَسْتَدْرِجُهُمْ‏ مِنْ حَيْثُ لا يَعْلَمُونَ*- 182/ اعراف).
يعنى: (از جائى كه نمى‏دانند آنها را درهم مى‏پيچيم و بمرگ مى‏رسانيم) گفته‏اند: يعنى مثل كتاب بسته مى‏شوند كه عبارتست از بى‏خبر گذاردن، و غفلت آنهاست مثل آيه‏ وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا- 28/ كهف).گفته‏اند- سَنَسْتَدْرِجُهُمْ*- در آيه قبل يعنى آنها را بتدريج و كم كم مى‏گيريم (به فرجامشان و عذابشان مى‏رسانيم) كه در حقيقت نزديك نمودن تدريجى ايشان بچيزى است، مثل بالا رفتن و پائين آمدن از پلّه‏ها و مكانها كه با آرامى و تدريجا انجام مى‏شود.

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانه ای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

عهد قرآن و نهج البلاغه روزجمعه 14 اردیبهشت 1403



صفحه 567 سوره مبارکه حاقّه آیات 9تا35



وَ جَاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِکَاتُ بِالْخَاطِئَةِ (9)
و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده [=قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند،
فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رَابِيَةً (10)
و با فرستاده پروردگارشان مخالفت کردند؛ و خداوند (نیز) آنها را به عذاب شدیدی گرفتار ساخت!
إِنَّا لَمَّا طَغَى الْمَاءُ حَمَلْنَاکُمْ فِي الْجَارِيَةِ (11)
و هنگامی که آب طغیان کرد، ما شما را سوار بر کشتی کردیم،
لِنَجْعَلَهَا لَکُمْ تَذْکِرَةً وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَاعِيَةٌ (12)
تا آن را وسیله تذکّری برای شما قرار دهیم و گوشهای شنوا آن را دریابد و بفهمد.
فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ نَفْخَةٌ وَاحِدَةٌ (13)
به محض اینکه یک بار در «صور» دمیده شود،
وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبَالُ فَدُکَّتَا دَکَّةً وَاحِدَةً (14)
و زمین و کوه‌ها از جا برداشته شوند و یکباره در هم کوبیده و متلاشی گردند،
فَيَوْمَئِذٍ وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ (15)
در آن روز «واقعه عظیم» روی می‌دهد،
وَ انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَهِيَ يَوْمَئِذٍ وَاهِيَةٌ (16)
و آسمان از هم می‌شکافد و سست می‌گردد و فرومی‌ریزد!
وَ الْمَلَکُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّکَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ (17)
فرشتگان در اطراف آسمان قرارمی‌گیرند (و برای انجام مأموریتها آماده می‌شوند)؛ و آن روز عرش پروردگارت را هشت فرشته بر فراز همه آنها حمل می‌کنند!
يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لاَ تَخْفَى مِنْکُمْ خَافِيَةٌ (18)
در آن روز همگی به پیشگاه خدا عرضه می‌شوید و چیزی از کارهای شما پنهان نمی‌ماند!
فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ کِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَيَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَءُوا کِتَابِيَهْ‌ (19)
پس کسی که نامه اعمالش را به دست راستش دهند (از شدّت شادی و مباهات) فریاد می‌زند که: «(ای اهل محشر!) نامه اعمال مرا بگیرید و بخوانید!
إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلاَقٍ حِسَابِيَهْ‌ (20)
من یقین داشتم که (قیامتی در کار است و) به حساب اعمالم می‌رسم!»
فَهُوَ فِي عِيشَةٍ رَاضِيَةٍ (21)
او در یک زندگی (کاملاً) رضایتبخش قرار خواهد داشت،
فِي جَنَّةٍ عَالِيَةٍ (22)
در بهشتی عالی،
قُطُوفُهَا دَانِيَةٌ (23)
که میوه هایش در دسترس است!
کُلُوا وَ اشْرَبُوا هَنِيئاً بِمَا أَسْلَفْتُمْ فِي الْأَيَّامِ الْخَالِيَةِ (24)
(و به آنان گفته می‌شود:) بخورید و بیاشامید گوارا در برابر اعمالی که در ایّام گذشته انجام دادید!
وَ أَمَّا مَنْ أُوتِيَ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ کِتَابِيَهْ‌ (25)
امّا کسی که نامه اعمالش را به دست چپش بدهند می‌گوید: «ای کاش هرگز نامه اعمالم را به من نمی‌دادند.
وَ لَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ‌ (26)
و نمی‌دانستم حساب من چیست!
يَا لَيْتَهَا کَانَتِ الْقَاضِيَةَ (27)
ای کاش مرگم فرا می‌رسید!
مَا أَغْنَى عَنِّي مَالِيَهْ‌ (28)
مال و ثروتم هرگز مرا بی‌نیاز نکرد،
هَلَکَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ‌ (29)
قدرت من نیز از دست رفت!»
خُذُوهُ فَغُلُّوهُ‌ (30)
او را بگیرید و دربند و زنجیرش کنید!
ثُمَّ الْجَحِيمَ صَلُّوهُ‌ (31)
سپس او را در دوزخ بیفکنید!
ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً فَاسْلُکُوهُ‌ (32)
بعد او را به زنجیری که هفتاد ذراع است ببندید؛
إِنَّهُ کَانَ لاَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ‌ (33)
چرا که او هرگز به خداوند بزرگ ایمان نمی‌آورد،
وَ لاَ يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْکِينِ‌ (34)
و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشویق نمی‌نمود؛
وَاعِيَةٌآیه 12:
لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ‏ واعِيَةٌ حاقّه: 12. يعنى: تا غرق قوم نوح و نجات مؤمنان را براى شما پندى قرار دهيم و تا آنرا گوشى كه حافظ مسموعات خويش است بشنود و حفظ كند.
وَعْي‏ بخاطر سپردن و حفظ كردن حديث و سخن. وَعَيْتُهُ‏ في نفسه- در جانش آنرا حفظ كرد و نگهداشت خداى تعالى فرمود: لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ‏ واعِيَةٌ- الحاقه/ 12 إِيعَاء- نگهداشتن چيزى در ظرف است
ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن با تفسير لغوى و ادبى قرآن ج‏4 469
وعي‏
: وَعْي‏ بخاطر سپردن و حفظ كردن حديث و سخن. وَعَيْتُهُ‏ في نفسه- در جانش آنرا حفظ كرد و نگهداشت خداى تعالى فرمود: لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ‏ واعِيَةٌ- الحاقه/ 12 إِيعَاء- نگهداشتن چيزى در ظرف است گفت: وَ جَمَعَ‏ فَأَوْعى‏- المعارج/ 18 شاعر مى‏گويد:
و الشر أخبث ما أَوْعَيْتَ‏ من زاد
- بلندترين چيزى كه از زاد و توشه در دلت نگهداشته‏اى همين است.
فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ‏ قَبْلَ‏ وِعاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَها مِنْ وِعاءِ أَخِيهِ‏- يوسف/ 76 و لا وَعْيَ‏ عن كذا- بدون آن نفس و جان چيزى را نگه نمى‏دارد. ما لي عنه‏ وَعْيٌ‏- در حفظ و نگهدارى آن ناچارم.
وَعَى‏ الجرح‏ يَعِي‏ وَعْياً- چرك در زخم جمع شده- وَعَى‏ العظمُ- استخوان سخت شد و نيرو گرفت.
وَاعِيَة- فرياد زننده. سمعتُ‏ وَعْيَ‏ القومِ- صداى مردم را شنيدم.
قاموس قرآن ج‏7 228
وعى‏: حفظ. اعمّ از آنكه حديث باشد يا غير آن‏ لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ‏ واعِيَةٌ حاقّه: 12. يعنى: تا غرق قوم نوح و نجات مؤمنان را براى شما پندى قرار دهيم و تا آنرا گوشى كه حافظ مسموعات خويش است بشنود و حفظ كند. در مجمع البيان چند حديث نقل شده كه چون اين آيه نازل شد رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله گفت: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا أُذُنَ عَلِيٍّ».
خدايا على (عليه السّلام) را اذن واعيه گردان على عليه السّلام فرمود: پس از آن دعا هر چه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله شنيدم از ياد نبردم اين حديث در مجمع از طبرسى نقل شده است. دو حديث ديگر نيز در اين مضمون ميباشد.
إِيعَاء: نيز بمعنى حفظ و جمع كردن است. تَدْعُوا مَنْ أَدْبَرَ وَ تَوَلَّى. وَ جَمَعَ‏ فَأَوْعى‏ معارج: 17 و 18. آتش بسوى خود ميخواند آنكه را كه بحق پشت كرده و از آن اعراض نموده و مال را جمع و ذخيره كرده است گويند «أَوْعَى‏ المتاع» يعنى متاع را در ظرفى گذاشت و ذخيره كرد، اين آيه نظير وَ الَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ وَ لا يُنْفِقُونَها فِي سَبِيلِ اللَّهِ‏ توبه:34. است.
وِعَاء: ظرف. اين تسميه از آنجهت است كه مال در ظرف جمع و حفظ ميشود بسينه انسان گويند: «وِعَاء علمه و عقيدته» يعنى سينه‏اش ظرف دانش و عقيده اوست، جمع آن اوعيه است‏ فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ‏ قَبْلَ‏ وِعاءِ أَخِيهِ‏ ثُمَّ اسْتَخْرَجَها مِنْ‏ وِعاءِ أَخِيهِ‏ يوسف:76. پيش از تفتيش ظرف برادرش شروع كرد به تفتيش ظروف آنها آنگاه ساقيه را از ظرف برادرش بيرون آورد.

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانه ای زیر