عهد روزانه مروری بر نهج البلاغه

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 238و239و240


حكمت 238
مشكلات تشكيل خانواده
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: زن و زندگى، همه‏اش زحمت و دردسر است و زحمت بارتر اينكه چاره‏اى جز بودن با او نيست.



حكمت 239
زشتى سستى و سخن چينى
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس تن به سستى دهد، حقوق را پايمال كند، و هر كس سخن چين را پيروى كند دوستى را به نابودى كشاند.



حكمت 240
غصب و ويرانى
(اقتصادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: سنگ غصبى در بناى خانه، مايه ويران شدن آن است.
(اين سخن از رسول خدا نقل شده است، و اينكه سخن پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و على عليه السّلام شبيه يكديگرند جاى شگفتى نيست براى اينكه هر دو از يك جا سر چشمه گرفته و در دو ظرف ريخته شده است).


238-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْمَرْأَةُ شَرٌّ كُلُّهَا وَ شَرُّ مَا فِيهَا أَنَّهُ لَا بُدَّ مِنْهَا
239-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )مَنْ أَطَاعَ التَّوَانِيَ ضَيَّعَ الْحُقُوقَ وَ مَنْ أَطَاعَ الْوَاشِيَ ضَيَّعَ الصَّدِيقَ
240-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْحَجَرُ الْغَصِيبُ فِي الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِهَا
قال الرضي و يروى هذا الكلام عن النبي (صلى‏الله‏عليه‏وآله‏وسل� �) و لا عجب أن يشتبه الكلامان لأن مستقاهما من قليب و مفرغهما من ذنوب

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 241و242و243


حكمت 241
آينده دردناك ستمكاران
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: روزى كه ستمديده از ستمكار انتقام كشد، سخت‏تر از روزى است كه ستمكار بر او ستم روا مى‏داشت.



حكمت 242
ارزش ترس از خداوند
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: از خدا بترس هر چند اندك، و ميان خود و خدا پرده‏اى قرار ده هر چند نازك



حكمت 243
روش صحيح پاسخگويى
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: هرگاه پاسخ‏ها همانند و زياد شد، پاسخ درست پنهان گردد.


241-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )يَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ يَوْمِ الظَّالِمِ عَلَى الْمَظْلُومِ
242-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ وَ اجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ
243-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِذَا ازْدَحَمَ الْجَوَابُ خَفِيَ الصَّوَابُ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 244و245و246


حكمت 244
مسؤوليّت نعمت‏هاى الهى
(اعتقادى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا را در هر نعمتى حقّى است، هر كس آن را بپردازد، فزونى يابد، و آن كس كه نپردازد و كوتاهى كند، در خطر نابودى قرار گيرد.



حكمت 245
كاستى قدرت و كنترل شهوت
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: هنگامى كه توانايى فزونى يابد، شهوت كاستى گيرد.



حكمت 246
هشدار از پشت كردن نعمت‏ها
(معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: از فرار نعمت‏ها بپرهيزيد، زيرا هر گريخته‏اى باز نمى‏گردد.
244-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِنَّ لِلَّهِ فِي كُلِّ نِعْمَةٍ حَقّاً فَمَنْ أَدَّاهُ زَادَهُ مِنْهَا وَ مَنْ قَصَّرَ فِيهِ خَاطَرَ بِزَوَالِ نِعْمَتِهِ


245-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِذَا كَثُرَتِ الْمَقْدِرَةُ قَلَّتِ الشَّهْوَةُ
246-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )احْذَرُوا نِفَارَ النِّعَمِ فَمَا كُلُّ شَارِدٍ بِمَرْدُودٍ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 247و248و249


حكمت 247
ره‏آورد سخاوت
(اقتصادى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بخشش بيش از خويشاوندى محبّت آورد.



حكمت 248
تقويت خوشبينى‏ها
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: چون كسى به تو گمان نيك برد، خوشبينى او را تصديق كن.



حكمت 249
بهترين عمل‏ها
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: بهترين كارها آن است كه با ناخشنودى در انجام آن بكوشى.


247-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْكَرَمُ أَعْطَفُ مِنَ الرَّحِمِ
248-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )مَنْ ظَنَّ بِكَ خَيْراً فَصَدِّقْ ظَنَّهُ
249-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ مَا أَكْرَهْتَ نَفْسَكَ عَلَيْهِ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 250و251و252


حكمت 250
خداشناسى در حوادث روزگار
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا را از سست شدن اراده‏هاى قوى، گشوده شدن گره‏هاى دشوار، و درهم شكسته شدن تصميم‏ها، شناختم.


حكمت 251
تلخى‏هاى و شيرينى‏هاى دنيا و آخرت
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: تلخكامى دنيا، شيرينى آخرت، و شيرينى دنياى حرام، تلخى آخرت است.


حكمت 252
فلسفه احكام الهى (اخلاقى، اجتماعى، اعتقادى)
و درود خدا بر او، فرمود: خدا «ايمان» را براى پاكسازى دل از شرك،
و «نماز» را براى پاك بودن از كبر و خودپسندى،
و «زكات» را عامل فزونى روزى،
و «روزه» را براى آزمودن اخلاص بندگان،
و «حج» را براى نزديكى و همبستگى مسلمانان،
و «جهاد» را براى عزّت اسلام،
و «امر به معروف» را براى اصلاح توده‏هاى ناآگاه،
و «نهى از منكر» را براى بازداشتن بى‏خردان از زشتى‏ها،
و «صله رحم» را براى فراوانى خويشاوندان،
و «قصاص» را براى پاسدارى از خون‏ها،
و اجراى «حدود» را براى بزرگداشت محرّمات الهى،
و ترك «مى‏گسارى» را براى سلامت عقل،
و دورى از «دزدى» را براى تحقّق عفّت،
و ترك «زنا» را براى سلامت نسل آدمى،
و ترك «لواط» را براى فزونى فرزندان،
و «گواهى دادن» را براى به دست آوردن حقوق انكار شده،
و ترك «دروغ» را براى حرمت نگهداشتن راستى،
و «سلام» كردن را براى امنيّت از ترس‏ها،
و «امامت» را براى سازمان يافتن امور امّت،
و «فرمانبردارى از امام» را براى بزرگداشت مقام رهبرى، واجب كرد.



250-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )عَرَفْتُ اللَّهَ سُبْحَانَهُ بِفَسْخِ الْعَزَائِمِ وَ حَلِّ الْعُقُودِ وَ نَقْضِ الْهِمَمِ
251-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )مَرَارَةُ الدُّنْيَا حَلَاوَةُ الْآخِرَةِ وَ حَلَاوَةُ الدُّنْيَا مَرَارَةُ الْآخِرَةِ
252-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )فَرَضَ اللَّهُ الْإِيمَانَ تَطْهِيراً مِنَ الشِّرْكِ


وَ الصَّلَاةَ تَنْزِيهاً عَنِ الْكِبْرِ
وَ الزَّكَاةَ تَسْبِيباً لِلرِّزْقِ
وَ الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْقِ
وَ الْحَجَّ تَقْرِبَةً لِلدِّينِ
وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ
وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ
وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعاً لِلسُّفَهَاءِ
وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ
وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ
وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاماً لِلْمَحَارِمِ
وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِ تَحْصِيناً لِلْعَقْلِ
وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِيجَاباً لِلْعِفَّةِ
وَ تَرْكَ الزِّنَى تَحْصِيناً لِلنَّسَبِ
وَ تَرْكَ اللِّوَاطِ تَكْثِيراً لِلنَّسْلِ
وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَاراً عَلَى الْمُجَاحَدَاتِ
وَ تَرْكَ الْكَذِبِ تَشْرِيفاً لِلصِّدْقِ
وَ السَّلَامَ أَمَاناً مِنَ الْمَخَاوِفِ
وَ الْأَمَانَةَ نِظَاماً لِلْأُمَّةِ
وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيماً لِلْإِمَامَةِ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 253و254و255


حكمت 253
روش سوگند دادن ستمكار
(سياسى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: آنگاه كه خواستيد ستمكارى را سوگند دهيد از او بخواهيد كه بگويد (از جنبش و نيروى الهى بيزار است» زيرا اگر به دروغ سوگند خورد، پس از بيزارى، در كيفر او شتاب شود،
امّا اگر در سوگند خود بگويد «به خدايى كه جز او خدايى نيست» در كيفرش شتاب نگردد، چه او خدا را به يگانگى ياد كرد.



حكمت 254
تلاش در انفاقهاى اقتصادى
(اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اى فرزند آدم خودت وصىّ مال خويش باش، امروز به گونه‏اى عمل كن كه دوست دارى پس از مرگت عمل كنند.



حكمت 255
تندخويى و جنون
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: تندخويى بى‏مورد نوعى ديوانگى است، زيرا كه تندخو پشيمان مى‏شود، و اگر پشيمان نشد پس ديوانگى او پايدار است.



253-وَ كَانَ ( عليه‏السلام )يَقُولُ أَحْلِفُوا الظَّالِمَ إِذَا أَرَدْتُمْ يَمِينَهُ بِأَنَّهُ بَرِي‏ءٌ مِنْ حَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ فَإِنَّهُ إِذَا حَلَفَ بِهَا كَاذِباً عُوجِلَ الْعُقُوبَةَ
وَ إِذَا حَلَفَ بِاللَّهِ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَمْ يُعَاجَلْ لِأَنَّهُ قَدْ وَحَّدَ اللَّهَ تَعَالَى
254-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )يَا ابْنَ آدَمَ كُنْ وَصِيَّ نَفْسِكَ فِي مَالِكَ وَ اعْمَلْ فِيهِ مَا تُؤْثِرُ أَنْ يُعْمَلَ فِيهِ مِنْ بَعْدِكَ
255-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ لِأَنَّ صَاحِبَهَا يَنْدَمُ فَإِنْ لَمْ يَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكِمٌ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 256و257و258
حكمت 256


حسادت و بيمارى
(اخلاقى، بهداشتى) و درود خدا بر او، فرمود: سلامت تن در دورى از حسادت است.



حكمت 257
راه شاد كردن ديگران (اخلاق خانواده)
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: اى كميل خانواده‏ات را فرمان ده كه روزها در به دست آوردن بزرگوارى، و شب‏ها در رفع نياز خفتگان بكوشند.
سوگند به خدايى كه تمام صداها را مى‏شنود، هر كس دلى را شاد كند، خداوند از آن شادى لطفى براى او قرار دهد كه به هنگام مصيبت چون آب زلالى بر او باريدن گرفته و تلخى مصيبت را بزدايد چنان كه شتر غريبه را از چراگاه دور سازند.



حكمت 258
صدقه و توانگرى
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: هر گاه تهيدست شديد با صدقه دادن، با خدا تجارت كنيد.


256-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )صِحَّةُ الْجَسَدِ مِنْ قِلَّةِ الْحَسَدِ
257-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )لِكُمَيْلِ بْنِ زِيَادٍ النَّخَعِيِّ يَا كُمَيْلُ مُرْ أَهْلَكَ أَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ
فَوَالَّذِي وَسِعَ سَمْعُهُ الْأَصْوَاتَ مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً إِلَّا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِ لُطْفاً فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ كَمَا تُطْرَدُ غَرِيبَةُ الْإِبِلِ
258-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )إِذَا أَمْلَقْتُمْ فَتَاجِرُوا اللَّهَ بِالصَّدَقَةِ

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 259و260و261



حكمت 259
شناخت جايگاه وفادارى
(اخلاقى اجتماعى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: وفادارى با خيانتكاران نزد خدا نوعى خيانت، و خيانت به خيانتكاران نزد خدا وفادارى است.



حكمت 260
پرهيز از مهلت دادن‏هاى خدا
(اعتقادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: بسا احسان پياپى خدا، گناهكار را گرفتار كند و پرده‏پوشى خدا او را مغرور سازد، و با ستايش مردم فريب خورد، و خدا هيچ كس را همانند مهلت دادن، مورد آزمايش قرار نداد.
مى‏گويم: (اين سخن امام عليه السّلام در كلمات گذشته آمده بود، امّا چون در اينجا عبارات زيبا و مفيدى اضافه بر گذشته وجود داشت آن را نقل كردم).

بخش حكمت‏هاى شگفتى‏آور از سخنان امير المؤمنين عليه السّلام
(در اين فصل برخى از سخنان برگزيده شگفتى‏آور امام را مى‏آوريم كه احتياج به تفسير و تحليل دارد).
1- روايتى از امام
اشاره به ظهور امام زمان عليه السّلام
چون آنگونه شود، پيشواى دين قيام كند، پس مسلمانان پيرامون او چونان ابر پاييزى گرد آيند.
(«يعسوب» يعنى بزرگ مسلمانان، و «قزع» يعنى ابرهاى پاييزى)

259-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )الْوَفَاءُ لِأَهْلِ الْغَدْرِ غَدْرٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْغَدْرُ بِأَهْلِ الْغَدْرِ وَفَاءٌ عِنْدَ اللَّهِ
260-وَ قَالَ ( عليه‏السلام )كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ وَ مَا ابْتَلَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ أَحَداً بِمِثْلِ الْإِمْلَاءِ لَهُ
قال الرضي و قد مضى هذا الكلام فيما تقدم إلا أن فيه هاهنا زيادة جيدة مفيدة

فصل نذكر فيه شيئا من غريب كلامه المحتاج إلى التفسير
1- و في حديثه ( عليه‏السلام )
فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ ضَرَبَ يَعْسُوبُ الدِّينِ بِذَنَبِهِ فَيَجْتَمِعُونَ إِلَيْهِ كَمَا يَجْتَمِعُ قَزَعُ الْخَرِيفِ
قال الرضي اليعسوب السيد العظيم المالك لأمور الناس يومئذ و القزع قطع الغيم التي لا ماء فيها

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 262و263



2- روايتى ديگر از امام
سخنورى
اين سخنران، زبردست ماهرى است.
(«شحشح» يعنى مهارت دارد، به كسى كه خوب حرف مى‏زند يا خوب راه مى‏رود گويند، ولى در موارد ديگر «شحشح» يعنى فردى بخيل)



3- روايتى ديگر از امام
پرهيز از دشمنى كردن
دشمنى، رنج‏ها و سختى‏هايى هلاك كننده دارد.
(«قحم» يعنى مهلكه‏ها، زيرا دشمنى آنان را به هلاكت مى‏رساند، و به معنى سختى‏ها نيز آمده كه مى‏گويند «قحمة الاعراب»، يعنى روزگار سختى و گرسنگى عرب‏ها به گونه‏اى كه اموالشان تمام مى‏شود،
و معنى «تقحّم» همين است كه مى‏گويند خشكسالى روستاييان را به سرزمين‏هاى سبز و آباد كشانده است).
2- و في حديثه ( عليه‏السلام )
هَذَا الْخَطِيبُ الشَّحْشَحُ
يريد الماهر بالخطبة الماضي فيها و كل ماض في كلام أو سير فهو شحشح و الشحشح في غير هذا الموضع البخيل الممسك
3- و في حديثه ( عليه‏السلام )
إِنَّ لِلْخُصُومَةِ قُحَماً
يريد بالقحم المهالك لأنها تقحم أصحابها في المهالك و المتالف في الأكثر فمن ذلك قحمة الأعراب و هو أن تصيبهم السنة فتتعرق أموالهم فذلك تقحمها فيهم
و قيل فيه وجه آخر و هو أنها تقحمهم بلاد الريف أي تحوجهم إلى دخول الحضر عند محول البدو

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حکمت های نهج البلاغه، حکمت 264

4- روايتى ديگر از امام
سرپرستى زنان
چون زنان بالغ شوند، خويشاوندان پدرى براى سرپرستى آنان سزاوارترند.
منظور از «نصّ» آخرين درجه هر چيز است، مانند «نصّ» در سير، كه به معنى آخرين مرحله توانايى مركب است، هنگامى كه مى‏گوييم، «نصصت الرّجل عن الآمر» آنقدر سؤال از كسى بشود كه آنچه مى‏داند بيان كند،
بنا بر اين «نصّ الحقاق» بمعنى رسيدن به مرحله بلوغ است كه پايان دوره كودكى است، اين جمله از فصيح‏ترين كنايات و شگفت آورترين آنها است،
منظور امام اين است، هنگامى كه زنان باين مرحله برسند «عصبه»: مردان خويشاوند پدرى كه محرم آنان هستند، مانند برادر، و عمو، به حمايت آنها سزاوارتر از مادرند، و هم چنين در انتخاب همسر براى آنها،
و منظور از حقاق مخالفت و درگيرى مادر، با عصبه، در مورد اين زن است، به طورى كه هر كدام به ديگرى مى‏گويد: من از تو احقّ هستم،
گفته مى‏شود:
«حاققته حقاقا» بمعنى رشد عقلى است، يعنى به مرحله‏اى برسد كه حقوق و احكام در باره او اجرا شود، اما آن كس كه نصّ الحقائق نقل كرده منظورش از حقايق، جمع «حقيقت» است.
اين بود معنايى كه «ابو عبيد قاسم بن سلام» براى اين جمله كرده است، اما نظر من اين است كه منظور از «نصّ الحقاق» اين است كه زن به مرحله‏اى برسد كه جائز باشد تزويج كند، و اختياردار حقوق خود شود، اين در حقيقت تشبيه به «حقاق» در شتر است
چرا كه «حقاق» جمع حقّه و «حق» است به معنى شترى كه سه سالش تمام و آماده بهره ‏بردارى است. «حقائق» نيز جمع حقّه است،
بنا بر اين هر دو تعبير به يك معنى باز مى‏گردد، هر چند معنى دوم به روش عرب شبيه ‏تر است.

4- و في حديثه ( عليه‏السلام )
إِذَا بَلَغَ النِّسَاءُ نَصَّ الْحِقَاقِ فَالْعَصَبَةُ أَوْلَى‏
و النص منتهى الأشياء و مبلغ أقصاها كالنص في السير لأنه أقصى ما تقدر عليه الدابة و تقول نصصت الرجل عن الأمر إذا استقصيت مسألته عنه لتستخرج ما عنده فيه
فنص الحقاق يريد به الإدراك لأنه منتهى الصغر و الوقت الذي يخرج منه الصغير إلى حد الكبير و هو من أفصح الكنايات عن هذا الأمر و أغربها
يقول فإذا بلغ النساء ذلك فالعصبة أولى بالمرأة من أمها إذا كانوا محرما مثل الإخوة و الأعمام و بتزويجها إن أرادوا ذلك.
و الحقاق محاقة الأم للعصبة في المرأة و هو الجدال و الخصومة و قول كل واحد منهما للآخر أنا أحق منك بهذا يقال منه حاققته حقاقا مثل جادلته جدالا
و قد قيل إن نص الحقاق بلوغ العقل و هو الإدراك لأنه ( عليه‏السلام ) إنما أراد منتهى الأمر الذي تجب فيه الحقوق و الأحكام. و من رواه نص الحقائق فإنما أراد جمع حقيقة
هذا معنى ما ذكره أبو عبيد القاسم بن سلام. و الذي عندي أن المراد بنص الحقاق هاهنا بلوغ المرأة إلى الحد الذي يجوز فيه تزويجها و تصرفها في حقوقها تشبيها بالحقاق من الإبل و هي جمع حقة و حق و هو الذي استكمل ثلاث سنين و دخل في الرابعة و عند ذلك يبلغ إلى الحد الذي يتمكن فيه من ركوب ظهره و نصه في السير و الحقائق أيضا جمع حقة
فالروايتان جميعا ترجعان إلى معنى واحد و هذا أشبه بطريقة العرب من المعنى المذكور أولا

صفحات قران و نهج البلاغه در پیام رسانهای زیر