ازاین دو روایت که از امام صادق (علیه السلام) نقل شد، چند نکته استفاده می شود:
۱ - اصل وقوع غیبت حضرت مهدی (علیه السلام)، وبه طول انجامیدن آن از هر دو روایت استفاده می شود. زیرا روایت اول در طولانی شدن غیبت صراحت دارد، ودر روایت دوم نیز به طولانی شدن غیبت اشاره شده است; به جهت این که حضرت فرمود:
«غیبت آن حضرت به گونه ای خواهد بود که موجب شک وتردید برای بعضی از افراد می شود»
وچنین غیبتی طبعاً ملازم با طولانی بودن آن است.
۲ - این که موضوع غیبت امام زمان (علیه السلام) چیز جدید وبی سابقه ای نیست; بلکه در پیامبران وحجج پیشین خدا نیز، وجود داشته است وهمان علل واسباب وحکمت هایی که موجب غیبت آنها شده، غیبت آن بزرگوار را نیز موجب گردیده است.
۳ - از روایت دوم استفاده می شود که خداوند به ائمه معصومین (علیهم السلام) نیز اجازه نداده است که تمام علل واسبابی را که موجب غیبت حضرت مهدی (علیه السلام) شده، برای شیعیان بیان فرمایند وکشف آن ها را به بعد از ظهور آن حضرت موکول فرموده اند.
از این نکته، نکته دیگر وبلکه نکات دیگری می توان استفاده نمود; زیرا امام صادق (علیه السلام) در پایان سخنانشان به عبد اللّه بن فضل فرمود:
«ای پسر فضل! موضوع غیبت مهدی (علیه السلام) امری خدایی وسرّی از اسرار او وغیبی از غیب های اوست. از آن جایی که ما می دانیم خداوند حکیم است، تصدیق می کنیم که تمام کارهای او از روی حکمت است، گر چه علّت وسبب آن برای ما روشن نباشد»(۲۵).
آنچه لازم است اشاره کنیم آن است که ما باید بیشتر در زمینه شناخت حضرت مهدی (علیه السلام) وهمچنین موضوع ولایت وامامت ائمه معصومین (علیهم السلام) فکر واندیشه خودمان را به کار گیریم وبا تجزیه وتحلیل عمیق تری در راستای شناخت پیشوایان معصوم (علیهم السلام) گام برداریم.
اینجاست که باید در فکر واندیشه عمیق تری فرو رویم وبدانیم که بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام چه رویداد بزرگی اتفاق افتاده بود که خلفا وجانشینان به حق پیامبر اسلام، یعنی حضرت علی (علیه السلام) وفرزندان معصوم آن بزرگوار، در طول دویست وشصت سال نتوانستند آن چنان که می بایست حرف دلشان را بزنند وحقیقت امر را برای شیعیان وارادتمندان خود بیان فرمایند تا جایی که بیان بسیاری از حقایق را به بعد از ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) موکول فرمودند چنانکه در فرمایش امام صادق (علیه السلام) به عبداللّه بن فضل هاشمی گذشت.
جواب این پرسش با مراجعه به تاریخ صدر اسلام به خوبی روشن می شود ومعلوم می گردد که عامل تمام گرفتاری هایی که بعد از رحلت پیامبر اسلام برای مسلمانان پیش آمد، همان غصب خلافت است که به سبب آن زعامت ورهبری جامعه اسلام از صاحبان ووارثان اصلی آن سلب گردید.