241_ شکل گیری تشکل های سیاسی _ نظامی شیعیان
شیعیان لبنان بیش از یک سوم جمعیت لبنان را تشکیل می دادند، ولی هیچ جا به حساب نمی آمدند و از اکثر امتیازات قومی محروم بودند. لبنان کشوری است که از اقوام مختلف، با مذهب، فرهنگ و قومیت های گوناگون نظیر مسلمان (شیعه و سنی) و مسیحی (مارونی، ارتدکس، ارمنی و...) دروزی تشکیل یافته است. در آن دوران، همه ی این اقوام، به استثنای شیعیان، برای خود تشکیلات مستقل سیاسی و مذهبی داشتند اما شیعیان در وضعیت نامناسبی به سر می بردند. آنان از اظهار شیعه بودن خود
ص:23
خجالت می کشیدند و با وسایل و تمهیدات گوناگون نظیر ازدواج با غیر شیعی یا دریافت کارت عضویت در یک حزب چپ گرا، سعی داشتند برای خود هویت کافی دست و پا کنند.
حضور و وجود جوانی اندیشمند، مبارز، و پرجاذبه، هم چون دکتر چمران، در کنار امام موسی صدر، در چنین شرایطی می توانست نقشی امید بخش ایفا نماید. بالاخره با مبارزه ی پیگیر شیعیان دولت مردان لبنان نتوانستند در مقابل خواست منطقی شیعیان به پاخاسته مقاومت نمایند و در اولین حرکت، «مجلس اعلای شیعیان لبنان» در سال 1348 به ریاست امام موسی صدر تشکیل یافت.
در لبنان، این تنها شیعیان بودند که هنوز مسلح نشده نمی توانستند هنگام مورد تجاوز قرار گرفتن از حقوق حقه ی خود دفاع نمایند. این در شرایطی بود که تهاجم های اشغال گران اسراییلی عموما متوجه مناطق شیعه نشین و جنوب لبنان بود. با این مقدمه، از میان اعضای «حرکة المحرومین» که تشکیلات مردمی حامی مجلس اعلای شیعیان بود کادر اصلی یک سازمان نظامی انتخاب و بدین سان «حرکت امل» شکل گرفت. دکتر چمران آن حرکت را نیز مثل حرکة المحرومین راه اندازی و سازماندهی کرد. او آغاز فعالیت های خود را تا تشکیل سازمان امل بدین گونه توضیح می دهد:
مدرسه ای به اسم صنعتی جبل عامل در جنوب لبنان وجود داشت که من مدیر آن مدرسه شدم. بزرگ ترین اردوگاه فلسطینی ها در جنوب لبنان در کنار همین مدرسه است... در لبنان هم انجمن های اسلامی به سبک انجمن های اسلامی در امریکا و اروپا ایجاد کردیم. جوان های شیعه ی لبنان جزو بهترین جوان ها بودند. نزدیک به دو سال با آن ها در جهت ایدئولوژیک کار می کردیم که این فعالیت بعدا به سازماندهی حرکة المحرومین منجر شد. یعنی همین جوان ها بودند که ستون فقرات سازمان بزرگ تری
ص:24
را که حرکة المحرومین باشد ایجاد کردند. حرکة المحرومین تظاهرات عظیمی به راه انداخت که از جمله ی آن، تظاهرات 75 هزار نفری مسلحانه ی بعلبک و هم چنین تظاهرات 150 هزار نفری مسلحانه ی شهر صور [بود] که شیعیان لبنان در آن جا هم قسم شدند تا آخرین قطره ی خون در راه احقاق حقوق از دست رفته ی خود بجنگند. این ها نمونه ای است از فعالیت سیاسی حرکة المحرومین. بعدها که انفجار در لبنان به وجود آمد و از هر طرف افراد مسلح وارد صحنه شدند و هیچ گروهی برای بقا چاره ای جز مسلح شدن نداشت، حرکة المحرومین دست به ایجاد یک سازمان نظامی به اسم امل زد که در حقیقت شاخه ی نظامی حرکة المحرومین بود. اعضای امل را از بین بهترین و معتقدترین بچه ها که از کلاس های کادرسازی فارغ التحصیل می شدند انتخاب می کردیم و به حق می توانم بگویم بعضی از جوانان امل کسانی هستند که با اسلام راستین آشنا شده و بر اساس آن مبارزه می کنند.(1)