مهدى( عج ) در قرآن

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

مهدى( عج ) در قرآن


سيد محمد عابدين زاده

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

مقدمه
به طور قطع جامع ترين تصوير از حقايق عالم هستى ترسيمى است که از سوى خداى متعال ارائه شده باشد. در اين ميان موضوع آينده جهان بشريت که مسافران کاروان اين عالم همواره با دنيايى از (اميد) و(آرزو) به آن نگريسته اند، از جايگاه ويژه اى برخوردار است. چرا که اساساً دست عقل وتوانايى هاى انسان از ترسيم آن کوتاه است. به همين دليل در طول زمان ها بزرگانى دست به جمع آورى آياتى از قرآن که به ترسيم آينده جهان وچهره دلگشاى بزرگ نقش آفرين آن ـ يعنى قائم آل محمد صلى الله عليه وآله وسلم ـ مربوط مى شود، پرداخته اند؛ که از ميان آنها مى توان به کتاب (المحجة فى ما نزل فى الحجة) و(قاطع البيان فى آيات المؤوّلة بصاحب الزمان) اشاره نمود.
در اين مختصر برخى از آن آيات ـ که يقيناً تعداد آنها بسيار بيش از اينهاست ـ را به همراه بيانى از معصومان که به تعبير قرآن، راسخان در علم وآگاهان به تأويل آيات الهى هستند، جمع آورى شده است. اميد آن که عاشقان جمال ومنتظران قدومش، با انس گرفتن با اين آيات بر اطلاعات خويش افزوده وتمسّک به قرآن واهل بيت قدس سرهما را جلوه گر سازند.
والسلام
سيد محمد عابدين زاده
شعبان المعظم 1422

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

غايب از نظر

(هدى للمتقين الذين يؤمنون بالغيب).(1)
يحيى بن ابن قاسم مى گويد از معناى آيات فوق از امام صادق عليه السلام سؤال کردم فرمود:
(متقين همان شيعيان على عليه السلام هستند وغيب نيز همان حجت غايب است).(2)
اى مهر جهان آرا جانم بفداى تو
غايب ز نظر گشته آن چهره چون ماهت اى نور دل زهرا دل محو ولاى تو
باز آى که دل گشته محزون ز خفاى تو

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

آخرين کلمه الهى

(واذ ابتلى ابراهيم ربه بکلمات فاتمهن...).(3)
مفضل بن عمرو مى گويد از امام صادق عليه السلام پرسيدم آن کلمات (که خدا ابراهيم را با آنها آزمود) چه بود؟
حضرت فرمود: (همان کلمات بود که حضرت آدم از پروردگارش دريافت وخدا (بواسطه آنها) بر او توبه نمود وآن اين بود که: (از تو به حق محمد وعلى فاطمه وحسن وحسين در خواست مى کنم که بر من توبه فرمايى)....
پرسيدم که اى پسر رسول خدا پس معناى فاتمهن چيست؟ فرمود:
(يعنى آن اسامى - که اسامى دوازده امام بود - را تا نام قائم کامل نمود...).(4)
ارتقاء ابراهيم، رمز توبه آدم بوده
نام حضرت خاتم، در کنار اولادش علّم الاسماء نام حضرت خاتم
که اتمهنْ آمد، نام مهدى عالم

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

ياوران الهى

(اينما تکونوا يأت بکم الله جميعا).(5)
راوى مى گويد از ابى الحسن عليه السلام از معنى آيه سؤال کردم فرمود: (به خدا قسم آن است که وقتى قائم ما قيام کند خداوند شيعيان ما را از تمامى نقاط در کنار او گرد مى آورد).(6)
اى صد درود بر آن، دلداگان مهدى
در اينما تکونوا داده است وعده اللّه آن سر نهادگان در، محراب جان مهدى
گرد آورد به يکدم آن ياوران مهدى

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

امتحان غيبت

(ولنبلونکم بشىء من الخوف والجوع ونقص من الاموال والانفس والثمرات وبشر الصابرين).(7)
امام صادق عليه السلام فرمود: (همانا پيش از قيام قائم عليه السلام بلايا وامتحانات الهى است). محمد بن مسلم مى گويد گفتم: آن بلايا کدام است. حضرت در پاسخ اين آيه را تلاوت نمود: (وهر آينه شما را به چيزى از ترس، گرسنگى وکاستى از دارايى ها وجانهاتان مى آزمائيم وصابران را بشارت ده).(8)
اى مؤمنان اى مؤمنان
گرديده وقت امتحان هشدار در آخر زمان
در جانتان در مالتان
درود خدا بر ياوران مهدى

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

(اولئک عليهم صلوات من ربهم ورحمة واولئک هم المهتدون).(9)
محمد بن احمد بن عبيد الله هاشمى مى گويد در زمان عبد الله بن زبير کتابى از زير زمين کعبه يافت شد که در آن اسامى ائمه دوازده گانه آمده بود تا آنجا که:
(... سپس امام منتظر است که نام او نام پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم است. به عدل امر نموده وانجام مى دهد واز منکر نهى نموده ودورى مى گزيند. خدا بواسطه او ظلم را برافکنده وترديد وکور باطنى را نابود مى سازد تا جايى که گرگ وگوسفند در حکومت حضرت در آسايش زندگى مى کنند ومرغان اهل آسمانها وماهيان درياها از او خشنودند. او عجب بنده اى است که اين چنين مورد کرامت الهى واقع مى شود. خوشا به حال کسيکه از او اطاعت کند وواى بر آنکس که از او نافرمانى نمايد. خوشا به حال آنکسى که به امر او به قتال بر خاسته وکشته شده يا بکشد:
(آنهايند که بر ايشان درودها ورحمت پرورگارشان نثار شده وهم آنانند هدايت شدگان؛ هم آنانند رستگاران؛ هم آنانند پيروزمندان).(10)
بادا درود ورحمت خالق نثارتان
اهل فلاح ورستگارى نبود کسى مگر اى ياوران قائم وجانها فدايتان
آنکس که نام او بودا بين نامتان

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

نسل برگزيده
(ان الله اصطفى آدم ونوحا وآل ابراهيم وآل عمران على العالمين ذرية بعضها من بعض...).(11)
امير مؤمنان در ضمن توصيه هايشان به کميل فرمودند:
(هر روز را با نام خدا ابتدا نموده ولا حول ولا قوة الا بالله گفته بر خدا توکل کن وما را ياد نموده ونام ببر وبر ما درود بفرست وخويشتن را هر چه مى توانى بر اين کار بدار تا انشاء الله از امور پنهان آنروز در امان بماني.... اى کميل هيچ علمى نيست مگر آنکه من گشاينده آنم وهيچ سرّى نيست مگر آنکه قائم عليه السلام آن را به آخر خواهد رسانيد. اى کميل فرزندانى هستند يکى از نسل ديگرى وخدا شنوا وداناست...).(12)
نبى شهر علم وعلى چون درش
هر آن دانشى که عليش گشود خدا گفته وأتوا (13) به پيغمبرش
بود نزد مهدى ز پا تا سرش
تسليم فراگير وحکومت مطلق
(افغير دين الله يبغون وله اسلم من فى السموات والارض طوعا وکرها واليه ترجعون).(14)
(هنگاميکه قائم عليه السلام قيام نمايد به عدل حکم نموده ودر زمان حکومتش جور بر طرف گرديده وراهها امنيت يافته وزمين برکتهايش را خارج ساخته وهر حقى به اهلش باز گشته واهل هيچ دينى نخواهند ماند مگر آنکه اظهار اسلام نموده وبه ايمان معترف مى گردند. آيا سخن خداى سبحان را نشنيده اى که مى فرمايد: وبراى او هر چه در آسمانها وزمين است از روى اختيار يا اکراه تسليم گرديده وبه سوى او باز خواهيد گشت..).(15)
آن روز که قائم عليه السلام از سفر باز آيد
از روى رضا وجبر، اجزاء جهان عالم ز قدوم او سرافراز آيد
تسليم شوند، چو آن مه ناز آيد
ارتباط با امام زمان
(يا ايها الذين آمنوا اصبروا وصابروا ورابطوا واتقوا الله لعلکم تفلحون).(16)
از امام باقر عليه السلام نقل شده که در معناى آيه فوق فرمودند:
(بر اداى فرائض صبر نموده ويکديگر را در برابر دشمنان به صبر واداشته وبا امام منتظرتان رابطه برقرار نمائيد..).(17)
اى اهل ايمان جملگى، با صبر هم آوا شويد
واندر کنار صبرتان، اندر مسير تفلحون هم اصبروا هم صابروا را در عمل معنا شويد
همواره با صاحب زمان، در ربط پرسودا شويد
بندگان ذخيره شده
(يا ايها الذين آمنوا من يرتد منکم عن دينه فسوف يأتى الله بقوم يحبهم ويحبونه...).(18)
از امام صادق عليه السلام نقل شده که فرمود:
(همانا براى صاحب اين امر (حکومت جهانى الهى) يارانى ذخيره شده که اگر همه مردم هم بروند خداوند آن ياوران را گرد خواهد آورد.... وهم آنانند که خداوند در موردشان فرموده:
بزودى خداوند گروهى را خواهد آورد که خدايشان دوست دارد وآنهانيز خدا را دوست دارند، در برابر مؤمنان فروتن ودر برابر کافران پر صلابت وشکست ناپذيرند..).(19)
گر به يارى حق از جاى نخيزيد، دمى
ياورانى است خدا را که بيايند وليک وز ره حق به عقب يکسره خيزيد، همى
چه شود گر ز اطاعت نگريزيد، کمى
آمادگى قبلى
(يوم يأتى بعض آيات ربک لا ينفع نفسا ايمانها لم تکن آمنت من قبل).(20)
امام صادق عليه السلام در مورد آيه فوق فرمودند:
(کلمه آيات مورد اشاره در آيه فوق ائمه هستند وآن آيه مورد انتظار، قائم عليه السلام است. پس روز آمدن او ايمان آوردن کسى که قبل از قيام او ايمان نياورده باشد سودى نخواهد داشت. اگر چه آن ايمان آورنده به پدران پيشين آن حضرت مؤمن بوده باشد).(21)
اى دوست به ياد يار ونورش بايد
گر منتظرى قدم به خود سازى نه پروانه گرد شمع رويش بايد
کز پيش مهياى ظهورش بايد
انتظار همگانى
(قل فانتظروا انى معکم من المنتظرين).(22)
محمد بن ابى نصر از حضرت رضا عليه السلام نقل مى کند که فرمود:
(چه نيکوست صبر وانتظار فرج؛ آيا سخن الهى را شنيده اى که مراقب باشيد که من هم با شما مراقبم
پس منتظر باشيد که من هم بامنتظرانم

پس بر شماباد به صبر، چرا که فرج در حال يأس (از امور عادى) فرامى رسد).(23)
نى صِرف، من وتو بى قرارش هستيم
اقيانوسى است خيل مشتاقانش سر گشته دولت وديارش هستيم
يک قطره زخيل بى کرانش هستيم
آمادگى؛ نه کى وچگونه
(ويقولون متى هذا الوعد ان کنتم صادقين).(24)
حسين بن على عليه السلام فرمود:
(از ما (اهل بيت) دوازده مهدى (هدايت شده وهدايت کننده) خواهد بود که اول آنان امير مؤمنان على بن ابيطالب وآخرين آنها نهمين فرزند من است واو آن کسى است که به حق قيام نموده؛ خدا بواسطه اش زمين مرده را زنده مى گرداند وبا او دين حق را بر همه اديان غلبه مى بخشد اگر چه مشرکان را ناپسند آيد. براى او غيبتى است که در آن گروههاى زيادى مرتد شده (از حق بر مى گردند) وگروههاى ديگرى بر دين ثابت خواهند ماند وبه آنها گفته مى شود اين وعده چه زمانى است اگر راست مى گوئيد. آگاه باشيد کسيکه در زمان غيبت آن امام در برابر اذيتها وتکذيبها صبر ورزد در جايگاه آن کسى است که با شمشير در پيشگاه رسولخدا صلى الله عليه وآله وسلم به جهاد برخاسته باشد).(25)
هر که در غيبت مهدى ز رهش باز نماند
از متى يا لِمَ ويا بِمَ بنمود گذر رو به مقصد بنمود وسوى آغاز نماند
يار مهدى شده ويکدم از او باز نماند
وارثان زمين
(ان الارض لله يورثها من يشاء من عباده والعاقبة للمتقين).(26)
امام باقر عليه السلام فرمود: (دولت ما آخرين دولتهاست وهيچ خاندانى که امکان در دست گرفتن دولت را داشته باشند باقى نخواهد ماند مگر آنکه قبل از ما به حکومت مى رسند تا آنکه بعد از حکومت ما کسانى ادعا نکنند که اگر ما به حکومت مى رسيديم مثل روش اينها عمل مى کرديم. وهمين است سخن خداى عزوجل که: (عاقبت از آن پرهيزکاران است).(27)
اى که دارى بر خداوندت يقين
حاکميت در زمين بى چند وچون بشنو اينک وعده آن بهترين
عاقبت باشد از آن متقين
پيروزى نهايى
(يريدون ان يطفئوا نور الله بافواههم ويأبى الله الا ان يتم نوره ولوکره الکافرون ـ هو الذى ارسل رسوله بالهدى ودين الحق ليظهره على الدين کله ولو کره المشرکون).(28)
حضرت على عليه السلام فرمود: (آيا وعده اين آيه تاکنون محقق شده است؟ هرگز! به خدايى که جانم در دست اوست به جايى خواهد رسيد که هيچ قريه اى باقى نماند مگر آنکه در آن، بر شهادت به وحدانيت الهى ورسالت رسولخدا هر صبح وشام ندا بر خيزد).(29)
آيد آن روزى که حق قاهر شود
دشمن حق مى کند بيهوده سعى حاصل رنج نبى ظاهر شود
کى به محو نور حق قادر شود
منتظران، اولياء الله هستند
(الا ان اولياء الله لا خوف عليهم ولا هم يحزنون الذين آمنوا وکانوا يتقون لهم البشرى فى الحيوة الدنيا وفى الاخره).(30)
امام صادق عليه السلام فرمود: (خوشا به حال شيعيان قائم ما ومنتظران ظهورش در زمان غيبت؛ واطاعت کنندگانش در زمان ظهور، آنانند اولياء خدا که نه ترس در آنان است ونه اندوهگين گردند).(31)
اى خوشا مردان صبر وانتظار
اى خوشا آنان که در غيبت کنند اى خوشا بر عاشقان روى يار
خويش را با ياد مهدى پايدار
آرزوى پيامبران
(قال لو ان لى بکم قوه او آوى الى رکن شديد).(32)
امام صادق عليه السلام فرمود: (سخن لوط که به قومش گفت: اى کاش مرا بر شما قوتى بود يا آنکه به تکيه گاهى پناه مى بردم؛ نبود مگر آرزوى توانايى قائم عليه السلام ورکن هم چيزى نبود مگر قدرت ياران آن حضرت هر مرد از آنان توان چهل مرد را داراست وقلب هر يک از آنان همچون يک قطعه آهن است که اگر بر کوهها گذر کنند آنها را از جا مى کنند).(33)
اى کاش که آن رکن رکين مى آمد
اين ناله انبياء ومردان خداست آن مايه اقتدار دين مى آمد
اى کاش اميد مؤمنين مى آمد
ذخيره الهى
(بقية الله خير لکم ان کنتم مؤمنين).(34)
مردى به امام صادق عليه السلام عرض کرد آيا به امام قائم عليه السلام با خطاب (امير المؤمنين) سلام کنيم؟ حضرت فرمود:
(خير. امير المؤمنين اسمى است که خدا حضرت على عليه السلام را به آن ناميده وقبل وبعد از او کسى جز شخصى که کافر شده باشد به اين نام ناميده نشده است. آن مرد پرسيد پس به چه خطابى به آن حضرت سلام نماييم. حضرت فرمود: مى گويى السلام عليک يا بقية الله وسپس آن حضرت اين آيه را تلاوت فرمود: (بقية الله خير لکم ان کنتم مؤمنين)).(35)
اى که باقيمانده خوبان تويى
اى که از هر چيز خوبى خوبتر اى که موعود همه قرآن تويى
از براى شخص با ايمان تويى
آشناى ناشناس
(وجاء اخوه يوسف فدخلوا عليه فعرفهم وهم له منکرون).(36)
امام صادق عليه السلام فرمود: (در قائم اين امت عليه السلام چهار سنت از سنت پيامبران خواهد بود: سنتى از موسى خائفا يترقب که ترسان چشم انتظار بود. وسنتى از يوسف يعرفهم وهم له منکرون که او آنها را مى شناخت ولى آنها او را نمى شناختند. وسنتى از عيسى وما قتلوه وما صلبوه که زنده است وهرگز او را نکشته اند. وسنتى از محمد صلى الله عليه وآله وسلم يقوم بالسيف که با نبرد قيام مى کند).(37)
ز چه، اى يوسف کنعان نبينم روى ماهت را
تو بشناسى مرا اما تو را نشناسم اى مهدى ويا بينم وليکن حيف نشناسم نگاهت را
چه گردد گر شناسانى به من خال سياهت را
در حسرت او
(حتى اذا استيئس الرسل وظنوا انهم قد کذبوا جائهم نصرنا....).(38)
حضرت صادق عليه السلام پس از توضيح آنکه وعده حکومت صالحان وآثار آن هنوز محقق نگرديده، به عنوان کُندى ودور بودن ظهور حضرت قائم اين آيه را تلاوت کردند تا آنکه رسولان مأيوس شده وگمان کردند که به آنها دروغ گفته شده، در آن هنگام يارى ما فرا رسيده....(39)
خوبان به حسرت کى ز در درآيى
سوزانده مهدى! هجر تو دل وجان اى يار از چه از سفر نيايى
وقت است اى والا گهر بيايى
پاورقى:‌


(1) بقره / 2 و3.
(2) منتخب الاثر، صفحه 514.
(3) بقره / 124.
(4) تفسير برهان ذيل آيه.
(5) بقره / 148.
(6) تفسير عياشى، ج 1، ص 166.
(7) بقره 155.
(8) ارشاد وشيخ مفيد ص 34.
(9) بقره 157.
(10) بحار ج 36 ص 219.
(11) آل عمران / 33 و34.
(12) تحف العقول ص 114.
(13) اشاره به آيه 189 بقره.
(14) آل عمران 83.
(15) ارشاد شيخ مفيد ص 344.
(16) آل عمران 200.
(17) غيبت نعمانى ص 26.
(18) مائده 54.
(19) غيبت نعمانى ص 316.
(20) انعام / 158.
(21) کمال الدين، ج 2، ص 336.
(22) يونس / 20.
(23) تفسير برهان، ذيل آيه.
(24) يونس / 48.
(25) کمال الدين ج 1 ص 317.
(26) اعراف / 128.
(27) بحار، ج 52، ص 332.
(28) توبه / 33.
(29) قاطع البيان، ص 126.
(30) يونس / 64 ـ 62.

(31) کمال الدين، ج 2، ص 357.
(32) هود / 80.
(33) تفسير برهان، ج 2، ص 331.
(34) هود / 86.
(35) بحار، ج 52، ص 373.
(36) يوسف / 58.
(37) قاطع البيان، ص 174.
(38) يوسف / 110.
(39) کمال الدين، ج 2، ص 352.