اخلاق در قرآن

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

سپس امام، هفتاد و پنج لشكر «1» عقل و جهل را به شرح زير بيان فرمود:
الْخَيْرُوَ هُوَ وَزِيْرُ الْعَقْلِ؛ نيكى وزير عقل است
وَجَعَلَ ضِدَّهُ الَشَّرَّ وَهُوَ وَزِيُر الْجَهْلِ؛ و ضدّ آن بدى است كه وزير جهل است
وَالْايمانُ وَضِدُّهُ الْكُفْرُ؛ و ايمان و ضدّش كفر
وَالتَّصْدِيْقُ وَضِدُّهُ الُجُمُودُ؛ و تصديق (ايمان به آيات الهى و انبياء) و ضدّش انكار
وَالرَّجاءُ وَضِدُّهُ الْقُنُوطُ؛ اميد و ضدّش نوميدى
وَالْعَدْلُ وَضِدُّهُ الجَوْرُ؛ و عدالت و ضدّش ستم
وَالرِّضاءُ وَضِدُّهُ السَّخَطُ؛ رضا و خشنودى و ضدّش خشم و نارضايى
وَالشُّكْرُ وَضِدُّهُ الْكُفْرانُ؛ شكرگزارى و ضدّش كفران
وَالطَّمَعُ وَضِدُّهُ الْيَأْسُ؛ طمع (به آنچه در دست مردم است) و ضدّش نوميدى (از آنها)
__________________________________________________
(1). توجّه داشته باشيد كه تعداد امورى كه در اين روايت آمده 78 موضوع است ولى با توجّه به اين كه خير و شرّ موضوع مستقلّى در برابر امور ديگر نيست، بلكه جامع در ميان آنها است؛ به علاوه ايمان و كفر و تصديق و تكذيب مربوط به اصول عقائد است، اين سه مورد از مجموعه جدا مى شود و باقيمانده همان هفتاد و پنج موضوع خواهد بود.
اخلاق در قرآن، ج 1، ص: 108
وَالتَّوَكُّلُ وَضِدُّهُ الْحِرْصُ؛ توكّل و ضدّش حرص
وَالرَّأْفَةُ وَضِدُّهُ الْقَسْوَةُ؛ رأفت و ضدّش سنگدلى
وَالرَّحْمَةُ وَضِدُّها الْغَضَبُ؛ رحمت و ضدّش غضب
وَالْعِلْمُ وَضِدُّهُ الْجَهْلُ؛ علم و ضدّش جهل
وَالْفَهْمُ وَضِدُّهُ الْحُمْقُ؛ فهم و ضدّش حماقت
وَالْعِفَّةُ وَضِدُّهُ التَّهْتُّكُ؛ عفّت و
ضدّش پرده درى
وَالزُّهْدُ وَضِدُّهُ الرَّغْبَةُ؛ زهد و ضدّش دنياپرستى
وَالَرِّفْقُ وَضِدُّهُ الْخُرْقُ؛ مدارا و ضدّش خشونت
وَالرَّهْبَةُ وَضِدُّهُ الْجُرْأَةُ؛ خدا ترسى و ضدّش بى باكى و جسارت
وَالتَّواضُعُ وَضِدُّهُ الْكِبْرُ؛ تواضع و ضدّش تكبّر
وَالتُّؤدَةُ وَضِدُّها التَّسَرُّعُ؛ متانت و آرامش و ضدّش شتابزدگى
وَالْحِلْمُ وَضِدُّهُ السَّفَهُ؛ بردبارى و ضدّش سفاهت و نابردبارى
وَالصَّمْتُ وَضِدُّهُ الْهَذَرُ؛ خاموشى و ضدّش بيهوده گويى
وَالْاسْتِسْلامُ وَضِدُّهُ الْاسْتِكْبارُ؛ تسليم (در برابر حق) و ضدّش استكبار
وَالتَّسْليمُ وَضِدُّهُ الشَّكُّ؛ تسليم (در برابر عقائد الهى) و ضدّش شكّ
وَالصَّبْرُ وَضِدُّهُ الْجَزَعُ؛ صبر و ضدش بى تابى
وَالصَّفْحُ وَضِدُّهُ الْانْتِقامُ؛ گذشت و ضدّش انتقام
وَالْغِنى وَضِدُّهُ الْفَقْرُ؛ بى نيازى و ضدّش فقر
وَالتَّذَكُّرُ وَضِدُّهُ السَّهْوُ؛ توجّه و ضدّش غفلت
وَالْحِفْظُ وَضِدُّهُ النِّسْيانُ؛ حفظ و ضدّش فراموشكارى
وَالتَعَطُّفُ وَضِدُّهُ الْقَطِيْعَةُ؛ محبّت و پيوند و ضدّش قطع رابطه
وَالقُنُوُعُ وَضِدُّهُ الْحِرْصُ؛ قناعت و ضدّش حرص
وَالْمُؤاساةُ وَضِدُّها الْمَنْعُ؛ مواسات و ضدش منع
وَالْمَوَدَّةُ وَضِدُّها الْعَداوَةُ؛ دوستى و ضدّش عداوت
وَالْوَفاءُ وَضِدُّهُ الْغَدْرُ؛ وفا و ضدّش پيمان شكنى
اخلاق در قرآن، ج 1، ص: 109
وَالطَّاعَةُ وَضِدُّهَا الْمَعْصِيَةُ؛ اطاعت و ضدّش معصيت
وَالْخُضُوعُ وَضِدُّهُ التَّطاوُلُ؛ خضوع و ضدّش برترى جويى
وَالسَّلامَةُ وَضِدُّهَا الْبَلاءُ؛ سلامت و ضدّش بلا
وَالحُبُّ وَضِدُّهُ الْبُغْضُ؛ محبّت و ضدّش كينه توزى
وَالصِّدْقُ وَضِدُّهُ الكِذْبُ؛ راستى و ضدّش دروغگويى
وَالْحَقُّ وَضِدُّهُ الْباطِلُ؛ حق و ضدّش باطل
وَالْامانَةُ وَضِدُّهَا الْخِيانَةُ؛ امانت و ضدّش خيانت
وَالْاخِلاصُ وَضِدُّهُ الشَّوْبُ؛ خلوص و ضدّش آلودگى نيّت
وَالشَّهامَةُ وَضِدُّهَا الْبِلادَةُ؛ شهامت و ضدّش خمودى
وَالْفَهْمُ وَضِدُّهُ الْغَباوَةُ؛ فهم و ضدّش كودنى
وَالْمَعْرِفَةُ وَضِدُّهَا الْانْكارُ؛ معرفت و ضدّش عدم عرفان
وَالْمُداراةُ وَضِدُّهَا الْمُكاشَفَةُ؛ مدارا و ضدّش پرده درى
وَسَلامَةُ الْغَيْبِ وَضِدُّهَا الْمُماكَرَةُ؛ حفظ الغيب و ضدّش توطئه گرى
وَالْكِتْمانُ وَضِدُّهُ الْافْشاءُ؛