تار و پود عاشقی : چگونگى تعامل همسران با یكديگر، خانواده ها، خويشاوندان و دوستان

[مهراوه* باران اشک *]

براساس این دو نکتۀ ظریف که اشاره شد، می توان دریافت که چرا بعد از ازدواج، نمره های فرد در نزد همسرش تنزّل می یابد. در اوایل آشنایی و جلسات خواستگاری، بین دختر و پسر، علقه و محبتی به وجود می آید که باعث می شود بسیاری از عیوب، از نظرشان پنهان بماند و از یکدیگر شناختی دقیق و مطابق با واقعیت به دست نیاورند. ازطرف دیگر، بعد از ازدواج، کمی از پردۀ ستر نیز کنار می رود و چیزهایی در نظرزوجین آشکار می شود که حتی در نزد پدر و مادرشان هم آشکار نبوده و نیست؛ زیرا اکنون همسر از پدر و مادر نیز به شخص نزدیک تر است. با این دو مقدمه، طبیعی است که نمره های زوجین در نظر یکدیگر، بعد از ازدواج نسبت به قبل از آن، بسیار کاهش پیدا کند. همان گونه که بیان شد، نمرۀ
ص: 23
________________________________________
1- محمدبن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، کتابُ من لا يحضره الفقيه، ج4، ص308.
2- محمدبن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، امالی الصدوق، ص446.
اول ازدواج، بیشتر از نمرۀ واقعی و نمرۀ بعد از ازدواج، کمتر از نمرۀ واقعی است؛ درنتیجه نه برآورد قبل از ازدواج می تواند ملاک قرار گیرد و نه برآورد بعد از ازدواج.

[مهراوه* باران اشک *]

آقا یا خانمی که قبل از ازدواج، از خانواده و دوستان و جامعه نمرۀ خوبی می گرفته است، اکنون از همسرش همان نمره را نخواهد گرفت! معمولاً تنش های خانوادگی از همین جا آغاز می شود. در این موقعیت، فرد احساس می کند که همسرش هنگام آشنایی، جور دیگری خود را به او معرفی کرده یا خودش دربارۀ ارزیابی صحیح از همسرش ناتوان بوده است. در چنین موقعیتی، مشابه این عبارات زیاد به کار می رود: «قبل از ازدواج، همه از تو تعریف می کردند و من به واسطۀ همان شناخت با تو ازدواج کردم؛ درحالی که الان، آن گونه نیستی» یا «من با آقایی ازدواج کردم که به دیانت مشهور بود؛ اما حالا که با او زندگی می کنم، می بینم آن قدرها هم متدیّن نیست!»

[مهراوه* باران اشک *]

حال برای حل این مسئله که خواه ناخواه برای بیشتر افراد رخ می دهد، چه باید کرد؟ برای تعدیل این پیشامد، به سه نکتۀ مهم توجه کنید:
1. نگاه و برداشت اولیۀ خود را خیلی جدی نگیرید؛ چراکه معمولاً شناخت ما در آغاز، متأثر از علقه و هوس و احساسات بوده است.
2. اساساً برای ازدواج، نباید عالی ترین نمره را ملاک قرار دهید. همواره به خاطر داشته باشید ما با شخصی ازدواج نمی کنیم که همه چیزش مثبت است؛ بلکه با شخصی ازدواج می کنیم که امتیازات و ویژگی های مثبت فراوان و ارزشمندی دارد؛ یعنی باید بپذیریم که این آقا یا خانم، حتماً ضعف ها و ایرادهایی هم دارد؛ اما به سبب
ص: 24
قوّت های اوست که برای ازدواج انتخابش می کنیم.

[مهراوه* باران اشک *]

3. بپذیرید که همیشه افراد ضعف هایی دارند و جز معصومین (علیهم السلام) هیچ کس ایده آل نیست. اگر پذیرش این مطلب برایتان سخت است، کافی است به ایرادهای خودتان فکر کنید. در وجود شما هم عیوب و ضعف های بسیاری وجود داشته که همسرتان در ابتدا به سبب علاقه و محبت اولیه، متوجه آن ها نشده است؛ البته اگر ایرادی در خودتان پیدا نکردید، احتمالاً جزو افرادی هستید که به آن ها خودشیفته می گویند.
با این نگاه، انتظارات ما از ازدواج و همسرمان واقعی تر و درنتیجه، آسیب پذیری مان بعد از ازدواج کمتر می شود.


ص: 25
توجه به نمونه هایی خاص و متفاوت ممکن است شما با خصوصیاتی در طرف مقابل مواجه شوید که نمرۀ او را از حداقل های لازم برای ازدواج هم پایین تر می آورد؛ مثلاً در دوران عقد متوجه می شوید که همسرتان بزهکار یا گرفتار اعتیاد است یا پرخاشگری هایی نامتعادل بروز می دهد. در چنین وضعیتی احتمالاً نمی توانید به تنهایی بر روابطتان اثرگذار باشید و لازم است هرچه سریع تر، موضوع را با اطرافیانِ باتجربه و امین یا مشاوران معتمد درمیان بگذارید. با وجود این قبیل مشکلات، باز هم حمایت و حفاظت از نهال نوپای ازدواج، باید ابتدا توسط خودِ زوج صورت گیرد. دراین میان، اطرافیان و نوع رابطه با آن ها نقش مؤثّری در تحکیم یا تضعیف این زندگی نوپا دارد؛ ازاین رو، مهم است که بتوانید رابطه ا ی مؤثّر و مفید با آن ها برقرار کنید. دراین راستا، کتاب پیشِ رو به مهارت هایی برای برقراری ارتباط بهتر با اطرافیان و بحث و بررسی پیرامون آن ها پرداخته که به تفکیک در فصل های جداگانه بیان شده است.
ص: 26

[مهراوه* باران اشک *]

فصل دوم: روابط همسران با خانواده ها
اشاره

از تحولات مهم ارتباطیِ پس از ازدواج، روابط شما با خانواده تان است؛ علاوه براینکه وارد زندگی خانوادۀ همسرتان نیز شده اید و نقش جدیدی پیدا کرده اید. در این فصل، به نقش های جدید شما در خانوادۀ خویش و خانوادۀ همسرتان می پردازیم.
از مسائل مهمی که باید طیِ زندگی مشترک، به خصوص در ابتدای ازدواج، به آن آگاهی پیدا کرد تا بسیاری از تنش های بعدی مهار شود، نوع ارتباط زوج با خانواده هایشان است. زن و شوهر باید زمینه و توان مدیریت کردنِ رابطه با خانواده هایشان را به دست آورند که برای تحقق این مهم، توجه به سه محور اساسی، ضروری است: 1. لزوم استقلال در زندگی جدید و چگونگیِ کسب آن؛ 2. شیوه های تعامل با خانواده ها؛ 3. اهمیت پیشگیری از اختلاف و روش های حل نگرانی ها. توضیح هریک از این محورها در ادامه می آید.
ص: 29

[مهراوه* باران اشک *]

الف. لزوم استقلال در زندگی جدید و چگونگی کسب آن
اهمیت استقلال
برخی از جوانان بعد از ازدواج، به بهانۀ استقلال در زندگی، از خانوادۀ خود فاصله می گیرند؛ در حالی که پدر و مادر، عُمری برای فرزندشان تلاش کرده اند و در این مدت، وابستگیِ عاطفی عمیقی بین آن ها و فرزندشان شکل گرفته است که با ازدواج فرزند، نمی توانند به یک باره از آن چشم پوشی کنند. ازطرفِ دیگر، اگر فرزند برای زندگی خود استقلال کافی نداشته باشد، ممکن است به زودی تحتِ تأثیر اظهارِنظر اطرافیان قرار گرفته و زندگی اش آسیب ببیند؛ بنابراین هم وابستگیِ شدید به خانواده ها و هم گرایش شدید به قطع ارتباط با آن ها آسیب زاست؛ پس لازم است بحث استقلال و نحوۀ رسیدن صحیح به آن بادقّت بررسی شود.

[مهراوه* باران اشک *]

ابعاد استقلال

استقلال هم روابط داخل خانه را در برمی گیرد و هم ارتباطات اجتماعی را پوشش می دهد. نمونه هایی از ضعف استقلال عبارت اند از اینکه فرد نتواند به صورت مستقل خانه اش را مرتب نگه دارد یا نتواند به طور مستقل مهمانی برگزار کند یا مستقلاً به خرید و مسافرت برود. این رفتار بیشتر در خانواده هایی به چشم می خورد که تعداد فرزندانشان یکی دو تا بیشتر نیست یا پدر و مادر، توانمندی و مهارت های گوناگون دارند و
ص: 30
بیشتر امور زندگی را به تنهایی اداره می کنند. اگر فرد در دوران عقد و ابتدای زندگی مشترک، این ضعف تربیتی را جبران نکند، مشکلات و اختلافات متعددی برایش پیش خواهد آمد.
استقلال مدّنظر برای اقدام به ازدواج، در سه حوزۀ فکری و عاطفی و مالی مطرح است. زن و شوهری که تازه ازدواج کرده اند، باید به سطحی از استقلال فکری رسیده باشند که بتوانند تصمیمات مناسبی را با همدیگر یا به صورت شخصی بگیرند و آن ها را مستقلاً اجرا کنند. در این صورت، از بسیاری از مشکلات احتمالیِ آینده، چه در روابط باهم و چه در روابط با خانواده های یکدیگر، دور خواهند بود. همچنین از نظر عاطفی باید بتوانند چندروزی از والدین خود فاصله بگیرند و این مسئله اختلالی در روحیاتشان به وجود نیاورد. زن و شوهر از نظر مالی نیز باید بتوانند نیازهای اولیۀ زندگی خود را تأمین کنند. طبیعی است که باتوجه به نقش و وظایف مردان، از آن ها انتظار می رود برای کسب استقلال در حوزه های فکری و مالی، تلاش بیشتری کنند؛ درحالی که از دختران انتظار می رود برای کسب استقلال در حوزه های عاطفی، بیشتر کوشا باشند.
مردی که می خواهد مستقل باشد، باید استقلال مالی و فکری را باهم کسب کند؛ مثلاً مردی که از نظر مالی به خانوادۀ خود یا همسرش وابسته است، خواه ناخواه مجبور است رأی و نظر آن ها را در تصمیماتش در نظر بگیرد و چه بسا به طور کامل هماهنگ با آن ها عمل کند. پسری که حتی برای رستوران رفتن یا خرید هدیه ای برای همسرش، روی پول خانواده اش حساب می کند، هرگونه اظهارنظر اطرافیان را نوعی دخالت و منّت محسوب می کند و در جاهایی هم که صحبت های آن ها نابجا
ص: 31
باشد، مجبور است به اظهارِنظرشان توجه کند. البته همیشه انسان به راهنمایی و مشورت بزرگ ترها، به خصوص پدر و مادر نیازمند است؛ ولی وقتی استقلال مالی نداشته باشد و پدر و مادر از روی لطف و مهربانی او را حمایت کنند، طبیعی است که انتظار بیشتری دارند فرزندشان مطابق خواست و نظر آن ها عمل کند؛ همچنین اگر دختری از نظر عاطفی به شدت به بستگانش وابسته باشد، خواه ناخواه نظرهای آن ها بر رأی و اندیشۀ او سایه خواهد انداخت و این موضوع ممکن است باعث ایجاد تعارض بین او و همسرش شود که برای زندگی مشترک مفید نیست.

[مهراوه* باران اشک *]

درونی بودن استقلال

نکتۀ درخورِتوجه این است که استقلال واقعی در ذهن و درون فرد شکل می گیرد؛ به طوری که اوضاع محیطی و مؤلفه های خارجی نمی توانند به خودیِ خود تعیین کنندۀ میزان استقلال او باشند؛ مثلاً نوجوانی که می گوید: «من می خواهم مستقل شوم؛ اما پدر و مادرم دوست ندارند و اجازه نمی دهند»، در همین سخنش، به نوعی اعلام می کند که به والدینش وابسته است. طبیعتاً استقلالی که به وجودآمدنش نیازمندِ اجازۀ دیگران است، استقلال نیست. استقلال باید در درون فرد به وجود آید؛ در این صورت، حتی عروسی که با خانوادۀ همسرش زندگی می کند، می تواند استقلال خود را حفظ کند.
ص: 32

[مهراوه* باران اشک *]

برداشت های غلط از استقلال

استقلال به معنای بریدگی نیست؛ به معنای لجاجت یا بی نیازدانستن خود از رأی و نظر دیگران هم نیست. نباید به بهانۀ استقلال، با اطرافیان قطع ارتباط کنیم و به تجارب ارزشمند آنان بی توجّه باشیم یا از پذیرش حمایت های آنان امتناع کنیم. درصورت چنین رویکردهایی معلوم می شود که هنوز به رشد فکری مطلوب نرسیده و جایگاه صحیح استقلال را نشناخته ایم.
اگر شخصی خواست به نوعی شما را حمایت کند، بر ردکردن آن اصرار نداشته باشید. اگر واقعاً حمایت بی منّتی است و آثار بدی به دنبال ندارد، حمایتش را بپذیرید؛ مثلاً اگر پدری بخواهد به پسرش کمک مالی کند، بهتر است که پسر حمایت پدر را بپذیرد؛ اما باید مراقب باشد که متّکی به حمایت های مالی او نشود؛ یعنی نباید فقط به حمایت های پدر و مادر و اساساً خانوادۀ خود و همسرش امید داشته باشد؛ بلکه باید به گونه ای برنامه ریزی کند که بدون حمایت های آن ها نیز بتواند زندگی اش را اداره کند.

[مهراوه* باران اشک *]

مکمل استقلال

استقلال یک ضلع از مثلثی است که با دو ضلع دیگرِ مسئولیت پذیری و استفاده از تجارب دیگران کامل می شود. ادعای کسی که می گوید مستقل است، اما احساس مسئولیت ندارد، واقعی نیست؛ مثلاً فرزندی که از خانه فرار می کند، فرزند مستقلی نیست؛ اما فرزندی که با
ص: 33
احساس مسئولیت و استفاده از تجارب سایرین، برای خودش کاری پیدا می کند و خود را از زیرِ بار حمایت های مالی خانواده خارج می کند، به استقلالی حقیقی دست یافته است.