تار و پود عاشقی : چگونگى تعامل همسران با یكديگر، خانواده ها، خويشاوندان و دوستان

[مهراوه* باران اشک *]

1. پذیرش سختی ها

باید این واقعیت را بپذیرید که زندگی سختی های زیادی داشته و والدین شما نگذاشته اند آن ها را تجربه کنید. قطعاً دیر یا زود با سختی های بیشتر و البته پیچیده تری روبه رو خواهید شد که خانواده ممکن است نتواند در آن موقعیت ها به شما کمک کند؛ بنابراین لازم است از الان خود را آمادۀ پذیرش این سختی ها کنید. علاوه براین، توجه داشته باشید که استقلال و پیشرفت و تجربۀ انسان در دلِ همین سختی ها به دست می آید و لذت های زندگی نیز در پسِ این سختی ها به مراتب شیرین تر خواهد شد.
شما باید «مواجهۀ مستقیم اجتماعی» را تجربه کنید و از والدینتان بخواهید در سختی ها کمی از حمایتتان دست بکشند تا بتوانید خودتان مشکلات را تجربه کنید. در این مواقع، تلاش کنید راه حلی برای مشکلتان بیابید و آن را به نحوی شایسته حل کنید.
ص: 41

---

1- به شکل گیری خصوصیات و رفتار فرد تحت تأثیر آموزش هایی که محیط اجتماعی فراهم می کند، «Socialization» گویند.

[مهراوه* باران اشک *]

2. پرهیز از دریافت حمایت های والدین

به هر بهانۀ ممکن، از حمایت والدینتان دور شوید؛ مثلاً اگر می خواهند خرید مایحتاج خانۀ شما را برعهده بگیرند، مودّبانه به آن ها بگویید: «برای من زشت است پدر و مادرم نیاز خانه ام را تأمین کنند.» اگر گفتند: «ما آنچه لازم بوده است، خریده ایم. بیا خودت ببر که جلوی همسرت زشت نباشد»، بااحترام بگویید که منظورتان این است که برای شخص شما زشت است؛ چون شما مرد شده اید. اگر مادرتان می خواهد هرچند روز یک بار، برای تمیز کاری و رسیدگی به کارهای خانۀ شما، پیشتان بیاید، قبل از آمدنش همه چیز را مرتب کنید و بگویید: «لطفاً دست به چیزی نزنید تا خودم مرتبشان کنم. من دیگر خودم یک زن هستم، مثل شما.»

[مهراوه* باران اشک *]

الف. لزوم استقلال در زندگی جدید و چگونگی کسب آن
اهمیت استقلال

برخی از جوانان بعد از ازدواج، به بهانۀ استقلال در زندگی، از خانوادۀ خود فاصله می گیرند؛ در حالی که پدر و مادر، عُمری برای فرزندشان تلاش کرده اند و در این مدت، وابستگیِ عاطفی عمیقی بین آن ها و فرزندشان شکل گرفته است که با ازدواج فرزند، نمی توانند به یک باره از آن چشم پوشی کنند. ازطرفِ دیگر، اگر فرزند برای زندگی خود استقلال کافی نداشته باشد، ممکن است به زودی تحتِ تأثیر اظهارِنظر اطرافیان قرار گرفته و زندگی اش آسیب ببیند؛ بنابراین هم وابستگیِ شدید به خانواده ها و هم گرایش شدید به قطع ارتباط با آن ها آسیب زاست؛ پس لازم است بحث استقلال و نحوۀ رسیدن صحیح به آن بادقّت بررسی شود.

[مهراوه* باران اشک *]

ابعاد استقلال

استقلال هم روابط داخل خانه را در برمی گیرد و هم ارتباطات اجتماعی را پوشش می دهد. نمونه هایی از ضعف استقلال عبارت اند از اینکه فرد نتواند به صورت مستقل خانه اش را مرتب نگه دارد یا نتواند به طور مستقل مهمانی برگزار کند یا مستقلاً به خرید و مسافرت برود. این رفتار بیشتر در خانواده هایی به چشم می خورد که تعداد فرزندانشان یکی دو تا بیشتر نیست یا پدر و مادر، توانمندی و مهارت های گوناگون دارند و
ص: 30
بیشتر امور زندگی را به تنهایی اداره می کنند. اگر فرد در دوران عقد و ابتدای زندگی مشترک، این ضعف تربیتی را جبران نکند، مشکلات و اختلافات متعددی برایش پیش خواهد آمد.
استقلال مدّنظر برای اقدام به ازدواج، در سه حوزۀ فکری و عاطفی و مالی مطرح است. زن و شوهری که تازه ازدواج کرده اند، باید به سطحی از استقلال فکری رسیده باشند که بتوانند تصمیمات مناسبی را با همدیگر یا به صورت شخصی بگیرند و آن ها را مستقلاً اجرا کنند. در این صورت، از بسیاری از مشکلات احتمالیِ آینده، چه در روابط باهم و چه در روابط با خانواده های یکدیگر، دور خواهند بود. همچنین از نظر عاطفی باید بتوانند چندروزی از والدین خود فاصله بگیرند و این مسئله اختلالی در روحیاتشان به وجود نیاورد. زن و شوهر از نظر مالی نیز باید بتوانند نیازهای اولیۀ زندگی خود را تأمین کنند. طبیعی است که باتوجه به نقش و وظایف مردان، از آن ها انتظار می رود برای کسب استقلال در حوزه های فکری و مالی، تلاش بیشتری کنند؛ درحالی که از دختران انتظار می رود برای کسب استقلال در حوزه های عاطفی، بیشتر کوشا باشند.

[مهراوه* باران اشک *]

مردی که می خواهد مستقل باشد، باید استقلال مالی و فکری را باهم کسب کند؛ مثلاً مردی که از نظر مالی به خانوادۀ خود یا همسرش وابسته است، خواه ناخواه مجبور است رأی و نظر آن ها را در تصمیماتش در نظر بگیرد و چه بسا به طور کامل هماهنگ با آن ها عمل کند. پسری که حتی برای رستوران رفتن یا خرید هدیه ای برای همسرش، روی پول خانواده اش حساب می کند، هرگونه اظهارنظر اطرافیان را نوعی دخالت و منّت محسوب می کند و در جاهایی هم که صحبت های آن ها نابجا
ص: 31
باشد، مجبور است به اظهارِنظرشان توجه کند. البته همیشه انسان به راهنمایی و مشورت بزرگ ترها، به خصوص پدر و مادر نیازمند است؛ ولی وقتی استقلال مالی نداشته باشد و پدر و مادر از روی لطف و مهربانی او را حمایت کنند، طبیعی است که انتظار بیشتری دارند فرزندشان مطابق خواست و نظر آن ها عمل کند؛ همچنین اگر دختری از نظر عاطفی به شدت به بستگانش وابسته باشد، خواه ناخواه نظرهای آن ها بر رأی و اندیشۀ او سایه خواهد انداخت و این موضوع ممکن است باعث ایجاد تعارض بین او و همسرش شود که برای زندگی مشترک مفید نیست.

[مهراوه* باران اشک *]

درونی بودن استقلال

نکتۀ درخورِتوجه این است که استقلال واقعی در ذهن و درون فرد شکل می گیرد؛ به طوری که اوضاع محیطی و مؤلفه های خارجی نمی توانند به خودیِ خود تعیین کنندۀ میزان استقلال او باشند؛ مثلاً نوجوانی که می گوید: «من می خواهم مستقل شوم؛ اما پدر و مادرم دوست ندارند و اجازه نمی دهند»، در همین سخنش، به نوعی اعلام می کند که به والدینش وابسته است. طبیعتاً استقلالی که به وجودآمدنش نیازمندِ اجازۀ دیگران است، استقلال نیست. استقلال باید در درون فرد به وجود آید؛ در این صورت، حتی عروسی که با خانوادۀ همسرش زندگی می کند، می تواند استقلال خود را حفظ کند.
ص: 32
برداشت های غلط از استقلال
استقلال به معنای بریدگی نیست؛ به معنای لجاجت یا بی نیازدانستن خود از رأی و نظر دیگران هم نیست. نباید به بهانۀ استقلال، با اطرافیان قطع ارتباط کنیم و به تجارب ارزشمند آنان بی توجّه باشیم یا از پذیرش حمایت های آنان امتناع کنیم. درصورت چنین رویکردهایی معلوم می شود که هنوز به رشد فکری مطلوب نرسیده و جایگاه صحیح استقلال را نشناخته ایم.
اگر شخصی خواست به نوعی شما را حمایت کند، بر ردکردن آن اصرار نداشته باشید. اگر واقعاً حمایت بی منّتی است و آثار بدی به دنبال ندارد، حمایتش را بپذیرید؛ مثلاً اگر پدری بخواهد به پسرش کمک مالی کند، بهتر است که پسر حمایت پدر را بپذیرد؛ اما باید مراقب باشد که متّکی به حمایت های مالی او نشود؛ یعنی نباید فقط به حمایت های پدر و مادر و اساساً خانوادۀ خود و همسرش امید داشته باشد؛ بلکه باید به گونه ای برنامه ریزی کند که بدون حمایت های آن ها نیز بتواند زندگی اش را اداره کند.

[مهراوه* باران اشک *]

مکمل استقلال

استقلال یک ضلع از مثلثی است که با دو ضلع دیگرِ مسئولیت پذیری و استفاده از تجارب دیگران کامل می شود. ادعای کسی که می گوید مستقل است، اما احساس مسئولیت ندارد، واقعی نیست؛ مثلاً فرزندی که از خانه فرار می کند، فرزند مستقلی نیست؛ اما فرزندی که با
ص: 33
احساس مسئولیت و استفاده از تجارب سایرین، برای خودش کاری پیدا می کند و خود را از زیرِ بار حمایت های مالی خانواده خارج می کند، به استقلالی حقیقی دست یافته است.
روش های عمومیِ کسب استقلال
1. تقدم در مشورت گیری
تقدّم جویی در مشورت، یکی از راه های حفظ استقلال و به حداقل رساندن دخالت خانواده هاست. استقلال به این معنا نیست که نگذاریم دیگران نظر بدهند. «هر فرد هنگام ازدواج، با یک شبکۀ جدید فامیلی که مهم ترین آن ها خانوادۀ همسر است، ارتباط برقرار می کند. در این شبکۀ ارتباطی، با پایبندی به تفاهم و حُسن ظن و اعتماد، می توان بستر مناسبی برای رسیدن به پیوندهای ارتباطی مطلوب به وجود آورد. دراین میان، به کارگیری اصل مشورت باعث به وجودآمدن جمعی صمیمی و متعادل می شود.»(1)
اگر عروسی زیرک باشد و زودتر از آنکه مادرشوهرش اظهارنظر کند، از او بپرسد که برای فلان مهمانی، کدام لباس برازنده تر یا کدام غذا مناسب تر است، هم نظر او را جلب کرده است و هم محبّتش را. ازطرفی، چون خودش در نظرخواهی پیش قدم شده است، از اظهارنظر مادرشوهرش نیز ناراحت نمی شود و علاوه برآن، می تواند دراین بین، نظر خود را هم بگوید
ص: 34

---

1- نک: جواد محدثی، راه زندگی: الفبای سعادت خانواده، ص41.
و با هم فکری و استفاده از تجربۀ او به نتیجه برسد.
امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرموده اند: «برترین کسانی که با آنان مشورت می کنی، صاحبان تجربه ها هستند.»(1)
همچنین بهره مندی از اندیشه و تجربه و مشورت بزرگان، برکت است؛ چنان که در کلام رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: «برکت و خیر [همراه] با بزرگانِ شماست.»(2)
اگر در مشورت خواستن پیش دستی کنید، ابتکار عمل را خود به دست می گیرید و از موضع انفعال خارج می شوید. آن هایی که بجا و در زمانی که لازم است، مشورت می کنند و بعد، خودشان تصمیم می گیرند، در مقایسه با دیگران استقلال بیشتری دارند.
درحقیقت، درصورت مشورت با خانوادۀ همسر، اعلام می کنید که نظر آن ها برایتان مهم است؛ اما تصمیم نهایی برعهدۀ شخص شماست. وقتی شما به پدر همسرتان می گویید که علاوه بر او با پدر و برادرتان نیز مشورت کرده اید، نامحسوس او را به این باور می رسانید که شما رایزنی می کنید تا به بهترین تصمیم برسید؛ اما ممکن است نظر او بهترین نظر نباشد؛ درنتیجه شما ملزم به عمل کردن به نظر او نیستید. چنین رویکردی، ضمن ایجاد فرصت استفاده از فکر دیگران، بازدارندۀ دخالت های آن ها و درعینِ حال، عامل حفظ استقلال فرد است.
2. مواجهۀ مناسب با اظهارِنظرهای دیگران
حالا اگر کسی پیش قدم شد و قبل ازنظرخواهیِ ما نظری داد چه؟ در مواجهه با این اتفاق نباید لجاجت کنیم و جبهه بگیریم؛ بلکه باید با
ص: 35

---

1- على بن محمد ليثى واسطى، عيون الحكم و المواعظ، ص123.
2- حسین نوری طبرسی (محدث نوری)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج8، ص394.
ظرفیت بسیار و آرامش، نقدها و نظرها را بشنویم. شنیدن نظر دیگران ظرافت هایی دارد. اگر پدر یا مادر شما نکته ای را گوشزد کردند، بهتر است چنین جمله ای را بیان کنید: «نکتۀ مهمی را گفتید. چشم. با همسرم صحبت می کنم تا ببینیم باید چه کار کنیم. ان شاءالله سعی می کنیم اجرا کنیم.» توجه کنید که با پاسخی مشابه آنچه در بالا بیان شد، هم به آن ها احترام گذاشته اید و هم به نحوی شایسته تفهیم کرده اید این شما و همسرتان هستید که باید تصمیم نهایی را بگیرید.
درحقیقت ظرافت های گفتاری و رفتاری، همان لحن دل نشین کلام و آرامش شما در مواجهه با نظر دیگران است که استقلال شما را تأمین می کند؛ در غیر این صورت، ممکن است مجبور شوید در جبرانِ رفتار بدی که داشته اید، برای به دست آوردن دل شخص مقابل، دست از خواستۀ خود بکشید و نتیجۀ عکس به دست آورید؛؛ بنابراین سعی کنید از مجادله کردن بپرهیزید. انسان های مستقل اهلِ مجادله نیستند. البته باید به این نکتۀ پراهمیت توجه داشته باشید که پدر و مادرِ خود و همسرتان در دوران و وضعیتی متفاوت رشد کرده و تربیت شده اند و این تفاوت، در نوع تفکر و توقعات آن ها اثر می گذارد و نظر آن ها می تواند مکمل نظر شما باشد؛ بنابراین سخنانشان را با دل و جان بشنوید و در جای خود، تحسینشان کنید؛ آنگاه اگر از نظر شما مساعد بود، بپذیرید و اگر هم نبود، جدل نکنید و به نرمی از آن عبور کنید.
در کلام پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) : «باتقوا ترین مردم کسی است که کشمکش را رها کند؛ اگرچه حق با او باشد.»(1)
همچنین امیرالمؤمنین
ص: 36

---

1- محمدبن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، امالی الصدوق، ص21.
علی (علیه السلام) در تعبیری دیگر فرموده اند: «کسی که با بستگانش متواضع و نرم خو و بامحبت باشد، دوستی شان را برای خویش همیشگی خواهد ساخت [و حتی اگر آنان از راه راست منحرف شده باشند، امکان به راه آوردنشان وجود خواهد داشت].»(1)

[مهراوه* باران اشک *]

چگونگی کسب استقلال در خانواده های مختلف

نوع ارتباطی که خانواده با شما برقرار می کند، می تواند زمینه ساز استقلال باشد یا برعکس زمینۀ دست یابی به استقلال را محدود کند. اگر زن و شوهر بتوانند نقش های نادرستی را که ممکن است خانواده های آنان به خود بگیرند، شناسایی و از آن ها پرهیز کنند و از سوی دیگر، جنبه های مثبت و امتیازهای بزرگی را که حضور خانوادۀ طرفین می تواند داشته باشد، بشناسند و تقویت کنند، ارتباطات آن دو با خانواده هایشان به مطلوب ترین شکل ممکن می رسد. پدر و مادر در هر وضعی که باشند، وقتی می توانند «محورِ وحدت» در بین اعضای خانواده باشند که شأن آنان توسط فرزندان شناخته شده و مطابق آن شأن و جایگاه، محترم بوده و از آن ها اطاعت شده و در برابرشان متواضع باشند.ارتباط
خانواده ها با دختر و پسر و عروس و دامادشان ممکن است چهار گونۀ متفاوت باشد: ارتباط مداخله گر، ارتباط رهاکننده، ارتباط حمایتیِ وابسته پرور و ارتباط حمایتیِ استقلال بخش. قطعاً هرکدام از این رویکردها، واکنشی متناسب با خود را می طلبد تا بتوان با تنش های کمتری به استقلال رسید.
ص: 37

---

1- علی بن ابی طالب (علیه السلام) ، نهج البلاغه، خطبۀ 23.

[مهراوه* باران اشک *]

چگونگی مواجهه با مداخله گر ی های والدین

گونۀ اول، «ارتباط مداخله گر» است؛ یعنی همان دخالت های نابجایی که نهایتاً به اختلاف های خانوادگی و مراجعات فراوان به مشاوران و احیاناً طلاق می انجامد. چنانچه والدین در تصمیم گیری های فرزندشان بیش ازحد دخالت کنند، او باید به صورتی مؤدّبانه و زیرکانه، آنان را متوجه رفتار درست کند و در غیر این صورت، مجاز به حرف شنوی از پدر و مادر نیست؛ همچنین مجاز به تقابل هم نیست؛ یعنی باید بدون تقابل، سعی کند زمینۀ ورود آن ها را به حیطه های مدّنظر ایجاد نکند یا به صورتی زیرکانه موضوع بحث را عوض کند.
بهتر است نقش پدر و مادر را به نقش مشورت دهنده تبدیل کنید. برای این کار، باید بدون جبهه گیری به آن ها نشان دهید که مطالب و دغدغه هایشان را به خوبی درک کرده و در تصمیمتان مدّنظر قرار خواهید داد. در این صورت، استقلال خود را حفظ کرده و خیلی مؤدّبانه آن را به دیگران فهمانده اید. دقت کنید که اگر به کل خواسته های آن ها بی توجهی کنید، این روش دیگر جواب نخواهد داد؛ بنابراین سعی کنید بخشی از حرف های آنان را که آسیب جدی به برنامه هایتان نمی زند، در عمل اجرا کنید. این را هم بدانید که پدر و مادرها تجربۀ بیشتری دارند و ایراد عمدۀ جوانان این است که از این تجربه ها استفاده نمی کنند و می خواهند همه چیز را خودشان تجربه کنند؛ غافل از اینکه خیلی از این تجربه ها گران به دست می آید و چه بسا ضربه ای جبران نشدنی در زندگی ایجاد می کند. حواستان باشد: وقتی مشورت مفید آن ها را مدّنظر قرار نمی دهید و شکست می خورید، از آن به بعد،
ص: 38
فردی
خام و یک دنده شناخته خواهید شد و دیگران به خود حق می دهند که در زندگی شما دخالت کنند.

[مهراوه* باران اشک *]

چگونگی مواجهه با والدین رهاکننده

گونۀ دوم رفتار خانواده ها، ارتباط «رهاکننده» است که در آن، والدین فرزندشان را رها کرده و در قبال مسائل او بی تفاوت اند و درقبال آن ها مسئولیتی احساس نمی کنند. در این وضعیت، توصیه می شود به جای اینکه با خانواده درگیر شوید، از زمینۀ پیش آمده برای استقلال بیشتر استفاده کنید و مواظب باشید با اشتباهات خود، این فرصت را از دست ندهید.
خیلی از اوقات والدین به این دلیل فرزندانشان را رها کرده اند که ازدواج آن ها را به صلاحشان نمی دانسته اند و به نظرشان، پایان خوشی ندارد. حال، اگر شما شخصاً به این انتخاب رسیده اید، باید مسئولیت کامل انتخاب خود را بپذیرید و با گذشت و همدلیِ مضاعف، به حفظزندگی تان
بپردازید: زندگی ای که از حمایت اطرافیان محروم است. به شرط پختگی، زودتر استقلال خواهد یافت و اگر خامی کنید، به سختی حفظ می شود.
در این موقعیت، باید بسیار بادقت به این نکات عمل کنید:
* سعی کنید در زندگی خود با مشورت دیگران تصمیمات پخته بگیرید و زمینۀ سرزنش را در اختیار خانواده ها قرار ندهید.
* وقتی نتوانستید اختلاف بین خود و همسرتان را حل کنید، از والدینتان انتظار کمک نداشته باشید؛ درعوض، حتماً از مشاوران امین و پخته استفاده کنید تا بتوانید در اولین فرصت، مشکل پیش آمده را حل کنید.
ص: 39
* در این مواقع، هردو نفر باید بیش ازپیش از همدیگر پشتیبانی کرده و زندگی تان را محکم حفظ کنید؛ برای این منظور، اشکالات یکدیگر را بپذیرید و برای حفظ و زندگی ای که انتخاب کرده اید و حمایت از آن، بیش از دیگران از خطاهای یکدیگر گذشت کنید.
* چیزهایی را که در زندگی نیاز دارید، به آن ها اعلام نکنید تا به شخصیتتان آسیبی وارد نشود و محبت بینتان خدشه دار نشود.
* ارتباط عاطفی و رفت وآمدهای معمولتان را با خانواده ها و اقوام حفظ کنید تا از آن ها جدا نشوید. قطعِ رابطه و قطع رحم به هیچ وجه به نفع شما نیست و عوارض بدی دارد.
* در این وضعیت، درگیرشدن با والدین در هر موضوعی که باشد، به هیچ وجه به صلاح شما نیست و هرگونه درگیری، فاصلۀ شما را از خانواده تان زیاد می کند.