نقش مادران در تربیت دینی فرزندان

[خادمه زینب کبری(س)]

پیامبر خدا نیز فرمود:
مَنْ أَکَلَ لُقْمَةَ حَرامٍ لَمْ تُقْبَلْ لَهُ صَلاةٌ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً وَ لَمْ تُستَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ أَرْبَعِینَ صَباحا.(2)
هر کس لقمه حرامی بخورد، تا چهل شبانه روز نه نمازش پذیرفته می شود و نه دعایش به اجابت می رسد.
انسان، پس از تشکیل نخستین هسته وجودش؛ یعنی «نطفه» به تغذیه نیازمند است. مادر وظیفه تأمین غذا و حفاظت و مراقبت از جنین را بر عهده دارد و باید برای تأمین سلامت و رشد جنین بکوشد؛ زیرا رفتار و تغذیه مادر بر جسم و روح جنین اثر می گذارد و در چگونگی شکل دهی شخصیت وی نقش اساسی دارد. نقش تغذیه مادر در جسم و روح فرزند، از زمان انعقاد نطفه آغاز می گردد و تا پایان شیرخوارگی ادامه دارد.

[خادمه زینب کبری(س)]

یکی از دانشمندان بزرگ، در مسجد جامع اصفهان امام جماعت بود. وی شبی پسرش را با خود به مسجد آورد. پسر از ورود به مسجد خودداری کرد و در حیاط مسجد نشست. پس از رفتن پدر به داخل مسجد، به مشک آبی که در حیاط مسجد بود، سوزنی فرو برد و با آبی که از آن می ریخت، سرگرم بازی شد. پس از پایان نماز، پدر از این ماجرا باخبر و بسیار ناراحت شد. به خانه رفت و به همسرش گفت: من در تغذیه و رعایت آداب و رسوم اسلامی، پیش و پس از انعقاد نطفه و در دوران کودکی فرزندمان کوشش تمام کرده ام، ولی کار امروز این کودک، نشان دهنده کوتاهی یکی از ماست. مادر گفت: یاد دارم که هنگام بارداری، به خانه همسایه رفته بودم که درخت انار آنها توجه مرا به خود
ص: 53
________________________________________
1- ابن شعبة حرانی، تحف العقول عن آل الرسول، تهران، مکتبة الصدوق، 1376 ه . ق، باب کلمات امام سجاد علیه السلام، رسالة الحقوق.
2- زین العابدین قربانی، اخلاق تعلیم و تربیت، قم، انصاریان، 1374، ص 350؛ بحارالانوار، ج63، ص 314.
جلب کرد. به یکی از انارها سوزنی فرو بردم و مقداری از آب انار را چشیدم.(1)

[خادمه زینب کبری(س)]

با توجه به آنچه گفته شد، درمی یابیم که تغذیه مادر بر جسم و روح فرزند تأثیری عمیق دارد. خوراک مادر افزون بر اینکه بر سلامت وی اثر می گذارد، بر سلامت جسمی و روانی جنین نیز نقش بسزایی دارد. ازاین رو، در روایات و آموزه های اسلامی به این امر بسیار تأکید شده و به مادران سفارش شده است که در مدت بارداری مراقب خوراک، رفت و آمد و حرکات خود باشند. همچنین، به مادران به ویژه زنانی که برای نخستین بار صاحب فرزند می شوند، سفارش می شود که برای تغذیه و فعالیت های خویش برنامه ریزی داشته باشند و از موادی که برای فرزندشان مفید است، استفاده کنند و تا آنجا که ممکن است از بروز نارسایی جسمی و روحی در نوزاد جلوگیری کنند؛ زیرا پیش گیری بسیار آسان تر و مفیدتر از درمان است.
در آموزه های اسلامی به نوع تغذیه زنان باردار و خوردن برخی خوراکی ها سفارش ویژه شده و از آثار و خواص آنها بر جنین نیز سخن به میان آمده است. به تجربه ثابت شده است که استفاده مادران از میوه ها در دوران بارداری، آثار شگرفی بر زیبایی چهره و صورت ظاهری کودک و همچنین بر اخلاق و رفتارش دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این باره می فرماید:
به زنان باردار خود «کُندُر» بخورانید، که بچه در شکم مادر با آن تغذیه می شود و در نتیجه، قلبش قوی و عقلش زیاد می گردد و اگر بچه پسر باشد، فردی شجاع و نیرومند خواهد شد و اگر دختر باشد، الیه های بزرگ خواهد داشت که موجب رضایت شوهر می گردد.(2)
امام صادق علیه السلام نیز خوردن «بِه» را مایه زیبایی بچه معرفی کرده است و زنان باردار را به خوردن آن سفارش می کند.(3) امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز «خرما» را موجب حلم و بردباری کودک
ص: 54
________________________________________
1- محمدعلی کریمی نیا، الگوهای تربیت اجتماعی، پیام مهدی، 1377، ص 38، به نقل از: خانواده در اسلام، ص 161.
2- وسائل الشیعه، ج 15، ابواب احکام اولاد، باب 34، ص 136، ح 1 و 2؛ محمد کلینی، فروع کافی، بیروت، دارالاضواء، 1413 ه . ق، ج 6، ص 26.
3- محمد بن یعقوب کلینی، فروع کافی، بیروت، دارالاضواء، 1413 ه . ق، ج 6، ص 25.
می داند.(1) همچنین خداوند، هنگام زایمان مریم به وی وحی کرد، درخت نخل خشک کنارش را تکان دهد تا خرمای تازه بریزد و از آن بخورد.(2) می توان از این دستور خدای متعال چنین نتیجه گرفت که بهترین غذا برای زنان پس از زایمان، خرما است؛ زیرا به دلیل داشتن ویتامین های گوناگون برای مادر و بچه سودمند است. در علم پزشکی ثابت شده که خرما، حاوی «کلسیم، فسفر و پتاسیم» است که اینها در استحکام استخوان، جلوگیری از ناراحتی های مغز و اعصاب و بیماری زخم معده مؤثر هستند.(3)
از مجموع سخنان بزرگان دین به روشنی درمی یابیم که چگونگی تغذیه مادر، بر رشد کمّی و کیفی فرزند آثار مثبت یا منفی دارد. ازاین رو، باید تغذیه او در طول دوران بارداری و شیرخوارگی کودک، براساس برنامه ریزی
مناسب و دقیق و نیازهای روحی و جسمی وی باشد.