شصت توشه عرفانی از دعای ابوحمزه ثمالی

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

این نوع تربیت ویژه، برای دیگر پیامبران و پیشوایان نیز روایت شده است اما آنچه در تأدیب و تربیت قابل توجه است تأدیب و تربیت عام و گسترده خداوندی است که در بسم الله الرحمن الرحیم، خدای مهرگسترِ مهربان متجلی است . و این مهرگستری خداوند بر خشم و عقوبت او پیشی گرفته است و این به عنوان یک قانون عام همه بندگانش را فراگرفته و رحمت گسترده او بر همه بندگانش روان و گسترده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

از سوی دیگر گاه خداوند متعال به خاطر گناه و نافرمانی و اجحاف و تجاوز به حقوق مردم و بی توجهی به زیردستان و بی نوایان، انسان را با مجازات و عقوبت ادب می کند. و این درحقیقت بازتابی از کردار ناشایست خود آنان است تا بلکه بدین وسیله متنبّه شده و به مسیر درست برگردند.
امیرمؤمنان7 در خطبه ای که برای طلب باران (استسقا) ایراد می کند می فرماید:
خداوند بندگانش را که مرتکب کارهای ناپسند می گردند، به کاهش میوه ها، بازداشتن برکت ها و بسته شدن گنجینه خوبی ها می آزماید، تا توبه کنندگان توبه کنند، گنه کاران دل
از گناه برکنند و پندگیرندگان به خود آیند و پلیدی گریزان از پلیدی بپرهیزند.(1)
درحقیقت در این دعا امام سجاد7 می خواهد بفرماید بار خدایا به من توفیق ده که پیرو دستوراتت باشم و خیره سری نکنم تا شرایطی پیش آید که لازم باشد با عقوبتت مجازاتم کنی.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

خشم
خداوند بر بنده، بی تردید اندوه بار و کشنده است، اما گاه خداوند
ص: 16

---

1- .[1] ان الله یبتلی عباده عندالاعمال السیئه بنقص الثمرات و حبس البرکات و اغلاق خزائن الخیرات، لیتوب تائب و یقلع المقلع و یتذکر المتذکر و یزدجر مزدجر. نهج البلاغه خطبه /143.
متعال به کسی گرفتاری هایی می دهد تا دل او را متوجه خود سازد و این خود برای کسی که از این فرصت استفاده کند نعمتی ارزشمند است.
خواجه عبدالله در تفسیر سوره هود گوید:
الهی!
نصیب این بیچاره از این کار همه درد است،
مبارک باد که این درد، مرا سخت درد است!
بیچاره آن کس که از این درد فرد است
حقأ که هرکه بدین درد ننازد، ناجوانمرد است! (1)
توشه ی دوم: مکر خدا بالاترین مکرها
ولا تمکر بی فی حیلتک
و در چاره اندیشیت با من مکر مکن

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

در قرآن کریم واژه «مکر» «خدعه» و «کید» آمده و هریک از آن ها به خدا نیز نسبت داده شده است، به عنوان نمونه:
1. در سوره نمل می خوانیم: و مکروا مکراً و مکرنا مکراً و هم لایشعرون(2)
–آنان – قوم ثمود – نیرنگی زدند و ما نیرنگی زدیم و آنان نفهمیدند. جریان نیرنگ آنان این گونه بود که قوم ثمود هم سوگند شدند که شبانه بر پیامبر زمانشان «حضرت صالح» شبیخون زنند و او را بکشند،
ص: 17

---

1- . کشف الاسرار، تفسیر سوره هود 4/425؛ شرح منازل السایرین /363
2- . نمل /50
آنگاه خود را از این ماجری بی اطلاع نشان دهند! که خداوند مکر آنان را به خودشان بازگردانید و آنان را با خانه هایشان درهم کوبید و فرمود:
بنگر ببین که فرجام کارشان چگونه شد ما آنان و قومشان را درهم کوبیدیم(1).
و آنان را مایه عبرتی برای دیگران گرداندیم.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

2. در سوره نساء می فرماید: انّ المنافقین یخادعون الله و هو خادعهم(2)
- منافقان به خدا نیرنگ می زنند و اوست که به نیرنگشان می گیرد. منافقان کسانی بودند که کفر خود را می پوشاندند و به ظاهر خود را همرنگ مسلمانان نشان می دادند، و گمان می کردند که خدا را نیز این گونه می توانند بفریبند، خدا نیز به همین شیوه بدانان نیرنگ می زند و آنان را گرفتار عذاب می کند از راهی که نمی دانند و فکرش را هم نمی کردند.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

3. در سوره طارق می فرماید: انهم یکیدون کیداً و اکید کیداً(3)
- آنان نیرنگی می زنند و من نیرنگی می اندیشم. خداوند با برنامه ریزی و چاره اندیشی های حساب شده خود نیرنگِ نیرنگ بازان را بی اثر ساخته و
کید و نیرنگشان را به خودشان بازمی گرداند – همان گونه که در داستان حضرت یوسف7 که برادرانش برایش نقشه کشیدند و برای دور کردن
وی از چشم پدر به درون چاهش انداختند، خداوند نیرنگ آنان را آشکار ساخت و بهترین سرنوشت را برای یوسف مقدر فرمود.(4)
خداوند متعال در ابتدا با کسی مکر نمی کند و به کسی نیرنگ نمی زند. اما اگر کسی بخواهد به خیال خود زرنگی کند و سر خدا کلاه بگذارد خداوند با همان شیوه وی پاسخ عمل ناپسندش را به او بازمی گرداند.
ص: 18

---

1- . نمل /51
2- . نساء /142
3- .[3] طارق /15-16
4- . یوسف /5 – قال یا بنیّ لا تقصص رؤیاک علی اخوتک فیکدوالک کیدأ انّ الشیطان للانسان عدوّ مبین.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

برخی امکانات و فرصت ها و قدرت ها در حقیقت نوعی استمهال و استدراج است که خداوند می خواهد کافران و مکاران و ستمگران را بدان سرگرم کند تا به موقع کارشان را یکسره کرده و آنان را به سزای کردار ناپسندشان برساند.(1)
توشه ی سوم: خوبی و رستگاری تنها از سوی خداست
من این لی الخیر یارب، و لایوجد الّا من عندک،
و من این لی النجاة و لا تستطاع الّا بک
از کجا برایم خیری باشد – پروردگار من که جز از سویت یافت نمی شود
و از کجا برایم رستگاری باشد که جز به یاری ات میسّر نمی گردد.
خیر و خوبی تنها از سوی خدا و به دست خداست و رهایی و رستگاری تنها با یاری و کمک خداوند متعال فراهم می گردد؛ و این ازآن روست که ذات باری تعالی خیر محض است و از نور جز روشنی و از خیر جز خوبی برنمی آید. رضا بر رضای الهی و صبر به قضای خداوندی عالی ترین مراتب سیر و سلوک دوستان خداست؛ که جز رضای
ص: 19

---

1- . و لایحسبنّ الذین کفروا انّما نملی لهم خیرٌ لانفسهم انما نملی لهم لیزدادوا اثما و لهم عذاب مهین. آل عمران /78
دوست چیزی را خوب ندانند و جز خواسته او به دنبال چیزی نباشند. و ازآنجاکه خیر و خوبی همواره دوست داشتنی است، هر فطرت پاک و نیالوده ای همواره به دنبال خیر و خوبی های حقیقی و واقعی است. برخی از اهل لغت در معنی خیر گویند: الخیر حصول الشیئ علی کمالاته(1) خیر، دست یافتن هر چیز بر کمالات خود است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

و در جایی دیگر در معنی خیر آمده است
الخیر وجدان الشئ علی کمالاته الائقه(2) خوبی، دست یافتن هر چیز بر کمالات شایسته خود است.
بر این پایه است که تمام موجودات به گونه ای در تلاش اند که به کمالات شایسته خود برسند. و این قانونی است عام و گسترده که در تمام هستی ساری و جاری است و در این میان انسان هم از آن مستثنی نیست.
خورشید، نورافشانی می کند، ماه می درخشد، گیاهان از زمین می رویند و به همه جا طراوت می بخشند و درختان می کوشند تا میوه های خود را بپرورند و در بازارها، دیده­ی بینندگان را بربایند. و انسان ها نیز می کوشند به وسیله علم و اخلاق و عمل، خود را بیارایند و جلوه ای از انسان کامل از خود ارائه دهند و همه این ها از خوبی خداوند و نظام زیبا و نیکویی است که به زندگی نشاط و زیبایی بخشیده است.

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

در تکبیرات مستحبّة ی آغاز نماز می خوانیم: الخیر فی یدیک و الشرّ
ص: 20

---

1- . المنجد، واژه خیر
2- .[2] اقرب الموارد، واژه خیر.
لیس الیک (1)
- نیکی ها از تو و به دست توست و بدی ها هرگز به تو بازنمی گردد.
پیر هرات خواجه عبدالله انصاری در تفسیر عرفانی آیه شریفه­ی «الا لِلّه الدین الخالص» گوید:
سزاوار پرستش، خداوند پاکی ها و خوبی هاست، بی نفاق و بی ریا؛ و گوهر اخلاص را در صدف دل یابند، در دریای سینه ها؛
از پیامبر9 روایت است که فرمود: از جبرئیل پرسیدم از اخلاص؛ او از خداوند پرسید، ندا رسید: اخلاص رازی است که من آن را در دل هریک از بندگآن که دوستش داشتم نهادم. فریضه­ی تن، نماز و روزه است ؛
فریضه ­ی دل، دوستی حق است؛
و نشان دوستی حق آن است که هرچه از دوست آید بر دیده نهی(2

[مولاتی یا فاطمه الزهرا(س)]

توشه ی چهارم: هیچ کس از دایره قدرت خدا بیرون نیست


لاالذی احسن استغنی عن عونک و رحمتک
ولاالذی اساء واجترء ولم یرضک خرج عن
قدرتک، یاربّ یاربّ یاربّ.
نه آن که کاری نیک انجام داد، از یاری و
ص: 21

---

1- .[1] وسایل الشیعه ابواب تکبیرة الاحرام، باب 7.
2- . شرح منازل­السائرین
رحمتت بی نیاز شد،
و نه آن که کار بدی کرد و جرئت گناه یافت و خشنودیت را نخواست از دایره رحمتت بیرون رفت؛
ای پروردگار من، ای پروردگار من، ای پروردگار من!
ذات مقدس خداوند بی نیاز مطلق است، نه از اطاعت و عبادت فرمان برداران سودی عایدش می شود، نه معصیت و نافرمانی نافرمانان و گنه کاران بدو زیانی می رساند.
گرجمله
کائنات کافر گردند
بر
دامن کبریاش ننشیند گرد