زندگی مهدوی: (اخلاق و اوصاف منتظران)

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

سخنی با شما
در دعاها بسیار گفته می شود:
«خدایا! ما را از منتظران واقعی امام زمان قراربده.»
منتظر واقعی کیست؟ مگر منتظران غیر واقعی و غیر حقیقی هم داریم؟
یک «منتظر» چگونه باید باشد؟ چه ویژگی ها و اوصافی باید داشته باشد؟ چگونه زندگی کند؟ اخلاق او چگونه باشد؟ چه کند که امام عصر علیه السلام از او راضی باشد؟ چه نوع زندگی، مطلوب و محبوب امام زمان است؟
تلاش برای رسیدن به این که «زندگی امام زمان پسند» چیست و چگونه باید باشیم تا آن حضرت از ما و رفتار و زندگی ما خرسند و راضی باشد، هم به ما «بصیرت» می دهد، هم «انگیزه» می آفریند.
گرچه در یک کلمه می توان گفت: امام عصر، کسی را می پسندد و بر زندگی او مُهر تأیید می زند که «مؤمن» باشد و همراه با ایمان، «عمل صالح» داشته باشد، ولی این جواب، کلّی است. کمی باید ریزتر و عینی تر شود و مشخّصات و جزئیات داشتن ایمان و عمل صالح روشن گردد. در آن صورت بهتر می توان به «زندگی مطلوب امام زمان» دست یافت و آن شیوه را در زندگی فردی و اجتماعی اجرا کرد.
دست یافتن به رضای خدا و رسول و اولیای دین، برای ما از مهم ترین خواسته هاست و از آرزوهای مقدس همة ما این است که در فکر و عقیده و
ص:9
اخلاق و عمل و در سلوک شخصی و معاشرت های اجتماعی و موضع گیری سیاسی و تعامل با دیگران، همچنین در عرصة کسب و کار و دخل و خرج و روابط و دوستی ها و دشمنی ها و قطع و وصل ها و درآمدها و هزینه کردن ها و کلاً در «زندگی»، آنگونه باشیم که بتوانیم رضای خالق و نظر پیشوایان دین را تأمین کنیم و ادعا کنیم که آنگونه هستیم که از ما خواسته اند و انتظار دارند.
مگر می توان ادعای «انتظار» داشت، ولی برای حضور در زمان «ظهور»، آمادگی نداشت؟
مگر می توان خود را از منتظران دانست، ولی «اوصاف منتظران» را نداشت؟
مگر می توان خود را «شیعه» معرفی کرد، ولی از «پیروی» و اطاعت از «امام معصوم»، فاصله گرفت؟
باری... پژوهشی که انجام گرفته و تقدیم شما می شود، بر اساس آیات و روایات و منابع دینی و برخی از وقایع و سیره های تاریخی است. بنابر اختصار بوده است، وگرنه هم موضوعات قابل بحث بسیار است، هم در هر موضوعی بیش از این می توان مطلب آورد.
امید است که سودمند افتد و حیات و ممات ما در خطّ محمّد و آل محمّد باشد و آن گونه که در دعاها و زیارت ها آمده است «اللّهمَ اجْعلْ محیایَ محیا محمّدٍ و آل محمّد»(1) سبک زندگی ما، اسلامی، ولایی، مهدوی و مهدی پسند باشد.
این است رمز و راز رستگاری در دنیا و آخرت.
قم. جواد محدثی
بهار 92
ص:10

---

1- بحارالأنوار، ج98، ص292، (زیارت عاشورا).

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

بخش اول: اخلاق فردی

ایمان و خدامحوری

ایمان به خدا، گوهری است که از هزاران سال پیش تا کنون، در دل خداپرستان و موحّدان بوده است و به زندگی ها جهت و معنی و زیبایی بخشیده است.
در مقابل اهل ایمان، کافران و مشرکان بوده اند که با خطّ انبیا به مقابله برخاسته اند.
ایمان، نوری است که دل را روشن می کند و انسان را از بت پرستی، هواپرستی، دنیاپرستی و شیطان پرستی نجات می دهد. ایمان به خدا، ایمان به معاد، ایمان به رسولان الهی و کتب آسمانی، ایمان به فرشتگان خدا، ایمان به حقانیّت بهشت و جهنم و وعده های الهی و... از مواردی است که در آیات قرآن آمده است و خداوند بارها اهل ایمان را با خطابِِ «یا ایّها الذّین آمَنوا» مورد عنایت قرار داده و اوامر و نواهی خویش را بیان فرموده است، تا خدا باوران، به آن عمل کنند.
ایمان، تنها گفتنِ «شهادتین» و اقرار زبانی نیست. هم اعتقاد قلبی است، هم اقرار زبانی، هم عمل با اعضا و جوارج. نمود عینی ایمان، در عمل آشکار می شود. به تعبیر مولا علی علیه السلام:
ص:13
بالصّالِحاتِ یُستَدلُّ عَلَی الایمانِ؛(1)
به وسیلة کارهای شایسته، بر ایمان استدلال می شود.
کسی که ایمان به خدا داشته باشد، تنها به او تکیه می کند، تنها از او یاری می طلبد، تنها از او می ترسد و در پاداش و کیفر، تنها از او حساب می برد.
موحّد چو در پای ریزی زرش
و یا تیغ هندی نهی بر سرش
امید و هراسش نباشد زکس
همین است معنای توحید و بس

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

ایمان، گاهی ضعیف می شود و گاهی قوی؛ گاهی آسیب می بیند و گاهی از دست می رود. شیاطین همواره می کوشند که گوهر ایمان را از مؤمنان بربایند. ایمان به آخرت و معاد، بازدارندة انسان از فساد و ظلم وگناه است.
مروّجان فساد، می کوشند این ایمان را سست کنند و در دل ها شک بیافرینند. ایمان به وجود حضرت مهدی علیه السلام، امید دهنده و انگیزه آفرین برای عدالت خواهی و ظلم ستیزی است. دشمنان حق می کوشند با طرح شبهه ها و اشکالات، این عقیده را متزلزل کنند.
امام زمان علیه السلام خطاب به جمعی از شیعیان _ که پس از امام عسکری علیه السلام دچار شک و تردید در امامت شده بودند _ نوشت:
خداوند، ما و شما را از فتنه ها مصون دارد و روح یقین را عنایت کند و همة ما را از فرجام بد نگه دارد. به من خبر رسیده که گروهی از شما در دین دچار شک شده و در امامت امامان خود، تردید و حیرت پیدا کرده اند. ما از این جهت
ص:14

---

1- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج9، ص200.
اندوهناک شدیم و دربارة شما متأسّف و ناراحت گشتیم...(1)
این حدیث، نشان می دهد که شک وتردید، به عنوان «آفت ایمان» در همان عصر هم گاهی درفکر وباور برخی شیعیان راه می یافته که امام، هشدار می دهد و در همین نامه، با ادله ای شبهات آنان را پاسخ می دهد تا بصیرت دینی شان افزوده شود.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

به هرحال، حفظ ایمان در همه حال و دخالت دادن ایمان به خدا در همة امور و همة حالات زندگی، انسان را در مسیر صلاح و کمال و بندگی قرار می دهد. ایمان باید کاربردی باشد، در تنهایی و جمع، در بازار و اداره، در خانه و مدرسه و دانشگاه، در جبهة جنگ و در سنگر کار و تولید، در کار فرهنگی و علمی و در امور اجتماعی و خدماتی باید «خدامحوری» نقش خود را ایفا کند.
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت است:
لا یُقْبَلُ ایمانٌ بِلا عَمَلٍ و لا عَمَلٌ بلا ایمانٍ؛(2)
ایمان بدون عمل و عمل بدون ایمان پذیرفته نیست.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

عمل بدون ایمان، نوعی نفاق و تظاهر است و ایمان بدون عمل هم ایمان واقعی نیست، چون ایمان باید در زندگی و رفتار مؤمن اثر کند، وگرنه تنها گفتن به زبان کافی نیست.
وقتی در کلام حضرت علی علیه السلام آمده است که: انسان طعم ایمان را نمی چشد
ص:15

---

1- بحارالأنوار، ج53، ص178.
2- میزان الحکمه، حدیث 1290.
مگر آن که دروغ را _ چه جدّی و چه به شوخی _ ترک کند، (1) معلوم می شود که ایمان حتی در گفتار هم نقش دارد و یک مؤمنِ خدامحور نمی تواند دروغگو باشد.
ص:16

---

1- میزان الحکمه، حدیث1369.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

زندگی معنوی
هرچند تلاش برای تأمین زندگی، نشاط و شادابی و تفریحات سالم، مراعات بهداشت و تندرستی، رفت وآمد با مردم و روابط اجتماعی، فعالیت های علمی و آموزشی و... همه خوب و لازم و توصیة اسلام است، هرگز جای «نیاز روحی و معنوی» را نمی گیرد.
بخشی از فرصت ها باید به عبادت و نماز و دعا و تفکر و امور معنوی بگذرد، تا« خلأ معنویت» پیش نیاید.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اوقات درون خانه را سه بخش می کرد، بخشی برای خدا، بخشی برای خانواده، بخشی هم برای امور شخصی خویش.(1) آن حضرت به نماز عشق می ورزید، نشست و برخاستش همواره با یاد خدا بود، از نماز سیر نمی شد، وقت نماز که می رسید، چنان حالش دگرگون می شد که گویا کسی را نمی شناسد، برمی خاست و در پی نماز می رفت.(2)
کسی که چنان در مسائل زندگی و کسب و کار و امور اداری و اجرایی و علمی و آموزشی غرق می شود که فرصت یا حال خلوت با خدا و تقویت روح
ص:17

---

1- مکارم الاخلاق، ص13.
2- سنن النبی، ص251.
معنوی و استمداد از پروردگار نداشته باشد، زیانکار است.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

همة امامان ما بخشی از فرصت خود را به امور معنوی و ذکر و سجود و توجّه به معبود می گذراندند. این که نمازهای واجب روزانه به پنج وقت اختصاص یافته، برای آن است که صبح و ظهر و عصر و مغرب و عشاء، به یاد خدا باشیم و معنویت از زندگی ما حذف نشود. حضور در نماز جماعت و جمعه، رفتن به زیارت ائمه و زیارت قبور شهدا و اموات، مسجد جمکران، جلسة دعای کمیل و ندبه و... برای ایجاد این فضای معنوی در زندگی کمک می کند.
امام زمان علیه السلام نیز مثل ائمّة دیگر در این زمینه برای ما سرمشق است. در زیارت آل یاسین، ما به حضرت مهدی علیه السلام سلام می دهیم، آنگاه که می نشیند و می ایستد، آنگاه که قرآن می خواند، آنگاه که در نماز و قنوت است، آنگاه که به رکوع و سجود می رود، آنگاه که خدا را حمد می کند و تسبیح و تکبیر می گوید و استغفار می کند:
السّلامُ علیک حینَ تُصَلّی و تَقْنُتُ، السّلام علیک حینَ تَرکعُ و تَسْجُدُ، السّلامُ علیک حینَ تُهَلِّلُ وَ تُکبِّرُ، الّسلام علیک حین تَحَمُد و تَسْتَغْفِرُ.(1)
لحظات نماز و رکوع و سجود و ذکر و دعا و ستایش آن حضرت، آن قدر برای ما عزیز و ستودنی است که بر آن حالات و لحظات اماممان ارج می نهیم و به حضرتش سلام می دهیم.
زندگی معنوی به این است که از یاد نبریم که ما بنده ایم و خدایی داریم که مولای رحمان ماست، هرچه داریم نعمت های اوست، پس باید
ص:18

---

1- مفاتیح الجنان، زیارت آل یاسین.
شکرگزارش باشیم. اگر گرفتاری و نیازی داریم دست به درگاه او بلند کنیم، اگر موفقیّتی داریم از لطف او بدانیم، اگر خطا و گناهی می کنیم فوری به درگاهش معذرت خواهی و استغفار کنیم، نام و یاد او از زبان و دلمان نیفتد، به تقدیر او راضی و تسلیم باشیم، حاجتمان را از او بخواهیم، درد دلمان را با او بگوییم، او را بستاییم، از او مدد بجوییم، در پی کسب رضای او باشیم، انجام واجبات را جدّی بگیریم، او را سبب ساز بشناسیم و توکلّمان بر او باشد و خدا در زندگی ما جایی داشته باشد. در یکی از دعاهای امام زمان علیه السلام است:
وَ اجْعَلنی مِمَّنْ لاَ یبْسُطُ کفّاً اِلّا إلیک؛(1)
مرا از آنان قرار بده که جز به درگاه تو دست طلب نگشایم.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

بعضی ها تنها وقتی به یاد خدا می افتند که دچار دردسر و گرفتاری می شوند. خدا همیشه دوست دارد صدای نیایش بنده اش را بشنود.
امام باقر علیه السلام فرمود:
هیچ چیز نزد خدا محبوب تر از آن نیست که از او درخواست شود.(2)
نیز فرمود:
سزاوارتر است که دعای مؤمن در حالت گشایش و آسایش، مثل دعایش در حال شدّت و گرفتاری باشد.(3)
در توصیه های معصومین آمده است که در حال خوب و خوش و عافیت و
ص:19

---

1- بحارالأنوار، ج98، ص326 (زیارت ناحیه مقدسه).
2- بحارالأنوار، ج66، ص393.
3- اصول کافی، ج2، ص488.
آسودگی هم دعا کنید، چنان نیست که در این وضع، بی نیاز از خدا باشید، بلکه به دعا محتاج ترید، زیرا ممکن است موجب غفلت و غرور گردد.
وقتی سایه ای از معنویت و یاد خدا بر زندگی ها سایه افکن باشد، خدا هم بنده اش را دوست خواهد داشت و به او عنایت خواهد کرد.

[راحیل السادات* تورا من چشم در راهم*]

خداوند به حضرت داوود وحی کرد:
ای داوود! در دوران خوشی و راحتی مرا یاد کن، تا من هم دعای تو را در ایّام رنج و ناراحتی استجابت کنم.(1)
خوشا به نیمه شبی با خدا صفا کردن
زبان حال گشودن، ز دل دعا کردن
تمام لذّت عالم نمی رسد قدرش
به یک دقیقه مناجات با خدا کردن(2)
ص:20

---

1- بحارالأنوار، ج90، ص381.
2- ژولیده نیشابوری .