(¯`•.*~.*ويژه نامه ولادت باسعادت امام باقر عليه السلام*.~*.•´¯)

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

السلام عليک يامحمد بن علي،
ايّهاالامام الباقريابن رسول الله ...

ويژه نامه ميلاد فرخنده امام محمد باقر عليه السلام

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

چشمه جاری شکافنده علم ها

در بیابان خشکیده دانش جوشیدن گرفت

و جان جویندگان علم و معرفت را

از زلال پر برکت خود سیراب ساخت.

شیعه نشان افتخار دیگری بر گردن آویخت

و بر این پیشوای معصوم خود بالید.

ای افتخار شیعه که درضیافت خانه حوزه ها

ودانشگاه ها سفره پر نعمت دانش تو گسترده است،

میلاد مسعودت را گرامی می داریم

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

حدیث(301) امام باقر (ع) فرمودند:

مَن قُسِمَ لَهُ الرَّفقُ قَسِمَ لَهُ الإیمانُی

کسی که برایش مدارا تقسیم شده ایمان برای وی تقسیم گردیده

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

خلاصه اي از زندگاني امام محمدباقر(ع)

نام مبارک امام پنجم،محمد بود

لقب آن حضرت باقر يا باقرالعلوم است ،بدين جهت که: درياي دانش راشکافت و اسرار علوم را آشکارا ساخت .

القاب ديگري مانند شاکر و صابر و هادي نيزبراي آن حضرت ذکر کرده اند که هريک بازگوينده صفتي از صفات آن امام بزرگوار بوده است.

کنيه امام "ابوجعفر" بود.

مادرش فاطمه دختر امام حسن مجتبي(ع)است.

نابراين نسبت آن حضرت از طرف مادر به سبط اکبر حضرت امام حسن(ع)و از سوي پدر به امام حسين(ع) مي رسيد.

پدرش حضرت سيدالساجدين، امام زين العابدين، علي بنالحسين(ع) است .

تولد حضرت باقر(ع) در روز جمعه سوم ماهصفر سال 57هجري در مدينه اتفاق افتاد .

در واقعه جانگداز کربلا همراه پدر و در کنار جدش حضرت سيدالشهداء کودکي بود که به چهارمين بهارزندگيش نزديک مي شد .

دوران امامت امام محمد باقر(ع) از سال95 هجري که سال درگذشت امام زين العابدين(ع) است آغاز شد و تا سال 114ه . يعني مدت 19سال و چند ماه ادامه داشته است .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

دوران امامت

در دوره امامت امام محمد باقر(ع) و فرزندشان امام جعفرصادق(ع) مسائلي مانند انقراض امويان و بر سر کار آمدن عباسيان و پيداشدن مشاجرات سياسي و ظهور سرداران و مدعياني مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراساني و ديگران مطرح است.

ترجمه کتابهاي فلسفي و مجادلات کلامي در اين دوره پيش مي آيد،و عده اي از مشايخ صوفيه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پيدا مي شوند .

قاضيها و متکلماني به دلخواه مقامات رسمي و صاحب قدرتان پديد مي آيندو فقه و قضاءو عقايد و کلام و اخلاق را بر طبق مصالح مراکز قدرت خلافت شرح و تفسير مي نمايد ،و تعليمات قرآني به ويژه مسأله امامت و ولايت را، که پس از واقعه عاشورا و حماسه کربلا ، افکار بسياري از حق طلبان را به حقانيت آل علي(ع) متوجه کرده بود، وپرده از چهره زشت ستمکاران اموي و دين به دنيا فروشان برگرفته بود ، به انحراف ميکشاندند و احاديث نبوي را در بوته فراموشي قرار مي دادند.

برخي نيز احاديثي به نفع دستگاه حاکم جعل کرده و يا مشغول جعل بودند و يا آنها را به سود ستمکاران غاصب خلافت دگرگون مي نمودند.

اينها عواملي بود بسيار خطرناک که بايد حافظان و نگهبانان دين در برابر آنها بايستند. بدين جهت امام محمد باقر(ع) و پس از وي امام جعفرصادق(ع) از موقعيت مساعد روزگار سياسي ، براي نشر تعليمات اصيل اسلامي و معارف حقه بهره جستند ، و دانشگاه تشيع و علوم اسلامي را پايه ريزي نمودند.

زيرا اين امامان بزرگوار و بعد شاگردانشان وارثان و نگهبانان حقيقي تعليمات پيامبر(ص) وناموس و قانون عدالت بودند ، و مي بايست به تربيت شاگرداني عالم وعامل و ياراني شايسته و فداکار دست يازند ، و فقه آل محمد(ص) را جمع و تدوين و تدريس کنند .

به همين جهت محضر امام باقر(ع) مرکز علماء و دانشمندان و راويان حديث وخطيبان وشاعران بنام بود. درمکتب تربيتي‌امام باقر(ع)علم و فضيلت به مردم آموخته‌مي‌شد.

ابوجعفر امام‌محمدباقر(ع)متولي صدقات حضرت رسول(ص) و اميرالمؤمنين(ع) و پدر و جد خود بود و اين صدقات رابر بني هاشم ومساکين ونيازمندان تقسيم مي کرد، واداره آنها رااز جهت مالي به عهده داشت.

امام باقر(ع) داراي خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامي بود. سيرت و صورتش ستوده بود. پيوسته لباس تميز و نومي پوشيد. در کمال وقار و شکوه حرکت مي فرمود.

از آن حضرت مي پرسيدند: جدت لباس کهنه و کم ارزش مي پوشيد، تو چرا لباس فاخر بر تن مي کني؟ پاسخ مي داد :

مقتضاي تقواي جدم و فرمانداري آن روز، که محرومان و فقرا و تهيدستان زياد بودند، چنان بود. من اگر آن لباس بپوشم در اين انقلاب افکار، نمي توانم تعظيم شعائر دين کنم.

امام پنجم(ع) بسيار گشاده رو و با مؤمنان و دوستان خوش برخورد بود .با همه اصحاب مصافحه مي کرد وديگران را نيز بدين کار تشويق مي فرمود .

در ضمن سخنانش مي فرمود : مصافحه کردن کدورتهاي دروني را از بين مي برد و گناهان دو طرف همچون برگ درختان در فصل خزان - مي ريزد. امام باقر(ع) در صدقات و بخشش و آداب اسلامي مانند دستگيري ازنيازمندان و تشييع جنازه مؤمنين وعيادت از بيماران و رعايت ادب و آداب و سننديني ، کمال مواظبت را داشت .

مي خواست سنتهاي جدش رسول الله (ص)را عملادر بين مردم زنده کند و مکارم اخلاقي را به مردم تعليم نمايد . در روزهاي گرم برايرسيدگي به مزارع و نخلستانها بيرون مي رفت ، و با کارگران و کشاورزان بيل مي زد وزمين را براي کشت آماده مي ساخت. آنچه از محصول کشاورزي که با عرق جبين و کديمين به دست مي آورد در راه خدا انفاق مي فرمود .

بامداد که براي اداي نماز به مسجد جدش رسول الله(ص) مي رفت، پس از گزاردن فريضه، مردم گرداگردش جمع مي شدند و از انواردانش و فضيلت او بهره مند مي گشتند .

مدت بيست سال معاويه در شام و کارگزارانش در مرزهاي ديگر اسلامي درواژگون جلوه دادن حقايق اسلامي - با زور و زر و تزوير و اجيرکردن عالمان خود فروخته - کوشش بسيار کردند . ناچار حضرت سجاد(ع) و فرزندارجمندش امام محمد باقر(ع) پس از واقعه جانگداز کربلا و ستمهاي بي سابقه آل ابوسفيان، که مردم به حقانيت اهل بيت عصمت(ع) توجه کردند، در اصلاح عقايد مردم به ويژه در مسأله امامت و رهبري، که تنها شايسته امام معصوم است، سعي بليغ کردندو معارف حقه اسلامي را در جهات مختلف به مردم تعليم دادند تا کار نشر فقه واحکام اسلام به جايي رسيد که فرزند گرامي آن امام، حضرت امام جعفر صادق(ع)دانشگاهي با چهار هزار شاگرد پايه گذاري نمود، و احاديث و تعليمات اسلامي را دراکناف و اطراف جهان آن روز اسلام انتشار داد.

امام سجاد(ع) با زبان دعا ومناجات و يادآوري از مظالم اموي وامر به معروف و نهي از منکر و امام باقر(ع) باتشکيل حلقه هاي درس ، زمينه اين امر مهم را فراهم نمود و مسائل لازم ديني را براي مردم روشن فرمود .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

نورحکمت و علم دين

رسول اکرم اسلام(ص) در پرتو چشم واقع بين و با روشن بيني وحي الهي وظايفي را که فرزندان و اهل بيت گرامي اش در آينده انجام خواهند داد و نقشي را که در شناخت و شناساندن معارف حقه به عهده خواهند داشت، ضمناحاديثي که از آن حضرت روايت شده ، تعيين فرموده است. چنان که در اين حديث آمده است :

روزي جابر بن عبدالله انصاري که در آخر عمردو چشم جهان بينش تاريک شده بود به محضر حضرت سجاد (ع) شرفياب شد. صداي کودکي را شنيد، پرسيد کيستي ؟

گفت من محمد بن علي بن الحسينم،

جابر گفت :نزديک بيا، سپس دست او را گرفت و بوسيد وعرض کرد :

روزي خدمت جدت رسول خدا (ص) بودم. فرمود :شايد زنده بماني و محمد بن علي بن الحسين که يکي از اولاد من است ملاقات کني. سلام من را به او برسان و بگو: خدا به تو نور حکمت دهد. علم و دين را نشر بده.

امام پنجم هم به امر جدش قيام کرد و در تمام مدت عمر به نشر علم و معارف ديني و تعليم حقايق قرآني و احاديث نبوي (ص) پرداخت.

اين جابر بن عبدالله انصاري همان کسي است که در نخستين سال بعد از شهادت حضرت امام حسين (ع) به همراهي عطيه که مانند جابراز بزرگان و عالمان با تقوا و از مفسران بود ،

در اربعين حسيني به کربلا آمد و غسل کرد، و در حالي که عطيه دستش را گرفته بود در کنار قبر مطهر حضرت سيدالشهداء آمد و زيارت آن سرور شهيدان را انجام داد.

باري، امام باقر عليه السلام منبع انوار حکمت و معدن احکام الهي بود. نام نامي آن حضرت با دهها و صدهاحديث و روايت و کلمات قصار و اندرزهايي همراه است ، که به ويژه در19سال امامت براي ارشاد مستعدان و دانش اندوزان و شاگردان شايسته خود بيان فرموده است.

بنا به رواياتي که نقل شده است، در هيچ مکتب و محضري دانشمندان خاضع تر و خاشع تر از محضرمحمد بن علي (ع) نبوده اند .
در زمان اميرالمؤمنين علي(ع) گوئيا، مقام علم و ارزش دانش هنوز چنان که بايد بر مردم روشن نبود، گويا مسلمانان هنوز قدم از تنگناي حيات مادي بيرون ننهاده و از زلال دانش علوي جامي ننوشيده بودند، و درکنار درياي بيکران وجود علي (ع) تشنه لب بودند و جز عده اي معدود قدر چونان گوهري را نمي دانستند. بي جهت نبود که مولاي متقيان بارها مي فرمود:

سلوني قبل ازتفقدوني
پيش از آنکه من را از دست بدهيد از من بپرسيد .

و بارها مي گفت: من به راههاي آسمان از راههاي زمين آشناترم. ولي کو آن گوهرشناسي که قدر گوهر وجود علي را بداند ؟

اما به تدريج ، به ويژه در زمان امام محمد باقر(ع) مردم کم کم لذت علوم اهل بيت و معارف اسلامي را درک مي کردند ، و مانند تشنه لبي که سالها از لذات آب گوارا محروم مانده و يا قدر آن را ندانسته باشد، زلال گواراي دانش امام باقر)ع)را دريافتند و تسليم مقام علمي امام(ع) شدند، و به قول يکي از مورخان :"مسلمانان در اين هنگام از ميدان جنگ و لشکر کشي متوجه فتح دروازه هاي علم و فرهنگ شدند ".

امام باقر(ع) نيز چون زمينه قيام بالسيف (قيام مسلحانه) در آن زمانبه علت خفقان فراوان و کمبود حماسه آفرينان فراهم نبود، از اين رو، نشر معارفاسلام و فعاليت علمي را و هم مبارزه عقيدتي و معنوي با سازمان حکومت اموي را، ازاين طريق مناسب تر مي ديد، و چون حقوق اسلام هنوز يک دوره کامل و مفصل تدريس نشده بود، به فعاليتهاي ثمر بخش علمي در اين زمينه پرداخت.

اما بدين خاطر که نفس شخصيت امام و سير تعليمات او در ابعاد و مرزهاي مختلف بر ضرر حکومت بود، مورد اذيت وايذاء دستگاه قرار مي گرفت.

در عين حال امام هيچگاه از اهميت تکليفي شورش (عليه دستگاه) غافل نبود، و از راه ديگري نيز آن را دامن مي زد: و آن راه، تجليل وتأييد برادر شورشي اش زيد بن علي بن الحسين بود .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

رواياتى در دست است كه وضع امام محمد باقر ( ع ) كه خود در روزگارش مرزبان بزرگ فكرى و فرهنگى بوده و نقش مهمى در نشر اخلاق و فلسفه اصيل اسلامى و جهان بينى خاص قرآن , و تنظيم مبانى فقهى و تربيت شاگردانى مانند امام شافعى و تدوين مكتب داشته , موضع انقلابى برادرش زيد را نيز تأ ييدمي كرده است چنانكه نقل شده امام محمد باقر ( ع ) ميفرمود : خداوندا پشت من را به زيد محكم كن .
و نيز نقل شده است كه روزى زيد بر امام باقر ( ع ) وارد شد , چون امام ( ع ) زيد بن على را ديد , اين آيه را تلاوت كرد : يا ايها الذين آمنوا كونوا قوامين بالقسط شهداء لله .
يعنى : اى مؤمنان , بر پاى دارندگان عدالت باشيد و گواهان , خداى را .
آنگاه فرمود : انت و الله يا زيد من اهل ذلك , اى زيد , به خدا سوگندتو نمونه عمل به اين آيهاى .
ميدانيم كه زيد برادر امام محمد باقر ( ع ) كه تحت تأ ثير تعليمات ائمه ( ع ) براى اقامه عدل و دين قيام كرد .
سرانجام عليه هشام به عبدالملك اموى ,در سال ( 120 يا 122 ) زمان امامت امام جعفر صادق ( ع ) خروج كرد و دستگاه جبار , ناجوانمردانه او را به قتل رساند .بدن مقدس زيد را سالها بر دار كردند و سپس سوزانيدند .

و چنانكه تاريخ مينويسد : گرچه نهضت زيد نيز به نتيجهاى نينجاميد و قيامهاى ديگرى نيز كه در اين دوره به وجود آمد , از جهت ظاهرى به نتايجى نرسيد , ولى اين قيامها و اقدامها در تاريخ تشيع موجب تحرك و بيدارى و بروز فرهنگ شهادت عليه دستگاه جور به شمار آمده و خون پاك شيعه را درجوشش و غليان نگهداشته و خط شهادت را تا زمان ما در تاريخ شيعه ادامه داده است .

امام باقر ( ع ) و امام صادق ( ع ) گرچه به ظاهر به اين قيامها دست نيازيدند , كه زمينه را مساعد نميديدند , ولى در هر فرصت و موقعيت به تصحيح نظر جامعه درباره حكومت و تعليم و نشر اصول اسلام و روشن كردن افكار , كه نوعى ديگر از مبارزه است , دست زدند .

چه در اين دوره , حكومت اموى رو به زوال بود و فتنه عباسيان دامنگير آنان شده بود , از اين رو بهترين فرصت براى نشرافكار زنده و تربيت شاگردان و آزادگان و ترسيم خط درست حكومت , پيش آمده بود و در حقيقت مبارزه سياسى به شكل پايه ريزى و تدوين اصول مكتب كه امرى بسيار ضرورى بود پيش آمد .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

اما چنان كه اشاره شد , دستگاه خلافت آنجا كه پاى مصالح حكومتى پيش ميآمدو احساس ميكردند امام ( ع ) نقاب از چهره ظالمانه دستگاه برميگيرد و خط صحيح را در شناخت امام معصوم ( ع ) و امامت كه دنباله خط رسالت و بالاخره حكومت الله است تعليم ميدهد , تكان ميخوردند و دست به ايذاء و آزار وشكنجه امام ( ع ) ميزدند و گاه به زجر و حبس و تبعيد ...

براى شناخت اين امر , به بيان اين واقعه كه در تاريخ ياد شده است ميپردازيم : در يكى از سالها كه هشام بن عبدالملك , خليفه اموى , به حج ميآيد , جعفر بن محمد , امام صادق , در خدمت پدر خود , امام محمد باقر , نيز به حج ميرفتند .

روزى در مكه , حضرت صادق , در مجمع عمومى سخنرانى ميكند و در آن سخنرانى تأ كيد بر سر مسأ له پيشوايى و امامت و اينكه پيشوايان بر حق و خليفه هاى خدا در زمين ايشانند نه ديگران , و اينكه سعادت اجتماعى و رستگارى در پيروى از ايشان است و بيعت با ايشان و ... نه ديگران .

اين سخنان كه در بحبوحه قدرت هشام گفته ميشود , آن هم در مكه در موسم حج , طنينى بزرگ مييابد و به گوش هشام ميرسد .
هشام در مكه جرأ ت نميكند و به مصلحت خود نميبيند كه متعرض آنان شود .

اما چون به دمشق ميرسد , مأ مور به مدينه ميفرستد و از فرماندارمدينه ميخواهد كه امام باقر ( ع ) و فرزندش را به دمشق روانه كرد , و چنين ميشود .

حضرت صادق ( ع ) ميفرمايد : چون وارد دمشق شديم , روز چهارم ما را به مجلس خود طلبيد .

هنگامى كه به مجلس او درآمديم , هشام بر تخت پادشاهى خويش نشسته و لشكر و سپاهيان خود را در سلاح كامل غرق ساخته بود , و در دو صف دربرابر خود نگاه داشته بود .

نيز دستور داده بود تا آماج خانهاى ( جاهايى كه درآن نشانه براى تيراندازى ميگذارند ) در برابر او نصب كرده بودند , و بزرگان اطرافيان او مشغول مسابقه تيراندازى بودند .

هنگامى كه وارد حياط قصر او شديم , پدرم در پيش ميرفت و من از عقب او ميرفتم , چون نزديك رسيديم , به پدرم گفته : شما هم همراه اينان تير بيندازيد پدرم گفت : من پير شده ام .

اكنون اين كار از من ساخته نيست اگر من را معاف دارى بهتر است .
هشام قسم ياد كرد : به حق خداوندى كه ما را به دين خود و پيغمبر خود گرامى داشت , تورا معاف نميدارم .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

آنگاه به يكى از بزرگان بنى اميه امر كرد كه تير و كمان خود را به او ( يعنى امام باقر عليه السلام ) بده تا او نيز در مسابقه شركت كند .
پدرم كمان را از آن مرد بگرفت و يك تير نير بگرفت و در زه گذاشت و به قوت بكشيد و بر ميان نشانه زد .

سپس تير ديگر بگرفت و بر فاق تير اول زد ... تاآنكه نه تير پياپى افكند

هشام از ديدن اين چگونگى خشمگين گشت و گفت : نيك تير انداختى اى ابوجعفر , تو ماهرترين عرب و عجمى در تيراندازى .

چراميگفتى من بر اين كار قادر نيستم ؟ ...

بگو : اين تيراندازى را چه كسى به توياد داده است .

پدرم فرمود : ميدانى كه در ميان اهل مدينه , اين فن شايع است .
من در جوانى چندى تمرين اين كار كرده ام .

سپس امام صادق ( ع ) اشاره ميفرمايد كه : هشام از مجموع ماجرا غضبناك گشت و عازم قتل پدرم شد .

در همان محفل هشام بر سر مقام رهبرى و خلافت اسلامى با امام باقر ( ع ) سخن ميگويد .

امام باقر درباره رهبرى رهبران بر حق و چگونگى اداره اجتماع اسلامى و اينكه رهبر يك اجتماع اسلامى بايد چگونه باشد , سخن ميگويد .

اينها همه هشام را كه فاقد آن صفات بوده است و غاصب آن مقام -بيش از پيش ناراحت ميكند .

بعضى نوشته اند كه : امام باقر را در دمشق به زندان افكند .
و چون به او خبر ميدهند كه زندانيان دمشق مريد و معتقد به امام ( ع ) شده اند , امام را رها ميكند و به شتاب روانه مدينه مينمايد .
و پيكى سريع , پيش از حركت امام از دمشق , ميفرستد تا در آباديها و شهرهاى سر راه همه جا عليه آنان ( امام باقر و امام صادق ع ) تبليغ كنند تا بدين گونه ,مردم با آنان تماس نگيرند و تحت تأ ثير گفتار و رفتارشان واقع نشوند .

با اين وصف امام ( ع ) در اين سفر , از تماس با مردم حتى مسيحيان و روشن كردن آنان غفلت نميورزد .

جالب توجه و قابل دقت و يادگيرى است كه امام محمد باقر ( ع ) وصيت ميكند به فرزندش امام جعفر صادق ( ع ) كه مقدارى از مال او را وقف كند , تاپس از مرگش , تا ده سال در ايام حج و در منى محل اجتماع حاجيها براى سنگ انداختن به شيطان ( رمى جمرات ) و قربانى كردن براى او محفل عزا اقامه كنند .

توجه به موضوع و تعيين مكان , اهميت بسيار دارد .
به گفته صاحب الغدير زنده ياد علامه امينى اين وصيت براى آن است كه اجتماع بزرگ اسلامى , در آن مكان مقدس با پيشواى حق و رهبر دين آشنا شود و راه ارشاد در پيش گيرد , واز ديگران ببرد و به اين پيشوايان بپيوندد , و اين نهايت حرص بر هدايت مردم است و نجات دادن آنها از چنگال ستم و گمراهى .

[فاطمی*خادمه یوسف زهرا(س)*]

مهابت و شجاعت

علم و تقوايش، زهد و پارسايى ‏اش،چنان عظمت، جلالت و ابهتى به وى داده بود كه كسى نمى ‏توانست او را سير نگاه كند. و دانشمندان بزرگ از جمله‏«حكم بن عتيبه‏» با همه عظمت و بزرگى ‏اش، در نزد او، كودكى دانش‏ آموز مى‏ نمود.

يكى از همراهان هشام بن عبدالملك خليفه اموى، به هنگام ‏حج، چون توجه و احترام مردم به آن حضرت را ديد، تصميم گرفت‏ با طرح سوالى او راشرمنده كند، و چون به نزد آن گرامى رسيد و چشمش به او افتاد، تنش لرزيد، رنگش ‏پريد و زبانش بند آمد.

يا آن كه در ميان مردم چون يكى از آنها بود، و ازمتواضع ‏ترين مردم به شمار مى‏ آمد، ولى در مقابل ستمكاران، شجاعانه مى ‏ايستاد و ازحق و حقيقت دفاع مى‏ كرد.

آنگاه كه خليفه اموى هشام بن عبدالملك، آن حضرت را به‏ دمشق احضار كرده بود، در مجلسى كه تمام سران اموى گرد آمده بودند ابتدا هشام وسپس ديگر بزرگان بنى‏ اميه آن حضرت را سرزنش كردند.

مردانه به پاخاست و از اسلام و اهل بيت پيامبر دفاع كرد، چنان كه هشام از سخن‏ آن حضرت، كه امويان را غاصب حقوق اهل بيت معرفى مى‏ كرد، به اندازه ‏اى خشمگين شد كه فرمان داد امام را زندانى كنند.

در مجلسى ديگر در نزد هشام در حالى كه دركنار او و بر تخت وى نشسته بود، در پاسخ هشام، حقانيت‏ خانواده خود را اثبات ‏كرد، هشام از پاسخ امام چنان به خشم آمد، كه صورتش سرخ شد و چشمانش برگشت.