راز خوشبختی دختران و پسران

[خادمه زینب کبری(س)]

7.تبعيت از سنت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله

هنگامی که انسان به اوامر الهی گردن نهد و وظیفه خویش را انجام دهد، وجدان آرامی دارد.
ص: 47

---

1- همان.
2- ملک محمودی، امیر، راهنمایی ازدواج ص 31.
3- شریعتی، محمدامین، نهج الفصاحه ص 55.
4- سمیعی، رضا، جام اندیشه ص 40.
حضرت علی علیه السلام می فرماید:
(المسئولُ حُرُّ حتّى يَعِد)
«شخص مسئول آزاد است تا وقتی که مسئولیتی برایش به وجود نیامده باشد.»
بنابر این هنگامی که مسئولیتی برای شخص مسلمانی به وجود می آید، باید در قبال آن متعهد بوده و به آن پایبند باشد.
ازدواج و تشکیل خانوده در زمان مقرر نیز وظیفه ای الهی است که به عهده جوان متعهد و مسئول گذاشته شده است و باید او در موعد معین به این وظیفه مهم تن در دهد، تا نه تنها از عذاب وجدان در امان بوده بلکه در تمامی عمر از مزایای آن بهره مند باشد.
لازم به ذکر است که داماد و عروسی که ازدواج می کنند به علت فضیلت والای آن و اطاعت از معصومین و راهبران دینی بواسطه کسب فضیلت و ثواب سرشار از مزایای یک خانواده برتر بهره مند می گردند.

[خادمه زینب کبری(س)]

8.تعاون و همکاری

زن و شوهر در زندگی یار و مددکار یکدیگر هستند و در کارهای گوناگون خانوادگی مانند، تربیت فرزندان با همدیگر همکاری می کنند. چراکه زندگی زناشویی یک کوشش متقابل و فعالیت طرفین است.
ص: 48
«دختران و پسران جوان، پس از بلوغ و جوانی، ضمن تلاش برای دستیابی به استقلال فکری، برای تکمیل و تکامل خود و تأمین نیازهای بیشمار خویش، به سوی ازدواج سوق داده می شوند، و می خواهند با گزینش همسری شایسته، موجبات رشد و تکامل خویش را فراهم آورند.
هنگامی که فرد در کانون یک زندگی مشترک قرار می گیرد، در سایه انس و الفت و محبت و روابط نزدیک و صمیمانه، بیشتر احساس مسئولیت و استقلال می کند، و با هدف دار کردن زندگی، از ثمرات کسب و کار و تلاش در خانواده نوبنیاد خویش، بهره می گیرد.»
در زندگی زناشویی، زن و مرد از تشویق ها، حمایت ها، رهنمودها و کمک های یکدیگر بهره مند می گردند و در برخورد با مسائل و مشکلات زندگی، از تعاون و همکاری همسر خویش استمداد می جویند. به همین دلیل، برخورداری از همسری مؤمن و شایسته، یکی از بهترین نعمتهای الهی است که برای دنیا و آخرت انسان سودمند خواهد بود. به ویژه، حضور همسر مناسب و شایسته، هنگام خستگیهای تن و روان به او کمکهای شایان توجهی مینماید. (1)
ص: 49

---

1- داودی نژاد، مسلم، سین جین های خواستگاری ص 33 و 34.
امام صادق علیه السلام فرمود:
مردی که بیشتر نسبت به زن محبت (و همکاری) داشته باشد ایمان او بهتر است.»(1)
از آن روی زندگی خانوادگی شرکتی است که هر چه سهم دو شریک در آن بیشتر باشد قدرت آن شرکت و پایداری آن بیشتر خواهد بود.(2)

[خادمه زینب کبری(س)]

​
9. سلامت تن و روان
​
طبق نظر اکثر اندیشمندان و روان شناسان، اگر در دوران جوانی و طغیان غریزه جنسی، این نیاز به موقع و از طریق طبیعی و مشروع ارضاء نشود، ممکن است، امراضی از قبیل، افسردگی، یأس، دل مردگی، دلهره، تندخویی و گاهی زخم معده، سوء هاضمه و سردردهای پی در پی به همراه داشته باشد.
بدین جهت راه طبیعی و مشروع ارضاء نیاز جنسی جوانان، همان ازدواج و تشکیل خانواده است و راه های دیگر غیر طبیعی بوده، و گناه محسوب میشود و آثار بسیار خطرناکی به دنبال خواهند داشت. پس یکی از مهم ترین و ضروری ترین راههای حفظ سلامت جسم و جان جوان ازدواج و انتخاب همسر مناسب و شایسته میباشد.(3)
ص: 50

---

1- طبرسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، مترجم؛ لطیف راشدی، نشر صبح پیروزی، چاپ اول ص 371.
2- ذوالفقاری، غلامحسین، رهنمون ص 51
3- ملک محمودی، امیر، راهنمای ازدواج ص 28 و 29
آری!! اگر یک روان پزشک ادعا کند بیشتر اختلافات زناشویی مولود ناکامی های جنسی نیست خیلی نادان است. به طور کلی اگر زن و مرد در زندگی جنسی از یکدیگر کامیاب و خشنود شوند اختلافات و ناراحتی های دیگر زندگی را نادیده خواهند گرفت. (1)
امام سجاد علیه السلام فرمود: پنج مورد است که هر که یکی از آنها را نداشته باشد زندگی او ناقص، عقل او از بین رفتنی و دلش مشغول خواهد بود: (دلهره، اضطراب و نگرانی خواهد داشت.)
1.سلامتی بدن
2. وسیع بودن خانه
3. وسعت روزی.
4. انیس موافق.
از ایشان پرسیدند: انیس موافق چه کسانی هستند؟ ایشان فرمود: زن و فرزند و همنشین صالح و تمام آنها در این یک کلمه جمع شده است «آسایش»(2)
بی گمان زن، فرشته ایست که در ایام طفولیت پرستار ما، در دوران جوانی کامبخش ما و در روزگار پیری تسلی دهنده ماست.(3)
ص: 51

---

1- احسان کناری، قاسم، چراغ راه زندگی، نشر علمی، چاپ چهارم ص 542
2- طبرسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، مترجم: لطیف راشدی ص 376.
3- گروه مؤلفان، گنجينه ما و شما ص 193
بنابراین همسران نقشی اساسی در خواب، خوراک و تنفس یکدیگر ایفا می کنند. زیرا با ایفا کردن و عمل به حقوق هر یک از آنان دوستی صمیمی برای همدیگر هستند.
10.کمک به رشد و تکامل همدیگر
یکی دیگر از انگیزه های ازدواج، کمک به رشد و تکامل زن و مرد است. محیط گرم، صمیمی، فضای پر مودت و محبت خانواده، فرصتی برای تبادل اندیشه ها، رشد اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده است. (1)
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:
«زنی که شوهر خود را بر حج و جهاد و کسب علم کمک نماید، خداوند عزوجل به او ثواب آنچه که به زن ایوب علیه السلام داده است، میدهد.»(2)
به عبارت دیگر این تشویق زن برای تکامل مرد به وسیله کسب علم بیان گردیده، زیرا جان کایزل می گوید:
«خانواده آموزشگاه رفتار و کردار است. لبخند و ترشرویی، مهربانی و بی مهری، وفا و بی وفایی، درستی و نادرستی، زیاده روی و صرفه جویی، همه را در این مکتب می آموزیم و عجب آنکه پس از سال ها عمر و تجربه باز بسیاری از ملکات و عادات مزاحم ما نتیجه پرورش در خانواده است که نتوانسته ایم از خود دور کنیم.»
ص: 52

---

1- داودی نژاد، مسلم، سین جین های خواستگاری ص 30.
2- طبرسی، رضی الدین، مکارم الاخلاق، مترجم: لطیف راشدی ص 379.
بنابراین ما در خانواده به سبک های گوناگونی می توانیم موجبات تشویق و کمک به همسر و فرزندان را برای فراگیری دانش فراهم نمائیم.
فواید و آثار شگفت انگیز دیگر از ازدواج
اگر ازدواج با آموختن علم آن و تبادل نظر با اهل آن انجام گیرد، نوید بخش بوده و همراه با روشن بینی است. طبق تحقیقات وسیع صاحب نظران، روان شناسان و روان پزشکان تشکیل زندگی زناشویی دارای ویژگیهای فراوانی است که در یک نگرش کلی به قرار زیر است:
1.موجب هدف دار شدن زندگی می شود.
2. موجب بهره مندی از دوران شیرین و با نشاط جوانی می شود.
3. گشوده شدن دریچه ای جدید بر زندگی انسان.
4. تکمیل و بیمه شدن دین از طریق ازدواج.
5. کسب آمادگی برای سلوک عرفانی.
6 .تعادل شخصیتی و توازن غرائز.
7. دوری از فشارهای روانی و فشارهای ناشی از غرائز
8. تأثیرگذاری مثبت سائر جنبه های اخلاقی (اخلاق فردی، سیاسی، اجتماعی) و ...
9.ارضاء میل جامعه گرایی و دیگر گرایی انسان.
10. درک تجارب مادری و پدری
11. تقویت ارتباطات اجتماعی
ص: 53
12. ازدواج قلعه ای در برابر وسوسه های شیطان.
13. تجربه لذات دنیایی در ازدواج.
14. منطقی تر شدن و واقع گرایی و پختگی
15. مجاهده نفس و پاداش جهاد گرفتن زیرا تشکیل خانواده و تلاش صادقانه در این مورد، در حکم جهاد در راه خدا است و پاداش آن جهاد مقرر شده است.
16. علاج وسواس های فکری
«فرد عزب اگرچه بتواند خود را از ابتلاء به گناهان و شهوات جنسی محافظت نماید دل و افکار مزاحم و وسوسه های شیطانی و شهوانی را به راحتی نمی تواند از خود دور کند از آن روی دائما باید در حال مدافعه و جنگ با افکار خود باشد و نوعی دل مشغولی منفی خواهد داشت، ولی ازدواج وسوسه و ریشه تباهی را علاج می کند.»
17. پرهیز از عرفان زدگی
یکی از برکات ازدواج، ایجاد تعادل روحی و دور شدن از حالات کاذب عرفانی است.
18. کفاره گناهان
پیامبر می فرماید: «یا علی، خدمت کردن به خانواده کفاره گناهان بزرگ است.»
ص: 54
19. خروج از خود پرستی و خوددوستی
شهید مطهری می گوید: « ازدواج اولین قدمی است که انسان از خود پرستی و خود دوستی به سوی غیر دوستی برمی دارد.»
20. موجب کمک و یاری خداوند متعال به زوجین در عوض اطاعت امر او در امر ازدواج
21. موجب سعادت و عافیت در دو عالم.
22. بالا بردن ضریب موفقیت در کارها
23. افزایش روحیه اعتماد به دلیل همکاری و همیاری.
24. بزرگ منشی و آقایی (سبب دوستی مردم می شود) زیرا نشانه شخصیت عادی اجتماع است.
25. خاطره های جذاب
26. شکوفایی افکار و ایده های تازه
27. مورد الطاف خویشاوندان و دوستان قرار گرفتن
راز خوشبختی دختران ویران و
ص: 55
ص: 56
بخش چهارم: راز شگفت انیز فرصیت شناسی (چشم انداز زيبايي)
اشاره
ص: 57
بدون تردید شما زنان و مردانی را می شناسید که پس از ازدواج با مشکلات زیادی مواجه شده اند. گاه زندگی مشترک به اندازهای ناراحت کننده و متشنّج می شود که تنها راه رهایی از آن، جدایی است.
از آن روی در امر ازدواج در می یابیم که زن و مردی که از نظر فرهنگی، علمی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی فاصله دارند، به هیچ وجه نمی توانند با یکدیگر هماهنگ شوند و از زندگی شیرین خانوادگی بهره ای نخواهند برد. در حالیکه ازدواج موفق برای طرفین، سعادتی ابدی در پی دارد و برخلاف آن عدم موفقیت در زندگی زناشویی، ناراحتی و مشکلات زیادی به دنبال دارد.
ص: 58
اصل تبلال نظر
مشاوره پیش از ازدواج، فرد را به انتخاب مناسب ترین همسر، راهنمایی می کند. البته در این تبادل نظر باید صلاحیت لازم وجود داشته باشد تا بتوانند از عهده این امر مهم برآیند. چرا که ازدواج، بسیاری از جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان را تحت تأثیر قرار میدهد.
امروزه شمار روز افزون موارد طلاق موجب شده است تاصاحبنظران اجتماعی به یافتن راه حل هایی برای پیشگیری از شیوع و افزایش آمار طلاق بیابند، که عواقب آن بسیار خواهد بود.
تبادل نظر قبل از ازدواج، ابتدا تنها در زمینه های پزشکی و ژنتیکی بود، اما امروزه مشاوره در زمینه مسائل شخصیتی و روانی به ویژه روابط دینی مورد عنایت جوانان قرار گرفته است.»
«بنابراین در می یابیم که در امر ازدواج، پرداختن به این موضوع مهم است که قبل از ازدواج، باید چشمها را خوب باز کرد و بعد از ازدواج چشمها را بست. متأسفانه، مشاهده می شود که عکس این امر اتفاق می افتد.»
بدین معنا که جوان تحت تأثیر جوشش احساسات خود، دست به انتخاب می زند و پس از آغاز زندگی مشترک، دچار مشکل می گردد و تازه در این هنگام است که جوانان به فکر مشاوره می افتند.
تحقیقات نشان میدهد که بسیاری از مشکلات زن و شوهر قابل پیش بینی و در نتیجه قابل پیشگیری است.
ص: 59
اگر زن و مرد بخواهند قبل از ازدواج، آگاهی های لازم را درباره خود و همسر مناسب خود داشته باشند، آموزش پیش از ازدواج، یک ضرورت خواهد بود تا ایشان را برای مهم ترین تصمیم گیری و انتخاب در زندگی شان آماده کند.
«آموزش پیش از ازدواج سبب می شود که با آگاهی، دانش و بنیش کافی درباره خود و همسر آینده شان اقدام به ازدواج کنند و از عهده نقش های خود به عنوان زن و شوهر به خوبی برآیند.»
یکی از مسائل مهم که پیش از ازدواج به آن توجه نمی شود، این است که کسی در پی شناخت خود نیست و کمتر کسی به توانایی و ضعف های خود آگاهی دارد؛ اما همه در پی آنند که برای گزینش همسر، بهترین و شایسته ترین فرد را بشناسند.
تا به حال این سؤال ها را از خود پرسیده اید:
آیا من تمام خصوصیت های یک شخص شایسته را دارم؟
اگر او به دنبال شخص کاملی می گردد، آیا من همان شخص خواهم بود یا نه؟
«دختر و پسری که میخواهند ازدواج کنند، باید دارای شرایط لازم جسمانی، روانی، عقلی، اجتماعی و اخلاقی باشند؛ باید به بلوغ کامل جسمی و عقلی رسیده باشند تا شایستگی همسری داشته باشند.»
ص: 60
اصل سن ازدواج
یکی از اساسی ترین و مهم ترین مسائل مربوط به ازدواج، زمان ازدواج است. تعیین سن ازدواج به دست انسان نیست، بلکه به عوامل گوناگونی ارتباط دارد، طبیعت اشخاص و افراد، کیفیت رشد جسمی، آمادگی روحی، اوضاع جغرافیایی و نوع نگرش به ازدواج از عواملی هستند که سن ازدواج را تعیین می کنند.
بهترین سن ازدواج آن است که بلوغ اجتماعی و عقلانی حاصل گشته باشد گرچه ممکن است انسان قبل از بلوغ اجتماعی و عقلانی به بلوغ جنسی نائل گردد و توان توالد و تناسل را داشته باشد اما بعد از گذشت چندین سال پس از بلوغ جنسی است که بلوغ اجتماعی و عقلانی حاصل می گردد و باید هنگام رسیدن به بلوغ عقلانی به ازدواج تن داد، چون والدین شدن آمادگی های زیادی را طلب می کند.
بنابراین سن تقویمی، ملاکی برای ازدواج نمی تواند باشد.
برای تشکیل خانواده باید در ابتدا به بلوغ عقلانی برسید و سپس پندار ازدواج داشته باشید.
شایان ذکر است که جنبه های اقتصادی را نمی توان از نظر دور داشت که زندگی کردن با فرد دیگر به صورت مشترک به وضعیت اقتصادی و درآمدشان نیز مربوط می شود. (1)
ص: 61

---

1- حججی، محمدهادی، پله پله تا خوشبختی، نشر مادوتا، چاپ دوم ص 35 و 36.
ما در اینجا قبل از این که «مناسب ترین زمان ازدواج» را با نگاه ویژه به وضعیت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... کشور عزیزمان بیان کنیم؛ لازم میدانیم به طور اجمال و خلاصه مطالبی درباره بلوغ، انواع بلوغ، ویژگیهای
نیازهای اساسی جوانان و ... ارائه دهیم و سپس یک جواب منطقی و و قانع کننده به جوانان عزیز و خانواده های محترم بدهیم که جوانان (پسر و دختر) در چه سنی ازدواج نمایند؟ (1)
بلوغ
دوران نوجوانی یا بلوغ حساس ترین و بحرانی ترین دوره زندگی است. بلوغ جنبه های مختلفی دارد و هر جنبه بلوغ تعریف و تغییرات خاص خود را دارد. بنابراین نمی توان یک تعریف واحد را برای بلوغ ارائه داد.
بلوغ از نظر لغوی به حد رشد رسیدن را می گویند، به عبارتی جوان شدن از کودکی، پختگی و به حد کمال رسیدن. (2)
بلوغ از دیدگاه ژان ژاك روسو
بلوغ یک نوع تولد مجدد است. چرا که در هر حال این مرحله با یک سری تغییرات در جسم و روان ظهور می نماید و فرد را نه می توان کودک دانست و نه در طبقه بزرگسال جای داد.
ص: 62

---

1- ملک محمودی، امیر، راهنمای ازدواج ص 45.
2- همان ص 46.
بنابراین مرحله بلوغ، خود سرآغازی است برای یک زندگی نوین(1)
بلوغ از نگاه استورت جونز
بلوغ دوره ای است از زندگی هر فرد که بین خاتمه دوران کودکی و شروع دوران جوانی قرار گرفته است. (2)
پس نتیجه می گیریم که منظور از بلوغ، مرحله ای از زندگی می باشد که حد فاصل بین دوران کودکی و بزرگسالی است و این دوره از حیات انسانی، با یک سری علائم و تظاهرات جسمانی و روانی توأم است.(3)
بلوغ های مختلف
اشاره
والدین و مربیان باید از انواع بلوغ آگاهی داشته باشند تا در این مراحل بتوانند فرزندان خویش را راهنمایی نموده و یا موجبات ازدواج آنان را فراهم نمایند.
امید است که مورد عنایت مخاطبان عزیز به ویژه عروس و دامادهای جدید قرار گیرد.
ص: 63

---

1- همان
2- همان
3- همان ص 47.
1.بلوغ جسمانی و جنسی
هنجار بلوغ جنسی برای اکثر دختران میان 9 تا 14 سالگی است، در صورتی که برای اکثر پسران میان 11 تا 15 سالگی است.
امروزه بر اثر شرایط زندگی، بهداشت، تغذیه بهتر، تربیت اولیه، نوع القات و تلقينات، دامنه تحریکات و ... بلوغ جنسی غالبأ زودتر از گذشته دست می دهد. وقتی نوجوان بالغ می شود، اندیشه و احساس او نسبت به مسائل جنسی حدت و شدت بیشتری پیدا می کند.
اما نباید فراموش کرد که کودک قبل از بلوغ هم به امور جنسی نگاه ویژه ای مبذول میدارد، هر چند نوجوانان واکنش های متفاوتی نسبت به پدیده بلوغ از خود نشان می دهند، اما دگرگونی های نوظهور بدنی گاهی موجب تشویش و نگرانی بسیاری از آنان می شوند.
تفاوت در نحوه رفتار نوجوان به واسطه آن است که دیگران در برابر این دگرگونیها رفتار و واکنش متفاوتی نشان میدهند.
مهم ترین دگرگونی های بدنی در دوره نوجوانی ظهور ویژگی های نخستین و ویژگیهای ثانوی است.
منظور از ویژگیهای نخستین شکل دادن به آلت های تناسلی و توانایی در امر تولید مثل است، اما ویژگیهای ثانوی عبارت از روییدن ریش و سبیل و دو رگه شدن صدا در پسران و بزرگ شدن سینه و لگن خاصره در دختران است. پس از آغاز عادت ماهیانه و نعوظ و انزال در پسران قابلیت تولید مثل ایجاد می گردد. (1)
ص: 64

---

1- همان منبع ص 48.
در اینجا بهتر است به عوامل مؤثر در سن بلوغ اشاره ای بنماییم:
شروع سن بلوغ می تواند بین سنین 8 تا 14 سالگی در تغییر باشد که به عوامل مختلفی به شرح زیر بستگی دارد:
1.جنس 2. وراثت
3. عامل جغرافیایی - فرهنگی
4. ساختمان بدن
5. وضعیت تغذیه و سلامت
6.روابط عاطفی و اجتماعی(1)
2.بلوغ جسمی و ازدواج
در شناخت میزان رشد جسمانی دختر و پسر، باید ارتباط و همبستگی ابعاد گوناگون رشد و همچنین رابطه رشد جسمانی با عوامل روان شناختی را در نظر گرفت.
به بیان دیگر، بین رشد جسمانی و سازگاری های روان - اجتماعي فرد، ارتباط نزدیک وجود دارد. به زبان ساده تر، کسی که از نظر جسمی به رشد کافی نرسیده باشد یا ضعف هایی داشته باشد، بدون تردید ضعف و عدم تناسب رشد او در تقابل با شخص مقابلش به عنوان همسر، بحران های روانی بسیار زیادی را ایجاد می کند.
ص: 65

---

1- گروه مؤلفان، روان شناسی، سال سوم متوسطه ص 52 و 53
رابطه زناشویی برای این شخص و همسرش همراه با اضطراب از آسیب جسمی است؛ و این اضطراب ها در نطفه و روح و روان فرزند، به طور چشمگیری مؤثر خواهد بود.
گاهی نیز مشکل عدم سازش است و همسرش کوتاه قد و ظریف می باشد . و از این قبیل ناهماهنگی ها که به طور قطع، آسیب های روانی و جسمی در روابط زناشویی همسران خواهد داشت.
بلوغ جسمی را میتوان از دو جنبه مورد نظر قرار داد:
الف) به صورت فردی: خودتان آن را بررسی کنید که آیا از نظر جسمی و به رشد معمول و طبیعی رسیده اید؟
ب) به صورت مقایسه با یکدیگر: بررسی کنید که آیا تناسب بین وضعیت جسمی شما و ایشان وجود دارد؟(1)
3.بلوغ عقلی
رشد عقلی، مجموعه فعالیتهای فرد که به ادراک، فهم، تشکیل مفاهیمی، بررسی معانی، تفکر و تعقل، پیش بینی و استنتاج، برنامه ریزی، تعیین هدف و انتخاب راهبردهای مناسيب را شامل میشود.
اندیشه، دیدگاه و نگرش فرد نسبت به زندگی، جنبه عقلانی شخصیت فرد است. رشد فکری، پس از بلوغ جسمانی رو به تکامل می رود.
ص: 66

---

1- داودی نژاد، مسلم، سین جین های خواستگری ص 46 و 47.
پس از بحران های بلوغ، فرد، استعدادها، تواناییها، امکانات محیطی خود را بهتر میشناسد؛ و نسبت به شخصیت خود، آگاهی بیشتری می یابد. در نتیجه، تصمیماتی که اتخاذ می کند، از عقل نشأت می گیرد و نه از احساسات.
عقل آن چیزی است که راه ضلالت را از خوشبختی تمیز می دهد؛ و عاقل کسی است که هر کاری را در جای خود انجام دهد. در ادامه این موضوع باید گفت: کسی عقل ازدواج دارد که:
1.از مسائل درک و فهم بهتری دارد، پس میداند که چرا ازدواج می کند.
2. در زندگی دارای هدف است، پس به بیراهه نمیرود.
3. برای رسیدن به هدف خود در زندگی برنامه ریزی می کند، پس دچار روزمرگی نمی شود و خود برای زندگی اش، تصمیم می گیرد.
4. در تصمیم گیری خود بیشتر تابع عقل است نه احساسات، پس قبل از انتخاب، عاقلانه فکر می کند و احساس را برای بعد از آن می گذارد.
5. انتظاراتش از خود و دیگران واقع بینانه است، پس دنبال آرزوهای دور و دراز نمی رود و در رؤیا زندگی نمی کند.
6. توانایی حل مسائل را دارد، یعنی درباره هر مسأله می اندیشد و راههای حل آن را مورد ارزیابی قرار می دهد، پس هیچ گاه ناامید نمی شود.
7. از خود و محیطش شناخت دارد، پس همیشه سعی می کند، زود قضاوت نکند؛ و با شناخت بیشتر تصمیم بگیرد.
ص: 67
8.در مواجهه با مشکلات، موضع گیری های صحیح و اصولی دارد. پس به جای فرار از مشکلات و یا نادیده گرفتن آنها، سعی می کند تا با آنها برخورد اصولی کند.
9. فردی مسئولیت پذیر است، پس مسئولیت تصمیمات، اعمال و رفتارش را بر عهده بگیرد، حتی اگر اشتباه کرده باشد.
10. بر رفتار کودکانه خویش غلبه کرده است، مطابق سن و رشد خود عمل می کند و بلوغ عقلی دارد. پس در مقابل اشتباه های دیگران و برخورد منطقی می کند.(1)
4.رشد و بلوغ اجتماعی
اشاره
نوجوانان و جوانان در این مرحله از رشد به بلوغ اجتماعی بیشتری می رسند. سنین پس از 12 سالگی، سن رفیق بازی، معاشرت و ابراز دوستی هاست. یعنی نوجوان تقریبا از خانواده بریده و به دیگران می پیوندد و این حالت با گذشت عمر افزایش می یابد و در سنین 15 و 16 سالگی به اوج خود می رسد.
تفاوت هایی که دوستی ها و معاشرت های این مرحله با دوران قبل دارد دیرپایی آن است. یعنی اگر در زمان کودکی دوستی ها و قهرها و آشتیها و ...، جنبه بچه گانه ای داشت و گذشت از یک مسأله برای آنها معنا و مفهومی داشت، حالا مسأله کاملا فرق کرده، زیرا دوستی ها و معاشرتها، قهرها و آشتیهای کینه توزی ها و محبتها و...، همه جهت دار و هدف دار شده و نوجوان و جوان برای انتخاب دوست و معاشرت انگیزه خاصی پیدا کرده است.
ص: 68

---

1- همان ص 49-47
پس به همین دلیل و هم به خاطر همانند سازی های این سن باید مراقب آنها بود.
به طور تدریجی، از تعلق و وابستگی خانوادگی رها میشوند و به سوی معاشران و اجتماع روی می آورند. با جمع و جامعه وفادار و مأنوس می گردند و تجربه کنار آمدن با مردم را پیدا می کنند. به شرطی که از الگوهای درست پیروی کنند و درس بیاموزند.
در جنبه اجتماعی این دوران بلوغ مهم است که آنها دارای عزت نفس و اعتماد به نفس و نیز ارزیاب باشند. به هر صدایی از جا برنخیزند و به هر دعوتی پاسخ مثبت ندهند و این امر درست در زمانی است که آنها نباید امور اجتماعی را شخصی بنگارند و واکنش های سریع و هیجانی را به کناری گذارند و در برابر جریانات و وقایع دشوار بردبار و صبور باشند. (1)
الف) تغییرات مهم
تغییرت مهمی که در این دوران در نوجوانان و جوانان روی می دهد عبارتند از:
1.پذیرفتن رشد سریع خود با آرامش و اعتماد به نفس.
2. اطمینان و رضایت از روابط اجتماعی تازه با همسالان خود.
3. کسب استقلال از والدین و اداره خود بدون از دست دادن محبت و
احترام متقابل.
ص: 69

---

1- ملک محمودی، امیر ، راهنمای ازدواج ص 51
4. طرح ریزی و آماده شدن برای پذیرش شرایط اقتصادی و اجتماعی مستقل
5. اطمینان از شناخت وظایف و اجرای آنها.
6 طرح ریزی نظام یا مجموعه ای از ارزش ها که از صمیم قلب آنها را پذیرفته و تسلیم آنها شده است. (1)
ب) خصوصیات مهم
خصوصیات مهم یک جوان که از نظر اجتماعی رشد یافته است به طور خلاصه عبارتند از:
1.خودکفا و مستقل است و توانایی هدایت اعمالش را دارد.
2. مسئولیت پذیر است و از زیر بار مسئولیت شانه خالی نمی کند.
3. میانه رو و معتدل است.
4. آینده نگر، امیدوار و خوش بین است. و هرگز در برابر ناملایمات و شکستها روحیه خود را نمی بازد و در صورت تکرار احتمالی شکست، دوباره و دوباره فعالیت را از سر می گیرد تا به هدف و کمال برسد.
5. به زندگی خود معنای حقیقی میدهد.
6. نسبت به انسانها احساس تکلیف و وظیفه می کند.
7.با گذشت و عفو کننده است و عذر عذرخواهان را می پذیرد.
ص: 70

---

1- همان ص 52
8. همه نقاط ضعف و قوت خود را قبول دارد و خودش را نیز می شناسد.
9. هدفهای دراز مدت و جهت دار دارد.
10. اهل تعاون و همکاری است.
11. توجه و تأیید دیگران را از طریق صحیح و اصول و تعالی و ارتقای شخصیت خویش به دست می آورد.
12. انتقاد به دیگران را به صورت سازنده، ملایم و ساده و با زبانی نرم مطرح می نماید و از انتقاد آنها نسبت به خود عصبانی نمی شود.
13. روحیه قدردانی و تشکر در همه زمینه ها در او وجود دارد.
14. ارشاد و راهنمایی دیگران را می پذیرد.
15. زندگی را آسان می گیرد.
16. صبر و شکیبایی دارد.
17. گشاده رو، متواضع و خوش اخلاق است.
18. و...
5.رشد و بلوغ عاطفی
اشاره
انسان موجودی چند بعدی و در عین حال بسیار پیچیده است. با تمامی ارزش هایی که برای عقل وجود دارد، اما تمام سعادت بشر در گرو تکامل عقل نیست، بلکه سرمایه مهم دیگری به نام عواطف و احساسات، در انسان وجود دارد که به اندازه عقل مهم است.
ص: 71
انسان به همراهی عقل و عاطفه، راه تعالی و تکامل را طی می کند. رشد عاطفی و احساسی از شرایط لازم برای ازدواج است؛ و دارای محاسن و مزایای بسیاری است:
1.عواطف و احساسات، قدرت محرکه انسان است.
2. عواطف و احساسات، عامل اتصال و پیوستگی انسانها و جوامع است.
3. محبت و عواطف از مهم ترین موفقیت در زندگی زناشویی است.
4. انسان همواره نیاز به همراز و همدل را در خود احساس می کند.
5. هر کسی باید شمیمی از دوست داشتن و عشق را درک کند.
6. فرد برخوردار از رشد عاطفی، مهار احساسات منفی و مثبت خود را را در دست دارد. او در برابر ابراز خشم و ترس، گریه و شادی، محبت و غيره، منطقی عمل می کند.
رشد عاطفی نیز مانند رشد عقلی، ربطی به سن تقویمی ندارد، بلکه به میزان یادگیری، تجارب فرد و از همه مهم تر، به تعامل عاطفی کودک با والدین و دیگر بزرگسالان وابسته است.
رشد عاطفی مانند رشد جسمانی از لحظه تولد آغاز می شود و بر اثر تعامل با خانواده و دیگر افراد جامعه، رشد می کند؛ پس اکتسابی است. نکته مهم در رشد و بلوغ عاطفی، این است که رشد عاطفی به معنای احساساتی بودن نیست، بلکه به معنای کنترل احساسات است.
آنچه مورد تأیید در این حوزه است، نه افراط و نه تفریط در موضوع رشد عاطفی است.
ص: 72
بلوغ عاطفی از مهم ترین مباحثی است که عدم توجه به آن، باعث از هم پاشیده شدن زندگی می شود. (1)
الف) ازدواج و عشق
بدون تردید نباید بلوغ عاطفی را با عشق های دروغین اشتباه گرفت. در مراحل اولیه انتخاب همسر، باید احساسات را کنار گذاشت.
عشق و علاقه، نمی تواند تنها دلیل برای ازدواج باشد و چنین انتخاب کردنی، بیشک نادرست است.
ب) بی احساس بودن قبل از ازدواج
گاهی با اشخاصی روبرو می شویم که به جنبه احساس و عاطفه توجهی نمی کنند. اصلا سیستم عصبی روح و روان آنان محبت را درک نمی کند. این گونه افراد به طور قطع در ازدواج، هم به خود و هم به همسر آسیب روحی و روانی می رسانند.
6.شخصيت جوان و بلوغ اخلاقی
یکی دیگر از مسائلی که نوجوان (جوان) در دوران بلوغ با آن مواجه می شود، بلوغ اخلاقی است. یعنی در رابطه با دیگران اعم از خانه، مدرسه و اجتماع ضوابطی قائل شود.
ص: 73

---

1- داودی نژاد، مسلم، سین جین های خواستگاری ص 49 و 50
رشد اخلاقی بستگی تام به اخلاق فرد در دوران کودکی دارد. یعنی چون فرد پایه های شخصیتش در خانواده شکل می یابد و این جنبه برای زندگی وی نقش مهم را دارد. بنابراین مسائل اخلاقی و اعتقادی خانواده در رشد شخصیتی فرزند اثر به سزایی دارد.
در دوران بلوغ رشد اخلاقی و مواضع رفتاری جوان (نوجوان) تا حد زیادی صادقانه و به دور از ریا و تظاهر است و بیداری فطرت و وجدان به همراه بیداری مذهبی در این زمینه نقش اساسی دارد.
رفتارش در اجتماع برخلاف آنچه که در خانواده می بینیم کنترل شده و باوقار است. سعی دارد قول و قرارش، منظم و پیوسته باشد. قید و شرط و قواعد منطقی بزرگتران را می پذیرد و عمل می کند. (1)
7.شخصيت جوان و بلوغ اقتصادی
فرد در این دوران احساس می کند که بزرگ شده است و از هر لحاظ خواستار استقلال اقتصادی است.
دوست دارد که کار یا حرفه ای را بیاموزد و پیشه کند که بر اثر آن استقلال های خود را اعلام بدارد و به اطرافیان خود برساند که او دیگر بچه نیست و بزرگ شده است.
ص: 74

---

1- ملک محمودی، امیر، راهنمای ازدواج ص 55 و 56.
دو عامل در وصول به استقلال اقتصادی و آموزش حرفه و موفقیت او مؤثر می باشد. یکی عامل استعداد حرفه ای است و دیگری رغبت و علاقه او نسبت به انجام و یادگیری کار می باشد.
تبلیغات، انتقادات و تلقینات در آرمانی کردن شغل آینده در او مؤثر است. اگر شغل را در برابرش زیبا و خوب جلوه دهند، بدان رغبت بیشتری پیدا می کند، اگر چه استعداد آن را نداشته باشد.
او سعی دارد شغلی مناسب با علاقه و استعداد خود انتخاب کند تا بتواند مخارج آینده زندگی مشترک و مستقل خود را تأمین کند. (1)
8. شرايط بلوغ ذهنی
عقیده اکثر روانشناسان این است که مرز سنی رشد هوشی حداکثر 14 تا 16 سالگی است پس از آن میزان هوش افزوده نمی شود، بلکه بر میزان عقل که هوش عملی است افزوده می گردد.
در سن بلوغ، زمینه ها برای رشد ذهنی و جهت دهی آن از هر سو فراهم می گردد. جوان در شرایطی است که از این پس باید مستدل باشد.
سخنانش از روی دلیل و برهان باشد و برای ابزار عقاید خود دلیل بیاورد. والدین و اطرافیان باید متوجه این باشند که نوجوان (جوان) در کارها دقیق باشد و بر پختگی و مهارت او بیفزایند.
ص: 75

---

1- همان.
حافظه و تخیل او را نیکو رشد دهند تا او قادر به تبیین و تعبیر مسایل گردد. در مورد امور تفکر کند. حرکتی به سوی رشد و شناخت داشته باشد و از آن برای زندگی بهره گیرد. (1)
9. شرايط جوان در بلوغ فرهنگی
در دوران بلوغ، جوان تشنه معلومات و اطلاعات است، می خواهد از همه امور و مسایل سردر آورد و به فلسفه روشن و دقیق زندگی دست یابد.
ادبی سخن بگوید، شعر بداند و بنویسد. از نظم و نثر آگاهی یابد و در دانش گوناگون تبحّر یابد، تا مورد لطف و ستایش دوستان و اطرافیانش قرار گیرد.
که همه این مسایل پل و سکویی برای پرورش دادن وی است. جوان می خواهد در زندگی هدف دار باشد تا بتواند و دریابد که چرا زنده است و چرا باید برای بهتر شدن کار و تلاش نماید. (2)
10..شرايط جوان در بلوغ های گوناگون
بالاخره زمان مطلوب برای ازدواج چه موقعی و در چه سنی است و بلوغ جنسی و بلوغ عقلی چه زمانی به مرحله کمال مطلوب می رسند؟
در پاسخ می گوییم: مناطق، محيط ها، جامعه ها، نسل ها، نژادها، قبیله ها، خانواده ها و افراد، در این زمینه یکسان نیستند، بلکه تفاوت هایی با هم دارند.
ص: 76

---

1- همان ص 56 و 57.
2- همان
مثلا در سرزمین های «گرمسیر» بلوغ جنسی زودتر می رسد تا مناطق «سردسیر»؛ و در محیطهای «باز و شلوغ» که برخورد زن و مرد و دختر و پسر بیشتر است، و در محیطهای غیر مذهبی که مسائل محرم و نامحرم و حجاب و عفت کمتر رعایت می شود، بلوغ جنسی زودتر فرا می رسد تا در محیطهای مذهبی و پایبند به قوانین شرعی. در خانواده های بی فرهنگ دینی که رعایت حفظ مسائل جنسی را نمی کنند و احیانا بچه ها شاهد مسائل جنسی پدر و مادر خود هستند، بلوغ جنسی زودتر فرا می رسد.
خانواده هایی که این مسائل را رعایت می کنند (حتی مشاهده مسائل جنسی پدر و مادر، عامل مهمی برای بلوغ بچه هاست.) کمیت و کیفیت خوراک و غذا نیز در این موضوع تأثیر دارد؛ آنهایی که غذای بیشتر و قوی تر میخورند، بلوغ جنسی شان سریع تر است.
درباره کشورها و جوامع غیراسلامی چه بگویم؟! فقط همین را به طور کنایه می گویم که: بچه های دبستانی شان هم چشم و گوش بازند!
آمار و اخبار خودشان بیان می کند که تجاوزات جنسی در بین کودکان و نوجوانان آنقدر رواج دارد که روی بشریت را سیاه کرده است.
به هر حال، در مملکت و محیطهای گوناگون ما می توان گفت: بلوغ جنسی در پسران بطور متوسط، تقریبا در سن 17 سالگی، و در دختران، 14 سالگی است.(1)
ص: 77

---

1- مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر ص 27 و 28
اما این سن برای ازدواج زود است، چرا که برای ازدواج، علاوه بر «بلوغ جنسی»، «بلوغ عقلی» نیز لازم است. اما سن 20 تا 22 سال در پسران و 16 تا 20 سال در دختران، برای ازدواج مناسب است. البته این سن متوسط است، ممکن است پسر یا دختری زودتر و یا دیرتر از این نیاز به همسر داشته باشد، که باید اقدام شود.
باز تأکید می کنیم که: علائم این نیاز، در دوران انسان نهفته است و هر کس - با شرایطی که بیان شد - خودش می تواند این نیاز را درک کند.
پدر و مادرها نیز اگر هوشیار باشند و دقت کنند، به خوبی می توانند بفهمند چه زمانی فرزندشان نیاز به همسر دارد.(1)
با اینکه توضیح داده شد زمان ازدواج را خود انسان با مراجعه به درون خود می تواند کشف کند، و گفتیم که؛ زمان ازدواج، هنگامی است که بلوغ جنسی و بلوغ عقلی (و بلوغ های دیگری که قبلا شرح داده شد) به کمال مطلوب برسند.(2)
اینکه بعضی می گویند: «سن ازدواج را اسلام در پسران 15 سالگی و در دختران 9 سالگی معین کرده است» صحیح نیست و اسلام چنین حکمی ندارد.
اسلام دین فطرت است و هرگز حکمی خلاف فطرت و سرشت انسان صادر نمی کند. بلکه حکم اسلام برای ازدواج، رسیدن به «بلوغ» است یعنی «رسیدن»؛ و به تعبیر پیغمبر اکرم، مانند میوه ای که بلوغ آن «رسیدن» آن است.(3)
ص: 78

---

1- همان، با تصرف.
2- همان ص 23.
3- همان ص 23.
نگاهی گذرا به سن ازدواج از دیدگاه کارشناسان و اندیشمندان (راه فلاح)
اشاره
ابراهیم امینی در مورد این موضوع در کتاب «انتخاب همسر» پس از بررسی نمودهای راز خوشبختی دختران و پسران می گوید: «طبیعت و آفرینش ویژه انسان، سن ازدواج را تعیین کرده و آن، سن بلوغ است.
چون پسر در سن شانزده سالگی و دختر در سن ده سالگی به سن بلوغ می رسند، شرعا می توانند ازدواج کنند. ولی بهتر است ازدواج را تا سنین 20 سالگی در پسر و 16 سالگی در دختر به تأخیر بیندازند.
زیرا پسر و دختر در اوائل، بلوغ از رشد و تعقل کافی برخوردار نیستند و ازدواج در این سنین ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد.
به علاوه، در دو یا سه سال اول بلوغ، غریزه جنسی کاملا بیدار نشده، و چندان فشاری بر نوجوان وارد نمی سازد و تحمل آن، چندان برایش دشوار نخواهد بود. بنابراین می توان گفت: مناسب ترین سنین برای ازدواج، در پسران 20 سالگی و برای دختران 16 سالگی می باشد.
بی گمان تأخیر ازدواج از سنین مذکور صلاح نیست و ممکن است عوارض سوء جسمانی یا روانی یا اجتماعی را به همراه داشته باشد، در این سنین غریزه جنسی کاملا بیدار شده، با تمام قدرت تحریک می شود و جوان را تحت فشار قرار می دهد و جز ارضاء مشروع چاره ای نیست.
ص: 79
نیاز جنسی مانند نیاز به آب و غذا است. مگر به یک انسان گرسنه یا تشنه می توان گفت: از خوردن آب و غذا خودداری کن؟
مگر کار دیگری، حتی ورزش و تفریح و بازی می تواند انسان گرسنه و تشنه را از فكر غذا و آب منصرف سازد؟ نیاز جنسی هم مانند گرسنگی و و تشنگی، بلکه به مراتب شدیدتر و نیرمندتر از آن می باشد. و اگر از طریق
مشروع ارضاء نشود ممکن است جوان را به سوی انحراف و گناه بکشد و مهار کردن آن بسیار دشوار است و از عواقب سوء دنیوی و اخروی انحرافات جنسی و نباید غفلت کرد.
بر فرض اینکه جوان توانست با نیروی ایمان و عفت و حیاء، غریزه نیرومند جنسی را مهار کند و دامن خود را به گناه آلوده نسازد، اما با عواقب سوء روانی و جسمانی آن باید چه کرد؟
بنابراین، در سنین معین جز ازدواج چاره ای نیست، و باید هر چه زودتر ازدواج کرد.(1)(2)
«مسلم داودی نژاد» درباره سن ازدواج در کتاب سین جین های خواستگاری چنین بیان می کند:
به راستی سن ازدواج، تا چند سالگی است و از چه سنی باید به فکر ازدواج بود؟ هر چند این سن در فرهنگ های کوچک و بزرگ به خاطر تفاوت، نیازهای خانواده ها متفاوت است ولی در جواب این سؤال باید گفت: از سنی که بلوغ (بلوغ های مختلف) حاصل شود.(3)
ص: 80

---

1- آیت اله امینی، ابراهیم، انتخاب همسر ص 32-31. با تصرف
2- مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر ص 29 و 30 با تصرف
3- داودی نژاد، مسلم، سین جین های خواستگاری ص 65
«امیر ملک محمودی» در کتاب راهنمای ازدواج می گوید: بلوغ جنسی 13 تا 18 سالگی است، و مناسب ترین فصل ازدواج برای پسران در سن 18 الى 22 سالگی، و برای دختران 16 الى 20 سالگی است. (1)
«محمود اکبری» در کتاب «پسران چه میپرسند» درباره سن ازدواج پسران چنین می گوید:
در صورتی که جوان بتواند خود را از گناه حفظ نماید، خوب است تا زمان تثبیت شخصیت و موقعیت اجتماعی، اتمام تخصص، خدمت سربازی و بدست آوردن شغل مناسب صبر کند. شرایط فوق در حدود سن 25 سالگی پیش می آید و شاید برای بعضی این موقعیت زودتر فراهم شود.(2)
«محمود اکبری» در کتاب «دختران چه می پرسند» درباره سن ازدواج دختران نیز می گوید:
ازدواج بعد از بلوغ سنی و جنسی از نظر شرعی مانعی ندارد؛ و اگر به هر دلیلی دختر و پسر زود ازدواج کردند باید در امر زندگی مشترک مورد راهنمایی و حمایت والدین قرار گیرند تا بی تجربگی های آنها زندگی شان را خراب نکند.
ولی (دختر) اگر بتواند خود را حفظ کند خوب است که تا زمان تثبیت شخصیت و موقعیت اجتماعی و پایان تحصیلات دبیرستان و آموختن فن اداره خانه صبر کند، که شرایط فوق تقریبا در سن 18 سالگی برای دختران پیش می آید و شاید برای بعضی این موقعیت زودتر فراهم شود. (3)
ص: 81

---

1- ملک محمودی، امیر، راهنمای ازدواج ص 65
2- اکبر، محمودی، پسران چه می پرسند نشر: سنابل، چاپ دوم ص 71 و 72.
3- اکبری، محمود، دختران چه می پرسند؟، نشر: ستایل، چاپ سوم ص 59و 60
«محمد هادی حججی» در مورد این موضوع در کتاب پله تا پله خوشبختی چنین می نویسد:
«بهترین سن ازدواج آن است که بلوغ اجتماعی و عقلانی حاصل گشته باشد گرچه ممکن است انسان قبل از بلوغ اجتماعی و عقلانی به بلوغ جنسی نائل گردد و توان توالد و تناسل را داشته باشد ولی بعد از گذشت چندین سال پس از بلوغ جنسی است که بلوغ اجتماعی و عقلانی حاصل می گردد و باید در صورت رسیدن به بلوغ عقلانی تن به ازدواج داد، چون والدین شدن آمادگی های زیادی را طلب می کند بنابراین سن تقویمی، ملاکی جهت ازدواج نمی تواند باشد. جهت ازدواج باید در ابتدا به بلوغ عقلانی رسید و سپس به فکر ازدواج افتاد البته شایان ذکر است که جنبه های اقتصادی را نمی توان از نظر دور داشت چون بالاخره زندگی کردن با فرد دیگر به صورت مشترک لوازمی دارد که به وضعیت اقتصادی افراد و درآمدشان مربوط می شود.»(1)
درباره سن ازدواج بهتر است، چند نمود مهم را بررسی نمائیم:
الف) اختلاف سنی
نباید میان مرد و زن اختلاف سنی واضحی جود داشته باشد، چرا که در سنین مختلف، برداشتها و حال و هواهای مختلف داریم که در صورت اختلاف سنی بسیار، می تواند مشکل آفرین باشد. بعضی از کارشناسان اختلاف سنی زن و مرد را 2 الی 5 سال ذکر کرده اند. (2)
ص: 82

---

1- حججی، محمد هادی، پله پله تا خوشبختی ص 36.
2- دکتر بهشتی، محمود، سلامتی تن و روان، نشر: پارسایان، چاپ اول ص 84