نظام خانواده در اسلام

[خادمه زینب کبری(س)]

داستان نظم و انضباط در تمام مسائل زندگى بخصوص توالد و تناسل در پرندگان ، خزندگان ، چرندگان ،

حيوانات آبى داستانى شگفت آور ، و براى اهل دقت موجب اعجاب فراوان است .

شكل زندگى حيوانات همراه با شرايط و قوانينى كه بر آنان حاكم است كلاس درس ، و زمينه عبرتى است براى انسانهائى كه از فضاى هدايت حق دور افتاده ، و از معنويت و نورانيت جدا زندگى مى كنند .

حيوانات در نظم و انضباط همانند جمادات و عناصر و ماه و خورشيد ، و آسمان و زمين ، و همچون نباتات و گياهانند . !!

[خادمه زینب کبری(س)]

انسان و ازدواج

ازدواج و تركيب و توليد ، و توالد و تناسل ، در عرصه گاه حيات جماد و نبات و حيوان ، بر اساس قوانين تكوين و جهت گيرى صحيح غرائز صورت مى گيرد ، ولى انجام اين مسئله حياتى و برنامه عالى طبيعى بايد بر مبناى مقررات و نظامات شرعيه ، و قوانين الهيه كه در قرآن مجيد ، و گفته هاى ملكوتى انبياء و امامان آمده ، جامه عمل بپوشد .

مايه هاى اوليه اين حقيقت به صورت غريزه ، ميل ، دوستى ، عشق ، و مهربانى در مرد و زن به اراده حكيمانه حضرت حق قرار داده شده:

وَ مِنْ آياتِهِ اَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ اَنْفُسِكُمْ اَزْواجاً لِتَسْكُنُوا اِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً اِنَّ فى ذلِكَ لاَيات لِقوْم يَتَفَكَّرُونَ . [7]

و از آيات خداوندى است كه براى شما از جنس خودتان جفتى بيافريد ، كه در كنار او آرامش يابيد ، و ميان شما عشق و محبّت و مهربانى قرار داد ، كه در اين حقيقت نشانه هائى از خداست براى مردمى كه در گردونه انديشه و فكر نسبت به حقايق بسر مى

برند!

وَ هُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الْمآءِ بَشَراً فَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّكَ قَديراً . [8]

و اوست خداوندى كه بشر را از آب آفريد ، و ميان آنان خويشى و پيوند ازدواج قرار داد ، و خداى تو بر هر چيزى قدرت دارد .

انتخاب همسر در فرهنگ پاك اسلام بخودى خود مستحب و كارى بسيار پسنديده ، و برنامه اى نيكوست ، ولى در صورتى كه مجرد ماندن و عزب زندگى كردن ، دامن پاك زندگى را به گناه و معصيت ، و فحشا و منكرات آلوده نكند ، در غير اين صورت ازدواج و تشكيل زندگى ضرورى و مسئله اى واجب ، و تكليفى قطعى است .

اينجاست كه بايد دستور حضرت حق را نسبت به ازدواج با جان و دل به اجرا گذاشت ، و از آينده آن بخصوص در برنامه ماديّت و خرج و مخارج بيمى بخود راه نداد ، كه ترس از آينده نسبت به گذران امور زندگى برنامه اى شيطانى ، و مولود ضعف نفس ، و عدم اتكاء و اعتماد به كارگردان بساط هستى است .

اينك دستور و فرمان حق را در رابطه با ازدواج ، و ضمانت وجود مقدسش را براى تأمين مخارج زندگى در آيه اى از سوره مباركه نور ، ملاحظه كنيد .

وَ اَنْكِحُوا الاَْيامى مِنْكُمْ وَ الصّالِحينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ اِمائِكُمْ اِنْ يَكُونُوا فُقَرآءَ يُغْنِهِمُ الله مِنْ فَضْلِهِ وَ الله واسِعٌ عَليمٌ . [9]

دختران و جوانان مجرد و غلامها و كنيزهاى شايسته خود را همسر دهيد ، و زمينه نكاح آنان را فراهم آوريد ، چنانچه فقير و تهيدست باشند ، خداوند از فضل بى

نهايت خود بى نيازشان كند و خداوند واسع و عليم است .

[خادمه زینب کبری(س)]

« انكحوا » از نظر قواعد ادبى امر است و اين امر و دستور متوجه فرد فرد جامعه ، و كليّه مردان و زنان است .

از آيه شريفه در جهتى وجوب ازدواج براى آنان كه نياز به ازدواج دارند ، و جز از اين طريق پاكى و سلامت آنان تأمين نمى شود ، استفاده مى گردد ، و در جهتى ديگر لزوم اقدام خانواده ها بخصوص پدران و مادران ، و آنان كه توان مالى در اين زمينه دارند ، براى تشكيل زندگى جهت پسران و دختران استفاده مى شود .

[خادمه زینب کبری(س)]

در تحقق برنامه نكاح سخت گيرى نكنيد

ميل مرد به زن ، و ميل زن به مرد ، بخصوص به هنگام شكوفائى غنچه غرائز ، و گُل شهوت ، و شدّت و قدرت و قوّت آن بوقت نياز به ازدواج ، امرى طبيعى ، انسانى ، و حياتى است ، و براى كسى قابل انكار نيست .

آرزوها و آمال و خواسته هاى بحق نسبت به آينده و در ابتداى تشكيل زندگى و پيمان زناشوئى در وجود جوانان اعم از پسر و دختر واقعياتى است كه براى هركس بخصوص پدران و مادرانى كه داراى پسر و دختر آماده براى ازدواج هستند بمانند آفتاب وسط روز امرى روشن و حقيقتى واضح است .

از همه مهمتر بهترين و برترين و محكم ترين و عاليترين روش و برنامه جهت پيشگيرى از گناه ، و حفظ جامعه از افتادن در غرقاب فحشا و منكرات ، ازدواج پسران و دختران به وقت نياز و زمان مناسب آن است ، و اين واقعيتى است كه انكارش جز

از مردم احمق و افراد نادان و مرد و زن بى شعور توقّع نمى رود .

[خادمه زینب کبری(س)]

بر اين اساس در مرحله اول بر پدران و مادران و اقوام و خويشان و هر كس كه در مسئله ازدواج پسر و دختر خانواده سهيم است ، واجب است كه نسبت به مقدمات اين خواسته الهى آسان گيرى كنند ، و با دست خود به ساده ترين روش ، و به آسان ترين شيوه زمينه ازدواج را فراهم آورند ، و در مرحله بعد بر دختر و پسرى كه قصد ازدواج با يكديگر را دارند ضرورى است كه از توقّعات بيجا نسبت به يكديگر ، و ايجاد شرايط سخت ، بپرهيزند ، تا اميال و غرائز و شهوات و خواسته ها به آسانى در راه طبيعى خود قرار گيرند ، و بناى زندگى سعادتمندانه اى پى ريزى شود ، و ساختمان خير دنيا و آخرت برپاگردد .

بدون شك طبق آيات قرآن و روايات و اخبار ، آنان كه در امور خود بخصوص در امر زندگى و مخصوصاً در مسئله ازدواج دختران و پسران خود آسان گيرى مى كنند ، خداوند مهربان در دنيا و آخرت على الخصوص در امر حساب و كتاب و ميزان در صحراى محشر به آنان آسان خواهد گرفت ، و آنان كه مرد و زنى سخت خو ، و سخت گير ، و به قول معروف مو را در همه زمينه ها از ماست مى كشند ، و باعث مى شوند ، دختران و پسران در سيطره فشار غرائز و شهوات به امراض عصبى و روانى و تندخوئى دچار شوند ، و دامن پاك آن

چهره هاى معصوم به گناه و معصيت آلوده شود ، و آمال و آرزوهايشان بر باد رود ، در دنيا و آخرت بخصوص در عرصه محشر دچار سوء حساب و غضب و خشم حق خواهند شد ، و به آتش عذاب خدا خواهند سوخت!!

[خادمه زینب کبری(س)]

دقت بسيار زياد در مسئله نكاح و ازدواج انسان را ناخودآگاه دچار سختگيرى مى كند ، در نظام طبيعت ازدواج دو زوج بسيار بسيار ساده انجام مى گيرد ، اگر در عرصه گاه حيات موجودات امر ازدواج امرى سخت و دشوار بود ، بدون ترديد اين نظام احسن به صورتى كه الان هست وجود خارجى نداشت .

پدران و مادران ، پسران و دختران در مقدمات اين برنامه الهى و انسانى ، در تعيين مهر و صداق ، در تنظيم شرايط ، در برپاكردن جشن نامزدى ، و مجلس عقد و عروسى ، و در اجراى عادات و رسوم محلى سخت گيرى نكنيد ، و خارج از طاقت و قدرت دو خانواده ، برنامه اى را پيشنهاد ندهيد ، تا امر ازدواج به آسانى صورت بگيرد ، و خداوند مهربان هم در دنيا و آخرت امور شما را سهل و آسان نمايد .

بيائيد روش اهل تقوا را پيشه خود كنيد ، و از آن منابع خير و بركت درس بگيريد ، و زندگى را بر اساس اوصاف آن اولياء حق برپا كنيد ، كه نيكبختى و سعادت ، و تأمين خير دنيا و آخرت ، و تخقق دهنده شرافت و كرامت ، در سايه هماهنگى با آن عاشقان جمال ازل و ابد است .

اميرالمؤمنين(عليه السلام) اهل تقوا را چنين معرفى مى كند:

أَنْفُسُهُمْ عَفيفَةٌ

وَ حاجاتُهُمْ خَفيفَةٌ وَ خَيْراتُهُمْ مَأْمُولَةٌ وَ شُرُورُهُمْ مَأْمُونَةٌ . [10]

وجودشان در گردونه خوددارى از هر آلودگى است ، نيازهايشان بسيار سبك ، و هر خيرى از آنان توقع مى رود ، و همگان از شّر آنان ايمنند .

در هر صورت آنان كه دست اندركار ازدواجند ، بايد از توقعات بيجا ، تحميل امور خارج از طاقت ، پيروى هوا و هوس ، افتادن در بند عادات و رسوم غلط ، چشم هم چشمى نسبت به ديگران ، و سخت گيرى در تمام امور نكاح بپرهيزند ، و بناى ازدواج را از ابتدا بر پايه تقوا ، خير و صلاح ، سهولت و آسان گيرى و محض جلب خوشنودى حضرت حق قراد دهند .

و چون امر ازدواج صورت گرفت بر مرد است كه با همسرى كه قبلا به عنوان ازدواج او را ديده و پسنديده و با او پيمان زناشوئى بسته به زندگى با او ادامه دهد و ضامن بقاى مودّت و رحمت الهى كه بين آن دو برقرار شده باشد ، و بر زن است كه با شوهر خود كه او را قبل از عقد به عنوان نكاح ملاقات شرعى كرده و وى را پذيرفته از در سازش و آسان زندگى كردن برآيد ، و حقوق او را درتمام زمينه ها رعايت كند .

حفظ شئون در گرو مهريه زياد ، مجالس پرخرج ، كثرت مهمان ، و پياده كردن رسم و رسوم بيجا و غير موافق با منطق ، و سختگيرى در شرايط نيست ، حفظ شئون به انتخاب هم كفو ، رعايت برنامه هاى ساده و سهل ، مراعات اخلاق اسلامى از حانب

دو خانواده ، و رعايت حقوق الهى و انسانى از جانب زن و شوهر نسبت به يكديگر ، و تداوم دادن به مهر و محبت ، و عشق و رأفت از جانب مرد و زن براى بقاء زوجيت ، و دور ماندن زندگى از جنجال و آشوب و عوامل بيماريهاى عصبى و روانى است .

[خادمه زینب کبری(س)]

زندگى زن و شوهرى چون اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا سلام الله عليهما براى هر مرد و زن مسلمان بهترين درس زندگى است .

فاطمه(عليها السلام) باعث آرامش افراد خانواده ، بخصوص همسر بزرگوار خود ، برقرار كننده زمينه هاى زندگى در خانه ، و على(عليه السلام) نمونه اعلاى همسردارى ، و پدرى مهربان و مربّى براى فرزندان ، و معاونى دلسوز در امور خانه و خانواده بود .

او در برنامه هاى عادى خانه از نظافت ، خمير كردن آرد ، كمك به بچه دارى ، اِبا و امتناعى نداشت .

او نمى گذاشت به همسرش در انجام امور خانه سخت بگذرد ، و تمام امور زندگى انجامش با فاطمه(عليها السلام) باشد .

بر زن و شوهر واجب است حقوق يكديگر را رعايت كنند ، و در تمام شئون زندگى يار و مددكار هم باشند ، و تصور نكنند ظلم و ستم فقط به اعمال امثال فرعون و نمرود و طاغيان تاريخ گفته مى شود ، بلكه هر عملى كه بناحق باعث رنجش خاطر ديگرى شود ظلم است ، و خداوند ظلم و ظالم را دوست ندارد ، و از هر گونه تجاوزى گرچه اندك از هر كسى كه باشد بيزار است .

در گفتارهاى بعد و سخنان آينده به تدريج به تمام مسائل مربوط به نظام خانواده در اسلام به خواست خدا اشاره خواهد شد ، در اين قسمت از سخن به پاره اى از روايات مهم به نقل از كتابهاى بااعتبار حديث ، در رابطه با ارزش و اهميت ازدواج ، منافع نكاح ، و موقعيت تشكيل زندگى و موقف آن در فرهنگ پاك الهى قناعت مى كنم ، و شما را به دقّت در اين احاديث دعوت مى نمايم ، باشد كه از اين رهگذر به استحكام مسائل الهى واقف شويد ، و براى شما معلوم شود كه برنامه هاى زيبا و حكيمانه آئين اسلام را هيچ فرهنگى ندارد .

[خادمه زینب کبری(س)]

ارزش و اهميت ازدواج از نظر روايات



عَنِ النَّبِيِّ(صلى الله عليه وآله وسلم) قالَ: يُفْتَحُ أَبْوابُ السَّماءِ فى أَرْبَعَةِ مَواضِعَ: عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ عِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فى وَجْهِ الْوالِدِ وَ عِنْدَ فَتْحِ بابِ الْكَعْبَةِ وَ عِنْدَ النِّكاحِ ^[11]
از پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) است كه فرمود: در چهار موقع عنايت و رحمت حق متوجه انسان مى شود:
به وقت باريدن باران، به هنگام نظر كردن فرزند به صورت پدر، از باب مهر و محبت، در آن زمان كه در خانه كعبه باز مى شود، و آن وقت كه عقد و پيمان ازدواج بسته شده، و دو نفر با يكديگر جهت زندگى جديد، وارد عرصه نكاح مى شوند.

قالَ النَّبِيُّ(صلى الله عليه وآله وسلم): تَزَوَّجُوا وَ زَوِّجُوا الاَْيِّمَ فَمِنْ حَظِّ امْرِء مُسْلِم إِنْفاقُ قيمَةِ أَيِّمِهِ وَ ما مِنْ شَىْء أَحَبَّ إِلَى اللّهِ مِنْ بَيْت يُعْمَرُ فِى الاِْسلامِ بِالنِّكاحِ. ^[12]
رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: ازدواج كنيد، و پسران و دختران مجرّد را همسر دهيد، نشانه نيك بختى مسلمان اين است كه مخارج شوهر كردن زنى را به عهده بگيرد. چيزى نزد حضرت حق محبوبتر از خانه اى كه در اسلام به سبب نكاح آباد شود نيست.
قالَ النَّبِيُّ(صلى الله عليه وآله وسلم): زَوِّجُوا أَياماكُمْ فَإِنَّ اللّهَ يُحْسِنُ لَهُمْ فى أَخْلاقِهِمْ وَ يُوسِعُ لَهُمْ فى أَرْزاقِهِمْ وَ يَزيدُهُمْ فى مُرُوّاتِهِمْ. ^[13]
نبى اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: مردان مجرد و عزب خود را زن دهيد، تا حضرت حق اخلاقشان را نيكو، و روزيشان را فراخ و گشاده، و جوانمرديشان رازياد كند.
قالَ رَسُولُ اللّهِ(صلى الله عليه وآله وسلم): النِّكاحُ سُنَّتى فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتى فَلَيسَ مِنّى. ^[14]
رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: ازدواج روش من است، هر كس از راه و روش من روى بگرداند از من نيست.
قالَ النَّبِيُّ(صلى الله عليه وآله وسلم): مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دينِهِ، فَلْيَتَّقِ اللّهَ فِي النِّصْفِ الْباقي. ^[15]
رسول حق(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: هر كس ازدواج كند، نيمى از دينش را بازيافته نسبت به نيم ديگر تقواى الهى را رعايت كند.
عَنْ أبى عَبْدِاللّهِ(عليه السلام) قالَ: جاءَ رَجُلٌ إِلى أَبى فَقالَ لَهُ: هَلْ لَكَ مِنْ زَوْجَة قالَ: لا فَقالَ أَبي: ما أُحِبَّ أَنَّ لِىَ الدُّنْيا وَ ما فيها وَ أَنّى بِتُّ لَيْلَةً وَلَيْسَتْ لِىَ زَوْجَةٌ. ^[16]

[خادمه زینب کبری(س)]

حضرت صادق(عليه السلام) مى فرمايد: مردى نزد پدرم حضرت باقر آمد، فرمود همسر دارى؟ عرضه داشت ندارم، پدرم به او گفت دوست ندارم دنيا و آنچه در آن است از من باشد و يك شب را بدون همسر به سر برم، آنگاه پدرم گفتارش را ادامه داد و فرمود:
الرَّكْعَتانِ يُصَلّيهِما رَجُلٌ مُتَزَوِّجٌ أَفْضَلُ مِنْ رَجُل أَعْزْبَ يَقُومُ لَيْلَهُ وَ يَصُومُ نَهارَهُ.
دو ركعت نمازى كه مرد همسردار مى خواند، بهتر است از قيام شب مرد عزب به عبادت و روزه گرفتنش در روز!!
آنگاه پدرم هفت دينار به آن مرد داد و فرمود با اين پول وسائل ازدواجت را فراهم كن، كه رسول حق(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
إِتَّخِذُوا الاَْهْلَ فَإِنَّهُ أرْزَقُ لَكُمْ.
همسر انتخاب كنيد كه باعث وسعت رزق است.
قالَ رَسُولُ اللِّهِ(صلى الله عليه وآله وسلم):يامَعْشَرَ الشَّبابِ مَنِ اسْتَطاعَ مِنْكُمُ الْباهَ فَلْيَتَزَوَّجْ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَ أَحْصَنُ لِلْفَرْجِ. ^[17]
رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: جوانها هر كدام از شما را قدرت است ازدواج كند، تا ديدگانتان كمتر زنان را دنبال كند، و دامنتان پاك بماند.
وَقالَ(صلى الله عليه وآله وسلم) ما مِنْ بِناء فِي الاِْسْلامِ أَحَبِّ إِلى اللِّهِ مِنَ التَزْويجِ. ^[18]
و آن حضرت فرمود: هيچ بنائى در اسلام نزد خداوند محبوبتر از ازدواج نيست.

وَ قالَ(صلى الله عليه وآله وسلم) مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أُعْطِيَ نِصفَ السَّعادَةِ. ^[19]
و نيز رسول خدا فرمود: هر كس ازدواج كند نيمى از سعادت را به دست آورده.

قالَ النِّبِىُ(صلى الله عليه وآله وسلم): ما مِنْ شابٍّ تَزَوَّجَ في حَداثَةِ سِنِّهِ إِلاّ عَجَّ الشَّيْطانُ يا وَيْلَهُ يا وَيْلَهُ عَصَمَ مِنّي ثُلُثَىْ دينِهِ فَلْيَتَّقِ اللّهَ الْعَبْدُ فِي الثُّلُثِ الْباقي. ^[20]
رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: هر كس كه در اوائل جوانى ازدواج كند، شيطان فرياد زند: فرياد از او، فرياد از او، دو سوّم دينش را از دستبرد من نگاه داشت، پس بايد عبد خدا در نگهدارى يك سوم ديگرش، جانب تقوا را رعايت كند.

[خادمه زینب کبری(س)]

راستى در ازدواج چه ارزشهاى والائى قرار دارد و چه منافع بزرگى نصيب مرد و زن مى نمايد و اسلام براى ازدواج چه عظمت و اهميتى قائل شده.!!
اى كاش خانواده ها راه را براى تسهيل اين امر مهم الهى و انسانى باز مى كردند و دست از سخت گيرى و زمينه سازى براى تحقق شرايط طاقت فرسا برمى داشتند و در حّد شئون خود به انجام اين مراسم اقدام مى كردند و در اين مسئله طريق قناعت به آنچه كه حاضر بود و از دست مى آمد مى پيمودند، تا دختران و پسران به اميال طبيعى خود برسند، و آرزوهايشان برآورده شود، و غرائز و شهوات آنان كه
نعمت هاى حق است تبديل به كفران نعمت نگردد، و دامن پاك آنان به گناه و معصيت آلوده نشود.
حبس ماندن آمال و آرزوها، انحراف در غرائز و شهوات، گسترده شدن فساد و آلودگى، چشم چرانى و هوس گناه، خودارضائى و زنا، تجاوز به ناموس غير، سستى در تحصيل و تنبلى در عبادت، ظهور بيماريهاى عصبى و روانى، و بلاهاى ديگر ريشه در كجا دارد؟
در درجه اوّل سئوالات بالا را بايد از پدران و مادران سختگير، و اسيران در چنگال رسوم و عادات غلط، و گرفتاران چشم همچشمى، و در درجه بعد از خود پسران و دختران، آن پسران و دخترانى كه از عرصه گاه تقوا دورند، و در مرحله سوّم بايد از آنانى كه قدرت فراهم آوردن بساط ازدواج را براى جوانان دارند، ولى از انفاق مال در راه خدا بخل مىورزند پاسخ خواست، كه هر پاسخ منطقى و عقلى و قابل قبول در اين دنيا دارند، حتماً همان پاسخ را در دادگاه عدل الهى در روز قيامت، خواهند داشت.!!

(و لبـاس التـقـوى ذلـك خيـر )
اعراف / 26