صفحه 10 از 10 نخستنخست ... 678910
نمایش نتایج: از شماره 91 تا 99 , از مجموع 99

موضوع: محرم در اقوام و ملل

  1. Top | #91

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    2 _ آذربایجان غربی

    آداب و رسوم هر ملتی در هویت و باورهای مردم آن ملت ریشه دارد. در واقع، با حفظ و تداوم این آداب است که ملتی هویت می یابد. استقبال اهل تشیع، تسنن و حتی اقلیت های دینی آذربایجان غربی از ماه محرم، روح و روان مردم این سرزمین را به جوش و خروش می آورد. ماه های محرم و صفر در آذربایجان، جزو ماه هایی است که مردم استان اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت ها از هر حرکتی که به نوعی بیانگر سرور و طرب باشد، دوری می جویند.
    برای مردم استان، توسل به دسته های عزاداری برای شفای بیماران از سالار شهیدان، جایگاه ویژه ای دارد؛ به گونه ای که بارها دیده شده است که بیمارانی از هم وطنان مسیحی مقیم شهرهای استان در مسیر دسته های عزاداری نشسته و از شهیدان کربلا طلب حاجت کرده اند.

    ویرایش توسط طهورا*کنیز فاطمه زهرا(س)* : 03-09-2023 در ساعت 21:22
    امضاء


  2. آیه های انتظار

    آیه های انتظار


    لیست موضوعات تصادفی این انجمن

     

  3. Top | #92

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    در روزهای تاسوعا و عاشورا، در مناطقی از ارومیه که جمعیتی از اقلیت های دینی در آن سکونت دارند، مسیحیان زیادی را می توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته ها قرار می گیرند و برای امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا اشک می ریزند.
    در عزاداری های مردم آذربایجان غربی، مانند برخی مناطق کشور، از نمادهایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد

    1- نگاهی به آذربایجان شرقی، (تلخیص از کل کتاب).
    ص: 90
    حضرت علی اصغر علیه السلام استفاده می شود که این نمادها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری ها نقش مهمی دارد. به باور مردم منطقه، دادن نذری به گهواره علی اصغر علیه السلام سبب شفای کودکان بیمار، و دادن نذر به ذوالجناح نیز موجب گشایش در کارها می شود.
    شبیه خوانی نیز از آیین هایی است که معمولاً در روز عاشورا در برخی روستاهای شهرهای ارومیه، خوی، سلماس و ماکو انجام می شود که این شبیه­خوانی ها به نوعی بازسازی صحنه های روز عاشورا در صحرای کربلا و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین علیه السلام و خود آن حضرت است.
    پخش نذورات از جمله نان فتیر، شربت، شیر داغ و حلوا در امام زاده ها مرسوم است. حتی در برخی امام زاده ها، مردم گوسفند، قربانی و گوشت آن را در میان دسته ها پخش می کنند. قربانی کردن گوسفند، احسان، صدقه دادن و ادای نذر از معنوی ترین مراسم مردم آذربایجان است. پخش ناهار، نان، چای، شربت، شله زرد و خوراکی های دیگر، اهدای لوازم مورد نیاز دسته ها، مسجدها و هیئت ها، در این ماه عزیز رونق می گیرد. نذرها و نیازها به همراه دست های دعا، شفاعت طلبی و دست به دامن شدن ها، بعد از 1400 سال از آن حماسه عظیم، نشان می دهد هنوز خون ایثار و آزادگی در برابر ذلت و تسلیم در کالبد جامعه اسلامی جریان دارد.
    در سحرگاه روز سوم که در ارومیه به آن «اهل قبیله» گفته می شود، در برخی مناطق شماری از جوانان، در حالی که لباس های عربی پوشیده اند، از مسجدها خارج می شود و اشعاری را به این مضمون می خوانند: «ای اهل قبیله برویم جسم بی سر و بی کفن» امام حسین علیه السلام را دفن کنیم».
    اهالی و ساکنان استان آذربایجان غربی، آمادگی خود را برای برگزاری
    ص: 91
    آیین های عزاداری ماه محرم از خود و خانه ها آغاز می کنند، لباس سیاه می پوشند، اسباب و لوازم نذری ها را آماده می کنند. در این ایام دسته های مراسم عزاداری در شهرهای بزرگ استان مانند ارومیه چند شب قبل از تاسوعا و عاشورا زمان حرکت خود را با نصب پرچم و سجاده در هیئت هایی که مرکز شهر است، مشخص می کنند.

    امضاء

  4. Top | #93

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض



    یکی از مراسمی که در دو دهه اخیر در شهر ارومیه مرسوم شده، شرح ماجرای شهادت امام حسین علیه السلام و آتش زدن خیمه هاست که از سوی گروهی از تعزیه خوانان به نمایش گذاشته می شود. این گروه های عزاداری به مسجدها روستاها در مناطقی مانند شاهین دژ، خوی و ماکو می روند. آنچه بیشتر در این ایام در شهرها و روستاها به چشم می آید، حضور کودکان و نونهالان با پای برهنه یا به صورت سقای کربلا به یاد حضرت علی اصغر علیه السلام ، حضرت علی اکبر علیه السلام و حمل علم های ویژه این ماه به نشانه احترام به شهدای این واقعه بزرگ است.
    مراسم روز تاسوعا و عزاداری در استان در روز نهم ماه محرم (تاسوعا) از اوایل صبح و پس از بر آمدن آفتاب آغاز می شود. ابتدا مراسم برای لحظاتی در مسجدها و پس از آن اوایل صبح در خیابان ها و کوچه های شهر و محدوده روستاها انجام می پذیرد و نوحه های این روز به ذکرهای مربوط به جانبازی ها و فداکاری های حضرت ابوالفضل العباس علیه السلام اختصاص می یابد. دسته های عزاداری زنجیرزنی پس از آرایش و تشکیل دسته ها و پیش از حرکت به سوی خیابان های اصلی شهر، در کوچه های محلات و مقابل مسجد محله زنجیرزنی می کنند. در روستاها عزاداران با توجه به کوچک بودن مکان و بافت روستایی در کوچه ها به عزاداری می پردازند و خانواده ها
    ص: 92
    و افرادی که در این ایام نذر و حاجتشان قبول شده است، صبح روز تاسوعا به دسته های زنجیرزنی صبحانه می دهند که بیشتر شامل نان و پنیر یا کره و عسل است. برخی خانواده ها نیز ممکن است گوسفندی را پیش پای عزاداران قربانی کند یا برای ادای نذر و نذورات خود مانند غذای آماده، به خیابان ها و کوچه های محلات دیگر بروند و آنها را در میان عزاداران احسان کنند. مراسم روز عاشورا در این استان از اهمیت و کرامت بسیاری برخوردار است. بنابراین، از نخستین ساعات صبح این روز، عزاداران خود را برای برپایی مراسم عزاداری آماده می کنند. تمام مغازه های بازار و شهر تعطیل می شود و کسبه و تجار از فعالیت های روزانه شان دست می کشند؛ زیرا پرداختن به کار و فعالیت در این روز را بدیمن و نامیمون می دانند.

    امضاء

  5. Top | #94

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    از مهم ترین مراسم عزاداری روز تاسوعا و عاشورا، زنجیرزنی است که مانند روزهای پیش، از مسجدهای محلات، کوچه و خیابان های اطراف آغاز می شود. ابتدا دسته های زنجیرزنی در مسجدهای محلات و مناطق مختلف، اعم از شهر یا روستاها حاضر می شود و با زنجیرزنی و ندای آرام آرام «حسین وای، حسین وای»، مراسم عزاداری خود را آغاز می کنند. در شهرها هر دسته، نماینده یکی از مسجدها یا محله ای از محلات شهر است. در روستاها نیز به دلیل شمار اندک جمعیت، فقط یک دسته تشکیل می شود. بزرگی، نظم و ترتیب دسته های زنجیرزنی، میان دسته های عزاداری در مهمانی ها و دعوت ها سبب رقابت می شود. در این روز، ثروت مندان و سرشناسان یا کسانی که نذری داشته باشند، دسته های زنجیرزنی را برای صرف ناهار و شام در روز عاشورا دعوت می کنند. در باور مردم، هدف از این گونه پذیرایی ها و احسان ها، علاوه بر پذیرش نذورات و به دست آوردن
    ص: 93
    اجر و ثواب اخروی، افزایش روزی و رسیدن به برکت و عافیت از بلاهای گوناگون در طول زندگی و حیات فردی است؛ زیرا مردم بر این باورند که هرکس از این غذاها در روز عاشورا صرف کند، تن او به عشق امام حسین علیه السلام در طول سال از بیماری ها مصون خواهد ماند.

    ویرایش توسط طهورا*کنیز فاطمه زهرا(س)* : 05-09-2023 در ساعت 15:24
    امضاء

  6. Top | #95

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    از جمله مراسم ظهر روز عاشورا، تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه ای از واقعه کربلا است. یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل مسجد «مهدی القدم» است که مردم محله و دیگر دوستداران اهل بیت علیهم السلام شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین علیه السلام هستند. روز عاشورا، روز تجلی میثاق مردم با امام حسین علیه السلام و قیام خونین وی بوده و مردم عادی از راه های گوناگون از جمله نذر و قربانی، احسان چایی، شربت و آش های محلی، ساری شیله (شله زرد که در سال های اخیر معمول شده است)، در خدمت عزاداران حسینی هستند. مطابق سنت بر جا مانده از سال های دور، گروهی از عاشقان اهل بیت علیهم السلام عصمت و طهارت با پوشیدن لباس های رنگی و بر پا داشتن خیمه های ویژه، حماسه عاشورا را بازسازی می کنند. گروهی لباس قرمز می پوشند و در نقش سپاهیان عمر سعد و شمر ظاهر می شوند و برخی دیگر نقش یاران امام حسین علیه السلام را ایفا می کنند. عبارت های شعرگونه، موزون، تعزیه ها و گفت وگوهای میان یاران حضرت سید الشهدا علیه السلام و لشکریان کفر، یکی از زیباترین صحنه ها و تابلوهای رزمی و نشانه ایثار و شهادت طلبی امام و مظلومیت خاندان او و شقاوت قاتلان است.
    مراسم شام غریبان از جمله مراسم حزن انگیز و اندوهباری است که در مسجدهای شهر، روستاها و حومه برگزار می شود. دسته های زنجیرزنی پس
    ص: 94
    از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه ها وارد مسجد می شوند و زنجیر می زنند. روضه خوانی مداحان و ذکر مصیبت های حضرت اباعبدالله علیه السلام ، از دیگر ویژگی های این مراسم است و برای این منظور و طبق سنت های گذشته، پس از اندکی زنجیرزنی، در مسجدها چراغ ها را خاموش و شمع در سینی روشن می کنند و دور افراد می گردانند. اهل قبیله (سوم امام) شرح مصائب امام حسین علیه السلام و شهادت او و یارانش در دشت کربلا شاید یکی از حزن انگیزترین مصائب وقایع تاریخ شیعه در جهان اسلام است.

    امضاء

  7. Top | #96

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    در روز سوم امام، مردم شهرها و روستاهای استان نیز با چنین اندیشه ای بر سر مزار و اموات خود حاضر می شوند و به سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند. در اربعین حسینی، اهل بیت علیه السلام در کربلا به عزاداری برای امام حسین علیه السلام پرداختند. آن­گاه که اهل بیت و خاندان امام حسین علیه السلام از شام به سوی مدینه روانه می شدند، برای زیارت قبور عزیزان از دست رفته خود، به سوی کربلا رفتند و هنگامی که به آن سرزمین رسیدند، با جابر بن عبدالله انصاری، صحابی بزرگوار پیامبر صلی الله علیه و آله و شماری از بنی هاشم که برای زیارت قبر امام حسین علیه السلام به آنجا آمده بودند، روبه رو شدند. اهل بیت علیهم السلام چند روز در آنجا برای آن حضرت و دیگر شهیدان کربلا به سوگواری و نوحه سرایی پرداختند و زنان آن منطقه نیز با شنیدن صدای گریه و ناله اهل بیت علیهم السلام به سوی آنان شتافتند و با آنها هم نوا شدند. ازاین رو، مردم برگزاری مراسم عزاداری و نوحه خوانی در اربعین حسینی (چهلم) را گرامی می دارند. به همین دلیل، از صبح زود دسته های عزاداری با تشکیل صفوف زنجیرزنی، نظم و آرایش کامل در خیابان های شهر و کوچه های روستاها به راه می افتند و نوحه هایی را در سوگ امام و اربعین حسینی سر می دهند.

    ویرایش توسط طهورا*کنیز فاطمه زهرا(س)* : 06-09-2023 در ساعت 19:12
    امضاء

  8. Top | #97

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    تلاش همه هیئت ها و دسته های شهری و روستایی بر این است که در این روز دسته های عزاداری برای زیارت اموات به سوی قبور و مزار شهدا و امام زاده های نزدیک اطراف شهر بروند.
    (1)
    3_ اردبیل
    اشاره
    3_ اردبیل
    مردم اردبیل هر سال با فرار سیدن شهادت مسلم بن عقیل، با تشکیل دسته های شاه حسینی، که در محل به شکل «شاخسه» عنوان می­شد، به استقبال ماه محرم می­روند. تقریباً در این مراسم یک ساعت از شب گذشته، با دستور رئیس شاه حسینی­ها، صف­های عزادارن بسته می­شود و درحالی که حاضران چوبی را مثل شمشیر در دست راست می­گیرند، دست چپ را از پشت بر کمر نفر سمت راست قرار می­دهند و به این طریق صف فشرده و مرتبی می آورند. مردان به صورت دایره بزرگی در کنار هم می ایستند و در پاسخ اشعار و ابیاتی که رئیس دسته با آهنگ می­خواند، همه کلمه شاه حسین را به صورت شاخسه تلفظ می­کنند. اشعار سردسته که بیشتر جنبه حماسی دارد، آمادگی گویندگان را برای فداکاری در راه حضرت حسین بن علی علیه السلام بیان می­دارد و آهنگ هیجان انگیز و حرکت پای افراد نیز با آن موزون است. اجرای این مراسم هم اکنون تا حدودی در اردبیل منسوخ شده است، اما در برخی مناطق قدیمی این مراسم هنوز هم اجرا می­شود.
    از مراسم دیگر عزاداری که خاص اردبیل است، «تشت گذاری» در مسجدها و تکایاست. در این مراسم، سه روز مانده به آغاز محرم، تشت گذاری آغاز می­شود و در روز اول، محلات بزرگ تر تشت می گذارند.

    1- حسن سپهرفر، مقاله آیین ها و مراسم ماه محرم در آذربایجان غربی درج شده در سایت www.aftabir.com
    ص: 96
    تشت­ها را از چند روز پیش از مراسم تشت­گذاری تمیز می­شویند و در مکانی از مسجد، آماده حمل به مسجد می­کنند. حمل تشت­ها به این شکل است که دسته سینه­زنان و زنجیرزنان به محلی می­روند که تشت­های محله در آنجاست و ریش­سفیدان و کسانی که حامل تشت­ها هستند، آنها را بر دوش می گیرند و جلوی دسته حرکت می­کنند. وقتی تشت­ها به مسجد می رسد، تشت­ها را در جای مخصوص خود، که غالباً تاقچه بزرگی با سقف ضربی است، می­گذارند و بلافاصله آنها را پر از آب می­کنند. قرائت فاتحه کنار تشت در برخی مسجدها تشریفات و شأن ویژه ای دارد که در میان مسجدهای اردبیل، فاتحه مسجد جامع به ویژه در شب عاشورا، شهرت بسیاری دارد و دعای آن به وسیله خانواده سید احمد حسینی و پدران او خوانده می­شود.
    از دیگر مراسم اردبیل، حرکت دسته های عزادار است که در پیشاپیش آن، دسته بیرق محله حمل می­شود. این بیرق نماینده آبرو و احترام محله و شعبات آن است. پس از آنها، ریش سفیدان محله و بعد از آن علم ها، طبل زن­ها و سینه­زن­ها و زنجیرزن­ها قرار دارند. هر یک از محله ها، دسته ای تشکیل می دهند و در روزی معیّن، پشت سر هم به سمت بازار حرکت می کنند. وقتی دسته جلوی مسجد محله دیگری می­رسد، بزرگان و ریش سفیدان آن محله، در حالی­که بیرق محله را همراه دارند، به استقبال می­آیند. طبل و شیپورزنان در این لحظه از سوی دسته، نسبت به محله­ای که وارد می­شوند، ادای احترام می­کنند و با آهنگ خاصی سلام می­گویند. هر یک از دسته زنجیرزن ها و سینه چی ها، پس از ورود به میدان جلوی مسجد، به ترتیب نوحه خوانی و عزاداری می­کنند و پس از آن، از طرف محله­ای که
    ص: 97
    وارد آن شد­ه­اند با چای و شربت پذیرایی می شوند. آن­گاه با آهنگ طبل و شیپور به طرف محله دیگری حرکت می­کنند.

    امضاء

  9. Top | #98

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    در روز تاسوعا، اردبیلی ها در 41 مسجد شمع روشن می­کنند. این شمع ها نذری است و معمولاً اشخاص برای برآورده شدن حاجات خود چنین نذری می کنند. وقتی افراد چنین دسته­ای به مسجدی می­رسند، در کنار تشت آن در ظرف­های مخصوص شمع سوز، شمع­ها را روشن می­کنند و تشت را می بوسند و حاجت خود را طلب می­کنند. وقتی آفتاب غروب می­کند، مردم دسته های شمع گذار در بیشتر مسجدها، در کنار تشت گرد می­آیند و فاتحه می­خوانند.
    سوگواری­های مذهبی در اردبیل تشریفات و مراسم خاصی دارد. اردبیلیان که پیرو مذهب تشیع هستند، به وجود دوازده امام قائلند و این عده را با خود پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و یگانه دختر او فاطمه زهرا علیها السلام که مادر ائمه دیگر است، چهارده معصوم می­خوانند و امام دوازدهم را در حال حیات می­دانند. از این رو، به یاد درگذشت آنها سیزده روز در ایام محرم عزا دارند. در این ایام با تشریفات خاصی از جمله سینه­زنی و راه انداختن دسته، عزاداری می کنند و از گفتار وعاظ بهره می برند یا در مجالس روضه­خوانی که در برخی از خانه­ها تشکیل می­شود، شرکت می کنند.

    امضاء

  10. Top | #99

    عنوان کاربر
    مدیر ارشد انجمن
    تاریخ عضویت
    October 2011
    شماره عضویت
    1771
    نوشته
    3,104
    صلوات
    2814
    دلنوشته
    3
    هدیه به مادران و پدران آسمانی
    تشکر
    4,334
    مورد تشکر
    3,514 در 1,544
    دریافت
    1
    آپلود
    0

    پیش فرض


    روضه­خوانی در خانه ها، صبح زود، برگزار و از واردین، ابتدا با چای و کلوچه پذیرایی می شود. آن­گاه وعاظ و روضه­خوان­ها شروع به وعظ و مرثیه­خوانی می­کنند. گاهی نیز به جای صبح­ها نزدیک عصر این مجالس را تشکیل می­دادند.
    خمیرکلوچه­ها را با شیر و کره تهیه می­کنند و گاهی مختصری زنجبیل نیز
    ص: 98
    به آن می­افزایند و روی آن را با زرده تخم مرغ رنگین می­سازند. در این مراسم شیرین­تر از چای و لذیذتر از کلوچه، زیبایی پذیرایی و احترامی است که نسبت به شرکت­کنندگان در مجالس به جا آورده می­شود. در روزهای عاشورا و یازدهم محرم، علاوه بر چای و کلوچه مقداری حلوا هم که درون نان لواش گذاشته می­شود، به مهمانان می­دهند. معمولاً این روضه­خوانی­ها ده روز است و آن را در اصطلاح محلی یک دهه می­گویند.
    (1)
    الف. خلخال
    الف. خلخال
    خلخال از جمله شهرهای استان اردبیل است که اکثریت مردم آن
    و دارای
    و تنها اقلیتی از چند طایفه
    در آن ساکن هستند. ارامنه این شهر نیز همزمان با رسیدن ماه محرم به سوگواری سالار شهیدان می­پردازند.
    آیین عزاداری یقه­بندان به مناسبت سومین روز شهادت امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا در خلخال برگزار می­شود. در این آیین، بر اساس سنتی دیرینه در همه مسجدها و حسینیه­های شهر، شام می پزند تا هیچ یک از اهالی شهر از این سفره بی­نصیب نمانند. اهالی خلخال در حسینیه­ها، مسجدها و خانه های که از آغاز تولد در آن خانه ثبت نام کرده اند و جزو اهل دسته آن به شمار می آیند، حضور می یابند و پس از برگزاری مراسم عزاداری و صرف شام، دکمه یقه پیراهن سیاه آنها به وسیله پیرغلامان که معمولاً از سادات، هستند، با راز و نیاز و دعای سلامتی تا سال آینده بسته می­شود.
    شهر خلخال دارای ده­ها عباسیه، قاسمیه، اصغریه، اکبریه و حسینیه است که به ترتیب به نام­های سقاخانه، مشعلدارخانه، چراغچی­خانه، پیش­خدمت

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج 3، صص44-82.
    ص: 99
    خانه و فرش­خانه معروف هستند. این اماکن مذهبی در دو محله بالا و پایین شهر قرار می گیرد و معمولاً هرکس در این شب در منزلی که از آغاز تولد در آن به وسیله پدرش ثبت نام می شود، حاضر می شود و مراسم یقه­بندان را انجام می­دهد. برخی نیز با مراجعه به این محل­ها و پس از بستن یقه خود، شام نذری را برای خانواده به خانه می­برند. در این میان، شام از دنیارفتگان که نامشان از سال­ها پیش در دفتر خانه ها ثبت شده است، به نوادگان آنها داده می­شود.
    به گفته ریش سفیدان و پیرغلامان، بستن یقه پیراهن­های سیاه عزاداران به معنای پایان ایام عزاداری محرم و ثبت نشانه ای برای عزاداران تا آغاز محرمی دیگر است و این دکمه در سال آینده به وسیله صاحب پیراهن باز و پوشیده می­شود.
    (1)
    زنجان
    زنجان
    آیین های عزاداری ماه محرم منطقه زنجان، با شور و عشق خاصی برگزار می شود. این دسته ها از دیرباز در قالب هیئت های مذهبی و راه اندازی دسته ها و تکیه ها برگزار شده است.
    مردم زنجان دو روز پیش از آغاز ماه محرم، در مسجدها پرچم های سیاه می زنند و شب ها را در مسجدها به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند. طبق سنتی دیرینه، همه ساله هشتم ماه محرم، هم زمان با شب تاسوعای حسینی، خیل عاشقان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و قمربنی هاشم حضرت اباالفضل العباس علیه السلام در قالب دسته عظیم عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به طرف

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص330.
    ص: 100
    امامزاده حضرت سید ابراهیم علیه السلام حرکت می کنند. این روز در زنجان به «یوم الابالفضل» مشهور است.
    در مسیر این دسته، هزاران رأس قربانی اعم از شتر، گاو و گوسفند ذبح می شود. همچنین در طول مسیر حرکت، مردم زنجان و دیگر میهمانانی که از راه­های دور و نزدیک به زنجان آمده اند، نذورات نقدی خود را به گروه های ثابت و سیار جمع آوری نذورات تقدیم می کنند. عظمت و شکوه این برنامه و حضور ده­ها هزار نفری مردم به اندازه ای است که مانند آن در هیچ کجای ایران دیده نشده است. به همین جهت، زنجان در میان محافل مذهبی و فرهنگی کشور، به عنوان پایتخت شور حسینی شناخته می­شود.
    در شب های تاسوعا و عاشورا _ به ویژه در زنجان _ دسته های سینه زن در خیابان ها به سینه زنی می پردازند. در نقاط روستایی، پیش از روز عاشورا همه اهالی روستا اعانه جمع می کنند و خیرات می دهند. در روز عاشورا علم سبزی را که به نشانه پنج انگشت است، در محله های گوناگون می گردانند و در صورتی که امامزاده ای در نزدیکی روستا باشد، به آنجا می روند. در غیر این صورت، در قبرستان روستا جمع می شوند و پس از سینه زنی به مسجد محل برمی گردند.
    در شب عاشورا نیز گروهی از سینه زنان درحالی که بر سر خود گِل مالیده اند، با پای برهنه به محله های گوناگون می روند. سپس به مسجدها بر می گردند. در روز عاشورا زنان روسری یا چارقدشان را برای برآورده شدن نیازشان به علم ها گره می زنند یا گوسفندی را مقابل علم و دسته های عزاداری قربانی می کنند.
    اهالی روستای «درام» در روز سوم امام، پارچه هایی را از پرچم ها جدا
    ص: 101
    می کنند و آنها را برای سال آینده نگه می دارند. ساکنان شهر زنجان در سومین روز امام، واقعه کاروان عاشورا و اسیران کربلا را به صورت نمادین در شهر نشان می دهند. در این نمایش درحالی که گروهی کودک به بند کشیده شده اند و گروهی به صورت پیاده در جلوی کاروان حرکت می کنند، به وسیله فردی قرمزپوش آزار داده می شوند.
    یکی از رسم های دسته های عزاداری _ که دیگر رایج نیست _ رسم «قفل زدن» بود. بر اساس این رسم کسانی که نذر داشتند و حاجتشان برآورده می شد، در ایام محرم بر تن خود قفل می زدند. آنها یک هفته پیش از آغاز ماه محرم اطراف سینه خود را با خاکستر ماساژ می دادند تا کم کم آن قسمت بی حس شود. سپس در پوست خود نیزه فرو و آنها را با قفل محکم می کردند و تا روز دوازدهم محرم این قفل ها را باز نمی کردند. در آن روز امام جماعت مسجد، محل نیزه ها را از بدن آنها خارج و برای قفل دارها دعا می­کرد.
    در چهلم امام، مراسم عزاداری با سینه زنی آغاز می شود و در پایان مراسم کسانی که حسینی هستند، برای اینکه لباس خود را از تن درآورند، تمام محل را دعوت، و از آنها با چای و خرما پذیرایی می کردند.
    حضور گسترده زنان در حاشیه مراسم از دیگر امور منحصر به فرد این مراسم است. البته در گذشته زنان تنها به عنوان تماشاگر در این مراسم حضور می یافتند، اما از سال­های قبل زنان نیز توانستند به صورت دسته ای مجزا در پشت سر دسته حرکت کنند که این امر، به عنوان الگوی زیبنده پرچمدار کربلا حضرت زینب(علیها السلام)، معنویت خاصی به این مراسم می دهد. مراسم عزاداری ماه محرم در زنجان تا اربعین شهادت امام
    ص: 102
    حسین علیه السلام ادامه دارد.
    (1)
    محرم در بین کردها
    اشاره
    محرم در بین کردها
    زیر فصل ها
    کردستان
    کرمانشاه
    ایلام
    کردستان
    کردستان
    ارادت مردم اهل سنت کردستان به امام حسین علیه السلام انکارناپذیر است، به گونه ای که منابع و کتاب های نویسندگان و شاعران این منطقه گویای این حقیقت است. استان کردستان دارای دو بافت قومی کرد و ترک و مذاهب شیعه و سنی است که همه آنها هر سال در ایام محرم در قالب دسته های سینه زنی و زنجیرزنی به عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام می پردازند.
    مردم کردستان در ایام محرم، هر کدام به نوعی ارادت خود را به امام حسین علیه السلام و مقوله عاشورا به اثبات می رسانند، به گونه ای که مردم سنندج در شب عاشورا در امامزاده «پیر عمر» در این شهر جمع می شوند و با روشن کردن شمع به دعا و نیایش و عزاداری می پردازند.
    آیین های عاشورایی ویژه ای نیز در دیگر شهرهای استان میان مردم استان کردستان، اعم از اهل سنت و دیگر اقلیت­های این شهر وجود دارد. عزاداران با آداب و رسوم خاصی، همچون تشت گذاری، تشکیل حلقه عزا در مقابل مسجدها، تکیه ها و حسینیه ها با ذکر «حسین وای»، مراسم «گل گیران» را برگزار می کنند. که خاص شهرستان بیجار است. همچنین مجالس روضه خوانی و تعزیه خوانی را از واپسین روزهای ماه ذی الحجه، آغاز می کنند و تا پایان دهه نخست محرم ادامه می دهند.

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج 2، صص 83-102.
    ص: 103
    جوانان و مسئولان هیئت ها چند روز پیش از عاشورا برای اجرای مراسم گل گیران، به یاد خاک کربلا به حاشیه شهر می روند و مقداری خاک را تهیه می کنند و در جاهای مشخصی در داخل شهر بیجار، ناخالصی های آن را به وسیله غربال می گیرند و در صبح روز عاشورا، خاک ها را با گلاب و آب، مخلوط و گِل را برای اجرای مراسم گل گیران آماده می کنند.
    عزاداران و سوگواران امام حسین علیه السلام و خاندان آن حضرت با حرکت دسته های عزاداری، گِل را به سر و صورت و همه اعضای بدن خود می مالند و با دسته ها حرکت می کنند. آتش زدن خیمه ها و چرخیدن عزاداران به دور آنها، سینه زنی، زنجیرزنی و همچنین قربانی کردن گوسفند در جلو دسته های عزاداری و توزیع شیر، شربت و خرما از دیگر مراسم خاص استان کردستان در ایام محرم است. پخت حلیم در شب تاسوعا به وسیله زنان برخی مناطق استان، از جمله شهر سریش آباد از رسوم دیگری است که در این استان در ایام محرم، اجرا و با این حلیم در صبح غم انگیز عاشورا از عزاداران پذیرایی می شود. پس از سپری شدن زمانی از حرکت دسته های عزاداری در روز عاشورا به یاد واپسین تکبیرهای کاروانیان کربلا و ندای «هل من ناصر ینصرنی» قافله سالار دشت کربلا مؤذنان اذان می گویند و به طرف میدان های شهرها می روند.
    آیین های عزاداری ویژه دهه نخست محرم با برپایی نماز ظهر عاشورا به یاد آخرین نماز بزرگ شهید امر به معروف و نهی از منکر ادامه می یابد و بعد از ظهر عاشورا، همه بیرق ها و علم ها به صورت افقی پیشاپیش دسته های عزادار به نشانه شهادت حضرت امام حسین علیه السلام و 72 نفر از یاران باوفایش به حرکت درمی آیند و با برگزاری شام غریبان حسینی به پایان می رسد.
    ص: 104
    آیین سنتی تشت گذاری در کشور، خاص منطقه سریش آباد در استان کردستان است و هر سال در آخرین شب های ماه ذی الحجه برگزار می شود و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این شهر در قالب هیئت های سینه زنی، با تشکیل حلقه عزا حسین حسین گویان در رثای شهدای دشت کربلا بر سر و سینه می زنند و گرداگرد تشتی آب به نشانه بستن آب روی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و عطش و تشنگی کاروان کربلا، سوگواری می کنند. آب متبرک این تشت در روز عاشورای حسینی در میان نیازمندان درگاه اهل بیت پیامبر مکرّم اسلام پخش می شود.
    در این میان، اجرای برخی آیین های سنتی مانند دسته اعراب هاشمی که در آن کودکان و نوجوانان با پوشیدن لباس ویژه اعراب به منزله کودکان کاروان کربلا گرداگرد اسبی که نماد ذوالجناح است، بر سر و سینه زنان ندای «یا حسین مظلوم، حسین وای، ذوالجناح کو بابایم» سر می دهند و پیشاپیش دسته های عزاداری حرکت می کنند و اشک از دیده هر عاشق اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام سرازیر می شود.
    حرکت علم ها و بیرق های عزاداری که بزرگ ترین آن علم بلندی منسوب به قمر بنی هاشم حضرت اباالفضل علیه السلام بوده و این امر نشانه این است که بیرق علمدار کربلا هنوز پس از گذشت 1400 سال همچنان بر زمین نیفتاده است.
    علاوه بر اینها، مراسم گهواره حضرت علی اصغر علیه السلام است که در ماه محرم در این استان اجرا می شود. زینب خوانی نیز آیینی است که در شهرهای استان کردستان به اجرا در می آید. در این آیین، یکی در نقش امام حسین علیه السلام و یکی نیز در نقش حضرت زینب علیها السلام با خواندن اشعار و مرثیه به ذکر واقعه کربلا می پردازند.
    ص: 105
    ادای نذورات که بیشتر به صورت پذیرایی با غذای گرم از هیئت ها انجام می شود، از شب هفتم ماه محرم آغاز می شود و نیازمندان درگاه اهل بیت علیهم السلام به قصد تبرّک به این مجالس می روند و از خوان کرم خاندان نبوت بهره مند می شوند.
    (1)
    کرمانشاه
    کرمانشاه
    کرمانشاه، این شهر کهن که دروازه کربلاست و بیشتر مردمانش افتخار عنوان کربلایی را دارند، در ماه محرم حال و هوای غریبی دارد. از عهد قاجار به بعد، در کرمانشاه، تکیه های بسیاری در مرکز شهر ساخته شد که در آنها مراسم عزاداری ماه محرم برگزار می­شود. دسته­های زنجیرزن در تاسوعا و عاشورای حسینی، بیرون از فضای مسجد به سوگواری می­پردازند. هیئت­های گوناگون عزاداری، با حمل علم و کتل به همراه دسته­های زنجیرزن و سنج زن­ها، از مسجد بیرون می­آیند و به سوی مزار شهیدان حرکت می­کنند. گرداگرد کتل­ها، پیرمردهای شهر با آهنگی غم­انگیز، شعرهایی در سوگ امام حسین علیه السلام می­خوانند و زن­ها پشت سر آنها شیون و زاری می­کنند.
    تعزیه خوانی از آیین های بسیار قدیمی ماه محرم در کرمانشاه است. علاقه فراوان مردم به تعزیه خوانی و آگاهی یافتن از واقعه کربلا و همدردی با مصائب سیدالشهدا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام از طریق بازگویی و نمایش وقایع و آلام حادثه عاشورا، هرسال تعزیه خوانان را به برپایی هرچه باشکوه تر این مجالس وا می دارد.
    تهیه انواع غذاها و شربت های نذری مانند حلیم، شله زرد، حلوا و تقسیم

    1- پایگاه اطلاع رسانی مرکز بزرگ اسلامی غرب کشور، www.islamicgc.com
    ص: 106
    آن میان عزاداران از دیگر آیین های این شهر است.
    تهیه تابوت خونینی که روی آن کبوتری می گذارند و پشت سر آن کودکان به عنوان فرزندان امام حسین علیه السلام حرکت می کنند و فردی آنان را شلاق می زند تا به اسارت ببرد، تهیه قنداق علی اصغر علیه السلام ، حجله حضرت قاسم علیه السلام و قرار دادن دختر بچه ای مانند عروس در آن، ساختن دست ابوالفضل علیه السلام و پرتاب آن به هوا برای تحت تاثیر قرار دادن مردم، از دیگر آیین های عزاداری مردم این شهر است.
    از ادوات و ابزار موسیقی رایج در منطقه کرمانشاه که در سوگواری ماه محرم استفاده می شود، می توان از دهل و سرنا نام برد که با نوای «چمری» (نوعی موسیقی اصیل محلی ویژه عزاداری) با دسته های عزاداری حرکت می کنند. در کرمانشاه روستاهای کندوله و فش، مراسم عزاداری ویژه­ای دارند. عزاداران روستا، به روستاهای دیگر می­روند و در هر روستا از آنها پذیرایی می­شود. همچنین گهواره نمادین حضرت علی اصغر علیه السلام ، روی دوش مردم حمل می­شود.
    (1)
    ایلام
    ایلام
    در شهر ایلام، مردم با نصب بیرق­های سبز و سیاه و سرخ بر بام خانه ها و سر در مسجدها و حسینیه­ها، فرارسیدن ماه محرم را خبر می­دهند. از قدیم در شهر ایلام رسم بر این بوده است که هر خانواده به شمار فرزندان پسر، پرچم و علمی را بر سر در خانه یا پشت بام به اهتراز در می آوردند که در حقیقت نه تبعیض میان دختر و پسر، بلکه شعار مردم این دیار و نیز گویای

    1- علی محمدپور، مقاله «عاشورا در فرهنگ اقوام ایرانی»، مجله انتظار نوجوان، بهمن 1385، ش20، ص29.
    ص: 107
    این واقعیت است که در هر خانه چند نفر در تکرار عاشورایی دیگر در حمایت از مکتب اهل بیت علیهم السلام به میدان کارزار گام می نهند و به استقبال شهادت می­روند.
    در ایلام رسم بر این است که بر نوزادی که تازه به دنیا می آید و اولین محرم حسینی را درک می­کند، لباس سبز می­پوشانند؛ زیرا بر این باورند باید لباس سبز علوی را بر تن فرزند پوشاند. لباس سیاه در استان ایلام، حرمت خاصی دارد، به ویژه اگر این لباس سیاه را در ایام محرم برتن کنند. در ایام محرم فرد عزادار، نزاع نمی­کند و حریم و حرم دیگران را حفظ می­کند.
    پدر و مادر، حق کتک زدن کودکانی را ندارند که لباس عزای حسینی پوشیده اند، چون بر این باورند اهل بیت علیهم السلام به عزادار حسین علیه السلام عنایت خاصی دارد. بیشتر مردم ایلام لباس عزاداری امام حسین علیه السلام را تا اربعین می پوشند و از هرگونه مراسم شادی پرهیز می­کنند.
    مردم ایلام، عزاداری را از شب اول محرم آغاز می­کنند، ولی از روز هفتم چهره شهر و سیمای مردمش حال و هوای دیگری به خود می­گیرد. در فرهنگ ایلام، پیش از روز هفتم، روز «تراش» نامیده می­شود. تا پیش از این روز، مردم به اصلاح سر و صورت می­پردازند و حمام می­کنند و از روز هفتم که روز بسته شدن آب بر خیمه­گاه امام حسین علیه السلام به شمار می­رود، حمام رفتن، اصلاح سر و حتی شانه زدن مو را مکروه می­دانند. از روز هفتم به یاد سقای کربلا و روز حضرت ابوالفضل علیه السلام سفره عباس علیه السلام چای عباس علیه السلام و شربت عباس علیه السلام در هر خانه و کوی و برزنی، کام تشنگان را سیراب می­کند و عزاداران و خانه­های محل­ها را از پخت و پز باز می­دارد تا همه یک پارچه فریاد «عباس علیه السلام » را سر دهند. این نامی است که از جایگاه ویژه­ای در میان
    ص: 108
    مردم این دیار برخوردار است.
    از شب هفتم، رفت و آمد دسته­های عزادار از حسینیه­ها و مسجدها آغاز می­شود و شب تاسوعا و عاشورا، خیابان­های شهر سرشار از جمعیت می شود. این عزاداری تا ظهر عاشورا ادامه می­یابد. شب عاشورا در ایلام شب احیا است و حس همدردی، مردم را به شب سال 61 هجری باز می­گرداند. در این شب، مردم تا سحر بیدار می­مانند و پس از پایان عزاداری­های عمومی که تا ساعت یک و دو بعد از نیمه شب به طول می­انجامد، به خانه همسایه­ها می­روند. در هر کوچه و محله­ای، چند خانه حلیم می­پزند و همسایه­های دیگر، شمع، چای و شربت نذری خود را در کنار دیگ­های حلیم، میان عزادارن تقسیم می­کنند.
    مردم ایلام بر این باورند، هرکس در شب عاشورا در پخت حلیم امام حسین علیه السلام کمک کند، حاجتش برآورده می­شود. زنان در این شب، همدرد با حضرت زینب علیها السلام ، از بافتن موهای خود، پرهیز و در مجالس، خود را پریشان و آشفته می­کنند. با دمیدن سپیده صبح عاشورا، حلیم­ها در میان عزاداران پخش می­شود و دسته­ها شکل می­گیرد. شهر، یک پارچه کربلایی می­شود و گِل­ها بر شانه و پیشانی، از عزایی حکایت می­کند که در ظهر عاشورا با فریادهای (حسین، حسین)برپا می­شود، شام غریبان مردم ایلام در حالی به پایان می­رسد که بیشتر مردم از پخت و پز خودداری می­کنند و به عزاداری می­پردازند تا همدردی خود را با بازماندگان حادثه خونین کربلا ابراز کنند.
    (1)

    1- حسین حسین زاده اوره نظری ، عاشورا در ایران، ص 18.
    ص: 109
    محرم در بین لرها
    اشاره
    محرم در بین لرها
    زیر فصل ها
    لرستان
    کهگیلویه و بویراحمد
    خوزستان
    لرستان
    اشاره
    لرستان
    عشق به خاندان رسول الله صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام و برگزاری عزاداری برای سالار شهیدان حضرت سیدالشهدا علیه السلام جزو جدایی ناپذیر فرهنگ و زندگی مردم خطه لرستان و توابع آن است. جوانان لرستانی با برپا کردن خیمه های عزاداری و نصب پلاکارد در سراسر استان، بار دیگر حال و هوای عاشورایی را به تصویر می کشند. استان لرستان در ایام محرم غرق در ماتم و عزای سیدالشهدا علیه السلام می شود و بیرق های سیاه برای برگزاری عزاداری و سوگواری امام حسین علیه السلام و 72 تن از یاران با وفایش در سطح شهر برافراشته می­گردد.
    مردم استان در ماه محرم و صفر آیین های ویژه ای دارند که از جمله آن می توان به حضور مردم به ویژه جوانان برای عزاداری در خیابان ها و کوچه ها در قالب هیئت های سینه زنی و زنجیرزنی اشاره کرد. مداحان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در این استان در ماه محرم در تشکل هیئت های عزاداری نقش مؤثری دارند. این افراد که به «نوحه­گوی هیئت» نیز معروف هستند، با دعوت از مردم به ویژه نوجوانان و جوانان محل سکونت خود، هیئت های سینه زنی و زنجیرزنی را سامان دهی می کنند.
    حرکت دسته های سینه زنی و زنجیر زنی در کوچه ها و خیابان هایی که به نام شهدای هشت سال دفاع مقدس مزین شده، از دیگر برنامه هایی است که هیئت های عزاداران حسینی در مراسم سوگواری خود به آن پای بندند. عزاداران حسینی با ایستادن در برابر خانه شهدا در نقاط گوناگون شهر، ضمن عزاداری و نوحه سرایی با قرائت فاتحه و صلوات یاد و خاطره شهدای انقلاب و هشت دفاع مقدس را گرامی می دارند. تزیین خیمه های عزاداری با
    ص: 110
    عکس های شهدا و مرثیه­سرایی شهدای انقلاب اسلامی ایران، جان فشانی ها و حماسه های به یاد ماندنی یاران باوفای امام حسین علیه السلام را در روزهای تاسوعا و عاشورا در ذهن ها زنده می کنند.
    پختن حلیم، آش و حلوای نذری، تهیه شربت و شیرینی و شیر داغ و پخش نذورات در میان هیئت های عزاداری، از جمله آیین هایی است که در ایام محرم و صفر به وسیله مردم این استان انجام می گیرد. برخی افراد نیکوکار با قربانی کردن گاو و گوسفند و تهیه غذای نذری، هیئت های عزاداری را به صرف شام یا ناهار دعوت می کنند.
    آیین ها و سنت های مختلفی به ویژه در روز تاسوعا و عاشورای حسینی در این استان برگزار می شود که «چهل منبر و گِل اندود کردن» از جمله این آیین هاست. «چهل منبر» آیین ویژه بانوان لرستانی در روز تاسوعاست که با پای برهنه و نقاب بر صورت چهل شمع در چهل منبر یا مجلس عزاداری امام حسین علیه السلام روشن می کنند تا از این راه با راز و نیاز با معبود یکتای خود نیازها و حاجت خود را برآورده کنند. زنان در این سنت دینی از ابتدا تا انتهای این آیین با نیت های درونی خود مهر سکوت بر لب می زنند و تنها با زمزمه و ذکر کلمه «الله» یا فرستادن صلوات بر محمد صلی الله علیه و آله و خاندان پاکش مسیر حرکت خود را ادامه می دهند.
    همچنین در روز تاسوعای حسینی، جوانان پرشور و دوستدار ائمه اطهار علیهم السلام در لرستان، خاک ویژه عزاداری روز عاشورا را تهیه می کنند تا در این روز تمام بدن خود را به گِل آغشته کنند و در ماتم سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه السلام به عزاداری بپردازند.
    خاک ویژه عزاداری اباعبدالله الحسین علیه السلام به وسیله جوانان لرستانی از
    ص: 111
    بیابان های اطراف تهیه می شود و پس از غربال کردن، آن را با عطر و گلاب، معطر و خاک آماده شده را در حوضچه های مخصوص، با آب گرم به گِل، تبدیل و اقشار گوناگون مردم پس از اقامه نماز صبح روز دهم محرم (عاشورا) با خلوص نیت خود را گلِ اندود می کنند.
    عزاداران حسینی پس از گل­مالان خود در کنار آتش هایی که به همین مناسب روشن کرده اند، بدنشان را خشک می کنند. سپس در دسته های سینه زنی و زنجیرزنی در خیابان های شهر به راه می افتند و با ذکر مصیبت و نوحه سرایی و سینه زنی عزاداری خود را به اوج می­رسانند. سنت گِل اندود کردن در روز عاشورای حسینی، یکی از سنت های بسیار قدیمی رایج در میان مردم لرستان است که نوع عزاداری روز عاشورای مردم، این خطه را از دیگر مناطق کشور متفاوت کرده است. مردم این منطقه با طلوع آفتاب، دسته دسته پس از اجرای سنت ویژه «گِل اندود کردن» که خاص عاشورا است، به مراسم سوگواری و عزاداری حسینی شور دیگری می بخشند. عزاداری مردم استان لرستان، به ویژه شهر خرم آباد در روز عاشورا تا ظهر ادامه می یابد و مردم عزادار پس از خواندن زیارت عاشورا، نماز ظهر عاشورا را اقامه می کنند.
    (1)
    الف. بروجرد
    الف. بروجرد
    بروجردی­ها به مراسم سوگواری در ماه محرم توجه خاصی دارند، به ویژه در دهه اول این ماه، شهر بروجرد میهمانان زیادی را جلب می­کند که مشتاق دیدن کارهای گروهی و مراسم محلی تاسوعا و عاشورا هستند.

    1- www.chtn.ir خبرگزاری اجتماعی و فرهنگی.
    ص: 112
    برپایی سقاخانه، تکیه و روضه از کارهای رایج این ایام است. هرچند فعالیت­های کوچک و بزرگ فراوانی در این ایام انجام می­شود.
    «چهل منبر» از جمله آیین های عزاداری این شهر است. در این مراسم در غروب و شامگاه تاسوعا، بسیاری از مردم و به­ویژه کسانی که در شب­های قبل سقاخانه داشته­اند، درهای خانه شان را به روی مردم باز می­کنند و سینی بزرگی جلوی در ورودی خانه یا در حیاط می­گذارند و به یادبود شهدای کربلا در آن شمع روشن می­کنند و با نوشیدنی و دیگر نذورات از میهمانان پذیرایی می­کنند.
    بسیاری از زنان و مردان با تهیه چهل شمع، با پای برهنه و بدون اینکه با کسی صحبت کنند، از این خانه به آن خانه می روند و شمع­هایشان را در چهل سقاخانه می­گذارند. با این کار ضمن عزاداری، خواسته­هایشان را نیز یادآوری می­کنند و از امام حسین علیه السلام و یارانش شفاعت می­طلبند. همچنین هیئت­های سینه­زن و زنجیرزن این شهر، فعال­ترین و پرطرفدارترین دسته­های عزاداری این شهر و روستاها و مناطق اطراف هستند. هیئت­های زنجیرزن به صورت قطاری در دو صف موازی حرکت می­کنند و به ترتیب، افراد سال خورده و نوجوانان می ایستند. چندین طبل و سنج زن، مسئول ریتم بخشیدن و هماهنگ کردن زنجیرزنان هستند. لباس زنجیرزنی پیراهن سیاه ضخیم و بلندی است که تا سر زانو ادامه می­یابد و پشت آن دو دریچه همیشه باز است که محل برخورد زنجیر به بدن است. با رسیدن به هیئت­های دیگر، عزاداران به نشانه احترام زنجیرهای خود را بالا می گیرند و تکان می­دهند و همزمان یا حسین می­گویند.
    موسیقی محرم به طور خاص بازتاب موسیقی محلی است. آوازهای
    ص: 113
    معروف به دشتی یا دشتی لری بسیار گسترده­اند و عمدتاً با نی یا سرنا همراه می­شوند که بسیار غم انگیزند. در ایام تاسوعا و عاشورا از این سازها به همراه دهل استفاده می شود و عبور دسته های عزادار از خیابان­ها با پخش نوحه­ها و آوازهای دشتی و همراهی ساز انجام می­گیرد.
    از دیگر مراسم عزاداری این شهر«تکیه بندی» است که عبارت از ترتیب دادن چادر بزرگی در صحن یا حیاط یک خانه یا در پیاده روی خیابان است. تکیه محلی برای اجتماع عزاداران است و عمدتاً با نقاشی­ها و شعرهایی در مدح امامان و با پارچه­های سبز و مشکی تزیین می­شود.
    تکیه­های قدیمی­تر با برپا کردن خیمه­های سایبانی بسیار بزرگ و دایره مانند در حیاط مسجدها، حسینیه­ها و خانه­های مهم برپا می­شدند. برخی از این چادرها به شیوه بسیار زیبایی نقاشی و خطاطی شده بودند.
    یکی دیگر از آداب تاسوعا و عاشورا نذر کردن چراغ برای سقاخانه هاست. به این نحو که معمولاً از سقاخانه­های مشخصی که ویژه این کار است، چراغی با اجازه صاحب خانه بر می­دارند و نذر می­کنند که با برآورده شدن حاجاتشان مثلاً ده چراغ جای گزین آن کنند. در برخی مواقع به جای چراغ از کالاهای دیگر به ویژه لیوان و استکان که مورد استفاده هیئت­ها و سقاخانه­هاست استفاده می­شود.
    «پرده­خوانی» نیز نوعی حماسه­سرایی و نقالی است که در محرم این شهر رواج دارد. راوی در این مراسم، در محلی عمومی، نظیر صحن امامزاده یا گورستانی، بساط می­گسترد و پرده بزرگی را به درختان یا دیوار می­آویزد. این پرده تصویرهای مختلفی از قیام عاشورا و حوادث بعد از آن به ویژه قیام مختار و انتقام از قاتلان حسین علیه السلام دارد. نام شخصیت­ها در کنار آنان نوشته
    ص: 114
    می شود و نقّال از صحنه­ای به صحنه دیگر می رود و با آب و تاب یا با صدایی غمناک قصه­ها را روایت می­کند و بییندگان متأثر نیز به گریه می­افتند. خاتمه کار ذکر دعا و صلوات و جمع کردن پول برای نقّال است.
    (1)
    کهگیلویه و بویراحمد
    کهگیلویه و بویراحمد
    صدای سنج و طبل عزا در شهرها و روستاها، شیون و زاری مردان و زنان عزادار حسینی، شور و نشاط پیران و جوانان عاشق اهل بیت علیهم السلام ، همگی نشانه غم و اندوه شیفتگان امام حسین علیه السلام در کهکیلویه و بویراحمد دارد.
    نمادی هایی از کربلا و ضریح شش گوشه امام حسین علیه السلام و فرزند عزیزش حضرت علی اکبر علیه السلام ساخته شده است از آلومینیوم و چوب و نصب چراغ هایی با رنگ های مختلف، به مراسم این شهر زیبایی خاصی می بخشد.
    این نمادهای مذهبی که روی پایه های فلزی، در شهر یاسوج، گردانده و سیاه چادرهایی که با پارچه های سبز و سیاه پوشیده می شود، حکایت از رویداد عظیم تاریخی عاشورا و صحرای کربلا دارد.
    در آیین های عزاداری ابا عبدالله الحسین علیه السلام ، هر شب در این سیاه چادرها، خار و خاشاک به آتش کشیده می شود که نشان دهنده گوشه هایی از صحنه کربلا و اسارت حضرت زینب علیها السلام و امام سجاد علیه السلام است.
    برگزاری نمایش هایی از صحنه های کربلا، به ویژه شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش از دیگر برنامه های عزادارای در این منطقه است.
    خوزستان
    اشاره
    خوزستان
    زیر فصل ها
    الف. دزفول
    الف. دزفول
    الف. دزفول
    مردم در دزفول از روز اول ماه محرم، کوچه­ها و خیابان­ها را با پارچه­های

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص4400.
    ص: 115
    سیاه می­پوشانند و در مکان­های مناسب، برای عزاداری تکیه برپا می­کنند.
    در این شهر، برگزاری مراسم تاسوعا و عاشورا بر اساس سنتی کهن، عزاداری مخصوص بخش هایی از شهر است. به سبب اختلافات دو منطقه به نام حیدرخانه و نعمت خانه، در حدود پنجاه سال پیش مسیر عزاداری به این صورت تعیین شده است که دسته­های مناطق نعمت خانه، عصر تاسوعا به سمت محلات حیدرخانه حرکت می کنند و در مسیر به وسیله اهالی و ساکنان این محلات پذیرایی می شوند و روز عاشورا همه هیئت­های عزاداری به منطقه امامزاده روبند می روند و عزاداری می­کنند.
    (1)
    محرم در بین اعراب
    اشاره
    محرم در بین اعراب
    زیر فصل ها
    1- خوزستان
    1- خوزستان
    اشاره
    1- خوزستان
    هر سال آیین­های عزاداری ماه محرم، در سراسر استان خوزستان با شور و عشق خاصی برگزار می­شود. این آیین­های عزاداری به فراخور فرهنگ و شیوه­های مرسوم هر منطقه و شهری متفاوت است، اما از دیرباز همواره در قالب هیئت­های مذهبی و راه اندازی دسته ها و تکایا برگزار شده است.
    در خوزستان دمام و سنج، میان پنج، هفت و گاهی نُه نفر متغیر است، به گونه ای که یک نفر به عنوان اشکون در جلوی صف دمام زنان قرار می گیرد و دیگران، اطراف او می ایستند. در پایین صف دمام زنان، یک سنج زن قرار دارد و دیگر سنج زنان در لابه لای دمام زنان جای می­گیرند و بر اساس نت مشخص، نوای سنج و دمام را می­نوازند.
    در این شهر نوحه از اقبال بی­نظیر عمومی برخوردار است و مراسم

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص4400.
    ص: 116
    سینه زنی همراه با آواز نوحه که نوعی ملودرام حزن انگیز است، تحقق می یابد. این مراسم با ترتیب و برنامه خاصی، آغاز می شود و اوج آن زمانی است که نوحه خوان اعلام واحد می­کند.
    برگزاری مراسم مشعل­گردانی، شبیه­گردانی، تعزیه­خوانی، آتش­زدن نمادین خیمه­ها و راه­اندازی کاروان­های سبزپوش و سرخ پوش از دیگر آیین­های سوگواری شهادت سالار شهیدان در روز عاشوراست.
    در استان خوزستان، به دلیل وجود قومیت­های مختلف و فرهنگ­های متنوع، به گونه­های متفاوتی مراسم عزاداری انجام می شود.
    محافل روضه، نوحه­خوانی و مقتل­خوانی ویژه هر روز، از مراسمی است که در خانه­ها، مسجدها و حسینیه­ها در همه شهرهای استان برگزار می شود.
    (1)
    الف. اهواز
    الف. اهواز
    در اهواز رسم است که در ایام محرم نیازمندان برای استجابت دعا و شفای بیماران، سفره حضرت ابوالفضل علیه السلام و حضرت رقیه علیها السلام می­اندازند. بر سر این سفره، آش و شله زرد، نان و پنیر و شیرینی می گذارند و در پایان، دعا و نیایش و روضه می خوانند و خوردنی­ها را به همراه پارچه­های سبز تبرک شده، میان مهمان­ها تقسیم می­کنند.
    شب هشتم ماه محرم نیز مراسم سینی حضرت قاسم علیه السلام برگزار می­کنند. کیفیت این مراسم به این گونه است که روی سینی پارچه سبزی می­کشند و آجیل مشکل گشا، شمع، گلاب، حنا، شیرینی و میوه را در سینی می­گذارند. سینی را روی سر می نهند و عزاداری می­کنند. در این میان، هرکسی حاجتی داشته باشد، نذر می­کند که در صورت روا شدن حاجتش، سال آینده یک

    1- سمیه غافلی، مقاله «محرم در خوزستان»، روزنامه جام جم، شماره 3017، تاریخ22/9/89، ص15.
    ص: 117
    سینی آماده کند.
    در این ایام خانه­هایی که روضه دارند با نصب پرچم سیاه یا سبزی در بالای خانه خود و باز گذاشتن در خانه برای دعوت از عزاداران اعلام آمادگی می­کنند.
    (1)
    ب. خرمشهر
    ب. خرمشهر
    خرمشهر که کربلای ایران است و داستانی نینوایی دارد، از گذشته به دلیل داشتن ده ها حسینیه، به «نجف ثانی» مشهور بود. در این شهر در روزهای محرم، دسته های گوناگون به عزاداری می پردازند. هیئت های کردها، لرها، بوشهری ها، آذربایجانی ها و عشایر عرب به شیوه های گوناگون عزاداری می کنند.
    در حسینیه «حیدریه» که بیش از دویست سال قدمت دارد، عزاداری سنتی برپا می­شود. در روز عاشورا، از صبح تا ظهر به مقتل و روضه­خوانی می پردازند و بعد از ظهر عاشورا، برای عزاداری سنتی حرکت می کنند و در خیابان­های شهر و مجالس و محلات معین و در بعضی منازل علمای خرمشهر می روند و عزاداری می­کنند.
    (2) در مسجد جامع شهر هم مردم فراوانی به یاد شهیدان کربلا جمع می­شوند و عزاداری می­کنند.
    در شلمچه هم که قتلگاه سی هزار شهید است، زائران و کاروان­های عزاداری رو به کربلای حسینی می­ایستند و زیارت عاشورا می­خوانند و عزاداری می­کنند. در روزهای محرم، مسافران فراوانی از سراسر ایران برای

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، صص 486 _ 512.
    2- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص 520.
    ص: 118
    شرکت در مراسم عزاداری به شلمچه می­آیند.
    (1)
    ج. شوشتر
    ج. شوشتر
    با آغاز محرم، شوشتر حال و هوای دیگری پیدا می­کند. رنگ غالب نقاط شهر سیاه می شود و سیاه پوشان عزادار از سر ِ اخلاص بانگ یا حسین برمی دارند. هر کس برای تأمین امکانات و وسایل مورد نیاز هیئت می کوشد و سفره انداختن و دادن طعام امری لازم و ضروری شمرده می شود. در نگاه شوشتری­ها، اطعام عزاداران سبب برکت در خانه و زیادی روزی می­گردد. علاوه بر بقاع متبرکه امامزادگان شوشتر، مدرسه علمیه­ «جزایریه» در اجرای مراسم عزاداری این شهر نقش عمده­ای دارد.
    هیئت عزاداران و دسته­های سینه­زنی و زنجیر­زنی، در روزهای تاسوعا و عاشورا آماده برگزاری مراسم می­شوند و مسیرهایی را که سالیان سال است می پیمایند و از اجدادشان به­جا مانده است، مهیا می­سازند. در این مسیرها با نصب بیرق­های سیاه و برپایی ایستگاه­های صلواتی، از هیئت­ها پذیرایی می کنند.
    (2)
    د. بهبهان
    د. بهبهان
    مردم شهرستان بهبهان در استان خوزستان همانند دیگر شهرهای ایران با آمدن ماه محرم شهر را سیاه پوش می کنند و به عزای امام حسین علیه السلام و یاران باوفایش می نشینند. شاید تفاوت عمده عزاداری آنها با دیگر شهرهای ایران در این باشد که در بهبهان شب های اول و دوم، کودکان هستند که با سینه زنی و نوحه خوانی خود، عملاً بزرگ سالان را به عزاداری و سینه زنی تشویق

    1- عزاداری سنتی شیعیان، ج2، ص 520.
    2- عزاداری سنتی شیعیان، ج 2، صص 436 _460.
    ص: 119
    می کنند. در این زمینه، ساختن محلی مخصوص در شب اول ماه محرم برای کودکان در بعضی از کوچه های نسبتاً وسیع که به آن «میدانی» می گویند، در نوع خود بی نظیر است.
    از دیگر تفاوت های سینه زنی در شهرستان بهبهان نسبت به دیگر شهرهای ایران، وجود امامزاده های متعدد در این شهرستان است که دسته های سینه زنی باید کیلومترها راه را برای ورود به امامزاده های شاه میعالی حسین، امامزاده حیدر علیه السلام ، امامزاده فضل علیه السلام ، امامزاده ابراهیم علیه السلام و بی بی زبیده خاتون علیها السلام (خواهر حضرت امام رضا علیه السلام بپیمایند و به مقام شامخ امامت احترام بگذارند و به آنان تسلیت بگویند.
    از دیگر مراسم عزاداری این شهر، راه­اندازی دسته های عزاداری است. نکته مهم، نحوه ورود و خروج دسته های عزاداری است؛ به گونه ای که به هنگام ورود دسته های عزادار در قالب گروه ها (حلقه ها)ی چهار نفری کمر همدیگر را می گیرند و با ریتم و آهنگی خاص که به آن «کولکی» می گویند، با سر دادن اشعار شورانگیزی وارد صحن مطهر امامزاده می شوند و پس از نوحه خوانی و سینه زنی آرام و به هنگام خروج از امامزاده با زدن نوعی سینه که به آن «سه سنگ» می گویند، با خواندن نوحه مخصوص این نوع سینه زنی که منصوب به قدیمی ترین نوحه سرای بهبهان است، از صحن امامزاده خارج می شوند.
    طریقه سینه زنی سه سنگ نیز بدین صورت است که عزاداران روی زانو می نشینند و نوحه خوان به آرامی نوحه می خواند، تا جایی که نوحه وی اوج می گیرد و با گفتن کلمه «علی» سینه زنان سه بار محکم و متوالی به روی سینه خود می زنند و در چندین نوبت این مسئله تکرار می شود، سپس در پایان
    ص: 120
    نوحه، نوحه سرا با گفتن صلوات، از عزاداران می خواهد که امامزاده را ترک کنند.
    همچنین مردم مذهبی شهر تاریخی بهبهان، تا پایان ماه صفر با به راه انداختن گروه های گوناگون تعزیه که با قدیمی ترین نسخه های موجود تعزیه خوانی همراه است، به عزاداری امام حسین علیه السلام و یارانش می پردازند. همچنین در ماه محرم در این شهرستان، برخی محلات قدیمی مانند «محله کاروانسرا» هنوز اصالت خود را در بستن محمل ها و نعش کشی حفظ کرده اند و با آوردن شتر، سفر قافله کربلا را به نمایش می گذارند.
    از دیگر آیین های مردم در ماه محرم، حجله قاسم است که در این حجله حضرت علی اصغر علیه السلام به صورت نمادین در گهواره گذاشته می شود و زنانی که به این حجله می روند، ابتدا نذر می کنند. سپس به صورت پنهان چیزی را از حجله برمی دارند که اگر نذر آنها ادا شد، سال آینده با شیرینی شیء مورد نظر را به حجله برمی گردانند. کودکان نیز برای اینکه رونق بیشتری به حجله دهند، علی اصغر علیه السلام نمادین را در خانه ها می گردانند و کسانی که نذری داشته باشند، در جیب علی اصغرِ نمادین پول می گذارند. ممکن است خیلی از خانواده ها توانایی برپایی حجله را نداشته باشند. بنابراین با مقداری پول، سعی در برآوردن نذر خود می کنند. پس از پایان مراسم عزاداری در ظهر عاشورا، عزاداران در خانه های متعددی «چلوخورشت» نذری می دهند.
    در این شهرستان در غروب عاشورا، مراسم «شام غریبان» برگزار می شود. برخی گروه های عزادار با در دست داشتن شمع کوچه ها را طی می کنند و مویه کنان دنبال سر مقدس امام سوم شیعیان علیه السلام می گردند که این مراسم تا پاسی از شب ادامه می یابد.
    ص: 121
    روز بعد از عاشورا، مراسم «تنور خولی» به صورت تعزیه برگزار می شود که به واقعه پنهان کردن سر مقدس امام حسین علیه السلام در تنور به وسیله «خولی» اشاره می کند و شب بعد نیز مراسم «دفن شهدا» در قالب تعزیه ای کوتاه برگزار می­شود. داستان تعزیه نیز از این قرار است که گروهی زن روی دار علقمه می روند که آب بیاورند، ولی با اجساد شهداء روبه رو می شوند که در نهایت، حضرت امام سجاد علیه السلام آنها را به خاک می سپارد.
    از نکات مهمی که باید در نوع عزاداری مردم بهبهان به آن اشاره کرد، این است که هر شب در ابتدای عزاداری و حرکت دسته های سینه زنی و زنجیرزنی، ساز و دهلی مخصوص نواخته می شود که در فرهنگ بومی منطقه، «خطیر چپ» نام دارد.
    در فرهنگ این مردم همانند خیلی از شهرهای دیگر، روز تاسوعا منسوب به حضرت ابوالفضل علیه السلام است، به گونه ای که «سفره ابوالفضل» از مهم ترین نذورات مردم در ماه­های محرم و صفر به شمار می رود.
    مهم ترین نذورات مردم در ماه­های محرم و صفر، کتلک (نوعی نان محلی که ترش است) باقلا، حلوای قالب (از خرما تهیه می شود) حلوای برنجی، حلیم و شربت آب لیمو نعناع و بیدمشک است که به ویژه هنگام روز و ظهر عاشورا میان دسته های سینه زنی پخش می شود.
    (1)



    امضاء

صفحه 10 از 10 نخستنخست ... 678910

اطلاعات موضوع

کاربرانی که در حال مشاهده این موضوع هستند

در حال حاضر 1 کاربر در حال مشاهده این موضوع است. (0 کاربران و 1 مهمان ها)

کلمات کلیدی این موضوع

مجوز های ارسال و ویرایش

  • شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
  • شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
  • شما نمیتوانید فایل پیوست کنید.
  • شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
  •  
© تمامی حقوق از جمله طراحی قالب برای سایت آیه های انتظار محفوظ می باشد © طراحی و ویرایش Masoomi