فرهنگ نامه مرثيه سرايى و عزادارى سيدالشهداء عليه السلام

[مدير محتوايي]

[مدير محتوايي]

پيش گفتار
پيش گفتارمرثيه سرايى و عزادارى براى سيد الشهدا ، به دليل اهداف بلند و نقش سازنده فردى ، اجتماعى ، فرهنگى و سياسى آن ، از جايگاه ويژه اى در سخن و سيره اهل بيت برخوردار است . اما بايد توجّه داشت كه اين حركت پر بركت ، مانند همه اقدامات مفيد و سودمند ، بدون آفت نيست . بى ترديد شياطين جن و انس ، تلاش مى كنند تا هر حركت سازنده فرهنگى را دچار آفت نمايند تا آن را بى اثر كنند ، يا لااقل از آثار و بركات آن بكاهند ، و از اين رو ، هر چه فعاليت هاى فرهنگى مؤثرتر باشد ، آفات خطرناكترى آنها را تهديد مى نمايد . بدين جهت ، نقش فوق العاده سازنده فرهنگ عاشورا در زمينه سازى جهت حاكميت ارزش ها ، سبب شده تا دشمنان پيدا و ناپيداى اسلام ناب ، از ديرباز براى تحريف اين فرهنگ ، برنامه ريزى نمايند ، و اين تلاش ها پس از نقش آفرينى فرهنگ عاشورا در پيروزى انقلاب اسلامى ايران ، تشديد گرديده است .
.
ص: 8
و بدين سان ، بر همه مرزبانان اسلام ناب و پاسداران فرهنگ اصيل عاشورا ، و علاقه مندان به اهل بيت عليهم السلام ، فرض است ، كه همه توان خود را در جهت آفت زدايى و پالايش فرهنگ عاشورا ، و فرهنگ سازى صحيح مرثيه سرايى و عزادارى سيد الشهداء به كار گيرند ، و نقشه دشمنان را نقش بر آب نمايند . تا آن جا كه ما مى دانيم نخستين كتابى كه بدين منظور تأليف شده كتاب «لؤلؤ و مرجان»(1) نوشته محدّث نورى است ، همچنين استاد شهيد ، علامه مطهرى رحمه اللَّه عليه در «حماسه حسينى» همين هدف را تعقيب كرده است . اما فرهنگ نامه مرثيه سرايى و عزادارى سيد الشهدا ، ضمن ادامه راه «لؤلؤ و مرجان» و «حماسه حسينى» اشاره به اين نكته مهم دارد كه در نظام جمهورى اسلامى براى آفت زدايى فرهنگ عاشورا نبايد به گفتن و نوشتن و رهنمود بسنده كرد ، بلكه بايد به گونه اى برنامه ريزى نمود كه مرثيه سرايى و عزادارى به شيوه صحيحى كه مورد رضاى خدا و اهل بيت است به صورت يك فرهنگ ، همگانى گردد ، و همه نهادهاى فرهنگى نظام ، به ويژه صدا و سيما براى اين فرهنگ سازى ، برنامه ريزى و تلاش كنند . فصل يكم اين فرهنگ نامه (2) اختصاص به تبيين جايگاه مرثيه سرايى و عزادارى براى سيد الشهدا در سخن و سيره اهل بيت
.

---

1- .اين كتاب در سال 1319 هجرى قمرى ، يكصد و ده سال پيش ، نگارش يافته است .
2- .گفتنى است كه اين فرهنگ نامه ، بخشى از دانش نامه امام حسين عليه السلام است كه به دليل شدت نياز به آن ، به صورت مستقل نيز تقديم علاقمندان مى گردد .
ص: 9
دارد . در اين فصل ، به مرثيه سرايان آن حضرت پيش از واقعه كربلا و نخستين مرثيه سرايان ، پس از اين واقعه اشاره شده ، و زنده نگهداشتن ياد سيد الشهدا و تداوم عزادارى براى آن حضرت مورد تأكيد قرار گرفته است . در فصل دوم توضيح داده شده كه اصلى ترين فلسفه قيام وشهادتامام حسين عليه السلام جهل زدايى و زمينه سازى براى حاكميت ارزش هاى انسانى و اسلامى به رهبرى اهل بيت عليهم السلام است . فصل سوم كه بزرگترين فصل اين فرهنگ نامه است اختصاص دارد به آسيب شناسى فرهنگ عاشورا ، در اين فصل ، تحريف هدف عزادارى سيد الشهدا ، استناد به منابع غير معتبر در مرثيه سرايى ، گزارش هاى ذلت بار از واقعه كربلا ، غلو درباره اهل بيت ، دروغ در مرثيه سرايى ، و بدعت در نحوه عزادارى به عنوان مهم ترين آسيب هاى مرثيه سرايى و عزادارى ، مورد بررسى قرار گرفته است . در فصل چهارم توضيح داده شده كه مجالس عزادارى هدفمند داراى سه ويژگى است ، اول : خدا محورى ، دوم : ارائه تاريخ و تحليل صحيح از حادثه عاشورا ، و سوم : تبلور عاطفه وارادت به اهل بيت عليهم السلام . در فصل پنجم ، كتاب شناسى تاريخ عاشورا و عزادارى ، مورد بررسى قرار گرفته است ، در اين فصل ، منابع تاريخ عاشورا و عزادارى به چهار گروه تقسيم شده و منابع قابل استناد و غير قابل استناد كه آشنايى با آنها به شدت مورد نياز اهل منبر و مرثيه سرايان
.
ص: 10
است به تفصيل ، تبيين گرديده است .(1) در آخرين فصل اين فرهنگ نامه ، به تحليلى درباره متفرّدات منابع متأخّر پرداخته ايم، كه ابتدا دلائل بهره نبردن خود از منابع متأخّر و اقسام گزارش هاى اين منابع ، بيان شده و در ادامه ، شمارى از گزارش هايى كه در منابع متأخر آمده يا در افواه ، شهرت يافته اند ، امّا در منابع اصلى ديده نمى شوند ، گردآورى شده است . از خداوند منان مى خواهم كه در كنار دانش نامه امام حسين عليه السلام به اين فرهنگ نامه ، بركتى عنايت كند كه در سال نوآورى (2) ، حركتى نو در راه فرهنگ سازى صحيح مرثيه سرايى پديد آيد و دست اندركاران امور فرهنگى كشور ، و خطبا و مرثيه سرايان با مطالعه دقيق آن ، موجبات شكوفايى هر چه بيشتر فرهنگ عاشورا و بهره بردارى از آن در جهت زمينه سازى حكومت جهانى اسلام به رهبرى مهدى آل محمد صلى اللَّه عليه و آله را فراهم سازند ، آمين . اللّهمّ ارزقنا شفاعة الحسين عليه السلام يوم الورود وثبت لنا قدم صدق عندك مع الحسين وأصحاب الحسين الّذين بذلوا مهجهم دون الحسين عليه السلام . محمدى رى شهرى 10 / 5 / 1387 28 رجب 1429
.

---

1- .گفتنى است كه اين فصل توسط فاضل ارجمند جناب آقاى عبدالهادى مسعودى تهيه شده كه در همين جا از ايشان صميمانه تشكر مى كنم . جزاه اللَّه عن اهل بيت نبيه خير الجزاء .
2- .سال 1387 هجرى شمسى توسط رهبر انقلاب اسلامى آيت اللَّه خامنه اى «سال نوآورى و شكوفايى» ناميده شده است .
ص: 11

[مدير محتوايي]

فصل يكم : جايگاه مرثيه سرايى و عزادارى در سخن و سيره پيشوايان
اشاره
فصل يكم : جايگاه مرثيه سرايى عزادارى در سخن و سيره پيشوايان بر پايه روايات ، مرثيه سرايى براى سالار شهيدان و يارانش ، و عزادارى براى آنان و گريه بر مصايبى كه بر ايشان گذشت ، خصوصاً در دهه اول محرم و بالاخص در روز عاشورا مورد تأكيد خاندان رسالت است . عزادارى براى سيد الشهدا در حقيقت اظهار محبت به خاندان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله است كه قرآن مودت آنها را واجب كرده است :(قُل لَّا أَسَْلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى .(1) بگو در برابر اين (رسالت) مزدى از شما نمى خواهم ،جز دوست داشتن خويشاوندان (مرا)) . عزادارى براى سيد الشهدا ، اظهار همدردى در بزرگ ترين مصايبى است كه براى اهل بيت عليهم السلام و در واقع براى اسلام پيش آمد . شيخ صدوق از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه مى فرمايد : ...رَحِمَ اللَّهُ شيعَتَنا ، شيعَتُنا - وَاللَّهِ - هُمُ المُؤمِنونَ ، فَقَد - وَاللَّهِ - شَرِكونا
.

---

1- .شورا : آيه 23 .
ص: 12
فِي المُصيبَةِ بِطولِ الحُزنِ وَالحَسرَةِ .(1) خداوند شيعيان ما را رحمت كند -به خدا سوگند- آنان حقيقتاً مؤمنند. به خدا سوگند، آنان در اندوه و حسرتى مدام، در عزاى ما سهيمند. و در روايت ديگرى از آن حضرت نقل شده :اللّهمّ ... وَارحَم تِلكَ الأَعيُنَ الَّتي جَرَت دُموعُها رَحمَةً لَنا ، وَارحَم تِلكَ القُلوبَ الَّتي جَزِعَت وَاحتَرَقَت لَنا ، وَارحَمِ الصَّرخَةَ الَّتي كانَت لَنا .(2) بار خدايا ... و بر آن چشم هايى كه از سر ترحم بر ما اشك هايشان روان شد، رحم كن، و بر آن دل هايى را كه بى تاب شدند و به حال ما سوختند، رحم نما، و بر شيون هايى كه براى ما بلند گرديدند، ترحم آور. عزادارى براى سيد الشهدا يكى از بزرگ ترين مصاديق تعظيم شعائر الهى و نشانه تقواى دل ها است .(3) تحقيقاً يكى از مهم ترين امتيازات جامعه شيعه ، برخوردارى از چشمه پر فيض نورانيت و معنويت عاشورا است . اين چشمه جوشان از نخستين روزى كه موضوع ذكر مصيبت سيد الشهدا و يارانش مطرح شد ، جريان يافت و تا امروز همچنان جارى است و پس از اين هم ادامه خواهد داشت .
.

---

1- .ثواب الأعمال : ص 257 ح 3 .
2- .الكافى : ج 4 ص 583 ح 11 .
3- .(وَ مَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ ؛ و هر كس شعائر خدا را بزرگ دارد ، در حقيقت اين [حاكى] از پاكى دلهاست) (حج : آيه 32) .
ص: 13

[مدير محتوايي]

1. مرثيه سرايان سيد الشهدا پيش از واقعه كربلا
ائمه اهل بيت عليهم السلام به جز تأكيدهاى مستقيم قولى به گونه هاى ديگرى نيز بر اهميت عزادارى و زنده نگه داشتن آن تأكيد داشته اند كه به مواردى اشاره مى گردد:
1. مرثيه سرايان سيد الشهدا پيش از واقعه كربلابر پايه روايات ، نخستين كسى كه قبل از واقعه كربلا براى سيد الشهدا مرثيه سرايى كرده خداوند متعال است كه آدم ابو البشر ، ابراهيم خليل و خاتم انبيا عليهم السلام را از مصايبى كه براى آن حضرت پيش خواهد آمد ، آگاه فرموده است ، و آنان بر اين مصيبت گريسته اند .(1) همچنين حضرت عيسى عليه السلام هنگام عبور از كربلا به مصيبت حسين عليه السلام اشاره كرده و همراه با حواريون خود بر مصايب آن حضرت گريسته است .(2) پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله و امير المؤمنين عليه السلام نيز بارها به حوادث خونبار كربلا اشاره كرده و همراه با فاطمه زهرا عليها السلام بر فرزند عزيز خود اشك ريخته اند .(3)
.

---

1- .كمال الدين : ص 282 ح 36 ، الخصال : ص 58 ح 79 ، عيون اخبار الرضا عليه السلام : ج 1 ص 209 ح 1 ، الارشاد : ج 2 ص 130 ، كامل الزيارات : ص 125 ح 139 ، كشف الغمة : ج 2 ص 270 ، بحار الأنوار : ج 44 ص 245 ح 44 .
2- .كمال الدين : ص 531 ح 1 ، الأمالى ، صدوق : ص 695 ح 951 ، الخرائج والجرائح : ج 3 ص 1143 ح 55 ؛ الفتوح : ج 2 ص 553 .
3- .الأمالى ، صدوق : ص 197 ح 208 ، المناقب ، كوفى : ج 2 ص 279 ح 746 .
ص: 14

[مدير محتوايي]

2. نخستين مرثيه سرايان سيد الشهدا پس از واقعه كربلا
2. نخستين مرثيه سرايان سيد الشهدا پس از واقعه كربلاپس از واقعه عاشورا ، نخستين مرثيه سرايان سيد الشهدا و يارانش فرزندش زين العابدين ، خواهر بزرگوارش زينب كبرا ، دختران امام ، امّ كلثوم و فاطمه صغرا و همسرش رباب بوده اند كه در كربلا ، كوفه و شام ، با مرثيه سرايى هاى هدفمند خود ، راه سالار شهيدان را ادامه دادند . اما در مدينه ، نخستين مرثيه سرا همزمان باشهادتامام حسين عليه السلام ، ام سلمه همسر بزرگوار پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله بود ، يعقوبى در اين باره مى نويسد : كانَ أوَّلُ صارِخَةٍ صَرَخَت فِي المَدينَةِ اُمَّ سَلَمَةَ زَوجَ رَسولِ اللَّهِ . نخستين ضجه زننده اى كه در مدينه ضجّه اش بلند شد، ام سلمه همسر رسول خدا بود. پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله شيشه اى كه در آن خاكى قرار داشت به ام سلمه داده بود و فرموده بود كه : «هر گاه اين خاك تبديل به خون تازه شود حسين عليه السلام كشته شده است» . روز عاشوراى سال 61 هجرى آن خاك تبديل به خون تازه شد ، و ام سلمه با ديدن آن فرياد كشيد : وَا حُسَيناه! وا ابنَ رَسولِ اللَّهِ! واحسينا، وا پسر رسول خدا شيون و زارى و مرثيه سرايى ام سلمه براى امام حسين عليه السلام به
.
ص: 15
گونه اى بود كه به دنبال آن ، مدينه يكپارچه عزادار شد : وتَصارَخَتِ النِّساءُ مِن كُلِّ ناحِيَةٍ ، حَتَّى ارتَفَعَتِ المَدينَةُ بِالرَّجَّةِ الَّتي ما سُمِعَ بِمِثلِها قَطُّ.(1) و زنان شيون كردند تا اين كه در مدينه چنان ولوله اى شد كه تا آن زمان شنيده نشده بود. سال 61 هجرى سال حزن ناميده شد(2) و بر پايه گزارش دعائم الاسلام از امام صادق عليه السلام پس از واقعه عاشورا سه سال تمام بر آن حضرت مرثيه سرايى مى شد(3) ، همچنين طبق گزارشى ديگر ، ازشهادتآن حضرت تا هلاكت ابن زياد اهل بيت از عزا بيرون نيامدند : مَا اختَضَبَت مِنَّا امرَأَةٌ ، ولَا ادَّهَنَت ، ولَا اكتَحَلَت ، ولا رَجَّلَت ، حَتّى أتانا رَأسُ عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ ، وما زِلنا في عَبرَةٍ بَعدَهُ.(4) هيچ يك از زنان ما خضاب نكرد، و روغنى استفاده نكرد و سرمه نكشيد، و شانه نزد تا اين كه سر عبيداللَّه بن زياد را برايمان آوردند، ما همواره پس از آن ماجرا گريان بوديم.
.

---

1- .تاريخ اليعقوبى : ج 2 ص 245 .
2- .مقتل الحسين ، خوارزمى : ج 2 ص 40 ، التذكرة ، قرطبى : ج 2 ص 453 .
3- .دعائم الاسلام : ج 1 ص 227 .
4- .كامل الزيارات : ص 167 ح 219. نيز، ر. ك: التذكرة الحمدونية: ج 9 ص 150 ش 359 ؛ هنگامى كه حسين بن على عليه السلام به شهادت رسيد، در هر خانه اى در مدينه به مدت يك سال تمام نوحه سرايى بود، و در سال دوم، در هر جمعه و در سال سوم، در دو ماه سوگوارى به پا مى شد. نيز ، ر . ك : دانش نامه امام حسين عليه السلام : بخش دوازدهم / فصل يكم : تداوم سوگوارى اهل بيت امام تا كشته شدن ابن زياد .
ص: 16

[مدير محتوايي]

3. پوشيدن لباس سياه در عزاى سيد الشهدا
4. تأكيد بر زنده نگهداشتن ياد سيد الشهدا
3. پوشيدن لباس سياه در عزاى سيد الشهدانخستين كسانى كه در عزاى امام حسين عليه السلام لباس سياه پوشيدند ، ام سلمه همسر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و زن هاى بنى هاشم بودند .(1) اين اقدام ، نشان مى دهد كه لباس سياه از زمان هاى گذشته علامتِ عزا بوده ، ابو مسلم هم در آغاز قيام خود براى استفاده تبليغاتى عليه حكومت بنى اميه لباس سياه را انتخاب كرد . آنها مى گفتند : هذَا السَّوادُ حِدادُ آلِ مُحَمَّدٍ وشُهداءِ كَربَلا وزَيدٍ ويَحيى .(2) اين لباس سياه ، عزاى آل محمد و شهيدان كربلا و زيد و يحيى است . در زمان معاصر نيز در ميان پيروان اهل بيت عليهم السلام لباس سياه نشانه عزادارى است .
4. تأكيد بر زنده نگه داشتن ياد سيد الشهدادر روايات تأكيد فراوان بر تداوم ياد سيد الشهدا شده است ، در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده كه هنگام ياد آن حضرت سه بار بگو :صَلَّى اللَّهُ عَلَيكَ يا أبا عَبدِ اللَّهِ .(3) درود بر تو اى ابو عبداللَّه.
.

---

1- .المحاسن : ج 2 ص 195 ح 1564 ، الأمالى ، شجرى : ج 1 ص 164 ، شرح الأخبار : ج 3 ص 171 ح 1119 .
2- .المناقب ، ابن شهر آشوب : ج 3 ص 300 .
3- .الكافى : ج 4 ص 575 ح 2 ، تهذيب الأحكام : ج 6 ص 103 ح 180 ، المزار، مفيد : ص 214 ح 1 ، الأمالى ، طوسى : ص 54 ح 73 .
ص: 17

[مدير محتوايي]

5 . تأكيد بر تداوم عزادارى
كه اين سلام از نزديك و دور به او ابلاغ مى شود . همچنين ياد كردن آن حضرت هنگام نوشيدن آب توصيه شده است :وما مِن عَبدٍ شَرِبَ الماءَ فَذَكَرَ الحُسَينَ عليه السلام وأهلَ بَيتِهِ ولَعَنَ قاتِلَهُ ، إلّا كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وجَلَّ لَهُ مِئَةَ ألفِ حَسَنَةٍ ، وحَطَّ عَنهُ مِئَةَ ألفِ سَيِّئَةٍ ، ورَفَعَ لَهُ مِئَةَ ألفِ دَرَجَةٍ .(1) هيچ كس نيست كه آب بنوشد و ياد حسين عليه السلام و خاندانش كند و كشنده اش را لعن كند، مگر اين كه خداوند، برايش يك صد هزار حسنه بنويسد، و يك صد هزار گناه را از او بزدايد و يك صد هزار درجه برايش بدهد .(2) با عنايت به نياز مكرر انسان در شبانه روز به نوشيدن آب ، توصيه به سلام بر آن حضرت و لعن بر قاتلانش هنگام نوشيدن آب ، بدين معنا است كه پيروان اهل بيت عليهم السلام هيچ گاه نبايد ماجراى كربلا را فراموش كنند و خاطره مبارزه با ظلم و ظالم وشهادتجانگداز سلاله پاك رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در اين راه ، براى هميشه ، بايد در تاريخ زنده بماند .
5 . تأكيد بر تداوم عزادارى تأمل در توصيه اهل بيت عليهم السلام بر اقامه مجالس عزا براى شهداى كربلا و
.

---

1- .الكافى : ج 6 ص 391 ح 6 ، كامل الزيارات : ص 212 ح 304 .
2- .ر . ك : دانش نامه امام حسين عليه السلام : بخش دوازدهم / فصل دوم : به ياد مصيبت حسين عليه السلام بودن در هنگام آشاميدن آب .
ص: 18
زنده نگاه داشتن خاطره عاشورا ، تشويق آنان به سرودن شعر درباره اين فاجعه بزرگ تاريخ اسلام ، بشارت به پاداش هاى بزرگ در گرياندن و گريستن بر اين مصيبت عظمى ، تأكيد بر اهميت عزادارى در دهه اول محرم ، خصوصاً در روز عاشورا(1) ، به روشنى بيانگر اين حقيقت است كه عزادارى براى سيد الشهدا و يارانش ، هدف بزرگى را تعقيب مى كند كه تا آن هدف تحقق نيافته ، سنت عزادارى در ميان پيروان اهل بيت بايد تداوم يابد . بنا بر اين مسئله مهم اين است كه هدف و حكمت ضرورت تداوم عزادارى براى سيد الشهدا چيست ؟
.

---

1- .ر . ك : روايات مربوط به اين عناوين به تفصيل در كتاب دانش نامه امام حسين عليه السلام بخش دوازدهم آمده است .
ص: 19

[مدير محتوايي]

فصل دوم : فلسفه عزادارى
فصل دوم : فلسفه عزادارى شناخت فلسفه عزادارى امام حسين عليه السلام ، نخستين گام در راه تأمين اهداف بلند اين سنت مهم و سرنوشت ساز پيروان اهل بيت عليهم السلام است . زيرا عزادارى بدون معرفت نه تنها ارزشى ندارد ، بلكه چه بسا به زيان اهداف اصلى اين حركت ارزشمند نيز باشد . بر پايه روايتى در رهنمودهاى امام على عليه السلام به كميل آمده كه مى فرمايد :ما مِن حَرَكَةٍ إلّا وأنتَ مُحتاجٌ فيها إلى مَعرِفَةٍ .(1) هيچ حركتى [براى انجام كارى] نيست، مگر اين كه تو در آن به شناخت نيازمندى. ممكن است در پاسخ به فلسفه عزادارى ، گفته شود كه مطابق نص صريح و روشن قرآن محبت خاندان رسالت واجب است (2) ، بنا بر اين مى توان گفت فلسفه گريه بر امام حسين عليه السلام و اقامه عزا براى مصايب ايشان ، اظهار ارادت به پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام آن بزرگوار است .
.

---

1- .تحف العقول : ص 171 . و نيز ، ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامى : ج 2 ص 310 ح 1431 .
2- .ر . ك : ص 11 .
ص: 20

[مدير محتوايي]

بى ترديد ، اظهار محبت نسبت به خاندان پيامبر از طريق سوگوارى براى سالار شهيدان همانطور كه اشاره شده پسنديده و تعظيم شعائر الهى است ، ليكن تأمل در رواياتى كه توصيه و تأكيد بر تداوم اقامه ماتم بر سيد الشهدا دارند ايجاب مى كند كه عزادارى براى ايشان ، فلسفه اى بسيار فراتر از اظهار محبت به اهل بيت عليهم السلام داشته باشد . بلكه از نگاه سيد بن طاووس ، اگر امتثال امر كتاب و سنت نبود ، اظهار محبت نسبت به اهل بيت عليهم السلام ايجاب مى كرد كه به دليل منزلت والايى كه امام حسين عليه السلام و يارانش به واسطهشهادتبدان دست يافتند ، اظهار مسرّت و شادمانى كنيم ، متن سخن ايشان اين است : اگر نبود كه پوشيدن لباس سوگ و مصيبت ، به خاطر از ميان رفتن نشانه هاى هدايت و تأسيس پايه هاى گمراهى ، و تأسف بر سعادتى كه از دست داديم و افسوس بر چنين شهادتى امتثال امر كتاب و سنت است ، ما در برابر آن نعمت بزرگ لباس شادى و خوشحالى مى پوشيديم . و چون در بى تابى و سوگوارى ، خشنودى صاحب روز معاد هست و نيكان در آن غرضى دارند ، ما لباس عزا پوشيديم و همواره اشك ريختيم و به چشم هايمان ، گفتيم : همواره بگرييد و به دل هايمان گفتيم : همانند زنان جوان مرده ماتم بگيريد .(1) بنا بر اين ، بايد ديد حكمتِ آن همه تأكيد بر عزادارى و گريه براى ابى عبد اللَّه عليه السلام چيست ؟
.

---

1- .الملهوف : ص 83 .
ص: 21
بنا بر اين هر چه فلسفهشهادتاو باشد ، فلسفه عزادارى براى او نيز هست .

[مدير محتوايي]

فلسفه شهادت امام حسين عليه السلام اصلى ترين فلسفه قيام وشهادتسيد الشهدا عليه السلام مبارزه با جهل و از اين طريق زمينه سازى براى حاكميت ارزش هاى انسانى و اسلامى به رهبرى اهل بيت عليهم السلام است . بر پايه آن چه بسيارى از منابع معتبر از امام صادق عليه السلام گزارش كرده اند ، ايشان در اين باره مى فرمايد :...وبَذَلَ مُهجَتَهُ فيكَ لِيَستَنقِذَ عِبادَكَ مِنَ الجَهالَةِ وحَيرَةِ الضَّلالَةِ .(1) و خونش را به خاطر تو بذل كرد تا بندگانت را از جهالت و سرگردانى گمراهى بيرون آورد . همه آن چه در تبيين فلسفه قيام وشهادتامام حسين عليه السلام ذكر شده (2) ، در فلسفه جهل زدايى خلاصه مى شود . جهل زدايى نه تنها فلسفه قيام سيد الشهدا بلكه فلسفه بعثت خاتم الانبيا و نزول قرآن است :(كِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ .(3) [اين قرآن] كتابى است كه آن را به سوى تو فرو فرستاديم، تا مردم
.

---

1- .تهذيب الأحكام : ج 6 ص 113 ح 201 ، المزار الكبير : ص 514 ح 10 ، الأقبال : ج 3 ص 102 ، مصباح المتهجد : ص 788 ، المصباح ، كفعمى : ص 649 .
2- .ر . ك : دانش نامه امام حسين عليه السلام : ج 4 (تحليلى درباره اهداف قيام امام حسين عليه السلام) .
3- .ابراهيم : آيه 1 .
ص: 22
را از تاريكى ها به سوى روشنايى بيرون آورى) .