فلسفه عزاداري امام حسين عليه السلام

[مدير محتوايي]

این حدیث را حدود پنجاه کتاب از اهل سنّت نقل کرده اند.برپایی مراسم عزاداری مفاد حدیث «هل الدّین الا الحب و البغض»است.به بیان دیگر حب و بغض دینی وجود چنین مجالسی را ایجاب می کند تا شرکت کنندگان عملا تولا و تبرا را به جهانیان نشان دهند.عزاداری از یک طرف ابراز محبت است به پاک ترین اهداف انسانی و الهی و عرض ارادت به پیشگاه سالار شهیدان، از طرف دیگر اظهارِ انزجار و تنفر از همه پلیدی ها و زشتی ها و اعلام برائت از یزید و یزیدیان در همه زمان ها و مکان ها. این محبت و برائت اگر اساسی باشد فقط در علاقه خلاصه نمی شود، بلکه آثار آن در عمل خود را نشان می دهد محب ّ را با محبوب پیوند می دهد،به گونه ای که در مسیرخواسته و اهداف اوگام برمی دارد و این گونه اعلام حضور می کند:«أنی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم و ولی لمن والاکم و عدوّ لمن عاداکم فاسئل الله الّذی اکرمنی بمعرفتکم و معرفه اولیائِکم و رزقنی البرائه أن یجعلنی معکم فی الدنیا و الا´خره و ان یثبت لی عندکم قدم صدق ٍ فی الدنیا و الا´خره؛ [ای عاشورائیان] من
با دوستان شما در صلح و با دشمنان شما در جنگ و ستیزم، دوستان شما را دوست دارم و دشمنان شما رادشمن می دانم و از کرم حق درخواست می کنم که با معرفت شما و دوستان شما مرا گرامی سازد و به من لطف نماید و همیشه بیزاری از دشمنان شما را روزی من کند و مرا در دنیا و آخرت با شما همنشین قرار دهد و در دو عالم به مقام صدق و صفای شما مرا ثابت قدم نگه دارد».این دعا و زیارت چه می خواهد برای ما بیان کند،یک توجه باطنی به آن ما را به نقش عزاداری رهنمون می سازد. عزاداری یعنی کمال جویی،عزادار عاشق حسین است چون کمال انسانی را در وجود او می یابد و راه رسیدن به کمال نهایی (قرب الی الله) را در کربلا می بیند.گریه در مجالس عزاداری گاه از سر شوق است. بسیاری از قضایای کربلا به سبب روح ِ حماسی داشتن ِ آن شوق آفرین است و شورانگیز. داستان شب عاشورا را به یاد آورید،آن گاه که امام بیعت را از یارانش برمی دارد، می فرماید: ای یاران من از تاریکی شب استفاده کنید بروید، زیرا اینان به جز من به کسی کار ندارند... سکوت عجیبی بر مجلس حاکم بود یاران با وفا، یکی پس از دیگری و به نوبت با تعبیرات زیبایی اعلام حضورکردند:«و لَم نفعل ذلک؟ لنبقی بعد ذلک،لا ارانا الله ذلک ابداً؛ برای چه تو را بگذاریم وبرویم، آیا برای این که بعد از تو زنده بمانیم، خدا هرگز چنین روزی را نیاورد»،

[مدير محتوايي]

این سخن عزت آفرین را نخست حضرت عباس (ع) گفت، دیگران نیز او را متابعت کردند.مسلم بن عوسجه می گوید: ای پسرپیغمبر خداوند زندگی بعد از تو را نصیب من نگرداند، می جنگم تا نیزه و شمشیرم را در سینه دشمنانت فرود آورم، اگر وسیله ای نداشته باشم با سنگ مبارزه می کنم و از تو دور نمی شوم تا با تو بمیرم. سعید بن عبدالله عرض می کند. ای فرزند پیامبر، اگر بدانم در راه تو کشته می شوم و سپس زنده می گردم و زنده زنده می سوزم و بدانم که هفتاد بار با من چنین می شود از تو جدا نمی شوم تا قبل از تو مرگ خویش راببینم.پس از آن زهیر بن قین برخاست و گفت:ای پسر پیامبر، دوست دارم هزار بار کشته و باز زنده شوم و خداوند تو را و اهل بیت تو را زنده بدارد. هر یک از یاران و اصحاب امام حسین (ع) در آن شب عشق و عزت با بهترین تعبیرات ممکن اعلام وفاداری کردند.چرا چنین نباشد، کسانی که می دانند مرگ یک مرتبه بیش نیست،

[مدير محتوايي]

اما فداکاری و جانبازی در راه امام حسین عزت و سعادت جاودانی را در پی دارد. عزاداری یادآوری چنین صحنه های عزت آفرین و شورانگیزی است که تأثیر آن را در وجدان های پاک فقط در قطره های اشک می توان دید و تفسیر کرد.گریه و عزاداری گاه جنبه عاطفی دارد.انسان با عاطفه زنده است، آنچه در درون قفسه سینه او قرار دارد، قلب است نه سنگ. اگر قلبی با شنیدن مناظر تکان دهنده کربلا به درد آید،احساسش جریحه دار گردد و شراره های آتشین خود را به صورت قطره های اشک به خارج پرتاب کند این نشانه قوت و سلامت دل است، نه علامت ضعف. درمجالس عزاداری، صحرای رنگین کربلا، بدن های قطعه قطعه شده شهیدان، سرهای عزیزان پیامبر خدا
بر نیزه ها و خیمه های سوخته، گوش های پاره،بدن های تازیانه خورده،خرابه شام، تازیانه و لب های مبارک امام حسین (ع) هلهله و شادمانی مردم کوفه و شام،جسارت به خاندان عصمت و طهارت، موهای سفید شده و قد خمیده زینب، و مصایب امام سجاد (ع)... باز سازی و یادآوری می گردد.

[مدير محتوايي]

امکان ندارد انسانی از شنیدن این مصائب به شور و هیجان نیاید و بر یزیدیان نفرین نکند عملکرد آنان را مورد اعتراض قرار ندهد. به این ترتیب، گریه بر امام حسین (ع) و یارانش در نهایت تبدیل به گریه و اعتراض و پرخاش می گردد.گریه ای که تجسم اهداف کربلا بر گونه هاست تأثیر این گریه ها به مراتب بیشتر از حرف و ساز وکارهای امروزی است. این اشک ها اساس دشمنان را می لرزاند.گریه حضرت فاطمه زهرا (س) در بیت الاحزان پیام داشت برای آیندگان، برای همین بدخواهان سعی می کردند او را از این عمل باز دارند. امام راحل (ره) با درک تأثیرِاین گریه ها توصیه می کنند «در سرتاسر کشور مجلس روضه باشد، همه روضه بخوانند وهمه گریه کنند».پیروان مکتب عاشورا می توانند از طریق شعار دادن، سرود خواندن، برگزاری همایش ها و... پیوندشان را با اهداف عاشورا ابراز نمایند، اما عزاداری و سوگواری صادقانه تر می تواند بیانگر این پیوند باشد، چرا که به قول معروف شنیدن کی بود ماننددیدن. مجالس عزاداری بازسازی مصائب کربلا و تجسم افتخارات عاشورائیان است.فرض کنیم که همه مردم می دانند در کربلا چه گذشت، این دانستن تأثیر دارد، اما اگرصحنه های عاشورا بازسازی شود، شهر سیاه پوش گردد، دسته های عزاداری راه بیفتد، به مراتب تأثیر بیشتری دارد.این اقدامات اعلام وفاداری به اهداف والای امام حسین است.حال می دانیم چرا امام حسین از حلقوم بریده فریاد کرد «او سمعتم بغریب ٍ او شهیدٍ
فاندبونی؛ اگر خبر غریب یا شهیدی را شنیدید بر من گریه کنید» چون گریه برشهید هماهنگی با روح او، شرکت در حماسه، و حرکت در موج اوست.

[مدير محتوايي]

عزاداری بازسازی صحرای خاطره آلود کربلاست.یادآوری آن در اعماق قلب خونسردترین افراد جوش و خروش برمی انگیزد، حزن و اندوه و هیجان شدید پدید می آورد و روح را در معارج کمال چنان پرواز می دهد که همه دنیا در برابر آن ناچیز جلوه می کند. ادوارد برون خاورشناس انگلیسی می گوید «کیست که عزاداری شیعیان را ببیند، ولو این که پیرو مذهب دیگری باشد و حقیقت آن مراسم را که از مظاهر عالیه احساسات مذهبی آنان است و اهمیتی راکه این سوگواری نزد شیعیان دارد تا حدی در ضمیر خود احساس نکند؟»آری، عزاداری رمز محبت است، هیچ قدرتی نمی تواند این محبت خالص و ارادات بی شائبه را که شیعیان به ساحت پیشوای امام شهیدان تاریخ ابراز می دارند از دل آنان بیرون کند. این محبت ما را زنده می دارد و امید می دهد، زیرا این نماد (الگو) راه را به محبانش نشان می دهد و وجود آنان را از آرمان های والا سرشار می سازد. عزاداری عرض تسلیت به محضر پیامبر گرامی اسلام است چون به گفته سید رضی (ره) «لو رسول الله یحیی بعده قعد الیوم علیه للعزا» اگر پیامبر خدا پس از روز عاشورا زنده بود همواره دراین روز به عنوان صاحب عزا می نشست تا همه بیایند و به او تسلیت بگویند.

[مدير محتوايي]

گسترش آگاهی و اندیشه ناب
نقش عزاداری در بالا بردن سطح فکری مسلمانان در ابعاد گوناگون فرهنگی و اجتماعی سیاسی و اخلاقی بر کسی پوشیده نیست. به جرأت می توان گفت مجالس عزاداری یک دانشگاه است. اگر اموال و پول های هنگفت را مخصوص
ترویج تعلیمات اخلاقی و اجتماعی قرار دهند و مکتب هایی در طول سال فعال باشد به اندازه عزاداری ازثبات برخوردار نبوده و مورد حسن استقبال قرار نمی گیرد. امام حسین با سرمایه اخلاص وایثار معنویت، مدرسه ای بنیان گذاشت که حدود چهارده قرن فعال بوده و رو به گسترش است و در جهان اسلام به ویژه در جامعه شیعی توسعه روزافزون این مراسم در خور توجه می باشد و این توسعه فکری و رشد دینی مسلمانان در عمل موجب گسترش اسلام است.در این زمینه، بهتر است نقش عزاداری را در توسعه اسلام ناب از زبان دیگران بشنویم. ناپلئون می گوید:ما اگر یک امر اجتماعی یا سیاسی داشته باشیم. باید ده ها هزار کارت چاپ کرده و با زحمات زیادی آنها را به دیگران می رسانیم تازه از آن تعداد، حدودهزار نفرشان حاضر می شوند لیکن این مسلمانان و شیعیان با نصب یک پرچم سیاه برسر در خانه ای اعلام می کنند خواهیم برای حسین عزیزمان عزاداری کنیم، ده ها هزار نفرشان در ظرف دو ساعت در مجلس جمع می شوند و تمام مسایل سیاسی و اجتماعی و مذهبی خود را در آن مجلس حل و فصل می کنند؛ این یکی از آثار قیام امام حسین (ع) است.مسیو ماربین فیلسوف و خاورشناس آلمانی در کتاب سیاست اسلامی می نویسد«بی اطلاعی بعضی از تاریخ نویسان ما موجب شده که عزاداری شیعه را به جنون و دیوانگی نسبت دهند ولی اینان گزافه گفته و به شیعه تهمت زده اند. ما در میان اقوام و ملت ها مردمی مانند شیعه پرشور و زنده ندیده ایم، زیرا شیعیان به واسطه برپا کردن عزاداری حسین سیاست های عاقلانه ای را انجام داده و نهضت های مذهبی ثمربخشی را به وجود می آورند.

[مدير محتوايي]

کسی که سیر تکاملی شیعه را بررسی کند و زندگی آنانی را که عزای حسین را به پا می کنند در مدت صد سال آخر مورد مطالعه قراردهد می فهمد که شیعه به آخرین مرحله تکامل خود رسیده است. صد سال پیش شیعیان و پیروان علی و حسین در هند انگشت شمار و کم بودند، ولی امروز شیعیان هند در مرتبه سوم از نظر مذهبی قرار گرفته اند و هم چنین است در سائر نقاط جهان.بر تاریخ نویسان ما لازم است که درباره شیعه تحقیق بیشتری کنند و کار آنان را به دیوانگی و جنون نسبت ندهند. من معتقدم که رمز بقا و پیشرفت اسلام و تکامل مسلمانان به خاطر شهادت حسین بن علی و آن رویدادهای غم انگیز می باشد و یقین دارم که سیاست عاقلانه مسلمانان و اجرای برنامه زندگی ساز آنان به واسطه عزاداری حسین بوده است. مادامی که این روش و خصلت در میان مسلمانان وجود دارد هرگز آنان تن به خواری نمی دهند و تحت اسارت کسی نمی روند...

[مدير محتوايي]

من خودم چند بار در استامبول درمجالس عزادرای حسین شرکت کردم و به واسطه مترجم شنیدم که می گویند: حسینی که بر ما طاعتش واجب است، هرگز زیر بار ظلم و ستم نرفت و با یزید جنایتکار سازش نکرد.از خود، خاندان و اموالش گذشت تا شرافت و بلندی حسب و مقام خود را حفظ کند وبه این واسطه بود که به نام نیکی رسید و شهرت بسزایی در دنیا پیدا کرد، به مقام قرب الهی رسید. و حایز مقام شفاعت در قیامت گشت، ولی دشمنان او در دنیا و آخرت به بدبختی وزیانکاری دچار شدند.من از آن پس فهمیدم که شیعیان در حقیقت از این راه به
همدیگر درس جوانمردی و شجاعت می آموزند و به همدیگر می گویند: اگر شما شیعه هستید و اصحاب شرف می باشید و خواهان سیادت و بزرگی هستید، پس به زیر بار یزید و یزیدیان نروید،ذلت و خواری قبول نکنید، بلکه مرگ با عزت را بر زندگی ذلت بار برگزینید. تا در دنیا وآخرت رستگار باشید. پر روشن است امتی که از گهواره تا گور چنین تعالیم عالیه رامی آموزد به چه درجه ای از افکار نغز و سجایای عالی خواهند رسید،

[مدير محتوايي]

آری چنین ملتی سزاوار است که به عالی ترین درجه سعادت و شرافت برسند و آنان هستند که از حریم شرافت و حماسه های خود به خوبی پاسداری می کنند و از این راه به تمدن عالی روز می رسند و این مکتب است که حقوق انسانی را آموزش داده و اصول سیاست را یادمی دهد.گاندی رهبر فقید هند می گوید «من برای مردم هند چیزی تازه ای نیاورده ام فقط نتیجه ای راکه از مطالعات و تحقیقاتم درباره تاریخ زندگانی قهرمان کربلا به دست آورده بودم ارمغان ملت هند کردم، ما اگر بخواهیم هند را نجات بدهیم، باید همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی پیمود».ژوزف، خاورشناس فرانسوی در کتابش به نام «اسلام و مسلمانان» تحت عنوان «شیعه و پیشرفت های خیره کننده آن» می نویسد: «آماری که اخیراً - در زمان حیات مؤلف - دولت فرانسه ارائه داد، نشان می دهد یک ششم مسلمانان جهان را شیعیان تشکیل می دهند... می توان گفت پس از یک یا دو قرن دیگر بر سایر فرقه های اسلامی پیشی خواهد گرفت. بزرگترین علتی که در این پیشرفت مؤثر است به پاکردن عزاداری حسین است که دیگران را به سوی مذهب شیعه دعوت می کند.

[مدير محتوايي]

امروز همه شیعیان عزای حسین را به پامی کنند...اگر می بینیم در هند شیعیان بسیاری وجود دارد، بر اثر اقامه ماتم و عزاداری است.آری شیعه مذهب خود را به واسطه زور شمشیر به پیش نبرده است... بلکه شیعه به وسیله نیروی سخن و تبلیغ که اثرش از شمشیر بالاتر است به این درجه و مقام رسیده است. شیعیان در اثر اهمیت دادن به انجام مراسم مذهبی به جایی رسیده اند که دو سوم مسلمانان از روش آنان پیروی کرده، بلکه شریک آنها شده اند. به زودی شیعه از نظر عدد و عظمت بر فرقه های دیگر اسلامی برتری پیدا خواهد کرد. این مراسم باعث شده که شیعیان به درخواست های زمان و تمدن آشنا گردند. زندگی مسالمت آمیز آنان سبب شده که دیگران با شرکت در محافل شان با آموزه های شیعه آشنا گردند و در نهایت به مذهب آنان بگروند. سیاستمداران غربی از روش شیعیان در ترویج و تبلیغ دین پیروی کرده و برای پیشرفت آئین کلیسا مخارج زیادی را به مصرف می رسانند».یکی دیگر از مورخان غربی در زمینه تأثیر نقش قیام عاشورا و عزاداری در مقدرات جهان اسلام چنین می نویسد: «فاجعه کربلا نه تنها مقدرات خلافت، بلکه مقدرات ممالک پادشاهی اسلامی را مدتی بعد از انقراض خلافت تعیین کرد. کیست که آن عزاداری پرشور و پرهیجان را ببیند و بداند که هر سال مسلمانان جهان چگونه از شام تا بام سینه می کوبند و با آهنگ موزون و محزون خود بی آن که خسته شوند دیوانه وار فریاد می زنند: حسین، حسین، حسین! و حربه کشنده و شمشیر برنده و دودمی را که امویان به دشمنان خود داده اند تشخیص ندهد؟»آری، امام حسین در کربلا آمد تا راه را برای قیام های
بعد از خودش نشان دهد.او قیام کرد تا اصل «کل یوم عاشورا و کل ارض ٍ کربلا» را در آفاق ارزش های انسانی با خون حک کند. زینب و اهل بیت به اسارت رفتند تا آن را تفسیر و جاودانه سازند.
نتیجه
قیام عاشورا یک قیام اسوه و عزاداری تجلی آن در همه زمان ها و مکان هاست.عزاداری اقتدا به پیشوایان دین، تجدید بیعت با امام حسین و برائت از یزید و یزیدیان،عامل افزایش ایمان و معنویت، در نهایت باعث نجات و پیشرفت اسلام و توسعه فکری مسلمانان است. عزاداری مصاف پایداران در ایمان است با مذبذبین که همواره سرگردانند. عزاداری در ایام محرّم ظهور دوباره امام حسین (ع) با آن فریاد شورانگیز و امیدبخش حضرت است. عزاداری نسخه شفابخشی است در دست عاشورائیان،وسیله ای است بین امت و امام قطره های زلال ِ اشک ِ دیدگان عزادار فرشته نجات است.عزاداران سربازان حقیقی عزت و شرافتند. کسانی که در این عرصه ایجاد شبهه می کنند یا از فلسفه واقعی عزاداری و نقش آن در بازسازی صحنه های عاشورا بی اطلاع اند یا مغرضانه در صدد حریم شکنی هستند، ارزش ها و مقدسات مردم را زیر سؤال می برند تا به اهداف شوم خودشان برسند. در هر حال، برخواص امت است که در راه تبلیغ فلسفه قیام حسینی و عزاداری آن همت کنند.اللّهم ارزقنا شفاعه الحسین یوم الورود و ثبت لنا قدم صدق ٍ عندک مع الحسین و اصحاب الحسین الذین بذلوا مهجهم دون الحسین (ع).