شخصيت زن از ديدگاه قرآن

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

(آيا انسان چنين مى پندارد كه همچنان بدون كيفر و پاداش به حال خود رها مى شود؟ آيا او در آغاز قطره اى از من نبود؟ سپس خون بسته اى شد و بعد از آن ، ( به اين زيبائى ) آفريده و آراسته گرديد؟ آنگاه از او، زوج نر و ماده قرار داد)
و الله خلقكم من تراب ، ثم من نطفة ثم جعلكم ازواجا ⁽¹⁷⁾
(و خدا شما را از خاك و سپس از نطفه آفريد و پس از آن شما را جفت جفت قرار داد.)
اين انسان ، آغازش چنان بود و سپس به شكل مذكر (مرد) و مؤ نث (زن ) در آمده است كه با اين احتساب ، انسان مساوى است با مرد و زن ، وحدت در دوگانگى وجودى ، و اصولا صحبت از جدائى اين دو متصور نيست .
و خلقناكم ازواجا⁽¹⁸⁾
( و شما را جفتها آفريديم .)
زن و مرد تافته يك بافته اند

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زن از خود مرد و براى مرد است ، مانند نسبت جزء و كل ، يا همچون نسبت نخ و پارچه بافته شده و نمى توان در اين نظام و حيات ، زن را جدا از مرد دانست تا به كهتر و مهترشان انديشيد نخ و پارچه را نمى توان از هم جدا تلقى نمود... گر چه قامت زن پنج ششم قامت مرد و زنش شش هفتم و زن مرد باشد! اين دليل بر جدائى و برترى يكى بر ديگرى نيست بلكه دو جزء متمم و مكمل يكديگرند، مانند موقعيت شب و روز در تشكيل دادن روزگار و يا همچون سيمهاى مثبت و منفى در ايجاد جرقه و برق كه بديهى است هرگاه جزء نباشد، كل نيز نخواهد بود و در اين صورت جزء دارى ارزشى مانند ارزش كل خواهد بود.
به همين جهت ، زن نسبت به مرد، جزء متمم و مكمل است و هيچگونه ارزش براى زن يا براى مرد وجود ندارد، مگر آنكه اين دو قطب متعهد و متضمن امور هم باشند و هرگز حساب معينى درباره اين دو وجود ندارد كه گفته شود اين از آن سنگين تر، بلندتر، داناتر و كاملتر است ، مانند عمل ايجاد تفاضل ميان اضلاع زاويه يا اضلاع مستطيل ، كدام ضلع در نظر مهندسى سودمندتر يا كاملتر است ؟ بى ترديد براى هر كدام ضلع درنظر مهندس سودمندتر با كاملتر است ؟ بى ترديد براى هر كدام از اضلاع و خطوط ، ارزش كامل ساختن و مكمل بودن هست ، و ناديده گرفتن هر كدام از اضلاع يا خطوط، از بين بردن شكل هندسى و نابود كردن آن است .
زن و مرد نيز مكمل يكديگر هستند، يعنى هر كدام قسمتى بخشى از ديگرى است ، خواه اين قسمت متمم ، ظريف تر باشد، يا خشن تر، كوتاه تر باشد يا بلندتر، داناتر باشد يا كم درك تر، همانطور كه يك مربع مستطيل از ضلع بلند، همراه با ضلع كوتاه ساخته مى شود.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

قرآن مجيد، با كمال صراحت و شيوائى مى فرمايد:
هن لباس لكم و انتم لباس لهن
(آنان زنان لباس ، پوشش ، زينت و مايه عفاف و پاكى شما و شما مايه عفاف و پاكى و لباس و پوشش آنان هستند.)
ملاحظه مى فرمائيد كه : قرآن مجيد چگونه با اين تشبيه زيبا، شيوا و رسا،ارتباط و همبستگى وجود زن و مرد را بيان داشته است ؟ همچنانكه در تصور قطعه اى از پارچه يا لباس ، نمى توان هيچكدام از نخ ‌ها، تارها و پودرها را جداى از هم تصور كرد، زن و مرد نيز در تشكيل يك واحد انسانى چنين هستند، و نفس واحده را معنى مى كنند و تجسم مى بخشند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زوج آرامش بخش

زن و مرد، دو بخش از جسمى واحدند و هر كدام ، معاون و يار ديگرى است ، اگر هر كدام را جدا از ديگرى بينگاريم ، گويا وجود ناقصى را فرض ‍ كرده ايم كه بدون آن ديگر، كامل نخواهد بود.
همچنانكه زن ، روحا اتكاء به مرد دارد و در هر شرايطى ، خويش را نيازمند به مرد مى داند و همه جهان را به او بدهند اين نياز مرتفع نمى شود، مرد نيز در برابر زن چنين است ، همواره به او و محبت او نياز دارد، هر گاه مرد احتياج به مادر دارد و لذت مادر داشتن برايش مطرح است ، زن ، آغوش پر مهر و جايگاه رشد براى جسم و جان او است و آنجا كه نياز به مربى ، دلسوز و نوازشگر دارد، دامان زن ، والاترين مدرسه و پرورشگاه روح و پيكر او است ، هنگامى كه به دوست ، رفيق ، همدم و همدرد نيازمند است ، زن ، يار او مايه شوق و اشتياق او، محرم راز او، همدل و همدم او و همنشين وفادار او است . و آنجا كه مرد به شور و عشق و نشاط، نياز دارد، زن گل شكوفاى زندگى او، مايه سرخوشى و سرور و نشاط او و آرام بخش جان و دل او است .

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

آيا زن وجودى ناقص است ؟

بر خلاف گفته هاى بالا، نگاهى كوتاه به تاريخ جهان و انديشه در آراء و عقايد جهانيان در مورد زن ، حقايق بسيار تلخى را به دست مى آوريم و داورى هاى ناعادلانه اى را در رابطه با زن ، مشاهده مى كنيم :
با توجه به اينكه در سلسله مقالات ، شخصيت زن را از ديدگاه قرآن مورد بررسى قرار داده ايم ، نگارش كليه آراء و نظريات در مورد زن ، ما را از مقصد باز مى دارد، به همين جهت ، فقط به برخى از آنها اشاره كرده سپس نظريه قرآن را، در اين بعد خاص ارائه مى دهيم .
در يونان
يونانيان ، عموما زن را يك مخلوق بسيار پست و فرومايه خيال مى كردند كه فائده وجوديش فقط خدمت خانه و تكثير نسل بوده است ، و اگر از يك زن بچه ناقص الخلقه اى به وجود مى آمد، او را به قتل مى رساندند.
(مسيوتروپ لنگ ) مى نويسد: در اسپارت اگر از يك زن بدبختى چنين اميدى نبود كه از وى سرباز قوى پنجه اى به وجود بيايد، آن زن را اعدام مى نمودند ... زمان اوج تمدن يونان هم غير از زنان نوازنده و سازنده ، از هيچ زنى احترام نمى كردند و به همين جهت غير از زنان طبقه مزبور در هيچ طبقه هم ، رسم آموزش و پرورش تعليم و تربيت جارى نبوده است .⁽¹⁹⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

در رم

در نظر روميان ، زن مظهر تام شيطان و انواع ارواح موذيه بود كه با حيله و نيرنگ خويش ، هميشه دامى در راه صيد دلها و عقلها و انحراف مغزها، در دست دارد به همين جهت از آزردن او كوتاهى نمى كردند و حتى از خنديدن و سخن گفتنش جلوگيرى مى كردند، زنان رومى به عنوان اشخاص نبودند بلكه اشياء به شمار مى آمدند⁽²⁰⁾
در هند و ايران
در هند و ايران باستان نيز زن وضع رقت بارى داشت تا آنجا كه از وحوش و بهائم كمتر به شمار مى آمد، در اين دو كشور هم نژاد، مانند ساير نقاط جهان در آن زمان ، زن همچون اسير و برده بود... و زنان اهدائى و پيش كشى معمولا از گرجستان و كلشيد و لارستان تهيه مى شدند! و تجارت عمده آنان زنان زيبا روى كلشيدى و گرجى بود، تنها از يك ناحيه كلشيد، سالانه متجاوز از دوازده هزار زن صادر مى گرديد، زيرا خريد و فروش زن در آنجا قانونى بود...⁽²¹⁾
خسرو پروين ، بيست و سومين پادشاه ساسانى ، در كاخ مخصوص فقط سه هزار زن داشته كه اينان علاوه بر دختران زيبا رو و مطربها و آوازخوانها و رقاصه هاى مخصوص بودند.⁽²²⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

در تمدن چين

در كتابهاى مذهبى چينى ها، زنها آبهاى درد آلودى ناميده شده اند كه نيكبختى و ثروت را مى شويند.
مرد هر وقت مى خواست ، مى توانست او را مانند كنيزى بفروشد، زن پس از آنكه بيوه مى شد در حكم مالى بود متعلق به خانواده شوهر و به هيچ وجه امكان نداشت بتواند. دوباره شوهر كند و با تمام اين حقارتها در حكم برده اى بود كه حق حيات از خود نداشت و شوهر مى توانست او را زنده در گور كند و تا سال 1937 در چين 2 ميليون دختر كنيز وجود داشت .
از همه عجيبتر و فجيعتر اينكه تا چندى قبل براى كفش دختران چينى در آن كشور قالبهاى فلزى مخصوصى ساخته بودند و اجازه نمى دادند كه پاى دختران از حد معينى بيشتر رشد كند، به همين جهت پاى زن چينى نمى توانست به حد رشد طبيعى برسد،بلكه بايستى كوچك و فشرده بماند...
و بالاخره زن در نظر مردان چينى ، شرى ضرورى ، وسوسه اى طبيعى ، مصيبتى مطلوب ، خطرى خانگى ، جذبه اى مهلك و آسيبى رنگارنگ بود.⁽²³⁾
آنروزها كشورهاى به اصطلاح پيشرفته غربى امروز، به قدرى در توحش به سر مى بردند كه حتى قابليت نقل آداب و رسومشان نيز نبوده است گر چه امروز نيز در بعد اخلاق انسانى بهتر از آن روزها نيستند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

نتيجه بررسيهاى تاريخ زن

از آنجا كه نقل تحليلى و تحقيقى تاريخ مظلوميت زن در مقالات معدود ممكن نيست مى توان نتيجه و خلاصه را چنين ترسم كرد:
1- زن را موجودى هم افق با حيوان يا انسان ضعيف و پستى مى شمردند كه اگر حركتى در زندگى به دست بياورد و از قيد تبعيت آزاد شود، از فساد و شرش نمى توان ايمن بود...
2- زن از پيكره اجتماع خارج دانسته و تنها وزنى كه براى او قائل بودند، اين بود كه او از شرايط مورد نياز اجتماع مى دانستند مانند مسكنى كه بصورت سر پوشى از آن استفاده مى شود.
يا او را مانند اسير دستگير شده اى مى شمردند كه از مستملكات دسته پيروز و غالب به شمار مى رود و بايد از كارش استفاده برد و از مكرش بر حذر بود.
3- زن را از عموم حقوق كه ممكن بود از آنها منتفع شود، محروم مى داشتند مگر به گونه اى كه نفع آن به مردانى كه بر او قيوميت داشتند، برسد و به سود آنان تمام شود.
4- اساس رفتارشان با زن ، رابطه غالبيت قوى و مغلوبيت ضعيف و به عبارت ديگر غريزه استخدام بود، اين در ميان مردم غير متمدن ، و اما ملل متمدن علاوه بر اينها زن را انسان ضعيف الخلقه اى مى دانستند كه نمى تواند در زندگى مستقل باشد، و از شرش نمى توان در امان بود و در بعضى از طوائف اين روشها نظريات با هم مخلوط شده بود.⁽²⁴⁾
كوتاه سخن اينكه اصولا براى زن ارزش انسانى قائل نبودند تا چه رسد كه وى را قابل تكريم و احترام بدانند و به او محبت كنند يا از او محبت بجويند.زن و مرد مكمل وجود يكديگرند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

عليرغم همه اين اهانتها و ستمها قرآن مجيد، علاوه بر اينكه تصريح كرده است كه زن و مرد از جان هم و از يك جنس آفريده شده ، مكمل وجود يكديگرند و هر يك بدون ديگرى وجودى ناقص است ⁽²⁵⁾ با شيواترين و لطيفترين بيان ، علقه ، و ارتباط روحى اين زوج را تبيين كرده آنان را زوج آرامش بخش معرفى مى كند:
و من آياته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوا ايها ⁽²⁶⁾
(و از نشانه هاى او خدا اين است كه براى شما از جنس و جان خودتان جفت آفريد تا در بر او آرامش يافته با هم انس بگيريد.)
و جعل بينكم مودة ورحمة ان فى ذالك لايات لقوم يتفكرون ⁽²⁷⁾
(و در ميان شما دوستى ، مودت ، راءفت و مهربانى بر قرار كرد، در حقيقت در اين امر، براى مردم انديشمند، نشانه ها، دلايل و براهين علم و حكمت حق آشكار است .)
و در جاى ديگر به هر دو جهت تصريح مى فرمايد:
هو الذى خلقكم من نفس واحدة و جعل منها زوجها ليسكن اليها... ⁽²⁸⁾
(او است خدائى كه شما را از يك جنس و نفس و واحده اى آفريد و از همان جنس ، براى او جفت مقرر كرد تا با وى انس بگيرد و آرامش دل بجويد.)
همچنانكه در بخشهاى قبل خاطر نشان ساختيم ، زن و مرد اجزاء وجودى يك پيكرده و وجود هستند، اگر مرد را چشم اين وجود بدانيم ، زن نيز چشم ديگر است و اگر زن را به منزله يك دست براى دست گير در واحد بدن انسان ، به حساب نياوريم ، به خاطر سرباز زدن از نظام الهى و سر پيچى از حركت در مسير رشد و كمال ، مسئول و مورد مؤ اخذه قرار خواهيم گرفت .
آيا زن عنصر گناه و شيطان كوچك است ؟!
زن مورد لعن ابدى خدا قرار گرفته است ، زيرا گناه از زن آغاز شد و به وسيله زن است كه ما مى ميريم !!
گفته هاى بالا گوشه اى از بينش اعتقادى يهوديان درباره زن مى باشد كه وى را موجودى پست و سبب همه بدبختيها تلقى مى كنند، و بر اين عقيده اند كه اولين كسى كه ميوه ممنوعه را خورد و مرتكب گناه شد، زن بود و سبب اخراج حضرت آدم (ع ) بوده است .

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زن مسئولگناهان

در مسيحيت نيز مانند يهوديان ، زن را مسئول گناهكارى دانسته اند در سفر پيدايش جمله 11 و 12 چنين مى خوانيم : زنى را كه تو، به من دادى تا همراه من باشد، از ميوه آن درخت به من داد و من آنرا خوردم .
بنابراين باعث سقوط آدم ، حوا گرديد و در حقيقت او مسئول گناههاى بشر است و خدا ناگزير شد تا تنها پسرش را به نام عيسى مسيح بفرستد تا به دار آويخته شود و با خون خودش گناهان بشر را كه زن مسئول آن است ، بشويد!!
هندوها، علاوه بر اينكه حتى حق حيات براى زن قائل نبوده و نيستند، معتقدند كه اين فقط روح گناهكار است كه به صورت زن متولد مى شود.⁽²⁹⁾
از ديدگاه بودائيان نيز، طبق گفته مورخ معروف وسترمارك (mar wester) همه زنها دامهاى اغوا كننده و فريبنده شيطان هستند كه براى مردها گسترده و نيروى فريبندگى در نهاد زنها با خطرناكترين شكل مجسم شده است به طورى كه مردها را شيفته و فريفته خود مى سازند و همين فريبندگى زنها است كه فكر عالمى را كور مى كند.
به هر حال اين نظريه سخيف و نا آگاهانه در ميان اقوام و ملل و به اصطلاح صاحبان اديان ، شايع گشت كه شيطان يا مار حوا را فريفت و سپس حوا آدم را به گناه وادار ساخت !
ترتولين مقدس به زنها مى گويد: آيا مى دانيد كه هر يك از شما حوائى هستيد؟ مجازات خدا بر جنس شما تا اين زمان ادامه دارد، در اين صورت شرارت با الضروره بايد باقى باشد، شما زنها دروازه هاى شيطان هستند، شما كسانى هستيد كه از آن درخت ممنوع ميوه چيديد، شما هستيد كه قانون الهى را شكسته ايد، شما كسانى هستيد كه آدم را فريفته اند آنهم هنگامى كه شيطان هنوز حمله نكرده بود، شما هستيد كه با آن سهولت ، صورت خدا را در نهاد بشر، ضايع و فاسد كرده ايد! بدبختى و مرگ ، مربوط به شما است و حتى مرگ پسر خدا مربوط به شما است .⁽³⁰⁾
با اين بينش ، بزگترين ستم ها را نسبت به زن ، (يكى از دو ركن اساسى جامعه بشرى ) روا داشته اند و اساسى ساير اهانتها و ستمها را پى ريزى كرده اند و از اين طريق ، ضرب المثلها و آداب و رسوم غلطى را در ميان جوامع مرسوم نموده اند تا آنجا كه در بسيارى از نقاط جهان ، خود زن به اين تهمتها تن در داده و اينگونه به استضعاف كشيده شده است .