شخصيت زن از ديدگاه قرآن

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

البته در ساير امورى كه در حد مسائل زير بنائى نيستند، براى تحكيم بناى زندگى ، و رعايت مصالح زن و مرد و حفظ شئون زن و مصونيت او چنين استقلالى نيست كه در جاى خود به طور تفصيل مورد بحث قرار خواهيد گرفت .
تكامل و ارتباط با خدا
همه موجودات به سوى مقصد و كمال نهائى در حركتند. از جمله انسانها نيز كه در ميان موجودات از مسئوليت ، تكليف و حق انتخاب برخوردار است ، كمال مطلق و مقصد نهائى را مى جويد و به سوى آن در حركت است . با توجه به اينكه با راهنمائى انبياى الهى ، عقل ، اين حقيقت را دريافته است كه كمال محض و مقصد نهائى ، الله است و بايد انسان خود را به قرب الى الله برساند، راه وصول به اين مقام را عبادت و تسليم و اطاعت محض در مقابل او و نفى استقلال از غير او دانسته اند. بنابراين هر انسان كه بتواند اين راه را بپويد، به اين مقام دست خواهد يافت اكنون اين مرد يا زن و هيچ تفاوتى در اين جهت بين زن و مرد وجود ندارد
اين بر خلاف انديشه ها و اعتقادات سخيفى است كه زن را مخلوق گناهكار دانسته و او را شايسته عبادت و به خدا رسيدن نمى دانند. در آئين تحريف شده مسيحيت و يهوديت چون عامل اصلى گناه و معصيت آدم (ع ) را زن مى دانند، بر اين عقيده هستند كه زن ذاتا گناه آلود، بوده و پاك شدنى نيست ! و اين روح زن همواره معتقد به اصالت گناه هستند!
ولى در قرآن مى بينيم هيچگونه تفاوتى در اين جهت ميان زن و مرد نيست و هر كدام مى توانند به مقام والاى قرب نائل گردند و راه آن را نيز به هر دو نشان داده اند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

در هر جاى قرآن كه سخن از مرد با ايمان و صالح به ميان آمده است بلافاصله زن با ايمان و صالحه را خاطرنشان نموده است مانند اين آيه مباركه :
ان المسلمين و المسلمات و المؤ منين و المومنات و الصادقين و الصادقات و الصابرين و الصابرات و الخاشعين و الخاشعات و المتصدقين و المتصدقات و الصائمين و الصائمات و الحافظين فروجهم و الحافظات و الذا كرين الله كثيرا و الذكرات ، اعدا الله لهم مغفرة و اجرا عظيما ⁽⁷¹⁾
(در حقيقت مردان و زنان مسلمان ، مردان و زنان مؤ من ، مردان و زنان صادق و راستگو، مران و زنان صابر و مقاوم ، مردان و زنان خاشع و خداترس ، مردان و زنان كه دستگير ژ هستند، مردان زنان روزه دار و آن مردان و زنانى كه عفاف و عصمت خويش را نگه مى دارند و از زشتى و آلودگى خود را حفظ مى نمايند و آن مردان و زنانى كه همواره در حال ذكر و به ياد خدا هستند، خداى متعال براى آنان اجرا و پاداشى بزرگ و مغفرت و بخشايش خويش ‍ را مهيا و آماده كرده است .)
دقت مى كنيد كه در تحليل هر كدام از اين صفات ، حقايق والائى نهفته و هر كدام از آنها يكى از راههاى وصول به (قرب الى الله ) مى باشد و در طى كردن اين راه ، زن و مرد يكسان مى باشند.
و در تمام مسائل عبادى در آيات مختلف قرآن ، اين حقيقت را به صراحت مشاهده مى كنيد.
تساوى و تفاوت هر دو زيبا هستند

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

افراط و تفريط در داورى ها

زن نيز در ديدگاه هاى مختلف ، در طول تاريخ همواره موضوع بحث نظريات افراطى يا تفريطى بوده و هست ، ساليان متمادى ، با صدها دليل و برهان ، او را از انسان جدا كرده وى را موجودى غير انسان و براى مرد مى دانستند! و تفاوت هاى او در اندام و جهات ديگر را نشانه ناقص بودن او مى پنداشتند!
امروز در جهان معاصر نيز اين نظريه طرفداران بسيارى دارد و گرچه به ظاهر شعارهاى آزادى زن را سر مى دهند ولى عملا او را به بردگى كشانده و از او براى منافع و اميال خويش سوء استفاده مى كنند.
در مقابل اين نظريه غير انسانى و افراطى عده اى راه تفريط را پيموده از سوى ديگر حقيقت را زير پا نهاده اند. برخى از معاصرين مانند اصطلاح (غرب زدگى )، (شرق زدگى ) و...، به (زن زدگى ) مبتلا شده اند و اخيرا به عنوان دفاع از زن ، او را موجودى برتر از مرد معرفى كرده و سعى كرده اند افراطها و ستمهاى گذشته را بر زن به اينگونه جبران نمايند كه طبعا راه افراط و تفريط هر دو غلط و هر دو غير عاقلانه اند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

اين تفريط كاران ، هر جا به تفاوتى برخورد كرده اند به گمان اينكه تفاوت دليل نقص است از آن چشم پوشيده اند و هر جا تساوى به چشم مى خورده ، انگشت روى آن نهاده با سر و صدا و آب و تاب بيش از حد، اصرار بر تساوى زن و مرد نموده اند و همه جا كوشيده اند تا زن را مساوى مرد قلمداد كنند در صورتى كه اينگونه دفاع از زن ، عملا نوعى تحقير او و اثبات كمبود و نقص در او مى باشد.
اين افراط و تفريطها معمولا از آنجا ناشى شده است كه انسانها خواسته اند طبق تخيلات خود و با تمايلات خود، حقايق جهان را بسنجند و با انديشه ها و تفكرات محدود خود داورى كنند به همين جهت هر روز، هر كس تحت تاءثير يك سلسله فعل و انفعلات و شرايط محيطى و تربيتى چيزى را گفته و نظريه اى را ابراز داشته است و پس از مدتى فرد ديگرى مطلب ديگرى را ارائه داده و همچنان هر كدام ديگرى را تخطئه كرده اند و در نتيجه امروز شاهد يك مشت افراط و تفريط در همه زمينه ها از جمله در مورد زن ، در صفحات كتب و تاريخ مى باشيم .

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

معيار، نظام آفرينش است

داورى پيرامون وجود هر فرد يا جزئى از موجودات و آفريدگان ، بايد از ديدگاه نظام خلقت و آفرينش باشد و خود طبيعت مورد پرسش قرار گيرد زيرا آنچه را كه او مى گويد معيار صحت و واقعيت است و نه آنچه را كه ما خيال مى كنيم .
اشتباه ديگر دانشمندانى كه با افراط و تفريط گرائيده و معمولا در تشخيص ها و داورى ها به خطا رفته اند، اين است كه آنان هدفى براى طبيعت و آفرينش قائل نبوده موضوع تدبير، علم ، قدرت و حكمت را در نظام آفرينش ادراك نكرده اند و انسان را نيز مانند ساير حيوانات ، موجودى ما بين تولد و مرگ محصور دانشته اند و به همين جهت با اين تفكر نازل و پست ، فلسفه وجودى انسان و زشتى و زيبائى او را تفسير نموده اند!
دانشمندان مادى ، از جمله بسيارى از علماى غرب انسان را تا حد بهائم و حيوانات و از آن پست تر تا حد كارخانه و ماشين تنزل داده اند و غايت ، هدف و متصدى براى حيات قائل نيستند، در نتيجه درباره انسان به صورت ابزار و ادوات ماشين مى نگرند و قضاوت مى كنند! بنابراين طبيعى است كه هر گاه مى خواهند اظهار نظر نمايند به پستى و بلندى ، به درشتى و ضعيفى اندام و... و بالاخره به تفاوتها و تساوى ها بنگرند و يكى طرفدار اين و ديگرى طرفدار آن باشد.
اگر نخست ، جمال و زيبائى را درك نكنيم ، هرگز جميل و زيبا را نخواهيم شناخت و هر كدام با شرايط زندگى و تخيلى خود چيزى را زيبا و چيزى ديگرى را نازيبا تلقى خواهيم كرد.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

اگر در آغاز حق را نشناسيم ، هرگز نخواهيم دانست كه كدام بر حق و كدامين ناحق است . ⁽⁷²⁾ اكنون هر چند در استدلال و برهان ، روش قوى و محكمى را هم انتخاب كنيم ، باز هم به برهان ، روش قوى و محكمى را هم انتخاب كنيم ، باز هم به بيراهه رفته و به مقصد اصلى و صحيح دسترسى نخواهيم داشت .
مكتبهاى مادى اينگونه به انحراف كشيده شده اند و لذا در مورد زن هرگاه خواسته اند (تساوى ) را به رخ بكشند سعى كرده اند زن را مثل مرد قلمداد كنند و شخصيت حقيقى و (زن بودن ) او را نابود كرده اند و تفاوت را محكوم نموده بسيارى از واقعيات حيات را انكار كرده اند و سرانجام شخصيت وجودى زن را نيز منكر شده ، تحقيرش نموده اند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

نظام آفرينش هدفدار است
در منطق قرآن مجيد، نظام جهان و كليه موجودات ، بر مبناى تدبير، حكمت ، قدرت علم و اراده پايه گذارى شده است و آنچه كه لازمه وجودى و هر موجود بوده ، به آن اعطاء گشته و هيچگونه نقص و كمبودى در آفرينش نمى باشد.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زبنا الذى اعطى كلشى ء خلقه ثم هدى ⁽⁷³⁾
(پروردگار ما آن خدائى است كه آنچه را كه لازمه خلقت هر چيزى بوده به آن عطا فرموده سپس (راه حركت به سوى مقصد نهائى را) به وى نشان داده است .)
همه جهانيان از جمله انسان ، داراى مقصد و مقصودى هستند و به سوى كمال مطلق در حركت مى باشند و طبيعت داراى هدف است و هدف نهائى ، وصول به كمال مطلق قرب الى الله مى باشد:
يا ايها الانسان كادح الى ربك كد حا فملاقيه ⁽⁷⁴⁾
هان اى انسان ! تو در هر حال با هر رنج و سختى (اطاعت و عبادت ) به سوى مقام قرب او نائل خواهى گشت .
در لسان قرآن ، آفرينش انسان ، به قدرت مطلقه خداى متعال و با تدبير، علم و حكمت الهى بوده و با دقيقترين اندازه و نظام (كه جز از ذات بارى تعالى از هيچ قدرتى صادر نمى شود و ساخته نيست ) به وجود آمده است :
فخلق كلشى فقدره تقديرا ⁽⁷⁵⁾
(پس هر چيز را آفريد و به اندازه و مقدار معينى اندازه گيرى كرد)
انا كلشى ء خلقناه بقدر ⁽⁷⁶⁾
(ما هر چيز را به اندازه و قدر مشخص آفريده ايم )
در بينش اسلامى ، چون جهان فعل خالق متعال و معلول پروردگار حكيم ، غنى قادر، جميل و بصير است ، به حق آفريده شده و آنچه كه هست (نظام احسن ) است و زيباتر و بهتر از آن ، متصور نمى شود.
و ما خلقنا السوات و الارض و مابينهما الا بالحق ⁽⁷⁷⁾
(آسمانها و زمين و آنچه را كه بين آنها است نيافريديم مگر به حق .)
الذى احسن كلشى ء خلقه ⁽⁷⁸⁾
(خدائى كه هر چيز را به زيباترين وجه آفريد.

(جهان چون چشم و خد و خال و ابرو است

كه هر چيزى به جاى خويش نيكو است .)

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

آفرينش انسان


از ديدگاه قرآن ، انسان كه يكى از جهانيان و عضو شاخص جهان مى باشد،
به همين منوال بوده و به زيباترين صورت آفريده شده و آنچه كه لازمه وجودى او بوده است خداى متعال به او داده و ارزانى داشته است .
لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم ⁽⁷⁹⁾
(در حقيقت ما انسان را در نيكوترين قوام آفريده ايم .)
انسان در فرهنگ قرآن (خليفه الله ) است و تجلى اسماء و صفات الهى در جهان مى باشد.
انى جاعل فى الارض خليفه ⁽⁸⁰⁾
(ما انسان را در زمين خليفه خود قرار داديم .)
انسان پرتو و شعاعى از وجود مطلق و از نشاءت گرفته و به سوى او در حركت است .
انا الله و انا اليه راجعون . خداى متعال انسان را چه زن و چه مرد به زيباترين و بهترين صورت به تصوير كشيده است و نقصى در آفرينش آنها نيست . و صوركم فاحسن صوركم ⁽⁸¹⁾
بنابراين صحبت از تساوى و تفاوت زن و مرد، صحبتى است نا آگاهانه و مقايسه اين دو حاكى از عدم درك صحيح از جهان آفرينش و نظام خلقت است كه آنچه را كه خداى جميل آفريده است ، زيبائى است و جمال ، و تساوى تفاوت لازمه آفرينش آنها و هر دو زيبا هستند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زيبائى و تكامل به تفاوتها بستگى دارد

شكوفه ، گل و شاخه را در نظر بگيريد شاخه جمسى نسبتا خشن و ستبر دارد ولى گل و شكوفه از ظرافت و نرمش ويژه اى برخوردار است . زيبائى ، خود آرائى و خودنمائى گل چشمگير و استحكام و توانمندى شاخه غير قابل انكار است ، اگر شاخه چنين نباشد، گل پشتوانه محكوم و جايگاه مستحكمى براى خودنمائى نخواهد داشت و اگر گل چنان نمى بود، شاخه قادر به ابراز وجود و اميد به آينده و ميوه و ثمر نداشت ، گل نشانگر زندگى و حيات درخت و شاخه است و شاخه و درخت پشتيبان و نگهدارنده گل .
در اينجا صحبت از تساوى يا تفاوت بى معنى است و بكوشيم كه شاخه و گل را مساوى معرفى كنيم غير علاقلانه است زيبائى شاخه و گل و همين است كه هستند و نظام خلقت به بهترين وجه آنها را تنظيم نموده است .
اصولا هميشه مساوات ، مساوى با حق و عدل نيست و تفاوت نيز همواره ظلم و ستم نمى باشد در اينجا اگر شاخه و گل يكسان و مساوى بودند، خلاف عدالت بود و اگر تفاوت نداشتند بى عدالتى مى بود.
نظام حكيمانه طبيعت براى گياهان كوهستان ، كركهاى خاص و ضخامت ويژه اى را قرار داده است تا بتواند از كمى آب و باران استفاده نموده با زندگى سخت و خشن كوهستان بسازند ولى مقابل نور خورشيد و باد و طوفان كم مقاومت هستند، اكنون اگر بخواهيم طبق قانون مساوات بگوئيم چرا گياهان لب جوى بيش از گياهان كوه از آب برخوردار شوند ما اينها را نيز به كوهستان ببريم و در كنار گياهان كوه بنشانيم تا مساوات اجرا گردد يا برعكس ، سخنى است غير عادلانه و غير عاقلانه و اينجا مساوات نشانگر عدالت و حق نيست ، بلكه قطعا ظلم و تجاوز به آنها خواهد بود.
زن و مرد مساويند
پيرامون زن و مرد، در نظام خلقت نيز چنين است . اصرار ورزيدن كه اينان را مساوى مساوى يا متفاوت بدانيم ، كارى است بر خلاف طبيعت قدم براشتن ، و اگر يك صورت آن را درست و به صلاح زن و ديگر را نادرست و به زيان او تلقى كنيم ، از روى غرور و جهالت سخن گفتن است .
بى ترديد، زن و مرد، در بسيارى از جهات مانند جنبه هاى وجودى و حيات تدبير امور و شئون زندگى و آنچه كه عامل قوام حيات انسانى است مساويند و هيچگونه تفاوتى ندارند و قرآن مجيد مى فرمايد:
... انى الا اضيع عمل عامل منكم من ذكر او انثى ، بعضكم من بعض ‍ ⁽⁸²⁾
(من كار و عمل هيچ كار كننده و عاملى از شما چه زن و چه مرد را ضايع نمى سازم كه برخى از شما از برخى ديگر هستند (تفاوتى در سنخ وجود نداريد.)