شخصيت زن از ديدگاه قرآن

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

شخصيت زن از ديدگاه قرآن

هادى دوست محمدى

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

مقدمه
حقوق و جايگاه زن موضوعى است كه دشمنان اسلام تبليغات كاذب فراوان در اطراف آن بپا كرده اند، مصونيت زن را با محدوديت وى اشتباه گرفتند و رفتار برخى از مسلمين را با قوانين ، اسلام يكى دانستند و سيماى مهربان اسلام و دست نوازش قرآن و بازوى حمايت مسلمانان راستين را در دفاع از نواميس مسلمين نديدند و تلاش كردند اين قشر وسيع و مؤ ثر جامعه بشرى را به مكتب حيات بخش اسلام بدبين سازند، رسانه هاى گروهى و ابزارهاى تبليغاتى غرب . بلند گوى وسوسه هاى شيطان شدند و خواستند همچون شيطان كه به اغواى آدم و حوا چشم اميد داشت ، زنان پاك و دختران معصوم دنياى شرق را به خوردن ميوه ممنوعه وا دارند و لباس نجابت و كرامت را از پيكر آنان در آورند و آنان را از آسمان ارزشهاى ملكوتى و صحنه خدمات علمى و اجتماعى به لجن زار خود نمائى و خودفروشى و ابتذال و هرزگى بكشانند. سوء استفاده از صفاى فطرى و صداقت اوليه قشر مظلوم زن شيوه تاريخى شيطان است ، و تقويت آگاهى و ايمان بانوان بهترين راه مقابله با اين نيرنگهاى شيطانى است .
معاونت فرهنگى سازمان تبليغات اسلامى با انتشار اين دفتر ضمن تشكر از نويسنده محترم اميد دارد، گامى كوچك در راستاى معرفى شخصيت زن از ديدگاه قرآن بردارد و خدمتى نا چيز به آستان مقدس اسلام آزادى بخش ،ارائه نمايد.
والله من وراء القصد

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

پيشگفتار
انقلاب اسلامى ايران ، همچنان كه در ابعاد مختلف در جبهه هاى گوناگون ، چهره كريه استعمار را برملا ساخت و شگردهاى شيطانى استعمارگران را افشاء نمود، بويژه در بعد استعمار فرهنگى ،با آگاهى بخشى مداوم و روحيه دادن به مردم ، توانست افكار بسيارى از مردم جهان را از قيد و بندهاى استعمارگران آزاد سازد و آنان را به حقايق جهان را از قيد و بندهاى استعمارگران آزاد سازد و آنان را به حقايق جهان آشناتر نمايد، و در اين ميان ، تهمتهاى ناجوانمردانه مزدوران استعمار را به اسلام ، رد كند.
گردانندگان فرهنگهاى استعمارى ، بر اثر وحشتى كه از اسلام آزادى بخش و روشنگر داشتند، مى كوشيدند تا مانع آگاهى مردم از اسلام واقعى گردند، و علاوه بر اينكه خواسته هاى خود و اسلام مورد پسند خود را ترويج مى كردند، صدها تهمت و افتراء نيز به اسلام مى بستند تا جهانيان را از آن دور و متنفر سازند. از آن جمله در ماسك دفاع از آزادى زن ، جنايتكارانه ترين ستم را بر زن معاصر روا داشتند و او را به بردگى و اسارتى زشت تر از بردگى و اسارت قرون وسطائى كشاندند، با فريب دادن زن و جدا كردن وى از آئين الهى و بى خبر نگه داشتن او از اسلام ، از وى وسيله اى براى سود جوئى سودا گران و عياشان فراهم آورند!
از جنايتهائى كه مرتكب شدند اين بود كه گفتند: اسلام ، به زن ارج ننهاده و شخصيت انسانى براى او قائل نشده است . بر اثر اين تهمت ، بسيارى از جهانيان كلا از اسلام جدا ماندند و برخى از دانشمندان نيز بر اثر بى اطلاعى ، با كم اطلاعى از فرهنگ اسلام و بينش اسلامى ، نتوانستند نظر اسلام را در مورد زن ، به دست آورند و در نتيجه آنان نيز گر چه بى غرض ‍ بودند به اشتباه افتاده به فهم و درك نظر اسلام ، موفق نگشتند.
در اين ميان ، حركت و جوشش زن مسلمان در ايران و نقش اساسى او در پيروزى انقلاب اسلامى ، جهانيان را متوجه اين حقيقت ساخت كه زن مسلمان كيست ؟ و چگونه است ؟
مردم گيتى ديدند كه زنان مسلمان ايرانى ، آن تعدادى كه در خيابانها و ... به شكل عروسكهاى نمايشى غرب مى لولند، نمى باشند بلكه آنان كسانى هستند كه هنگام احساس خطر براى اسلام و با علم به جواز حركت و قيام و فرياد و با آگاهى از رضايت مقام رهبرى اسلامى ، مانند جويبارهائى از هر كوچه و كوى و برزن ، از ميان خانه ها و منازل ، جارى مى گردند و سيلى خروشان و رعد آسا را تشكيل مى دهند و عذابى اليم بر جان ستمكاران فريبكار مى گردند.
جهانيان ديدند كه زن مسلمان ، با حفظ آئين عفاف و حجاب و با ظرافت از گل لطيف ترش و با نيروى الهى ايمانش ،مشتى پولادين و غرشى چون رعد در مقابل تبهكاران مى گردد و آتش مرگ آور براى خيمه شب بازى هاى استعمار مى شود.
آرى يكى از ابعاد مثبت انقلاب اسلامى ايران اين بود كه توطئه استعمار فرهنگى را نيز خنثى كرد و برملا ساخت و اين تهمت را هم مرتفع نمود.
بيچاره زنان غرب زده ، استعمار زده ، فريب خورده و بى خبر از روح و حيات اسلامى ، آنان كه حتى واژه زيباى آزادى را ادراك نكرده اند و شياطين استعمارى براى حفظ منافع خود نگذاشتند كه آنان اين مفاهيم را درك كنند و در نتيجه ، زن معاصر، اسير و برده مد و مدپرستى گشت و وسيله اى براى خوشگذرانيهاى مردان آلوده و منحرف !.
زن غربى ،بيچاره ترين زن ، در عصر ما است زيرا با احترامى دروغين و كاذب و فريب دادن او به نام آزادى و روشنفكرى از او كالائى ساخته اند و او هر لحظه با خودنمائى در انظار، خويشتن را عرضه مى كند و متاءسفانه بسيارى از آنان هم (نمى دانند كه نمى دانند) و اين بى خبرى يا راضى شدن به ذلت ، از سوى زن غربى ، بلايى مهلك براى وى گشته و مهلك تر و دردناكتر اين كه : كسى كه درك نكرد و ندانست يا به همين حالت راضى شد و تن در دارد، هرگز بيدار نخواهد گشت و براى آزاد شدن تصميم نخواهد گرفت مانند بردگان كه تنها به سير شدن شكمشان راضى بودن و براى اربابانشان خوش ‍ خدمتى مى كردند و هرگز به آزاد شدن خويش نمى انديشيدند.
بانوان جهان !
با احترام به همه زنان جهان و با يارى خداى متعال بر آن هستيم كه شخصيت زن را مخصوصا از ديدگاه قرآن ، كتاب آسمانى اسلام ، مورد بررسى و تحقيق قرار دهيم و بانوان جهان را به حقيقت آشناتر سازيم ، و از اين طريق ، اين قشر عظيم و مؤ ثر و اين ركن اساسى جامعه را به ارزش ‍ واقعى خود آگاه تر نمائيم . گر چه حق اين مطلب در نگارشهاى مختصر و محدود ادا نمائيم .
قرآن ، همچنانكه همه حقايق را بيان كرده است ، از مقام والاى زن نيز دفاع نموده و حقيقت وجودى و شخصيت او را معرفى كرده است .
زيرا قرآن ، تنها يك مجموعه قوانين ، و يك سلسله مقررات خشك و بى روح و بدون تفسير نيست . در قرآن قانون هست و تاريخ هم هست ، موعظه و اخلاق دارد، قواعد كلى جامعه شناسى و سبب پيروزى ها و شكست ها را نشان مى دهد، و داراى تفسير هم مى باشد.
همانگونه كه در بسيارى از موارد، به صورت ابلاغ و بيان قانون ، دستورالعمل ها امر و نهى ها را معين مى كند. در جاى ديگر وجود و هستى را تفسير مى نمايد، راز آفرينش و خلقت انسان ، زمين آسمان ، گياه و حيوان را اعلام مى دارد و علل موت ها، حيات ها، مرگها، زندگيها، عزت ها، ذلت ها، ترقى ها و انحطاطها را بيان مى كند.
قرآن يك كتاب فلسفى نيست ولى در مورد جهان ، انسان و اجتماع كه سه موضوع اساسى فلسفه است ، به گونه اى روشن و قاطع نظر مى دهد و با روش مخصوص خود، به كسانى كه آشنائى كامل با قرآن دارند جهان بينى خاص را مى بخشد و با نيروى خلل ناپذيرى كه از منابع كمال مطلق و مبداء علم الهى سرچشمه گرفته است ، افق فكرى پيروانش را روشنتر نموده بينشى عميق و نافذ در ادراك حقايق جهان ، به آنان مى بخشد و پيروان واقعى قرآن ، از اين طريق مانند ماديون در گرداب هاى هولناك زندگى ، اسير خيالبافيها و كجرويها نمى گردند.
قرآن ، برخلاف همه آراء فلسفى و مذهبى و عادتهاى پيش از نزول قرآن و سنتهاى همزمان با نزول قرآن و بر خلاف برخى از آراء و عادت زمانهاى اخير، حقيقت وجودى زن را همانند مرد دانسته و مانند ديگران سرشت وى را جدا از مرد و طفيلى معرفى نكرده است .
و من آياته خلق الكم من انفسكم ازواجا
(از نشانه هاى او است كه براى شما از نفسس و جان خودتان ، جفت آفريد ...)
و در جاى ديگر مى فرمايد:
ولله جعل لكم من انفسكم ازواجا⁽¹⁾
(و لله است كه براى شما از جنس و جان خودتان جفت قرار داده .)
و در جاى ديگر سرشت و خمير مايه زن و مرد را يكى معرفى كرده و مى فرمايد:
و الله خلقكم من تراب ثم من نطفة ثم جعلكم ازواجا ⁽²⁾
(و خدا است كه شما را از خاك آفريد، سپس از نطفه ، آنگاه شما را جفت جفت قرار داد)
ناگفته پيدا است كه مايه اصلى زن و مرد را از يكديگر جدا نكرده و هيچكدام را بر ديگرى ترجيع نداده است .
و بالاخره ، در اين كتاب ، شخصيت زن از ديدگاه قرآن ، مورد تحليل قرار مى گيرد و جهانيان را به حقايق قرآنى پيرامون زن ، آشنا مى سازيم .
در اينجا لازم مى دانم از برادران انديشمند و خدوم در معاونت فرهنگى سازمان تبليغات اسلامى ، كه با علاقمندى در نشر معارف الهى اسلام مى كوشند و در پاسدارى از فرهنگ اصيل انقلاب اسلامى ، سعى بليغ و وافر دارند و در طبع و نشر اين اثر، همكارى كردند، تشكر و قدردانى نمايد.
اللهم وفقهم وايانا لماتحب و ترضى
حوزه مقدسه علميه قم ، هادى دوست محمدى

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

هويت زن
زن بر اثر دارا نبودن روح انسانى ، لايق محشور شدن ، در روز قيامت ، نيست و وى مظهر تام شيطان مى باشد !
اين گفته ها يكى از مواد قطعنامه اى است كه پس از كنفرانسها و تشكيل مجامع علمى ماكون در رم تصويب و تاءييد شده است .⁽³⁾
داورى و قضاوت ، در مورد هويت زن در ادوار مختلف تاريخ ، به گونه اى است كه اگر بخواهيم تك تك آنها را به نگارش و تحرير در آوريم ، خود كتابى پر حجم و مبسوط خواهد شد ولى به طور اجمالى به برخى از آنها اشاره مى كنيم تا هم به مظلوميت زن در تاريخ ، بيشتر پى ببريم و هم با مقايسه آن آراء و نظريات ، با نظر اسلام ، به ارزش و اهميت بينش اسلامى در قرآن نيز آشناتر گرديم :
مظلوميت زن در تاريخ
در ادوار پيش از تمدن ، ته تنها زن را از جنس مرد و انسان نمى دانستند، بلكه با وى همچون يك حيوان بهره ده ، برخورد مى كردند فيلسوف معروف فرانسوى دكتر گوستاولوبون مى نويسد:
زن را يك مخلوق پست و فرومايه خيال مى كردند كه فائده وجوديش تنها در خدمت خانه و تكثير نسل بوده است .⁽⁴⁾
فيلسوف شرق ، عارف بزرگ اسلامى مرحوم استاد علامه طباطبائى قدس ‍ سره مى نويسد: ⁽⁵⁾
در قبائل دور از تمدن مانند وحشيان افريقا و استراليا و جزائر مسكونى اقيانوسيه و اهالى بومى آمريكاى قديم و غيره ، زندگى زنان نسبت به مردان ، مانند زندگى چار پايان و ساير جانوران اهلى نسبت به انسان بوجود است .
چنانكه انسان از روى غريزه استخدام به خود حق مى دهد كه در چار پايان و ساير حيوانات اهلى به هر نحو و براى هر كارى بخواهد تصرف كند، از پشم و كرك و گوشت و پوست و خون و استخوان و شير و ساير منافع آنها استفاده نمايد، و آنها را براى نگهبانى و باربرى و كشاورزى و شكار و اغراض بى شمار ديگر به كار گيرد، و اين جانوران بى زبان از مزاياى زندگى و آرمانهاى حياتى در خوراك و مسكن و استراحت و جفتگيرى جز آنچه را انسان راضى باشد، بهره اى ندارند و البته انسان هم جز به چيزهائى كه براى زندگيش سودمند است و منافاتى با اغراض وى در تسخير آنها ندارد راضى نخواهد شد.
و گاهى كار به گزاف كريها و زور گوئيهاى عجيبى مى كشد كه اگر آن حيوان استخدام شده ناظر كارهاى خودش بود برايش بسى مايه شگفتى مى شد، مثلا بى گناهى ، بدون كوچكترين جرمى مورد ظلم و ستم واقع مى شود و هر جه فرياد مى كند كسى به فريادش نمى رسد، و ستمكارى بدون هيچ مانعى مشغول تعدى به ديگران مى گردد، و از طرفى يك حيوان ، بدون هيچ استحقاقى در راحت ترين و لذيذترين وضع زندگى خويش به سر مى برد مانند حيوان نرى كه براى جفتگيرى آماده شده و از طرفى ديگر، حيوان باركش اسب آسياب بايد بدون هيچ گناهى دائما رنج ببرد.
حيوان بيچاره از حقوق حياتى بهره اى ندارد جز آنچه را انسان از حقوق خودش بشمارد، و در اين صورت اگر كسى به آن تعدى كند از اينكه به ملك مالكش تعدى نموده مورد مواءخذه قرار مى گيرد نه از نظر اينكه به حيوان بى گناه تعدى كرده است و همه اينها روى اين اصل است كه انسان ، وجود حيوانات را تبعى و طفيلى و فرع وجود خويش مى داند.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

آيا زن از آن مرد است ؟
استاد با طرح اين مقدمه علمى و برهانى مى افزايد:
حيات زنان هم در ميان قبائل وحشى نسبت به حيات مردان يك زندگى تبعى به شمار مى رفت و اعتقادشان اين بود كه زن براى مرد خلق شده است ، و به طور اجمال زن در وجود و زندگى تابع مرد بود و هيچگونه استقلالى از خود نداشت مادامى كه از ازدواج نكرده بود پدر، و بعد از ازدواج شوهر، ولى مطلق او بود.
مرد مى توانست زنش را به هر كس بخواهد بفروشد يا ببخشد! يا او را براى فرزندان آوردن و خدمت كردن ، قرض بدهد! و مى توانست رهايش كرده به حال خود بگذارد، بميرد يا زنده بماند،! و مى توانست او را مانند گوسفندى بكشد و گوشتش را بخورد بخصوص در هنگام قطعى و ميهمانى !. اموال و حقوق زن هم در خريد و فروش و داد و ستد متعلق به مرد بود.
بر زن لازم بود كه هر امرى را پدر يا شوهرش مى كند اطاعت نمايد و در هيچ كارى استقلال نداشته باشد، و تمام امور خانه دارى و بچه دارى و كليه احتياجات زندگى مرد را متحمل شود، بايد از كارها سخت ترين آنها را مانند باربرى و گلكارى و غيره انجام بدهد، و از صناعات و حرفه ها پست ترين آنها را پيشه نمايد، و كار به جائى رسيده بود كه زن مى بايست پس از وضع حمل ، بلافاصله پى وظائف خدمتكارى مى رفت و مرد چند روز بجاى او مانند بيمارى بر بستر مى خوابيد و خود را مداوا مى كرد!.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

اينها كليات حقوق و وظائف زن بود و علاوه بر اينها هر طايفه اى از اين طوايف وحشى ، به حسب اختلاف مناطق و محيطهاى زندگى ، آداب و رسوم مخصوصى نيز داشتند كه مى توان آنها را از كتابهائى كه در اين موضوع نوشته شده به دست آورد
مطالب بالا نمونه اندكى از آراء و نظريات ملل غير متمدن ، در مورد زن بود لازم است نمونه اى از آراء ملل متمدن را نيز بياوريم تا در تحليل نظر اسلام به عظمت و اهميت و آن بيشتر پى ببريم و بانوان جهان ، به حقايقى آشناتر گردند و ضمنا از فريبكارى ها و نيرنگهاى استعارى نيز آگاه شوند!.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زن و مرد مكمل وجود يكديگرند
موقعيت زن در ميان ملل به اصطلاح متمدن نيز بهتر از موقعيتش در ميان ملل غير متمدن و وحشى نبود. زن مانند حيوانى اهلى در اختيار مردها بود، او را از جنس انسانى نمى توانستند و گاهى وى را پستتر از بهائم و حيوانات تلقى مى كردند زيرا معتقد بودند كه در وجود او نوعى شر و شيطنت نهفته است و وى باعث همه كژى ها و بدبختيها است ! در كشورهائى مانند رم و ايران كه متمدن ترين كشورهاى آن روز بودند، دختران و زنان را مانند حيوانات ، از ايالت ديگر و از شهرى به شهر ديگر برده مى فروختند!.
يونانيها، زن را موجودى پاك ناشدنى و زاده شيطان مى دانستند و وى را از هرگونه كارى جز كلفت شدن و ارضاء غريزه جنسى مرد، منع مى كردند!.
آتنى ها، زن را چون سفيهان و ديوانگان محجور)) مى شناختند و اجازه نمى دادند در اشيائى كه بيش از بيست من جو ارزش داشته باشد، دست بزنند.
در هند، حتى حق زندگى و حيات براى او قائل نبودند، و زندگى وى را هم از طفيل مرد مى دانستند كه آثار همه اين كج انديشيها و ستمها، هنوز هم در جهان وجود دارد و به نوعى ديگر به زن ، ظلمهاى گوناگونى روا مى دارند كه در آينده به خواست خداى متعال بحث خواهيم كرد.
در اين مختصر، در صدد آن نيستيم كه آراء و عقايد انسانها را در طول تاريخ ، در مورد زن ، بياوريم كه طبعا از هدف باز بمانيم ، در اين باره به تاريخ تمدن ها و كتاب هائى كه در اين باره نگاشته شده است مراجعه فرمائيد.⁽⁶⁾

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

در اينجا خاطر خوانندگان گرامى را به اين حقيقت معطوف مى داريم كه قرآن مجيد در مورد هويت و شخصيت وجودى زن ، چه نظرى داده و چگونه از مقام و شخصيت زن دفاع كرده است ؟ آن هم در جهانى كه در نظر مردم وجود زن ، همواره با عار و ننگ بوده است و هرگاه دخترى متولد مى شده ، افراد خانواده ، از شدت تاءثر و ناراحتى در ميان مردم ، سربلند نمى كرده اند كه قرآن به اين حقيقت نيز اشاره فرموده مى گويد:
و اذا بشر احدهم بالا نثى ظل وجهه مسودا وهو كظيم بتوارى من القوم من سوء مابشر به ايمسكه على هون ام يدسه فى التراب الاساء مايحكمون ⁽⁷⁾
(هنگامى كه خبر تولد دخترى را به يكى از آنان مى دادند، از بس اين خبر را شوم و ناپسند مى دانست ، در حالى كه از شدت ناراحتى ، خشم خود را فرو مى برد، رويش سياه مى گشت و از جمع اقوام خويش متوارى و پنهان مى شد، آنگاه به فكر فرو مى رفت كه آيا او را همچنان با خوارى نگاه دارد يا زنده زنده در زير خاك پنهانش سازند؟ و هشدار كه چه داورى ناروا و زشتى مى كردند؟!)

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

زن و مرد، از جان يكديگرند

از ديدگاه قرآن ، زن و مرد از (نفس واحد) هستند و هر دو از يك ريشه و جنس آفريده شده اند و هر كدام لازمه مكمل و جفت ديگرى است يا به عبارت ديگر هر كدام بخشى ، جزئى و قطعه اى از آن (نفس واحد) هستند كه هر كدام نباشند گويا آن نفس مصداق نيافته است .
يا ايها الناس اتقوا ربكم الذى خلقكم من نفس واحدة و خلق منها زوجها وبث منهما رجالا كثيرا و نساء ⁽⁸⁾
(اى انسان ها در برابر پروردگارتان ، تقوا پيشه خود سازيد خدايتان كه همه شما را از يك جنس (نفس واحده اى ) آفريد و جفت او را هم از همان جنس ‍ خلق كرد و از آن دو، مردان و زنان بسيارى را به وجود آورد.)
خلقكم من نفس واحدة ثم جعل منها زوجها⁽⁹⁾
(خداى متعال شما را از يك جنس آفريد و سپس از همان جنس و نفس ‍ واحده ، جفت براى او مقرر كرد.)
ما خلقكم و لا بعثكم الا كنفس واحدة ان الله سميع بصير ⁽¹⁰⁾
(آفرينش و برانگيختگى شما نيست ، مگر همچون يك جنس (يك جان ) و در حقيقت خداى متعال شنوا و بينا است .
و الله جعل لكم من انفسكم ازواجا⁽¹¹⁾
(و خداى متعال ، براى شما از جنس و جان خودتان جفت مقرر داشت .)
جالب توجه است كه خطاب آيات كريمه قرآن ، عموما به انسان ها است و نه تنها به مرد يا به زن .
يا ايها الناس
(اى انسانها همه شما از يك جنس هستيد.)
خلقكم من نفس واحدة
(همه شما انسانها را از نفس واحده آفريد.)
بنابراين بر خلاف آراء و افكار پشينيان و طرفداران مكتبهاى مختلف جهان ، قرآن مجيد تصريح دارد كه زن و مرد از جان يكديگرند و از يك جنس ‍ آفريده شده اند، و هرگاه واژه انسان را به كار مى برد، مراد از آن ، نوع انسانى است كه عبارت از مرد و زن مى باشد و نه تنها يكى از اين دو.

[مهاجر* یا معزاولیاء*]

وحدت در دوگانگى وجودى

قرآن مجيد، به يك امر حقيقى و طبيعى تصريح نموده ، زن و مرد را به يك (جفت ) معرفى مى نمايد به گونه اى كه در تمام طبيعت و جانداران ، اين حقيقت مشاهده مى شود بدون اينكه كسى در ميان آنها، جدائى تصور نمايد، مثلا آنجا كه مى فرمايد:
و من كل شى ء خلقنا زوجين لعلكم تذكرون ⁽¹²⁾
(و ما از هر چيز (جفت ) زوج آفريديم تا شايد شما متذكر گرديد.)
و نه خلق الزوجين الد كروالانثى ⁽¹³⁾
(و به راستى او است كه زوج نر و ماده را آفريد)
سبحان الذى خلق الازواج كلها مماتنبت الارض ⁽¹⁴⁾
(منزه است خدائى كه از همه آنچه كه از زمين مى رويد، جفتها آفريد.)
و من كل الثمرات جعل فيها زوجين اثنين ⁽¹⁵⁾
(و از همه ميوه ها، آنها را جفت جفت و دوتا دوتا قرار داد.)
و آيات ديگرى كه اين حقيقت را بيان مى دارند هم چنانكه در جهان طبيعت در ميان جفتها و زوجها تصوير جدائى نمى رود، زن و مرد نيز از يك نفس ، يك جان و در وجود، يكى هستند كه گويا وحدت در دوگانگى وجودى دارند و نفس انسانى در دو چهره و دو شكل مرد و زن ، متظاهر مى گردد و به عبارت ديگر: گويا آفرينش و قدرت نقش آفرين ، مرد و زن را در يك مركز و خلوتگاه واحد، به دو جزء تقسيم كرده است تا در سير تكاملى و انجذابى دائمى ، از آن مركز به سوى تكميل كردن و ادامه ناموس حيات و وصول به آن خلوتگاه ، همواره در حركت باشند و از اشتياق اين وصل و براى اتحاد و يگانگى ، به سوى يكديگر جذب گردند و بياميزند.
ايحسب الانسان ان يترك سدى ، الم يك نطفة من منى يمنى ، ثم كان علقة فخلق فسوى فجعل منه الزوجين الد كروالانثى ⁽¹⁶⁾