استعاذه (پناهندگى به خدا)

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

مقدمه‏

استعاذه حقيقى از كسى‏كه خودش رسته است.
اثر بى‏نظير شهيد محراب حضرت آيةالله دستغيب را به نام استعاذه ملاحظه مى‏فرماييد. همان طورى كه از نامش پيداست، درباره پناهندگى به خدا از شر شيطان سخن مى‏رود. با آن احاطه‏اى كه اين مرد بزرگ در آيات و اخبار داشت و برداشتهاى جالب و صحيحى كه از روايات اهل‏بيت مى‏كرد، در همين يك مطلب، سى جلسه سخنرانى كرد و در حقيقت، استعاذه، معنا و اهميت آن، اركان پنجگانه استعاذه از تقوا و تذكر، توكل و اخلاص و تضرع، سخنها فرموده و نكات جالبى را براى خواننده روشن مى‏نمايد، همراه با داستانها، آيات و اخبار را بيان نموده و حقايق را با زبانى ساده و بيانى بسيار رسا - كه براى همه فهمها قابل درك باشد - تذكر مى‏دهد.
اما نكته‏اى كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه چطور شد كه آن شهيد در زندگى‏اش اين‏طور مورد توجه مردم بود و هنگام شهادت و پس از آن نيز همه در سوگش نشسته و برايش نوحه سرايى كردند. كتابهايش را چون برگ گل خريدند و به هديه بردند.
حق مطلب اين است كه خودش استعاذه حقيقى داشت. يك عمر دنبال مبارزه با هواى نفس و به دست آوردن ملكات فاضله بود. با رياضتهايى طولانى و شرعى، با شيطان جنگيد و پيروز درآمد لذا سخنانش اين‏طور دلنشين است و اين‏گونه ابليس را معرفى مى‏كند و طرز فرار كردن از دستش و پناهنده شدن به پروردگار را شرح مى‏دهد.
كتاب حاضر، يكى از پر بركت‏ترين آثار اين مرد بزرگ است كه در تيراژهاى چشمگير، در چاپهاى متعدد در اختيار مردم قرار گرفته، همراه با روايات متعدد و داستانهاى شيوا كه شنونده يا خواننده را نه تنها خسته نمى‏كند بلكه مأنوس و مشتاق مى‏گرداند.
فراموش نمى‏كنم وقتى فيلمبردار جهت افست يكى از كتابهاى اين مرد بزرگ مشغول شد تا ساعتها سرگرم خواندن مطلب كتاب بود، خودش تعريف مى‏كرد ناگهان به خود آمدم ديدم موقع تعطيل كردن كارگاه است در حالى كه من حتى از يك صفحه هم فيلمبردارى نكرده‏ام. هنگامى كه خواستم از صفحات كتاب فيلمبردارى كنم، عنوان مطلبى از كتاب، توجهم را جلب كرد. به مطلبش نگاه كردم، ديگر متوجه نشدم كه ساعتها سرگرم خواندن اين كتاب شده‏ام.
خداوند! روانش را شاد فرما! و روان نواده عزيزش را با ساير همراهان شهيدش غريق رحمت بفرما! آمين!
سيد محمد هاشم دستغيب
5/12/1360

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

جلسه اول: اهيمت استعاذه در قرآن و اخبار

و قل رب أعوذ بك من همزت الشيطين * و أعوذ بك رب أن يحضرون‏ ⁽¹⁾.
از جمله چيزهايى كه در قرآن مجيد و اخبار اهل‏بيت (عليه السلام) عنايت زيادى به آن شده، موضوع استعاذه است؛ يعنى پناهنده شدن به خداوند از شر شيطان: اعوذ بالله من الشيطان الرجيم. و البته بايد حال استعاذه؛ يعنى پناه بردن به حق پيدا شود تا استعاذه، حقيقى باشد.
براى اثبات اهميتش در قرآن مجيد مى‏فرمايد:
هنگامى كه مى‏خواهى قرآن بخوانى، نخست به خدا پناه ببر از شر شيطان رانده شده‏ ⁽²⁾.
پس از تكبيرةالاحرام، در نماز هم امر شده كه استعاذه كنند ⁽³⁾ ليكن در خصوص نماز بايد آهسته خواند.
بعضى از مفسرين راز آهسته خواندنش را چنين گفته‏اند: مانند كسى‏كه از دشمن سرسختى دارد فرار مى‏كند، چطور خود را در حال فرار، پنهان مى‏كند، اشاره به اين است كه تو در حال فرار از دشمن سرسخت خود هستى كه در كمين و مراقب تو است.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

استعاذه هنگام شروع هر عبادت‏

از جاهاى مهم استعاذه، هنگام شروع عبادت است؛ هر عبادتى كه انسان مى‏خواهد انجام دهد بايد ابتدا از شر شيطان به خدا پناه ببرد؛ زيرا كه او در كمين هر فرد از افراد بشر است، نخست مى‏كوشد نگذارد خيرى از انسان سرزند و اگر زد، سعى او اين است كه آن را خراب كند و به آخر نرساند تا بهره نبرد، لااقل اين‏كه او را به عجب و ريا وادارد؛ مثلا مى‏خواهى وضو بگيرى، از شر شيطان به خدا پناه ببر سپس وضو بگير. مكرر ديده‏ايد كه همين وضو ملعبه شيطان شده با وسوسه‏هايى كه پيش مى‏آورد، چگونه عبادت را بى‏مغز مى‏كند.
غرض، استعاذه در امور عبادى است كه براى بهره بردن از آن بايد به خدا پناه برد.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

استعاذه در مباحات‏

در امور مباح هم مانند خوردن و لباس پوشيدن، استعاذه رسيده است و دعاهاى مخصوصى نيز وارد شده‏ ⁽⁴⁾.
در پست‏ترين مكانها و شريف‏ترين مكانها نيز بايد استعاذه كرد. در مسجد كه مى‏روى، بر در مسجد استعاذه كن كه مبادا اين دشمن سرسخت در اين‏جا نيز تو را رها نكند و در مستراح نيز استعاذه رسيده است‏ ⁽⁵⁾.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

شيطان بر در مسجد

يكى از اهل ايمان و تقوا نقل مى‏كرد كه در مكاشفه ديدم شيطان در مسجد ايستاده است. گفتم: ملعون! اين‏جا چه مى‏كنى؟.
گفت: رفقا فرار كرده‏اند و منتظرشان هستم. فهميدم مردان رشيدى بوده‏اند كه شيطان همراهشان به مسجد نرفته است؛ البته اينها هم نوبرند كه لااقل در مسجد، راستى استعاذه حقيقى كرده‏اند.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

استعاذه هنگام خروج از منزل‏

پس در هر حال استعاذه لازم است، هنگامى كه از خانه بيرون مى‏شوى‏ ⁽⁶⁾، شياطين دم در منتظرند، استعاذه كن و دعاى رسيده را بخوان‏ ⁽⁷⁾.
قرآن مجيد تأكيد مى‏فرمايد كه او شما را مى‏بيند و شما او را نمى‏بينيد ⁽⁸⁾. او را دشمن بگيريد.
يگانه چيزى كه او را از شما دور مى‏كند، استعاذه است، جز پناه بردن به خالق، هيچ راه ديگرى ندارد؛ مانند كسى‏كه به خيمه شخص بزرگى مى‏خواهد وارد شود، سگ درنده‏اى هم ايستاده نمى‏گذارد مگر استغاثه كنى كه اى صاحب خيمه! مى‏خواهم به محضر تو بيايم، تو خودت اين مزاحم را رفع كن؛ البته اين براى مثال است.

استعاذه پيغمبر (صلى الله عليه و آله وسلم) به خداوند

اى انسان! تو هم مى‏خواهى به اين بارگاه راه پيدا كنى، شيطان هم كه نمى‏گذارد به سهولت رد شوى، اين‏قدركارت را خراب مى‏كند كه نرسى به مقصود و يگانه راهش هم استعاذه به خداست.
خداوند به پيغمبرش دستور مى‏دهد كه بگو: پروردگارا! به تو پناهنده مى‏شوم از وساوس شيطان‏ ⁽⁹⁾.
و همچنين (در سوره معوذتين) من شر الوسواس الخناس‏ ⁽¹⁰⁾.
پس من و تو هم نبايد آرام باشيم. وقتى كه دشمن اين‏قدر قوى است، بايد دست و پايى كرد و پناهنده به خدا شد وگرنه يك مرتبه مى‏بينى جايى سر درآوردى كه رب و معبود و مطاع تو شيطان است و خود خبر ندارى. زبانت مى‏گويد خدا ليكن حال تو حال اطاعت از شيطان است و زير پرده يا شيطان مى‏گويى و نمى‏فهمى.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

يك عمر پرستش شيطان‏

در كتاب منتخب التواريخ نقل كرده كه: استادم مرحوم سيدعلى حائرى در درس فرمود: در قريه‏اى از قراى اصفهان يك نفر مريض به حال احتضار بود. از عالم زاهد قريه خواستند بر بالينش حاضر گردد و تلقينش گويد. وقتى كه شهادت به وحدانيت خدا مى‏داد و مى‏گفت: لا اله الا الله از گوشه حجره صدا بلند مى‏شد:صدق عبدى؛ بنده من راست گفت. تا محتضر مى‏گفت: ياالله! از گوشه حجره صدايى مى‏گفت: لبيك عبدى.
آقاى مزبور پرسيد تو كيستى؟ گفت: من معبود اين شخص هستم، يك عمر مرا مى‏پرستيده است؛ من شيطانم!.
آرى! حقيقت اين است كه رب اين شخص شيطان است لذا او لبيك مى‏گويد. يك عمر از صبح تا شام به امر ابليس مى‏چرخيد. زبانش به امر او و چشمش به ميل او و دلش به خواست او بود. يك عمر اين جور بود حالا هم اگر يا رب بگويد، يا شيطان! گفته است؛ چون معبودش تا نفس آخر اوست. پرده كه عقب رفت، ناله واحسرتا! از ساعت مرگ بلند مى‏شود.
اهل ايمان! سعى كنيد دست از استعاذه برنداريد. دشمن را كوچك و كار را سهل نپنداريد. خيال نكنيد با يك كلمه: اعوذ بالله من الشيطان الرجيم كار درست شد، تا حقيقت پيدا نشود، فايده ندارد.

استعاذه هنگام حكومت، خلوت با بيگانه و خشم‏

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

در روايات اهل بيت (عليه السلام) خصوصا در چند مورد تأكيد شده است كه استعاذه كنند:
نخست: هنگام حكومت است. اگر كسى را حاكم قرار دادند، در مرافعات به قدرى خطرناك است كه جز استعاذه چاره‏اى ندارد.
دوم: هنگام تنها شدن با زن بيگانه و نامحرم در جاى خلوت است. به قدرى خطرناك است كه غالبا خواهى نخواهى شيطان معبود واقع مى‏شود. حاكم بر تو شيطان مى‏شود. اين‏قدرجلوه مى‏دهد و وسوسه مى‏كند تا هلاك كند.
سوم: مورد غضب است. حكومت و خلوت با اجنبيه كم اتفاق مى‏افتد ليكن حال غضب، زياد مورد ابتلاى هر فردى است. وقتى كه انسان ناگهان عصبانى مى‏شود، خونش به جوش مى‏آيد، شيطان در او كاملا نفوذ مى‏نمايد؛ البته شيطان به حسب خلقت از آتش لطيف است و مثل برق در بشر نفوذ مى‏كند. همان مثالى كه خودش براى نوح زد كه: در حال خشم، بنى آدم در دست من مانند توپ در دست بچه است‏ ⁽¹¹⁾.
ديده‏ايد بچه، توپ را به هر طرف و هر جور بخواهد مى‏اندازد، در حال خشم هم شيطان اين‏طور بر بشر مسلط مى‏گردد كه او را به هر حرامى وا مى‏دارد. چه بسا در آن حال از او كفر سر مى‏زند مگر كسى‏كه خدا او را نگه دارد.

[حدیث*خادمه مهدی فاطمه(س)*]

جلسه دوم: دام شيطان در نذر، عهد و صدقه‏

و قل رب أعوذ بك من همزت الشيطين * و أعوذ بك رب أن يحضرون‏ ⁽¹²⁾.
خلاصه عرايض شب گذشته اين شد كه بايد مؤمنين به مسأله استعاذه اهميت بدهند و به نص قرآن مجيد، در هر حال بايد از شر شياطين به خدا پناه برد؛ زيرا آنها بشر را رها نكرده و نخواهند كرد. تمام سعى شياطين اين است كه خيرى از انسان سر نزند و اگر سر زند، مى‏كوشند آن را خراب كنند و به آخر نرسانند.
در بعضى از جاها كوشش آنها شديدتر و سخت‏تر است، خصوصا در سه مورد. ديشب مضمون دو روايت را كه در آن حال حكومت و خلوت با اجنبيه و غضب بود، ذكر كرديم. سه مورد ديگر نيز امشب تذكر داده مى‏شود: عهد، نذر و صدقه. كسى‏كه با خدا عهد مى‏كند كارى انجام دهد، يا ترك كند، يا نذرى مى‏كند - البته با شرايط صحتش كه در رساله‏هاى عمليه ذكر شده - شيطان سخت مى‏كوشد كه اين شخص به نذر و عهدش عمل نكند.
همچنين هنگامى كه مى‏خواهد در راه خدا صدقه‏اى بدهد، تمام همتش اين است كه نگذارد، چون با صدقه دادن مؤمن، پشت شيطان شكسته مى‏شود لذا در بعضى موارد دارد كه مؤمن دست در جيبش كه مى‏كند تا صدقه دهد، هفتاد شيطانك به دستش مى‏چسبند تا به هر وسوسه‏اى كه بتوانند او را باز دارند، با وعده فقر دادن‏ ⁽¹³⁾، با وسوسه اين‏كه مورد لازمترى پيش مى‏آيد، از كجا كه طرف مستحق باشد. خلاصه كارى مى‏كند كه پولى در راه خدا خرج نشود.